آزمایش ژنتیک چیست و چگونه انجام میشود؟

آزمایش ژنتیک یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های پزشکی برای بررسی سلامت ژنتیکی افراد است که با تحلیل DNA، ژن‌ها و کروموزوم‌ها، اطلاعات دقیقی درباره بیماری‌های ارثی، استعداد ابتلا به اختلالات ژنتیکی و واکنش بدن به داروها ارائه می‌دهد. این آزمایش نقش مهمی در پیشگیری، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، مشاوره پیش از ازدواج و بارداری، و انتخاب بهترین روش درمانی شخصی‌سازی‌شده دارد. با انجام آزمایش ژنتیک، افراد می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری درباره سلامت خود و خانواده‌شان بگیرند و پزشکان نیز برنامه مراقبت و درمان دقیق‌تری ارائه کنند.

آزمایش ژنتیک چیست؟

آزمایش ژنتیک یکی از روش‌های نوین پزشکی است که با بررسی DNA، کروموزوم‌ها و ژن‌ها، اطلاعات دقیقی درباره ویژگی‌های ارثی، بیماری‌های ژنتیکی و استعداد ابتلا به برخی اختلالات ارائه می‌دهد. این آزمایش می‌تواند در تشخیص بیماری‌های ارثی، غربالگری پیش از بارداری و حتی انتخاب بهترین روش درمانی نقش مهمی داشته باشد. به کمک آزمایش ژنتیک، پزشک امکان پیشگیری و مدیریت بهتر بسیاری از مشکلات سلامتی را خواهد داشت و افراد می‌توانند آگاهانه‌تر درباره آینده سلامت خود و خانواده تصمیم بگیرند.

متن انگلیسی:
Genetic testing is a type of medical test that identifies changes in genes, chromosomes, or proteins. The results of a genetic test can confirm or rule out a suspected genetic condition or help determine a person’s chance of developing or passing on a genetic disorder.
ترجمه فارسی:
آزمایش ژنتیک نوعی آزمایش پزشکی است که تغییرات در ژن‌ها، کروموزوم‌ها یا پروتئین‌ها را شناسایی می‌کند. نتایج این آزمایش می‌تواند وضعیت ژنتیکی مشکوک را تأیید یا رد کند و یا به تعیین احتمال بروز یا انتقال یک اختلال ژنتیکی کمک کند.

به نقل از medlineplus

چرا آزمایش‌ های ژنتیکی انجام می‌ شوند؟

آزمایش‌های ژنتیکی به دلایل مختلف انجام می‌شوند و نقش مهمی در تشخیص بیماری‌ها، پیشگیری، غربالگری و برنامه‌ریزی درمانی دارند. فهرست دلایل اصلی انجام این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:

• غربالگری نوزاد تازه متولد شده: شناسایی اختلالات ژنتیکی قابل درمان در اوایل زندگی، مانند فیبروز سیستیک.
• آزمایش تشخیصی: تشخیص قطعی اختلال ژنتیکی در فردی که علائم دارد، مانند سندرم داون.
• آزمایش شناسایی ناقل (Carrier Test): شناسایی افرادی که یک نسخه از ژن معیوب دارند و برآورد ریسک انتقال به فرزند.
• آزمایش ژنتیکی پیش از تولد: بررسی ژن‌ها و کروموزوم‌های جنین برای شناسایی ریسک اختلالات ژنتیکی یا کروموزومی.
• آزمایش ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGT): انتخاب جنین سالم در لقاح مصنوعی برای جلوگیری از تولد کودک مبتلا به اختلال ژنتیکی.
• آزمایش ژنتیکی پیش‌بینی‌کننده (Predictive Test): شناسایی جهش‌های ژنتیکی در افراد سالم با سابقه خانوادگی بیماری، مثل ژن BRCA1 و ریسک سرطان پستان.
• آزمایش ژنتیکی پزشکی قانونی: شناسایی افراد برای اهداف قانونی، تعیین هویت یا اثبات نسبت خانوادگی.

