فهرست مطالب
خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:
در میان انواع ویروسی التهاب کبد، هپاتیت D پیچیدهترین و خطرناکترین نوع بهشمار میرود. این ویروس کوچک اما وابسته، بدون حضور ویروس هپاتیت B قادر به زندگی نیست و فقط در افرادی فعال میشود که همزمان یا پیشتر به HBV آلوده شدهاند. در این شرایط، فشار مضاعف بر کبد میتواند موجب التهاب شدید، آسیب پیشرونده بافتی و در نهایت سیروز شود. انتقال ویروس دلتا از طریق تماس مستقیم با خون یا مایعات بدن آلوده صورت میگیرد و در میان مصرفکنندگان سرنگ مشترک یا بیماران نیازمند انتقال خون شایعتر است. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما کنترل زودهنگام و پیشگیری از ابتلا با واکسیناسیون هپاتیت B اهمیت حیاتی دارد. در این مطلب از دکترتو، با هپاتیت D و روشهای پیشگیری آن آشنا میشوید.
هپاتیت d چیست؟
بیماری هپاتیت دلتا یا هپاتیت d یک بیمای ویروسی و از انواع هپاتیت و بیماریهای کبد است. ویروس هپاتیت D (HDV) یک ویروس ناقص RNA دار است که برای کامل شدن چرخه زندگیاش به پروتئین سطحی ویروس هپاتیت B (HBsAg) نیاز دارد. به همین دلیل هپاتیت d فقط در افرادی دیده میشود که قبلا به هپاتیت B مبتلا شدهاند یا ناقل مزمن این ویروس هستند. در صورت آلودگی همزمان دو ویروس، کبد تحت فشار بیشتری قرار می گیرد و التهاب شدیدتری نسبت به هپاتیت ب تنها ایجاد می شود.
نکته مهم این است که هپاتیت d می تواند به صورت یک عفونت حاد و موقتی ظاهر شود یا به شکل هپاتیت D مزمن در بدن باقی بماند و به مرور زمان کبد را تخریب کند. درمان هپاتیت دلتا چندان کار سادهای نیست و یکی از چالشبرانگیزترین مسائلی است که یک متخصص کبد با آن مواجه میشود. اما روشهای درمانی مختلفی برای مبارزه با این بیماری طراحی شدهاست. علت شدت این بیماری و سختی درمان آن، این است که هپاتیت دلتا به سرعت رشد میکند و بخشهای مختلف کبد را درگیر میکند. بهترین روش پیشگیری از هپاتیت D، واکسیناسیون علیه هپاتیت ب است، زیرا در صورت جلوگیری از ابتلا به HBV، ویروس HDV نیز نمیتواند عفونت ایجاد کند.

انواع هپاتیت d یا دلتا
وقتی از انواع هپاتیت دی صحبت می کنیم، منظور بیشتر الگوهای مختلف عفونت با ویروس هپاتیت D در کنار هپاتیت B است. حالت اول عفونت همزمان (co-infection) است؛ یعنی فردی که قبلا سالم بوده، در یک بازه زمانی نزدیک هم به هپاتیت B و هم به هپاتیت d مبتلا می شود. در این حالت فرد یک هپاتیت حاد شدید را تجربه می کند که ممکن است با علائمی مثل ضعف شدید، زردی و اختلال در تست های کبدی همراه باشد. در اکثر موارد عفونت همزمان پس از مدتی فروکش می کند و احتمال مزمن شدن هپاتیت d نسبت به نوع دیگر کمتر است، هرچند خطر هپاتیت حاد شدید یا حتی نارسایی حاد کبد در این افراد بالاتر از هپاتیت B تنها است.
