فهرست مطالب
کشت زخم باکتریایی، آزمایشی است که برای تشخیص و شناسایی باکتری‌های بیماری‌زا در یک زخم مستعد عفونت استفاده می‌شود. معمولاً در نمونه‌ای که از عفونت زخم گرفته می‌شود، یک یا چند میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا یافت می‌شود. در برخی موارد (نظیر گاز انسان یا حیوانات)، ممکن است عوامل بیماری‌زای متعددی در محل زخم وجود داشته باشد. در این مقاله از دکترتو به بررسی آزمایش کشت زخم می‌پردازیم.
کشت زخم باکتریایی چیست؟
کشت زخم باکتریایی آزمایشی است که باکتری‌های عامل عفونت (بیماری‌زای) موجود در زخم را تشخیص می‌دهد. هدف از این کار، کمک به روند درمان و تعیین نوع آنتی‌بیوتیک لازم برای مهار عفونت است. این آزمایش یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های چکاپ کامل بدن برای افراد دیابتی محسوب می‌شود. هر زخمی ممکن است با انواع گوناگونی از باکتری‌ها آلوده شود. کشت زخم به تشخیص موارد زیر کمک می‌کند:
- آیا زخم عفونی شده است؟
- کدام نوع باکتری باعث ایجاد عفونت شده است؟
- کدام آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت و بهبود زخم بهتر است
این زخم‌ها ممکن است فقط شکاف‌های سطحی در پوست (همچون خراش، برش) باشند یا اینکه ممکن است عمیق‌تر (نظیر بریدگی، جای نیش، سوراخ یا سوختگی) باشند و بافت‌های بیشتری را درگیر کنند. کشت زخم با جمع‌آوری نمونه‌ای از مایع، سلول‌ها یا بافت زخم شروع می‌شود. سپس نمونه را در یک محیط کشت مغذی مناسب کشت می‌دهند. پس از رشد باکتری‌ها در این محیط مطلوب و رسیدن به تعداد کافی، امکان بررسی و تشخیص بیشتر فراهم می‌شود.
معمولاً تنها یک نوع باکتری بیماری‌زا باعث ایجاد عفونت در زخم شده است. بااین‌حال، ممکن است چند نوع از باکتری‌های طبیعی موجود در پوست هم در کشت وجود داشته باشند. جداسازی انواع مختلف باکتری‌ها و شناسایی باکتری‌های بیماری‌زا، به یک یا چند روز زمان نیاز دارد.
سپس آزمایش های بیشتری روی این باکتری‌ها انجام می شود تا مشخص شود که به کدام آنتی‌بیوتیک واکنش نشان می‌دهند. رنگ‌آمیزی گرم زخم، کشت و تست حساسیت همگی به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد چه عوامل بیماری‌زایی در محل زخم وجود دارند و به چه درمان آنتی‌بیوتیکی جواب می‌دهند. کشت زخم پای دیابتی و کشت زخم بستر هم به همین روال انجام می‌شود.
انواع باکتری‌های کشت زخم
برخی از انواع باکتری‌هایی که زخم را آلوده می‌کنند ممکن است برای رشد به هوا نیاز داشته باشند (هوازی)، درحالی‌که برخی دیگر به محیط بدون اکسیژن یا کم اکسیژن (بی‌هوازی یا میکروآئروفیلیک [خرد هوازی]) نیاز دارند.
علاوه بر این، برخی از باکتری‌ها (ارگانیسم‌های سخت‌گیر) ممکن است برای رشد کافی به فاکتورهای مغذی خاصی نیاز داشته باشند. از این رو گاهاً نمونه را در محیط کشت‌های مختلفی کشت می‌دهند تا مطمئن شوند که شرایط لازم برای رشد باکتری فراهم است. هنگام کنترل نمونه‌ها باید مراقبت باشید که به اندازه کافی رشد کرده باشند تا احتمال تشخیص و شناسایی آنها بالاتر برود.