آزمایش ژنتیک چگونه انجام میشود؟

برای انجام این آزمایش معمولاً از نمونه‌های ساده‌ای مانند خون، بزاق، مخاط دهان، پوست یا حتی مو استفاده می‌شود. پس از جمع‌آوری نمونه، DNA فرد در آزمایشگاه‌ های ژنتیک کرج استخراج و با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته مولکولی و بیوانفورماتیک تجزیه و تحلیل می‌شود. در این مرحله متخصصان ژنتیک تغییرات احتمالی در ژن‌ها، کروموزوم‌ها یا پروتئین‌ها را بررسی می‌کنند تا اختلالات ارثی یا خطر ابتلا به بیماری‌های خاص مشخص شود. این فرآیند کاملاً بدون درد، ایمن و با دقت بالا انجام می‌شود و بسته به نوع آزمایش، نتیجه آن معمولاً بین چند روز تا چند هفته آماده شده و در اختیار پزشک یا مشاور ژنتیک قرار می‌گیرد تا بهترین برنامه درمانی یا پیشگیرانه برای فرد ارائه شود.

آزمایش ژنتیک شامل چه مواردی است؟

آزمایش ژنتیک شامل بررسی بخش‌های مختلفی از اطلاعات ژنتیکی بدن است تا وضعیت سلامت و احتمال بروز بیماری‌ها بهتر مشخص شود. مهم‌ترین مواردی که در این آزمایش بررسی می‌شوند عبارت‌اند از:

• DNA و ژن‌ها: شناسایی تغییرات یا جهش‌های ژنتیکی که می‌توانند باعث بیماری‌های ارثی شوند.
• کروموزوم‌ها: بررسی تعداد و ساختار کروموزوم‌ها برای تشخیص ناهنجاری‌هایی مثل سندرم داون یا ترنر.
• بیماری‌های ارثی: غربالگری برای بیماری‌هایی مانند تالاسمی، فیبروز کیستیک یا دیستروفی عضلانی.
• غربالگری پیش از بارداری و دوران بارداری: بررسی سلامت ژنتیکی والدین یا جنین برای پیشگیری از انتقال اختلالات ارثی.
• فارماکوژنتیک (پاسخ به داروها): تعیین اینکه بدن فرد به برخی داروها چه واکنشی نشان می‌دهد تا بهترین درمان انتخاب شود.

این موارد باعث می‌شوند آزمایش ژنتیک ابزاری کاربردی در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب باشد.

همین الان بهترین دکتر متخصص را برای درمان بیماری‌های ژنتیکی پیدا کن

فوق تخصص ژنتیک پزشکی

خواندن جواب ازمایش ژنتیک؛ ازمایش ژنتیک چه چیزی را نشان میدهد؟

جواب آزمایش ژنتیک نشان می‌دهد که آیا در DNA یا کروموزوم‌های فرد تغییر، نقص یا جهشی وجود دارد یا خیر. این نتایج می‌توانند اطلاعات دقیقی درباره بیماری‌های ارثی، احتمال ابتلا به برخی اختلالات ژنتیکی، ناهنجاری‌های کروموزومی و حتی واکنش بدن به داروها ارائه دهند. در واقع، آزمایش ژنتیک مشخص می‌کند که فرد حامل یک بیماری ژنتیکی هست یا ممکن است آن را به فرزند خود منتقل کند. همچنین در دوران بارداری، این آزمایش می‌تواند سلامت جنین و احتمال وجود ناهنجاری‌های ژنتیکی را بررسی کند. تفسیر جواب آزمایش ژنتیک باید توسط پزشک متخصص ژنتیک انجام شود تا بر اساس آن، بهترین تصمیم برای پیشگیری، درمان یا مدیریت بیماری‌ها گرفته شود.

اگر جواب ازمایش ژنتیک مثبت باشد چه تفسیری دارد؟

اگر جواب آزمایش ژنتیک مثبت باشد، به این معناست که در DNA یا کروموزوم‌های فرد یک تغییر یا جهش ژنتیکی شناسایی شده است. این نتیجه می‌تواند نشان دهد که فرد:

• خودش دچار یک بیماری ژنتیکی است.
• حامل یک ژن معیوب است و می‌تواند آن را به فرزندان خود منتقل کند، حتی اگر علائم بیماری در او دیده نشود.
• احتمال بالاتری برای ابتلا به برخی بیماری‌ها در آینده دارد (مثلاً بعضی سرطان‌ها یا بیماری‌های ارثی).

با این حال، جواب مثبت به‌معنای قطعی بودن بیماری یا بروز علائم در آینده نیست. تفسیر دقیق نتایج باید توسط پزشک متخصص ژنتیک انجام شود تا بر اساس آن پیشگیری، غربالگری‌های بیشتر یا روش‌های درمانی مناسب پیشنهاد گردد.

