فهرست مطالب
غده تیروئید، یکی از مهمترین غدد درونریز بدن، مسئول تنظیم سوختوساز، رشد و عملکرد مغز است. در کودکان، هرگونه اختلال در کارکرد این غده میتواند بهویژه در سالهای اولیه زندگی، تأثیرات جبرانناپذیری بر رشد جسمی و ذهنی بگذارد. کم کاری تیروئید در کودکان هنگامی رخ میدهد که تولید هورمونهای تیروئیدی کمتر از نیاز بدن باشد و بسته به زمان بروز، به دو نوع مادرزادی و اکتسابی تقسیم میشود. این اختلال ممکن است در ابتدا علائم خفیفی نشان دهد، اما در صورت تأخیر در تشخیص، مشکلاتی مانند کوتاهی قد، خستگی، و افت تحصیلی بروز مییابد. آگاهی والدین و پایش رشد کودک در مراحل اولیه، برای پیشگیری از پیامدهای پایدار ضروری است. در این مطلب از دکترتو، با کمکاری تیروئید در کودکان آشنا میشوید.
کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟
کمکاری تیروئید در کودکان زمانی رخ میدهد که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمونهای تیروئیدی تولید کند. این هورمونها نقش حیاتی در رشد مغز، متابولیسم، و رشد جسمی کودک دارند. کاهش آنها باعث کندی رشد، خستگی، اضافهوزن و اختلال در یادگیری میشود. اگرچه این بیماری در بزرگسالان شایعتر است، اما کم کاری تیروئید در کودکان نیز ممکن است بهصورت مادرزادی یا اکتسابی بروز کند و در صورت تشخیص و درمان بهموقع، بیشتر علائم آن قابل کنترل و برگشتپذیر است.
در این ویدئو دکتر زهره کرمیزاده فوق تخصص بیماریهای غدد درون ریز و متابولیسم و متخصص کودکان در مورد بیماری کم کاری غده تیروئید در کودکان با شما صحبت میکند.
علت کم کاری تیروئید در کودکان
کمکاری تیروئید در کودکان میتواند مادرزادی یا اکتسابی باشد و اگر بهموقع تشخیص داده نشود، رشد جسمی و تکامل عصبی را تحتتأثیر میگذارد. علتها از ناهنجاریِ تکامل غده و نقصهای ژنتیکیِ ساخت هورمون تا بیماریهای خودایمنی، کمبود یا افراط ید، داروها و اختلالات محور هیپوفیز–هیپوتالاموس متغیر است. علت کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:
- ناهنجاریهای تکاملی غده تیروئید (اژنزی، هیپوپلازی، اکتوپی)
- اختلالات ژنتیکی سنتز هورمون تیروئید (دیسهورمونزایی)
- کمکاری مرکزی بهعلت نقص هیپوفیز/هیپوتالاموس (TSH ناکافی)
- عوامل مادری: عبور آنتیبادی ضدتیروئید، مصرف داروی ضدتیروئید، ید خیلی کم یا زیاد در بارداری
- نارسبودن یا بیماری شدید نوزادی
- تیروئیدیت هاشیموتو (خودایمنی) در کودکان بزرگتر و نوجوانان
- کمبود ید یا دریافتِ بیشازحد ید
- جراحی تیروئید، ید رادیواکتیو یا پرتودرمانی گردن
- داروها: آمیودارون، لیتیوم، اینترفرونها و برخی مهارکنندههای تیروزینکیناز
- التهاب پس از عفونتهای ویروسی
- مهار گذرای تیروئید بر اثر تماس زیاد با ید موضعی (مثل برخی محلولهای ضدعفونی)
- سندرمهای ژنتیکی همراه (داون، ترنر)
- سوءتغذیه و کمبود ریزمغذیها
متن انگلیسی:
به نقل از chop
Hypothyroidism is a common endocrine disorder in which your child’s thyroid gland does not produce enough thyroid hormone. A child with an underactive thyroid may experience fatigue, weight gain, constipation, decreased growth, and a host of other issues.