حالت دوم که شایع تر و خطرناک تر است، سوپرعفونت (superinfection) نام دارد. در این وضعیت فرد قبلا به صورت مزمن به هپاتیت B مبتلا بوده و پس از مدتی ویروس هپاتیت D هم وارد بدنش می شود. این حالت اغلب باعث ایجاد هپاتیت D مزمن می شود و به سرعت کبد را به سمت فیبروز پیشرفته و سیروز می برد. در بسیاری از مطالعات نشان داده شده که در این بیماران، احتمال نیاز به پیوند کبد و بروز عوارضی مثل خونریزی گوارشی، آسیت و سرطان کبد بیشتر از بیماران با هپاتیت B تنها است، به همین دلیل شناسایی زودهنگام این گروه اهمیت زیادی دارد.
| ویژگیها | عفونت همزمان با هپاتیت ب | عفونت اضافهشونده |
|---|---|---|
| زمان ابتلا | همزمان با ویروس HBV و HDV | ابتدا HBV، سپس HDV |
| شدت بیماری | معمولا خفیفتر و گاهی خودبهخود بهبود مییابد | شدیدتر و خطرناکتر |
| احتمال مزمن شدن | پایین (کمتر از ۵٪ موارد مزمن میشود) | بسیار بالا (تا ۹۰٪ موارد مزمن میشود) |
| خطر سیروز و نارسایی کبدی | کمتر | بیشتر و سریعتر |
| پیشآگهی | نسبتا بهتر | بدتر، نیازمند پیگیری درمانی جدیتر |
علائم هپاتیت d چیست؟
بعضی افراد تقریبا بدون علامت هستند و فقط در آزمایش خون اختلالات کبدی دیده می شود، در حالی که برخی دیگر با هپاتیت حاد شدید و بستری در بیمارستان روبه رو می شوند. در عفونت حاد، علائم معمولا چند هفته پس از ورود ویروس ظاهر می شود و ممکن است شبیه سایر انواع هپاتیت ویروسی باشد؛ مثلا بی حالی، تب خفیف، درد عضلات و بی اشتهایی. با ادامه بیماری و درگیری بیشتر کبد، نشانه هایی مثل تیره شدن رنگ ادرار و زرد شدن پوست و چشم ها بروز می کند.
در هپاتیت D مزمن، علائم ممکن است سال ها خفیف و مبهم باشد و فرد آن را به خستگی روزمره یا استرس نسبت دهد. با پیشرفت بیماری و نزدیک شدن به سیروز کبد، نشانه های شدیدتری مثل تورم پاها، بزرگ شدن شکم، خونریزی از لثه یا بینی، خارش سراسری و تغییرات خلقی ظاهر می شوند. برخی از علائمی که ممکن است به شما در شناسایی هپاتیت دلتا کمک کند عبارت است از:
- خستگی مداوم و ضعف عمومی
- احتمال تجربه مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع، تجربهی دردهای همراه با استفراغ و مشکلات معده
- احساس سنگینی یا درد در ناحیه بالای شکم سمت راست
- تیره شدن رنگ ادرار و روشن شدن رنگ مدفوع
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم
- تب خفیف، درد مفاصل و درد عضلانی
- خارش پوست، به خصوص در مراحل پیشرفته تر بیماری
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- در مراحل پیشرفته، تورم پاها و شکم و گاه گیجی و اختلال تمرکز
علت هپاتیت d چیست؟
هپاتیت d تنها در افرادی اتفاق میافتد که قبلاً به هپاتیت B مبتلا شدهاند. ویروس D برای تکثیر نیاز به حضور ویروس B دارد و به همین دلیل به عنوان “همبستگی” با هپاتیت B شناخته میشود. ابتلا همزمان به این دو ویروس میتواند وضعیت بیمار را پیچیدهتر کرده و باعث پیشرفت سریعتر بیماری شود.
این نوع از هپاتیت معمولاً از طریق تماس با خون آلوده یا تماس جنسی منتقل میشود. افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند یا در معرض تماس با فرآوردههای خونی قرار دارند، در معرض خطر بیشتری هستند. درمان هپاتیت D دشوارتر از سایر انواع است و در حال حاضر داروهای محدودی برای مقابله با آن وجود دارد. علت بیماری هپاتیت نوع دی را می توان این طور خلاصه کرد:
- ابتلا به عفونت حاد هپاتیت B و تماس همزمان با ویروس هپاتیت D
- ناقل مزمن بودن ویروس هپاتیت B و قرار گرفتن در معرض ویروس هپاتیت d به صورت سوپرعفونت
- تماس مکرر با خون و فرآورده های خونی آلوده به ویروس هپاتیت D
- رفتارهای پرخطر مثل استفاده مشترک از سرنگ در مصرف مواد تزریقی
- ضعف سیستم ایمنی، وجود سایر بیماری های مزمن کبدی و مصرف طولانی مدت الکل
متن انگلیسی:
به نقل از سایت webmd
Hepatitis D is a liver infection you can get if you have hepatitis B. It can cause serious symptoms that can lead to lifelong liver damage and even death. It’s sometimes called hepatitis delta virus (HDV) or delta hepatitis.