جواب آزمایش ژنتیک قبل از ازدواج چقدر طول میکشد؟

جواب آزمایش ژنتیک قبل از ازدواج معمولاً بین ۲ تا ۴ هفته آماده می‌شود، اما مدت زمان دقیق آن به نوع آزمایش، پیچیدگی بررسی‌ها و امکانات آزمایشگاه بستگی دارد. در مواردی که فقط بررسی‌های اولیه و رایج مثل تالاسمی انجام شود، ممکن است جواب در کمتر از یک هفته آماده شود. اما اگر نیاز به بررسی ژن‌های بیشتر یا شناسایی بیماری‌های نادر باشد، زمان آماده شدن نتیجه طولانی‌تر خواهد بود. به همین دلیل توصیه می‌شود زوج‌ها چند هفته قبل از تاریخ عقد یا برنامه‌ریزی برای بارداری، آزمایش ژنتیک را انجام دهند تا در صورت نیاز به بررسی‌های تکمیلی، فرصت کافی برای تصمیم‌گیری داشته باشند.

چه کسانی باید آزمایش ژنتیک بدهند؟

آزمایش ژنتیک برای همه افراد ضروری نیست، اما برخی افراد در شرایط خاص حتماً باید آن را انجام دهند. این افراد شامل کسانی می‌شوند که:

• سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی یا ارثی دارند.
• قصد ازدواج فامیلی دارند.
• پیش از بارداری یا در دوران بارداری می‌خواهند از سلامت ژنتیکی جنین مطمئن شوند.
• سابقه سقط مکرر یا ناهنجاری‌های جنینی در خانواده دارند.
• مبتلا به بیماری‌های ناشناخته یا نادر هستند و پزشک احتمال اختلال ژنتیکی می‌دهد.
• قصد انتخاب روش‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده (مانند داروهای مبتنی بر فارماکوژنتیک) دارند.

به طور کلی، آزمایش ژنتیک برای پیشگیری از بیماری‌های ارثی، آگاهی از احتمال ابتلا به اختلالات ژنتیکی و تصمیم‌گیری آگاهانه در ازدواج و بارداری بسیار اهمیت دارد.

مراحل آزمایش ژنتیک چیست؟

آزمایش ژنتیک شامل چند مرحله کلیدی است که به شناسایی تغییرات ژنتیکی در DNA فرد کمک می‌کند. این فرآیند به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی درمانی مناسب‌تری انجام دهند و خطرات احتمالی را به فرد اطلاع دهند. مراحل آزمایش ژنتیک را در ادامه بررسی میکنیم:

1. مشاوره ژنتیک: پیش از انجام آزمایش، پزشک یا مشاور ژنتیک درباره سابقه خانوادگی و هدف آزمایش با فرد صحبت می‌کند.
2. نمونه‌گیری: بسته به نوع آزمایش، نمونه خون، بزاق، سلول‌های داخل گونه یا بافت دیگر جمع‌آوری می‌شود.
3. استخراج DNA: در آزمایشگاه، DNA از نمونه جدا و خالص‌سازی می‌شود.
4. تجزیه و تحلیل ژنتیکی: DNA استخراج‌شده با روش‌های تخصصی (مانند PCR، توالی‌یابی یا میکروآرایه) بررسی می‌شود تا تغییرات ژنتیکی احتمالی شناسایی گردد.
5. تفسیر نتایج: متخصص ژنتیک یافته‌ها را تحلیل کرده و مشخص می‌کند آیا تغییر ژنتیکی با بیماری یا اختلال خاصی مرتبط است یا خیر.
6. مشاوره بعد از آزمایش: نتایج به فرد یا خانواده توضیح داده می‌شود و در صورت نیاز، اقدامات پزشکی، پیشگیرانه یا درمانی پیشنهاد می‌گردد.

برای این آزمایش در شهر های بزرگ مانند تهران، شیراز و مشهد به لیست آزمایشگاه های زیر مراجعه کنید.