ترجمه فارسی:
کمکاری تیروئید یکی از اختلالات شایع غدد درونریز است که در آن غده تیروئید کودک، به اندازه کافی هورمون تیروئیدی تولید نمیکند. کودکی که دچار کمکاری تیروئید است ممکن است علائمی مانند خستگی، افزایش وزن، یبوست، کندی رشد و مجموعهای از مشکلات دیگر را تجربه کند.
کم کاری تیروئید در کودکان ۳ ساله
کمکاری تیروئید در کودکان سهساله زمانی رخ میدهد که غده تیروئید قادر به تولید مقدار کافی هورمونهای تیروئیدی نیست. در این سن، کمبود این هورمونها میتواند رشد جسمی، رشد مغز و تکامل گفتار را تحتتأثیر قرار دهد. علائمی مانند خستگی، خواب زیاد، یبوست، افزایش وزن، پوست خشک، تورم صورت و کندی رشد قدی از نشانههای هشداردهندهاند. تشخیص سریع از طریق آزمایش خون و شروع درمان با هورمون جایگزین (لووتیروکسین) اهمیت زیادی دارد، زیرا تأخیر در درمان میتواند به مشکلات شناختی و رشدی دائمی منجر شود.
علائم کم کاری تیروئید در کودکان
کمکاری تیروئید در کودکان میتواند از نوزادی تا نوجوانی خود را نشان دهد و اگر زود تشخیص داده نشود، رشد قدی، مغزی و بلوغ را کند میکند. الگوی علائم با سن فرق دارد؛ در نوزادان نشانهها ظریفترند و در سنین مدرسه بیشتر به کندشدن رشد و افت کارکرد تحصیلی و انرژی برمیخوریم. علائم تیروئید کم کار در کودکان عبارتند از:
- نوزادان: زردی طولانی، خوابآلودگی و بیحالی، مکیدن ضعیف و تغذیه دشوار، گریه خشن، یبوست، زبان بزرگ، شکم برجسته و فتق ناف، کاهش دمای بدن، فونتانل بازِ بزرگ
- شیرخوار و خردسال: کندی رشد قد و وزن، یبوست مزمن، بیحالی و خواب زیاد، پوست خشک و سرد، موی شکننده و ریزش مو، پف صورت و پلکها، صدای خشن، گواتر
- سنین مدرسه: کوتاهی قد نسبت به همسالان، افزایش وزن بدون پرخوری، خستگی زودرس، عدم تحمل سرما، کندی ضربان قلب، کاهش تمرکز و افت تحصیلی، کندی حرکات و ریلکس رفلکسها
- نوجوانان: تأخیر بلوغ یا نامنظمی قاعدگی، کاهش انرژی و میل، خلق پایین یا افسردگی، پوست خشک و آکنه مقاوم، درد یا گرفتگی عضلات، کندی رشد موهای بدن
- نشانههای عمومی در همه سنین: یبوست، خشکی پوست، پفکردگی، ریزش موی کناره ابرو، کندی گفتار و تفکر، عدم تحمل سرما، گواتر، ضربان قلب پایین
علائم کم کاری تیروئید در کودکان زیر دو سال
کمکاری تیروئید در نوزادان و کودکان زیر دو سال یکی از اختلالات مهم رشد است که در صورت عدم تشخیص و درمان بهموقع، میتواند بر رشد مغزی و جسمی تأثیر بگذارد. علائم این بیماری در اوایل ممکن است خفیف یا غیر اختصاصی باشند، اما توجه والدین به نشانههای زیر ضروری است:
- زردی طولکشیده پس از تولد که بیش از دو هفته ادامه دارد.