در کشت پوست و زخم از چه آزمایش‌هایی برای شناسایی باکتری‌ها استفاده می‌شود؟
هدف اصلی کشت پوست و زخم، شناسایی انواع مختلف میکروارگانیسم‌های موجود است. این فرایند شناسایی یک فرایند گام‌به‌گام است و ممکن است شامل آزمایش‌ها و ارزیابی‌های زیادی باشد. این آزمایش‌ها و ارزیابی‌ها هم قبل از کشت روی نمونه و هم بعد از رشد باکتری‌ها انجام می‌شوند. یکی از این آزمایش‌ها، رنگ‌آمیزی گرم است. در ادامه توضیح مختصری از این آزمایش‌ها برای شما آورده‌ایم:
۱. رنگ‌آمیزی گرم باکتری یا Gram smear
این رنگ‌آمیزی شامل قراردادن نمونه یا پخش کردن انواع کلنی بر روی یک اسلاید شیشه‌ای و رنگ کردن آن با یک رنگ مخصوص است. در زیر میکروسکوپ، باکتری‌ها را می‌توان به ارگانیسم‌های گرم مثبت و گرم منفی طبقه‌بندی کرد و از نظر شکل می‌توان آنها را به کوکی‌ها (باکتری‌های کروی شکل) یا باسیل‌ها (باکتری‌های میله‌ای شکل) تقسیم‌بندی کرد.
ازآنجایی‌که نتایج رنگ‌آمیزی قطعی نیستند، آزمایش‌های بیشتری (همچون واکنش‌های بیوشیمیایی یا طیف‌سنجی جرمی) برای شناسایی دقیق باکتری‌ها انجام شوند.
۲. طیف‌سنجی جرمی
طیف‌سنجی جرمی (Mass Spectrometry) می‌تواند در کمتر از یک ساعت پس از رشد کلنی باکتری در محیط کشت، نوع باکتری را تشخیص دهد. این تکنیک به طرز چشمگیری زمان موردنیاز برای شناسایی باکتری‌ها از طریق واکنش‌های بیوشیمیایی سنتی که به انکوباسیون یک شبه نیاز دارند، را کاهش می‌دهد.
امروزه از طیف‌سنجی جرمی به‌عنوان یک فرایند تک‌مرحله‌ای برای شناسایی باکتری‌های مختلف موجود در نمونه زخم پس از کشت استفاده می‌شود.
۳. آزمایش حساسیت ضدمیکروبی
آزمایش حساسیت ضدمیکروبی به‌منظور هدایت روند درمان و تعیین نوع آنتی‌بیوتیک مؤثر بر روی باکتری انجام می‌شود. برای انجام این کار، باید یک کشت خالص (ایزوله) از باکتری‌های شناسایی شده وجود داشته باشد. این کار ممکن است به زمان اضافه برای کشت مجدد نیاز داشته باشد تا باکتری‌های مهم جداسازی و شناسایی شود.
۴. آزمایش direct smear
گاهی برای بررسی عامل عفونت و میکروب شناسی در کشت زخم از آزمایش direct smear استفاده می‌شود. در این آزمایش نمونه به‌صورت مستقیم زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
آزمایش کشت زخم چرا انجام می‌شود؟
اگر پزشک تان فکر می‌کند که زخمتان عفونی است یا در موارد گاز‌گرفتگی توسط حیوان، حشره یا شخص مشکوک، ممکن است این آزمایش را برای شما تجویز کند.
علائم زخم عفونی عبارت‌اند از:
- قرمز شدن
- ورم یا ظهور یک توده‌ی جدید در زیر پوست
- درد
- وجود چرک یا مایعی بدبو که از محل زخم خارج می‌شود.
- گرم‌شدن پوست اطراف زخم
- برآمدگی‌هایی نزدیک زخم که شبیه دمل، تاول، نیش عنکبوت یا جوش به نظر می‌رسند.