• آزمایشگاه های سل فری NIPT شیراز
• آزمایشگاه های سل فری NIPT تهران
• آزمایشگاه های سل فری NIPT مشهد

می‌خوای نتیجه آزمایش ژنتیک رو بدونی؟ همین حالا مشاوره بگیر

دکتر مشاوره ژنتیکی

انواع آزمایش های ژنتیکی کدامند؟

انواع آزمایش‌های ژنتیکی با اهداف متفاوتی انجام می‌شوند و هر کدام اطلاعات خاصی درباره ژن‌ها، کروموزوم‌ها یا نحوه عملکرد DNA ارائه می‌دهند. برخی از این آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری‌های ارثی به‌کار می‌روند، برخی دیگر در غربالگری پیش از بارداری و دوران بارداری اهمیت دارند و گروهی نیز برای انتخاب بهترین روش درمانی یا پیش‌بینی واکنش بدن به داروها استفاده می‌شوند. شناخت انواع آزمایش‌های ژنتیک کمک می‌کند تا هر فرد بر اساس شرایط خود و توصیه پزشک، مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کند. آزمایش‌های ژنتیکی با هدف شناسایی تغییرات در DNA، ژن‌ها یا کروموزوم‌ها انجام می‌شوند و بسته به شرایط فرد، کاربردهای متفاوتی دارند. مهم‌ترین انواع این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

• آزمایش تشخیصی (Diagnostic Test)
• آزمایش حامل بودن (Carrier Test)
• آزمایش پیش از تولد (Prenatal Test)
• آزمایش نوزادی (Newborn Screening)
• آزمایش پیش‌بینی‌کننده یا پیش‌آگهی (Predictive/Presymptomatic Test)
• آزمایش فارماکوژنتیک (Pharmacogenetic Test)
• آزمایش ژنومی گسترده (Whole Genome/Exome Sequencing)

۱. آزمایش تشخیصی (Diagnostic Test)

این آزمایش زمانی انجام می‌شود که فرد علائمی از یک بیماری ژنتیکی دارد و پزشک برای تأیید یا رد تشخیص به بررسی DNA نیاز دارد. آزمایش تشخیصی می‌تواند وجود یک جهش ژنی یا تغییر کروموزومی خاص را مشخص کند و مسیر درمان یا مدیریت بیماری را دقیق‌تر نمایان سازد.

۲. آزمایش حامل بودن (Carrier Test)

در این آزمایش بررسی می‌شود که آیا فرد ژن معیوبی را در بدن خود دارد یا خیر. حتی اگر فرد هیچ علامتی نداشته باشد، می‌تواند ناقل یک بیماری ژنتیکی باشد و آن را به فرزندانش منتقل کند. این تست معمولاً پیش از بارداری یا در دوران مشاوره ژنتیک توصیه می‌شود.

۳. آزمایش پیش از تولد (Prenatal Test)

برای اطمینان از سلامت جنین، آزمایش ژنتیک پیش از تولد روی نمونه مایع آمنیوتیک یا سلول‌های جفت انجام می‌شود. این آزمایش می‌تواند وجود اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون یا برخی بیماری‌های ژنتیکی را مشخص کند.

۴. آزمایش نوزادی (Newborn Screening)

این تست یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های ژنتیکی است که به‌طور روتین برای نوزادان تازه‌متولد شده انجام می‌شود. هدف آن شناسایی بیماری‌های ژنتیکی نادری است که اگر به‌موقع درمان نشوند، می‌توانند منجر به مشکلات جدی در رشد و سلامت کودک شوند.

۵. آزمایش پیش‌ بینی‌ کننده یا پیش‌ آگهی (Predictive/Presymptomatic Test)

این آزمایش زمانی کاربرد دارد که فرد در حال حاضر هیچ علامتی از بیماری ندارد اما در معرض خطر بروز یک بیماری ژنتیکی در آینده است. برای مثال، بررسی احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر یا برخی سرطان‌های ارثی از طریق این تست امکان‌پذیر است.

۶. آزمایش فارماکوژنتیک (Pharmacogenetic Test)

این تست بررسی می‌کند که بدن فرد چگونه داروها را متابولیزه می‌کند. نتایج آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا مناسب‌ترین دارو و دوز آن را برای هر فرد انتخاب کند و از عوارض جانبی ناخواسته جلوگیری شود.

۷. آزمایش ژنومی گسترده (Whole Genome/Exome Sequencing)

در این روش پیشرفته، کل ژنوم یا بخش بزرگی از توالی‌های ژنتیکی بررسی می‌شود. این تست برای شناسایی اختلالات پیچیده، بیماری‌های ناشناخته یا زمانی که سایر آزمایش‌ها پاسخ روشنی نداده‌اند، بسیار کاربردی است.

