شایع ترین علل خشکی واژن چیست؟
واژن(مهبل) بخشی از اندام جنسی زنانه است که نقش مهمی را در تولید مثل و سیستم های هورمونی ایفا می کند. لایه ای نازک از ترشحات، دیواره ی داخلی واژن را پوشانده است. ترشحات واژن محیط واژن را قلیایی می کنند به همین دلیل اسپرم می تواند برای تولید مثل جنسی در واژن زنده بماند. ترشحات واژن نیز دیواره ی آن را نرم و روان می کند و موجب کاهش آسیب در حین رابطه ی جنسی می شود. استروژن یک هورمون جنسی زنانه است که لایه ی داخلی واژن را نرم و ضخیم می کند. خشکی واژن به دلیل کاهش سطح استروژن ایجاد می شود. با افزایش سن، به دلیل تغییر در تولید هورمون ها دیواره ی واژن نازک می شود. تغییرات هورمونی شایع ترین علت خشکی واژن است اما تنها علت آن نیست. خشکی واژن علامتی است که غالبا بعد از یائسگی در خانم ها دیده می شود. گرچه ممکن است خشکی واژن در هر سنی و به دلایل متعددی ایجاد شود، اما خوشبختانه درمان های متعددی برای خشکی واژن و برطرف کردن آن وجود دارد.
علائم خشکی واژن
همان طور که گفته شد کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی موجب کاهش ترشحات طبیعی واژن شده و خشکی واژن را به دنبال دارد. خشکی واژن موجب درد و ناراحتی در ناحیه ی لگن می شود.
همچنین خشکی واژن می تواند موجب بروز هر کدام از علایم زیر شود:
- احساس خارش و سوزش در واژن
- تنگ شدن واژن
- ایجاد زخم در واژن و احساس درد به همراه آن
- عدم لذت در رابطه جنسی
- درد در هنگام مقاربت(دیس پارونیا)
- خونریزی پس از مقاربت
- افزایش احتمال عفونت در واژن
- زنان در دوران یائسگی علاوه بر خشکی واژن ممکن است هر کدام از علائم زیر را تجربه کنند:
- گرگرفتگی
- تعریق شبانه
- بی خوابی
- تغییرات خلق و خو
- خستگی
- جوش و دانه های پوستی
- عفونت ادراری
- اختلال در حافظه
دلایل خشکی واژن
کاهش سطح استروژن: شایع ترین علت خشکی واژن کاهش سطح استروژن است که غالبا به دلیل یائسگی ایجاد می شود. استروژن توسط تخمدان ها تولید می شود و باعث ایجاد ویژگی های زنانه مانند رشد سینه ها و فرم بدن می شود. استروژن همچنین نقش مهمی در چرخه ی قاعدگی و بارداری ایفا می کند. استروژن لایه ی داخلی واژن را ضخیم، مرطوب و سالم نگه می دارد. هنگامی که سطح استروژن کاهش می یابد لایه ی داخلی واژن نازک و خشک شده همچنین خاصیت ارتجاعی آن کاهش می یابد و به راحتی آسیب می بیند و مخاط آن از صورتی به رنگ آبی دیده می شود. این تغییرات را تحت عنوان آتروفی واژن می شناسیم. بدون استروژن بافت واژن نازک و خشک می شود کشسانی بافت واژن کم می شود و به راحتی آسیب می بیند.
سطح استروژن به دلایل دیگر نیز ممکن است کاهش یابد مانند:
- زایمان
- شیردهی
- استرس بیش از حد
- اقدامات درمانی برای سرطان ها مانند شیمی درمانی و اشعه درمانی در ناحیه ی لگن
- ورزش های شدید
- برداشتن تخمدان ها به روش جراحی
دارو های ضد استروژن که با صلاحدید پزشک متخصص و تجویز وی برای درمان سرطان و اندومتریوز به کار می روند مانند: Lupron و Zoladex
علل کمتر رایج خشکی واژن عبارتند از:
سندرم شوگرن: نوعی بیماری خود ایمنی است که غدد اشکی و بزاقی را درگیر کرده و دچار التهاب می کند. همچنین لایه ی داخلی واژن را ممکن است ملتهب کرده و موجب خشکی واژن می شود.
داروهای آنتی هیستامین: از عوارض داروهایی مانند دیفن هیدرامین که برای برطرف کردن علائم سرما خوردگی و آلرژی و کاهش ترشحات استفاده می شود، می توان به خشکی واژن و مشکلات ادراری اشاره کرد. البته این عارضه در تمام افراد دیده نمی شود. همچنین با قطع مصرف دارو، رطوبت واژن نیز به حالت طبیعی خود برمی گردد.
دارو های ضد افسردگی: از عوارض برخی داروهای ضدافسردگی می توان به اختلال عملکرد جنسی اشاره کرد که شامل: خشکی واژن، کاهش میل جنسی و ناتوانی در رسیدن به ارگاسم است.
استعمال سیگار: خانم های سیگاری زودتر از سایر افراد دچار یائسگی می شوند، بنابراین خشکی واژن نیز در این افراد در سنین پایین تری ایجاد می شود.
شست و شوی واژینال: همچنین شستشو و دوش واژینال و استفاده از برخی لوسیون ها نیز می توانند موجب خشکی واژن شوند.