کشت پوست یا زخم برای اهداف زیر انجام می‌شود:
- یافتن علت ایجاد عفونت در یک زخم مثل زخم بستر یا زخم پای دیابتی، سوختگی، زخم جراحی یا جراحت. این جراحت می‌تواند شامل این موارد باشد: گاز حیوانات و انسان، خراشیدگی پوست یا نیش موجودات آبزی، بریدگی، زخم‌های سوراخ شده که بیشتر در معرض عفونت قرار دارند.
- به‌منظور تصمیم‌گیری درمورد انتخاب بهترین درمان، به این آزمایش تست حساسیت می‌گویند.
همین الان بهترین دکتر پوست را برای درمان آزمایش کشت زخم پیدا کن…
چه آزمایش‌های دیگری ممکن است همراه با کشت زخم انجام شوند؟
ممکن است همراه با کشت زخم، این آزمایش‌ها هم انجام شوند:
- آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد، پروتئین خون و قند خون
- شمارش کامل خون (CBC)
- آزمایش ادرار.
انواع کشت زخم
کشت زخم انواع مختلفی دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم:
۱. کشت سوآب:
کشت سواب رایج‌ترین تکنیکی مورد استفاده برای کشت زخم است. این کشت غیرتهاجمی و مقرون‌به‌صرفه است. این نوع کشت معمولاً گونه‌های باکتریایی عفونت را شناسایی کرده و به هدایت درمان آنتی‌بیوتیکی کمک می‌کند. سوآب سطحی فقط ارگانیسم‌های کلونیزه شده را آشکار می‌کند و ممکن است قادر به تعیین عامل عفونت در لایه‌های عمیق‌تر بافت نباشد. یک جایگزین قابل‌قبول برای کشت کمیتی بافت، تکنیک کمیتی سوآب Levine است:
تکنیک کمیتی سوآب Levine:
- در این روش زخم را با سالین عادی تمیز کنید.
- زخم را با گاز استریل خشک کنید.
- سالم‌ترین بافت را بدون درنظرگرفتن ترشحات، چرک و بافت تخریب شده، کشت کنید.
- انتهای اپلیکاتور استریل را به مدت حداقل ۵ ثانیه، روی یک قسمت ۱ سانتی‌متر مربعی بچرخانید.
- فشار کافی روی سوآب وارد کنید. این کار باعث می‌شود مایع بافتی خارج شود.
۲. بیوپسی بافت عمیق:
بیوپسی بافت عمیق یا پانچ بیوپسی برای کشت کمیتی، یک استاندارد طلایی برای تشخیص عامل عفونت و مقدار آن است. بیوپسی یک تست تهاجمی، دردناک، گران‌قیمت است و همیشه در تمام شرایط در دسترس نیست. بیوپسی باید توسط اپراتورهای مجرب و آموزش‌دیده، انجام شود.
اپراتور برای برداشتن لایه‌ای از لایه‌های عمیق‌تر پوست برای آزمایش، باید به طور مکرر از یک ابزار پانچ دایره‌ای شکل مخصوص یکبار مصرف استفاده کند. بسته به‌اندازه‌ی زخم، ممکن است برای بستن زخم به بخیه نیاز باشد.
۳. کشت سوزنی:
آسپیراسیون سوزنی یک روش کم تهاجمی برای استفاده در زخم‌هایی نظیر زخم‌های سوراخ شده است. این روش شامل قراردادن یک سوزن کوچک ۲۲ گیجی (gauge) در محل زخم است. به‌منظور به‌دست‌آوردن نمونه‌ی مایع برای انجام بیوپسی، پزشک پیستون را به عقب می‌کشد. سپس زاویه‌ی سوزن را دو یا سه بار تغییر می‌دهد تا مایع از نواحی مختلف زخم جمع‌آوری شود.
ارزیابی دقیق بیمار و زخم به پزشک کمک می‌کند تا زمان مناسب برای انجام کشت زخم و بهترین تکنیک برای جمع‌آوری نمونه را تعیین کند. بسته به شرایط ممکن است پروتکل نهایی متفاوت باشند؛ بنابراین حتما دستورالعمل‌های مرکز درمانی را دنبال کنید.