نوع آزمایش ژنتیکی	هدف اصلی	بهترین زمان انجام
آزمایش تشخیصی	تأیید یا رد یک بیماری ژنتیکی در فرد دارای علائم	هر زمان پس از مشاهده علائم مشکوک
آزمایش حامل بودن	شناسایی ناقلان ژن معیوب بدون بروز علائم بیماری	قبل از ازدواج یا پیش از بارداری
آزمایش پیش از تولد	بررسی سلامت ژنتیکی جنین و کشف اختلالات کروموزومی	دوران بارداری (معمولاً سه‌ماهه اول یا دوم)
آزمایش نوزادی	تشخیص زودهنگام بیماری‌های ژنتیکی قابل‌درمان	روزهای اولیه پس از تولد
آزمایش پیش‌بینی‌کننده	بررسی احتمال ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی در آینده	در افراد بدون علامت اما با سابقه خانوادگی بیماری
آزمایش فارماکوژنتیک	تعیین واکنش بدن به داروها و انتخاب درمان مناسب	پیش از شروع مصرف داروهای خاص
آزمایش ژنومی گسترده	تحلیل کامل ژنوم برای یافتن بیماری‌های ناشناخته یا پیچیده	در مواردی که سایر آزمایش‌ها نتیجه قطعی نداده‌اند

قیمت آزمایش ژنتیک

قیمت آزمایش‌های ژنتیک بسته به نوع آزمایش، تجهیزات مورد استفاده و هدف آن بسیار متفاوت است. به‌طور کلی، آزمایش‌های ساده مثل غربالگری نوزادان یا آزمایش حامل بودن ژن هزینه کمتری دارند، در حالی که تست‌های پیشرفته مثل بررسی کل ژنوم یا آزمایش‌های پیش از تولد گران‌تر هستند. در ایران معمولاً هزینه آزمایش‌های ژنتیک از حدود ۱ تا چند میلیون تومان متغیر است و در موارد تخصصی یا آزمایش‌های پیچیده‌تر می‌تواند تا چند ده میلیون تومان هم برسد. همچنین باید توجه داشت که برخی از این آزمایش‌ها تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند، به‌ویژه اگر پزشک انجام آن را به‌دلایل پزشکی ضروری تشخیص داده باشد.

برای انجام آزمایش ژنتیک قبل از ازدواج لازم است به یکی از آزمایشگاه های معتبر ژنتیک قبل از ازدواج مراجعه کنید در ادامه لیستی از آزمایشگاه های شهر های بزرگ آورده شده است:

• آزمایشگاه های ژنتیک ازدواج تهران
• آزمایشگاه های ژنتیک ازدواج اصفهان
• آزمایشگاه های ژنتیک ازدواج شیراز

پزشکان پیشنهادی

۴.۷ (۵۲۳۸ نظر)

دکتر بهروز مقدادی

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۴.۹ (۴۹۶۸ نظر)

دکتر بهنام مقدادی

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۴.۸ (۴۴۲۸ نظر)

دکتر مهدی قاضی

تخصص اورولوژی (جراحی مجاری ادراری و تناسلی)

نوبت بگیرید

۴.۹ (۳۱۸۳ نظر)

دکتر حمیدرضا معظم

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۵ (۲۷۶۵ نظر)

دکتر حمیدرضا شرکت العباسیه

فوق تخصص عفونی کودکان

نوبت بگیرید

۴.۹ (۲۴۱۱ نظر)

دکتر رامین اسدی

فوق تخصص غدد و رشد کودکان

نوبت بگیرید

برای آزمایش ژنتیک به چه متخصصی باید مراجعه کنیم؟ 

به طور کلی، آزمایش ژنتیک ابزاری ارزشمند برای پیشگیری، تشخیص و مدیریت بیماری‌های ارثی است که با تحلیل دقیق DNA، کروموزوم‌ها و ژن‌ها، اطلاعاتی حیاتی درباره سلامت فرد و خانواده در اختیار می‌گذارد. این آزمایش نه تنها در ازدواج‌های فامیلی و دوران بارداری اهمیت دارد، بلکه در انتخاب روش‌های درمانی و داروهای مناسب نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کند. با استفاده از نتایج آزمایش ژنتیک و مشاوره تخصصی، می‌توان از بسیاری مشکلات آینده جلوگیری کرد و تصمیمات آگاهانه‌تری درباره مسیر سلامت و زندگی گرفت.

گروهی از متخصصین ژنتیک پزشکی، در سامانه دکترتو در خدمت شما هستند. می توانید به صورت آنلاین یا تلفنی از خدمات مشاوره آن ها استفاده کنید.