یائسگی: تحقیقات نشان می دهند که حدود ۴۰ تا ۵۰ در صد از زنانی که نزدیک به یائسگی و یا بعد از یائسگی هستند خشکی واژن را تجربه می کنند اما تنها ۲۰ درصد از آنها به دنبال درمان مشکل خود هستند. آتروفی و خشکی واژن می تواند درد و ناراحتی در طول رابطه جنسی برای فرد ایجاد کنند و احتمال عفونت واژن را نیز افزایش دهد. همچنین کاهش سطح استروژن موجب نازک شدن لایه ی داخلی مجاری ادراری می شود و به دنبال آن شانس تکرر ادرار و عفونت های ادراری را افزایش می دهند. این علائم به عنوان سندرم یائسگی یا GMS شناخته شده است. به دنبال GMS زنان ممکن است خونریزی پس از رابطه ی جنسی یا سوزش واژن و خارش داشته باشند. این علائم قطعا می توانند بر لذت جنسی فرد و احساس خوب فرد نسبت به خود تاثیر بگذارند. البته هر خانمی در دوران یائسگی علائم متفاوتی را تجربه می کند و هر کدام از علائم با شدت متفاوتی در افراد ظاهر می شود و هیچ دو نفری علائم یکسانی را تجربه نمی کنند.
تشخیص خشکی واژن
در صورت مشاهده هر کدام از تغییرات زیر در واژن به پزشک مراجعه کنید:
- احساس سوزش
- خارش واژن
- خشکی واژن
- درد در هنگام مقاربت
پزشک با معاینه می تواند تغییرات در دیواره واژن را بررسی کرده و سایر علل مانند عفونت را رد کند. همچنین برای تشخیص عفونت ممکن است نمونه ای از سلول ها یا ترشحات واژن را جمع آوری کرده و آزمایش کند.
هیچ تستی وجود ندارد که به تنهایی بتواند آتروفی واژن و خشکی واژن را تشخیص دهد و پزشک به طور معمول با استفاده از علائم به تشخیص درست می رسد.
گاهی صحبت کردن در مورد مشکلات این چنینی برای فرد ناراحت کننده و شرم آور است اما پزشک برای رسیدن به تشخیص درست نیاز به دانستن شرح حال دقیق از بیمار است.
درمان خشکی واژن
توجه داشته باشید که درمان های متعددی برای رفع خشکی واژن وجود دارند، اما درمان خشکی واژن فقط تحت نظر متخصص زنان متخصص انجام می شود. استفاده از کرم های موضعی واژن، درمان دارویی و نیز درمان های خانگی همگی می توانند کمک کننده باشند.
کرم های موضعی استروژن: یکی از درمان های رایج خشکی واژن که به دلیل سطوح پایین استروژن ایجاد می شود، درمان موضعی استروژن است. بدین صورت که دارو به طور مستقیم در واژن استفاده می شود و به بهبود علائم خشکی واژن کمک می کند. روش موضعی استفاده از استروژن در سطح واژن در مقایسه با استروژن خوراکی جذب کمتری دارند.
مثال هایی از درمان موضعی استروژن عبارتند از:
حلقه ی Estring: حلقه ی نرم و انعطاف پذیر که آن را داخل واژن می گذارند به طور مداوم حجم کم استروژن آزاد شده و مستقیما به بافت ها می رسد. این حلقه هر سه هفته یکبار تعویض می شود.
استفاده از کرم های واژینال Estrace و Premarin: برای قرار دادن کرم های استروژن در داخل واژن از روان کننده ها استفاده کنید. مصرف کرم های استروژن یک درمان موثر و قابل تحمل برای آتروفی و خشکی واژن است.
قرص استروژن واژینال( vagifem): در این روش از یک روان کننده برای قرار دادن قرص در واژن استفاده می کنند.
افراد مبتلا به سرطان سینه یا افرادی که باردار یا شیرده هستند باید در مورد ایمن بودن استفاده از استروژن موضعی با پزشک خود مشورت کنند.
همچنین می توانید از روان کننده ها(لوبریکنت) در هنگام مقاربت استفاده کنید تا واژن را مرطوب کرده و درد در هنگام نزدیکی را کاهش دهد. روان کننده های محلول در آب نسبت به روان کننده های روغنی بهتر بوده زیرا باعث تحریک واژن نمی شوند و به کاندوم نیز آسیبی نمی رساند.
درمان های خانگی
روش های خانگی که برای درمان خشکی واژن وجود دارند عبارتند از:
رابطه ی جنسی: رابطه ی جنسی منظم با همسر می تواند میزان خشکی واژن را کم کند. در واقع هنگام مقاربت جریان خون به واژن افزایش یافته و باعث افزایش ترشحات واژن می شود و خشکی واژن را برطرف می کند.
غذاهای حاوی فیتواستروژن: فیتواستروژن ترکیباتی هستند که مشابه استروژن در بدن عمل می کنند. فیتواستروژن در غذاهای گیاهی مانند سویا، آجیل، مغز ها و دانه ها، پنیر و لوبیا یافت می شود.
تنظیم و ترجمه: فاطمه افضلی
منابع: medicalnewstoday ، healthline
