علائم و دلایل کم آبی بدن یا دهیدراسیون چیست و چه درمانی دارد؟

کم آبی، خشکی یا دهیدراسیون چیست؟

کم آبی زمانی اتفاق می‌افتد که مایعات از دست رفته بیش از مایع دریافتی بدن باشد. اگر مایعات از دست رفته را جایگزین نکنید، دچار کمبود آب می‌شوید. هر فردی ممکن است دچار کم آبی شود، اما این وضعیت برای کودکان و افراد مسن خطرناک‌تر است. شایع ترین علت کم آبی بدن در کودکان، اسهال شدید و استفراغ است.

به طور طبیعی حجم آب بدن سالمندان کم تراست و ممکن است هر گونه از دست دادن آب برای سالمندان با خطرات بیشتری همراه باشد. بدین معنی که حتی بیماری‌های جزئی مانند عفونت‌های ریه و مثانه می‌توانند در افراد مسن باعث کم آبی شوند. توجه داشته باشید که کم آبی ممکن است در هر گروه سنی رخ دهد، مثلا اگر در آب و هوای گرم به اندازه‌ی کافی آب ننوشید یا اگر ورزش شدید کرده باشید. معمولا کم آبی خفیف تا متوسط را می‌توان با نوشیدن مایعات بیشتر برطرف کرد، اما کمبود آب شدید نیاز به درمان پزشکی فوری دارد.

کم آبی زمانی اتفاق می‌افتد که مایعات از دست رفته بیش از مایع دریافتی بدن باشد… این وضعیت برای کودکان و افراد مسن خطرناک‌تر است.

علائم کم آبی چیست؟

تشنگی همیشه شاخص مطمئنی برای سنجش نیاز بدن به آب نیست و همچنین عدم تشنگی شما به معنی نداشتن کم آبی نیست. بسیاری از مردم، به خصوص سالمندان،تا زمانی که دچار کمبود آب نشوند، احساس تشنگی نمی‌کنند. به همین دلیل مهم است که مصرف آب را در طول آب و هوای گرم یا زمانی که بیمار هستید افزایش دهید، حتی اگر تشنه نیستید. علائم و نشانه‌های کم آبی بدن نیز می‌تواند در سنین مختلف متفاوت باشد.

علائم کم آبی بدن در کودکان و نوزادان:

خشکی دهان و زبان
گریه‌ی بدون اشک
عدم مرطوب شدن پوشک بعد از سه ساعت
چشمان و گونه‌های گود افتاده
فرورفتگی ملاج جلوی جمجمه: زمانی که در حالت طبیعی شما ملاج نوزاد را لمس می‌کنید باید کمی احساس سختی یا انحنای روبه بیرون داشته باشید. فرورفتن ملاج نوزاد معمولاً به معنی این است که نوزاد دچار کم آبی شده است.
بی‌حالی یا بی‌قراری

علائم در بزرگسالان:

تشنگی شدید
کاهش دفعات ادرار
ادرار تیره رنگ و غلیظ
ضعف و خستگی
سرگیجه
گیجی و نا هوشیاری

از دست دادن آب بدن می‌تواند به عوارض جدی منجر شود، از جمله:

گرمازدگی: اگر به شدت ورزش کنید و یا شدیدا عرق کنید و میزان مایع از دست رفته از بدن را جبران نکنید در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرید. شدت گرما زدگی وسیع است و می‌تواند منجر به علایمی نظیر درد‌های خفیف عضلانی تا بی حالی یا سکته‌های تهدید کننده‌ی زندگی شود.

بیماری‌های کلیه و مشکلات ادراری: کم آبی طولانی مدت یا مکرر می‌تواند باعث عفونت‌های دستگاه ادراری، سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه شود.

تشنج: الکترولیت‌ها (مانند پتاسیم و سدیم) در انتقال پیام‌های الکتریکی از سلول به سلول نقش دارند. اگر الکترولیت‌ها از تعادل خارج شوند، انتقال پیام‌های الکتریکی طبیعی مختل می‌شوند. اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌تواند منجر به انقباض عضلانی ناخواسته و یا از دست رفتن هوشیاری شود.

شوک هیپوولمیک: شوک ناشی از کاهش حجم خون، که از جدی ترین عارضه‌های کم آبی بدن و تهدید کننده‌ی زندگی است. شوک هیپو ولمیک زمانی می‌افتد که حجم خون پایین باعث افت فشار خون و کاهش میزان اکسیژن رسانی در بدن شود.

چه دلایلی باعث کم آبی می‌شود؟

کمبود مصرف مایعات: گاهی اوقات از دست دادن آب بدن به دلایل ساده رخ می‌دهد مثل مواقعی که به علت بیماری، روزه داری یا مشغله‌ی زیاد به اندازه کافی مایعات مصرف نمی‌کنید یا آب آشامیدنی سالم در دسترس ندارید.

دیگر علل کم آبی عبارتند از:

اسهال، استفراغ: اسهال حاد و شدید می‌تواند موجب از دست دادن بیش از حد آب و الکترولیت‌ها در مدت زمان کوتاهی شود. اگر همراه با اسهال، استفراغ داشته باشید، طبیعتا مایعات و مواد معدنی بیشتری را از دست می‌دهید.