پزشک بسته به وضعیت زخم و شرایط بیمار، نحوه نمونه برداری را مشخص می‌کند.
چگونه برای آزمایش کشت زخم آماده شویم؟
به‌طورکلی، نیازی نیست که قبل از این آزمایش هیچ کار خاصی انجام دهید، مگر این که پزشک تان به شما توصیه‌ای کند. اگر از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنید یا اخیراً این دارو را مصرف کرده‌اید، حتما به پزشک تان اطلاع دهید.
کشت زخم چگونه انجام می‌شود؟
برای جمع‌آوری یک نمونه بافت یا مایع از زخم، یک سوآب استریل در محل زخم قرار داده می‌شود. متخصصی که نمونه را جمع‌آوری می‌کند ممکن است اطراف زخم را کمی فشار دهد و به‌آرامی سوآب را بچرخاند تا بافت و مایعات بیشتری را جمع‌آوری کند. سپس بسته به نوع ارگانیسم احتمالی، سوآب در لوله‌ی کشت هوازی یا بی‌هوازی یا در هر دو قرار می‌گیرد.
ممکن است از یک سوزن برای جمع‌آوری مایع از آبسه یا زخمی که با دلمه یا کراست پوشانده شده استفاده شود. سپس نمونه در لوله کشت قرار می‌گیرد.
ممکن است پزشک به برداشتن نمونه‌ای از پوست یا بافت (بیوپسی) هم برای آزمایش نیاز داشته باشد. جمع‌آوری نمونه به‌احتمال زیاد کمی دردناک خواهد بود، به همین دلیل ممکن است ابتدا برای بی حس کردن قسمت موردنظر از بی‌حسی موضعی استفاده شود.
هنگامی که نمونه جمع‌آوری می‌شود، در ظرفی حاوی مواد مغذی (به نام محیط رشد یا محیط کشت) قرار می‌گیرد که به رشد باکتری‌ها، قارچ‌ها یا ویروس‌ها کمک می‌کند.
- معمولاً برای رشد باکتری‌ها به ۱-۲ روز زمان نیاز است.
- قارچ‌ها معمولاً به چند روز برای رشد نیاز دارند.
- ویروس‌ها باید در ظرفی با سلول‌های زنده قرار بگیرند و رشد آنها چندین هفته طول می‌کشد.
سپس آزمایش‌های شیمیایی یا روش‌های شناسایی دیگر روی باکتری، قارچ یا ویروسی که در محیط کشت رشد کرده است انجام می‌شود. اگر برای کمک به تصمیم‌گیری درباره‌ی درمان نیاز به انجام تست حساسیت باشد، به زمان بیشتری نیاز است.
نتایج و تفسیر کشت زخم
برخی از انواع باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها به‌سرعت در محیط کشت رشد می‌کنند و برخی دیگر به‌کندی رشد می‌کنند. بسته به نوع عفونت احتمالی سن، جنسیت، تاریخچه‌ی سلامتی، روش استفاده شده برای آزمایش و سایر موارد، ممکن است آماده‌شدن نتایج از ۱ روز تا چند هفته طول بکشد.
| کشت پوست و زخم | تفسیر نتایج |
|---|---|
| عادی | تعداد زیادی میکروب‌های مضر روی پوست یا در زخم یافت نمی‌شود. نتایج کشت عادی “منفی” هستند. |
| غیرعادی | میکروب‌های مضر روی پوست یا در زخم یافت می‌شوند. نتایج کشت غیرعادی “مثبت” هستند. |
یک نتیجه‌ی منفی به این معناست که هیچ ارگانیسمی رشد نکرده است. نتیجه‌ی مثبت به این معناست که باکتری‌ها یا سایر ارگانیسم‌ها در محل زخم وجود دارند و زخمتان عفونی است. باتوجه به نتایج آزمایش تان، پزشک می‌تواند بهترین آنتی‌بیوتیک را برای درمان تعیین کند.