- خوابآلودگی و بیحالی بیش از حد همراه با گریه ضعیف
- یبوست مزمن و اشتهای کم
- پوست خشک و سرد و تورم صورت، زبان یا پلکها
- افزایش وزن غیرطبیعی یا کندی رشد قدی
- تأخیر در رشد حرکتی و ذهنی (مثل دیر نشستن یا راه رفتن)
- صدای بم یا گرفته هنگام گریه یا صحبت
علائم تیروئید در کودکان ۱۲ ساله
کمکاری تیروئید در کودکان ۱۲ ساله باعث کند شدن عملکردهای بدن و اختلال در رشد و یادگیری میشود. در این سن، ممکن است علائم بهتدریج ظاهر شوند و با خستگی یا تغییرات طبیعی بلوغ اشتباه گرفته شوند. مهمترین علائم کمکاری تیروئید در کودکان ۱۲ ساله عبارتاند از:
- خستگی مداوم و کاهش انرژی روزانه
- افزایش وزن بدون پرخوری یا تغییر در رژیم غذایی
- کندی رشد قدی یا تاخیر در بلوغ
- یبوست طولانیمدت
- خشکی پوست، شکنندگی ناخن و ریزش مو
- بیحوصلگی، خواب زیاد و کاهش تمرکز
- افت عملکرد تحصیلی و کندی در یادگیری
تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان
تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان معمولاً با آزمایش تیروئید و بررسی علائم بالینی انجام میشود. پزشک در ابتدا نشانههایی مانند خستگی، خواب زیاد، یبوست، افزایش وزن، رشد کند یا تأخیر در یادگیری را ارزیابی میکند. سپس برای تأیید تشخیص، آزمایش خون تیروئید تجویز میشود که شامل اندازهگیری سطح TSH و هورمون T4 (تیروکسین) است. افزایش TSH و کاهش T4 نشاندهنده کم کاری تیروئید است. روشهای تکمیلی تشخیص کمکاری تیروئید عبارتاند از:
- آزمایش آنتیبادیهای تیروئید برای شناسایی نوع خودایمنی بیماری مثل تیروئیدیت هاشیموتو
- سونوگرافی تیروئید جهت بررسی اندازه، شکل یا وجود التهاب در غده
- اسکن تیروئید در موارد خاص برای ارزیابی عملکرد غده
همچنین در نوزادان، آزمایش غربالگری تیروئید بلافاصله پس از تولد انجام میشود تا از بروز عوارض جبرانناپذیر رشد و هوش جلوگیری شود.
سن یا مرحله درمان | زمان انجام آزمایش TSH و fT4 | نکات مهم |
---|---|---|
بلافاصله بعد از شروع درمان | ۱ تا ۲ هفته بعد از شروع دارو | هدف این است که سطح هورمون تیروئید (fT4) سریع بالا برود و TSH طبیعی شود. |
تا زمانی که TSH طبیعی شود | هر ۲ هفته یکبار | اگر دوز دارو تغییر کرد یا فرمول دارویی عوض شد، یک آزمایش اضافی در ۴ تا ۶ هفته بعد انجام میشود. |
از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی | هر ۱ تا ۳ ماه | در هر ویزیت، رشد، وزن و روند تکاملی کودک هم بررسی میشود. |
از ۱۲ ماهگی تا ۳ سالگی | هر ۲ تا ۴ ماه | پس از ۳ سالگی معمولاً فاصله ویزیتها به ۳ تا ۶ ماه افزایش مییابد. |
در صورت غیرطبیعی بودن نتایج یا شک به مصرف نکردن منظم دارو | هر زمان لازم بود | پزشک ممکن است دفعات آزمایش را بیشتر کند تا تنظیم دقیق دوز انجام شود. |
مقدار tsh در کم کاری تیروئید کودکان
میزان هورمون TSH در کودکان بسته به سن و شرایط جسمی متغیر است، اما افزایش آن معمولاً نشانه کمکاری تیروئید محسوب میشود. در این حالت، غده هیپوفیز برای تحریک تیروئید، TSH بیشتری ترشح میکند. محدوده نرمال و غیرطبیعی آن بهصورت زیر است:
- مقدار طبیعی: حدود ۰.۵ تا ۶ میلیواحد در لیتر (mIU/L)
- کمکاری تیروئید خفیف (تحتبالینی): بین ۶ تا ۱۰ mIU/L، در حالیکه T4 هنوز در محدوده نرمال است
- کمکاری تیروئید آشکار: بیشتر از ۱۰ mIU/L، همراه با کاهش سطح T4
- تفسیر نهایی: بررسی همزمان سطح TSH و T4 و ارزیابی علائم بالینی توسط متخصص غدد برای تشخیص دقیق ضروری است.