تب: به طور کلی هر چه میزان تب بیشتر باشد،بدن شما آب بیشتری را از دست می‌دهد. اگر هم زمان با تب دچار اسهال و استفراغ شوید، میزان کمبود آب بیشتر خواهد شد.

تعریق بیش از حد: هنگامی که عرق می‌کنید، بدن آب از دست می‌دهد. اگر فعالیت شدید انجام دهید و مایعات از دست رفته را جبران نکنید، دچار کم آبی می‌شوید. همچنین آب و هوای گرم و مرطوب باعث افزایش میزان تعریق و افزایش از دست رفتن آب بدن می‌شود.

افزایش ادرار: ممکن است ناشی از دیابت تشخیص داده نشده یا کنترل نشده باشد. بعضی از داروها، مانند داروهای مدر و برخی داروهای ضد فشار خون، به طور کلی باعث افزایش ادرار و در نتیجه کم آبی بدن می‌شوند.

همه‌ی افراد در معرض کم آبی هستند، اما بعضی افراد فاکتورهای خطر بیشتری دارند:

نوزادان و کودکان: بیشترین احتمال ابتلا به اسهال و استفراغ شدید،در نوزادان و اطفال بیشتر است و این گروه نسبت به کم آبی آسیب پذیر هستند.

به دلیل اینکه میزان سطح بدن به حجم آن در کودکان کم است به همین دلیل در هنگام تب یا سوختگی میزان بیشتری آب از دست می‌دهند. توجه داشته باشید که نوزادان نمی‌توانند به شما بگویند که تشنه هستند و در واقع توانایی تامین آب بدن خود را ندارند.

سالمندان: با گذشت زمان، میزان ذخیره‌ی مایعات بدن، توانایی حفظ آب و حس تشنگی کاهش می‌یابد. این تغییرات می‌تواند به دنبال بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، فراموشی و نیز استفاده از بعضی داروها باشد. همچنین سالمندان ممکن است به دلیل مشکلات حرکتی، توانایی کافی برای دسترسی به آب و مایعات نداشته باشند.

بیماری‌های مزمن: افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مثل دیابت کنترل نشده و یا درمان نشده، شما را در معرض خطر کم آبی قرار می‌دهد. بیماری کلیه نیز همانند داروهای افزایش دهنده‌ی ادرار، خطر کم آبی را افزایش می‌دهد. جالب است بدانید حتی سرماخوردگی یا گلودرد به علت کاهش تمایل به خوردن و آشامیدن شما را در معرض کم آبی قرار می‌دهد.

افرادی که درمحیط باز کار یا ورزش می‌کنند: هنگامی که آب و هوا گرم و مرطوب است خطر ابتلا به کم آبی و گرمازدگی افزایش می‌یابد. زیرا وقتی هوا مرطوب است، بدن عرق نمی‌کند، در نتیجه نمی‌تواند دمای بدن را تعدیل کند و کاهش دهد. بنابر این زمانی که شما در معرض نور خورشید یا هوای مرطوب قرار دارید، ممکن است افزایش دمای بدن و همچنین نیاز بیشتر به مایعات را تجربه کنید.

برای پیشگیری از کم آبی چه باید کرد؟

برای جلوگیری از کم آبی، مایعات زیادی بنوشید و غذاهای حاوی آب بیشتر مانند میوه‌ها و سبزیجات مصرف کنید. تشنگی راهنمای مناسبی برای اکثر افراد سالم است اما با این وجود در مورد همه‌ی افراد شاخص مناسبی نیست. در بعضی شرایط ممکن است افراد نیاز بیشتر به مصرف مایعات داشته باشند:

استفراغ یا اسهال: اگر کودک شما استفراغ یا اسهال داشته باشد، در ابتدای بروزعلائم می‌توانید با مصرف آب اضافی یا یک محلول قندی-نمکی (ORS) آب از دست رفته را جبران کنید. توجه داشته باشید که نباید منتظر بمانید تا بی آبی رخ دهد، قبل از وقوع کم آبی به میزان کافی مایعات مصرف کنید.

ورزش سنگین: به طور کلی، بهتر است یک روز قبل از تمرینات شدید، آبرسانی به بدن را آغاز کنید. ادرار شفاف و رقیق نشان می‌دهد که شما به خوبی آب می‌خورید. در طول فعالیت، مایعات را در فواصل منظم مصرف کنید و بعد از پایان فعالیت هم آب آشامیدنی یا مایعات دیگری بنوشید.

آب و هوای گرم و یا سرد: در هوای گرم یا مرطوب باید آب اضافی مصرف کنید تا درجه‌ی حرارت بدن خود را کاهش دهید و میزان آب دفع شده از طریق تعرق را جبران کنید. ممکن است در آب و هوای سرد هم نیاز به آب اضافی داشته باشید چون در هوای خشک میزان رطوبت هوا کم است، مخصوصا در ارتفاعات بالاتر باید بدن را همیشه مرطوب نگه داشت.

بیماری: سالمندان با ابتلا به بیماری‌های جزئی مانند آنفولانزا، برونشیت یا عفونت مثانه، بیشتر دچار کم آبی می‌شوند. به صورت کلی در نظر داشته باشید که حتما در شرایطی که احساس بیماری می‌کنید سعی کنید مایعات بیشتری مصرف کنید.