گزارش‌های آزمایشگاهی برای کشت، معمولاً اسم باکتری‌های شناسایی شده در طول آزمایش را ذکر می‌کنند. برای مثال کشت منفی، این‌گونه گزارش می‌شود “در طول پنج روز هیچ رشدی مشاهده نشد” یا اینکه فقط به حضور فلور طبیعی پوست اشاره می‌شود.
اگر باکتری‌های بیماری‌زا در کشت شناسایی شوند، احتمال این که آن باکتری عامل عفونت باشد بالاست. عفونت معمولاً توسط یک نوع باکتری‌ایجاد می‌شود، اما زخم‌ها ممکن است دارای دو یا چند عامل بیماری‌زا (هوازی و/یا بی‌هوازی) هم باشند.
اگر بیش از سه ارگانیسم وجود داشته باشد، ممکن است به‌عنوان گونه‌های باکتریایی مجزا شناخته نشوند و در گزارش به‌عنوان “فلور باکتریایی مخلوط” ذکر شوند. این ممکن است نشان‌دهنده‌ی مخلوطی از فلور طبیعی موجود در پوست و عوامل بیماری‌زای موجود در محل زخم باشد که قبل از برداشتن نمونه به‌درستی تمیز نشده بودند یا نشان‌دهنده‌ی یک “زخم کثیف” باشد (همچون تصادف با موتورسیکلت، جایی که آلودگی جاده به زخم منتقل می‌شود).
برای برآورد هزینه آزمایش کشت زخم همین الان از دکتر متخصص مشاوره بگیر
اگر در آزمایش فقط فلور طبیعی وجود داشته باشد، به چه معناست؟
- عفونت به علت باکتری‌هایی باشد که به طور معمول روی پوست یافت می‌شوند.
- یا ممکن است به دلیل کم بودن تعداد عوامل بیماری‌زا در نمونه، این عامل از بین رفته باشد.
- یا این که احتمال دارد عفونت به علت دیگری باشد.
البته رشد جزئی هم همچنان مهم است (خصوصا زمانی که عفونت زخم در قسمتی از بدن که معمولاً استریل است رخ می‌دهد همچون چشم).
اگر هیچ‌گونه باکتری‌ای در نمونه زخم جمع‌آوری نشده باشد، ممکن است عفونت باکتریایی وجود نداشته باشد. گاهی هم ممکن است عامل بیماری‌زا به طور موفقیت آمیزی نمونه‌برداری نشده باشد.
قیمت آزمایش کشت زخم
کشت زخم جز آزمایش‌هایی محسوب می‌شود که معمولأ جواب آن سریع آماده می‌شود. هزینه کشت زخم پایین بوده و می‌توان از طریق بیمه تأمین اجتماعی یا بیمه تکمیلی مقداری از هزینه را کاهش داد. در برخی مواقع ممکن است، به کشت دوباره برای بررسی بیشتر نیاز باشد. در این صورت قیمت آزمایش کمی تغییر می‌کند. بهتر است برای اطلاع از قیمت دقیق با آزمایشگاه تماس بگیرید.
راهنمای مراجعه به پزشک
کشت پوست و زخم از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا از بروز مشکلات جدی مثل عفونت شدید پیشگیری می‌کند. این کشت درد زیادی ندارد و در مواقعی که پزشک بداند ممکن است دردی برای بیمار داشته باشد، از بی حسی موضعی استفاده می‌کند. اگر در این مورد نیاز به مشاوره دارید می‌توانید با متخصص پوست مشورت کنید.
در دکترتو این امکان برای شما فراهم شده است که به مجموعه‌ای از بهترین پزشکان دسترسی داشته باشید و بتوانید بدون خارج‌شدن از خانه و فقط با چند کلیک نوبت بگیرید. علاوه بر این می‌توانید به صورت آنلاین یا تلفنی هم با پزشک مورد نظرتان مشورت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!