ایا کم کاری تیروئید در کودکان درمان دارد؟
درمان کمکاری تیروئید در کودکان با هدف بازگرداندن سطح طبیعی هورمونهای تیروئیدی و پیشگیری از اختلال رشد و تکامل انجام میشود. درمان هرچه زودتر آغاز شود، نتایج شناختی و جسمی کودک بهتر خواهد بود. داروها معمولاً مادامالعمر مصرف میشوند اما دوز باید متناسب با سن، وزن و نتایج آزمایش تنظیم شود. روشهای درمان کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:
- مصرف قرص لووتیروکسین (هورمون تیروئید مصنوعی)
- بررسی منظم سطح هورمونهای تیروئید
- تنظیم دوز دارو بر اساس رشد و وزن کودک
- بررسی و درمان علل زمینهای در صورت وجود
- پیگیری رشد، وزن و تکامل کودک توسط پزشک متخصص
تغذیه کم کاری تیروئید در کودکان
رعایت رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در کنترل کمکاری تیروئید در کودکان دارد و میتواند به بهبود عملکرد غده تیروئید و کاهش علائم کمک کند. هدف از تغذیه صحیح، تأمین ید، سلنیوم، روی و سایر مواد مغذی مورد نیاز برای تولید هورمونهای تیروئیدی است. مهمترین توصیههای تغذیهای عبارتاند از:
- مصرف غذاهای غنی از ید: مانند ماهی، میگو، نمک یددار و لبنیات (در حد متعادل و طبق نظر پزشک)
- منابع حاوی سلنیوم و روی: تخممرغ، مغزها (گردو، بادام)، گوشت سفید و غلات کامل برای حمایت از عملکرد تیروئید
- میوهها و سبزیجات تازه: برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب بدن
- کاهش مصرف غذاهای گواتروژن: مانند کلم، شلغم، سویا و کلمبرگ خام که میتوانند در جذب ید اختلال ایجاد کنند
- پرهیز از غذاهای فرآوریشده، پرنمک و شیرین: برای پیشگیری از افزایش وزن و تنظیم متابولیسم
درمان کم کاری تیروئید در کودکان با طب سنتی
درمان کمکاری تیروئید در کودکان با طب سنتی بههیچوجه جایگزین درمان دارویی و هورمونی (لووتیروکسین) نیست، اما میتواند بهعنوان روشی تکمیلی برای بهبود انرژی، عملکرد متابولیکی و تقویت سیستم ایمنی مورد استفاده قرار گیرد. در کودکان، هرگونه درمان گیاهی باید زیر نظر پزشک متخصص غدد یا طب سنتی کودک انجام شود تا از بروز عوارض جلوگیری شود. برخی رویکردهای کمکی در طب سنتی عبارتاند از:
- اصلاح تغذیه: مصرف غذاهای گرم و مقوی مانند عسل طبیعی، خرما، روغن زیتون و سوپهای ساده با زردچوبه و زنجبیل (در مقادیر بسیار کم و با نظر پزشک).
- پرهیز از غذاهای سرد و نفاخ: مانند لبنیات زیاد، خیار، گوجه، دوغ و نوشیدنیهای سرد.
- ماساژ ملایم بدن با روغن کنجد یا بادام شیرین گرم برای تقویت گردش خون و کاهش خشکی پوست.
- استفاده از شربتهای گیاهی ملایم تقویتکننده غده تیروئید مانند ترکیب عسل با مقدار کمی دارچین (فقط با تایید پزشک).
- حفظ گرمای بدن کودک بهویژه در فصول سرد، زیرا سرما میتواند عملکرد تیروئید را ضعیفتر کند.
عوارض کم کاری تیروئید در کودکان
کمکاری تیروئید در کودکان اگر دیر تشخیص داده شود یا درمان منظم نباشد، میتواند رشد جسمی و ذهنی را بهطور جدی مختل کند. کمبود هورمونهای تیروئیدی باعث کندی متابولیسم، تأخیر در بلوغ و ضعف عملکرد مغز میشود. پایش منظم آزمایشها و مصرف دقیق دارو برای پیشگیری از این عوارض ضروری است. عوارض کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:
- تأخیر رشد قدی و کوتاهی قامت
- افزایش وزن بدون پرخوری و کاهش سوختوساز بدن
- خستگی، بیحالی و افت انرژی روزانه
- کاهش تمرکز، افت تحصیلی و کندی در یادگیری
- پوست خشک، موهای شکننده و ریزش ابروها
- یبوست مزمن و نفخ شکم
- پفکردگی صورت و پلکها و تورم دست و پا
- صدای خشن و کندی گفتار
- تأخیر در بلوغ و نامنظمی قاعدگی در نوجوانان
- افزایش کلسترول خون و خطر بیماریهای قلبی در درازمدت
عوارض قرص کم کاری تیروئید در کودکان
درمان کمکاری تیروئید در کودکان معمولاً با داروهای هورمونی مثل لووتیروکسین انجام میشود، اما بسته به سن، شدت بیماری و وضعیت سایر هورمونها، ممکن است داروهای دیگری نیز در کنار آن تجویز شوند. در صورت تنظیم نادرست دوز یا مصرف همزمان داروهای دیگر، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد که معمولاً با اصلاح درمان برطرف میشود. عوارض احتمالی داروهای کمکاری تیروئید در کودکان عبارتاند از:
- افزایش یا نامنظمی ضربان قلب
- اضطراب، تحریکپذیری یا بیخوابی
- تعریق زیاد و حساسیت به گرما
- لرزش دست یا بیقراری
- کاهش وزن غیرعادی
- اسهال یا ناراحتیهای گوارشی
- سردرد یا احساس خستگی مفرط
نتیجه گیری
کمکاری تیروئید در کودکان یکی از اختلالات قابلدرمان غدد درونریز است که با تشخیص زودهنگام میتوان از آسیبهای جبرانناپذیر آن بر رشد مغزی و جسمی جلوگیری کرد. درمان استاندارد با داروی لووتیروکسین باعث بازگشت سطح هورمونها به حالت طبیعی میشود و در بیشتر کودکان، رشد و تکامل طبیعی دوباره برقرار میگردد. پیگیری منظم، انجام آزمایشهای دورهای و تنظیم دقیق دوز دارو نقش مهمی در کنترل مؤثر بیماری دارد. همکاری والدین با پزشک و پایبندی به درمان میتواند کیفیت زندگی کودک را بهطور چشمگیری بهبود بخشد و از عوارض بلندمدت بیماری پیشگیری کند.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!
سلام
دخترم ۹ سالشه ازمایش داده تیروئید کم کار داره. T3 1.69
T47.7
TsH30.438
دو هفته هست قرص لواوتیروکسین ۵۰ صبح ناشتا میخوره قراره دو هفته دیگه بعد دوباره ازمایش بده. خیلی نگران هستم. یعنی باید تا آخر عمر قرص بخوره؟ مدرسه میره میترسم افت درسی پیدا کنه. ازمایش دخترم در حد نرماله یا خیلی بالاست؟
سلام
این میزان tsh در حالت بحرانی است
و کم کاری شدید دارند
اگر اشتباه تایپی نباشد
سلام خسته نباشید یه دختر ۳ساله دارم.از ۱۵ روزگی بهش قرص لوتیروکسین ۵۰ می دهم آلان ۳سال داره هر دفعه که می ریم دکتر میگه تیروئید ش خوبه قرصش ادامه بده تا که ای باید دارو بخوره؟
سلام
طول مدت مصرف دارو
مخصوصا داروهای هورمونی به نظر پزشک تان دارد
که بر اساس ازمایش تصمیم می گیرند
پسر ۷ ساله و نیمه دارم در آزمایش تیرویید سطح t3 و t4 نرمال بود ولی tsh روی ۸ بود دکتر گفت کم کاری تیروئید داره ولی به شدت لاغره سوالم اینه مگه کم کاری تیروئید چاق کننده نیست !؟ ممنون میشم راهنمایی کنید
سلام
بله
ولی معمولا در بعد از بلوغ بیشتر خودش را نشان می دهد
پیشنهاد می کنم برای اطمینان در مرکز دیگری ازمایش هورمونی تکرار شود
سلام من ماه پیش آزمایش دادم تی اس اچ ۵/۲و تی ۴ روی ۴بود دکتر گفت کم کاری خفیف و ۵روز در هفته لووتیروکسین ۵۰میخورم .الان یک هفته اس توی گلوم درد شدید دارم دهنم شیرین و دست و پا و صورت یخ کرده و بی حالی و صعف دارم الان بابد دوز دارو بیشتر بشه یا این دردها طبیعیه .اصلا نمیتونم راه برم
شقایق عزیز
با این توضیحات
هفته ای یک قرص لووتیروکسین مصرف می کنید؟
باید دز دارو تغییر کند
ولی داروی مناسبی مصرف می کنید
زیر نظر پزشکتان باشید
سلام دخترم ۴سالشه دوبار ازش ازمایش تیروئید گرفتم به فاصله ۲ماه هردفعه سطح هورمون t3پایین بود خیلی لاغر و کم اشتها هست پوست خشک یه ریزش موی جزئی هم داره الان چکار باید انجام بدیم براش؟
دوست عزیز
بهتره آزمایش TSH و anti tpo نیز چک شود و برای بررسی و درمان به متخصص غدد مراجعه کنید و در این لینک اسامی بهترین متخصصان در این زمینه وجود دارد.
متخصص غدد
دختر ده سالع ام کم کاری تیرویید داره خیلی لاغراست یه ماه داره دارو میخوره کی باید ازش آزمایش بگیرم
سلام
اگر لاغر هستند احتمال پرکاری وجود دارد
مجددا ازمایش را تکرار کنید
سلام نوزاد سه ماه دارم ک از شونزده روزگی قرص تیرویید میخوره،کم کاری تیرویید داشت.الان نرمال شده.تا کی باید دارو مصرف کنه؟و اینکه ایا این قرص باعث چاقیش میشه؟
سلام
قطع یا مصرف دارو تیرویید به اخرین ازمایش و علایم ان ربط دارد
که پزشکتان تصمیم می گیرد
یه روز یادم رفت به بچه ۵ سالم قرص تیروئیدشو بدم بخوره علائمش چیه ممکنه چه اتفاقی بیوفته
سلام
یک روز ایرادی ندارد
ولی سعی کنید دارو ها را منظم مصرف کنید
کم کاری تیرویدتاچندسالگی درمان میشه
سلام فاطمه عزیز
دوره مصرف داروها معمولا یک تا دو ماه میباشد. استفاده از داروی مسدودکننده بتا نیز در درمان بیماری تیروئید مفید است. با کنترل شدن و تنظیم میزان ترشح این هورمون، پزشک متخصص دوز داروی شما را کاهش میدهد تا فعالیت غده تیروئید به تعادل لازم و کافی برسد سپس مصرف دارو را قطع می کند.
سلام دخترم ۱۲سالشه آزمایش نشون داده تیرویید کم کارداره وقرص را شروع کرده هفته اول نصف دوم یدونه کامل بعد دوهفته دوباره آزمایش میده من خیلی نگرانم آخه میگن قرص تیرویید عوارض داره برا بچه ها لطفا بفرمایید چه غذاهایی نباید بخوره وتا کی باید قرص بخوره ممنون
سلام، تیروئید کمکار در کودکان با مصرف قرص هورمون تیروئید (لووتیروکسین) بهطور معمول درمان میشود و اگر توسط پزشک تجویز شده، مصرف آن ضروری است. این دارو معمولاً عوارض جدی ندارد به شرطی که دوز آن مناسب و تحت نظر پزشک تنظیم شود. بهتر است دخترتان از مصرف همزمان غذاهای حاوی سویا، کلم، شلغم و خوراکیهای غنی از ید مانند جلبک زیاد خودداری کند، چون ممکن است جذب دارو را کاهش دهند. مدت مصرف قرص بسته به وضعیت هورمونی و نظر پزشک متفاوت است و معمولاً پس از چند هفته آزمایش مجدد انجام میشود تا دوز مناسب تعیین شود. حتما تحت نظر متخصص غدد باشد و نگرانی خود را با پزشک مطرح کنید.
متخصص غدد