ترجمه فارسی:
هپاتیت D یک عفونت کبدی است که اگر هپاتیت B دارید ممکن است به آن مبتلا شوید. این بیماری میتواند علائم جدی ایجاد کند و منجر به آسیب کبدی مادام العمر و حتی مرگ شود. گاهی اوقات این بیماری به اسم ویروس هپاتیت دلتا (hdv) یا هپاتیت دلتا هم نامیده میشود.
راه انتقال هپاتیت d چیست؟
روشهای انتقال هپاتیت d بسیار شبیه هپاتیت B است، چون این ویروس برای ادامه زندگی به ویروس هپاتیت B وابسته است. به طور کلی، هپاتیت d از طریق تماس مستقیم با خون آلوده یا سایر مایعات بدن منتقل می شود. یکی از رایج ترین راه های انتقال بیماری هپاتیت، استفاده از سرنگ مشترک در مصرف مواد تزریقی و انجام اقدامات پزشکی یا زیبایی با وسایل استریل نشده است. انتقال از طریق تماس جنسی محافظت نشده با فرد آلوده نیز امکان پذیر است، به خصوص اگر در حین رابطه، تماس با خون یا زخم وجود داشته باشد.
انتقال هپاتیت d از مادر به نوزاد هنگام زایمان، نسبت به برخی انواع دیگر هپاتیت کمتر شایع است، اما در صورت وجود بار ویروسی بالا و کنترل نشدن هپاتیت ب ممکن است رخ دهد. به همین دلیل در زنان بارداری که هپاتیت B دارند، بررسی وضعیت هپاتیت d و تنظیم یک برنامه دقیق برای زایمان و واکسیناسیون نوزاد اهمیت دارد. انتقال از راه تغذیه با شیر مادر به تنهایی بسیار بعید است، به شرطی که نوزاد واکسیناسیون هپاتیت B را طبق برنامه دریافت کرده باشد. مهم ترین راه های انتقال هپاتیت d عبارتند از:
- استفاده مشترک از سرنگ و وسایل تزریقی در مصرف مواد مخدر
- دریافت خون یا فرآورده های خونی آلوده، به ویژه در گذشته یا در مراکز فاقد کنترل کافی
- اقدامات پزشکی، دندانپزشکی یا تتو و پیرسینگ با وسایل استریل نشده
- تماس جنسی محافظت نشده با شریک آلوده به هپاتیت B و D
- انتقال از مادر مبتلا به هپاتیت B و D به نوزاد در زمان تولد، به خصوص در صورت درمان نشدن
- انتقال در محیطهای درمانی و آلوده از طریق با زخم باز یا سوزن و تیغ آلوده
- برخورد با ترشحات آلودهی بیمار

چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت دلتا هستند؟
کسانی به این هپاتیت مبتلا میشوند که به هپاتیت ب مبتلا شدهباشند. در واقع افرادی که شرایط زیر را دارند، در خطر ابتلا به بیماری هپاتیت d قرار دارند:
- افراد مبتلا به هپاتیت ب
- افراد معتاد که تزریق با سرنگ آلوده انجام میدهند
- بیماران هموفیلی زیرا به تزریق خون نیاز دارند
- نوزادان و کودکانی که از کشورها و شهرهایی مهاجرت میکنند که در خطر بالای ابتلا به این بیماری هستند
- زندگی با افراد مبتلا در یک محیط
- کسانی که شریک جنسی متعدد دارند
- مردان همجنسگرا
- داشتن رابطه جنسی با فرد مبتلا به هپاتیت
- نوزادانی که از مادران مبتلا متولد میشوند
- افرادی که در مراکز درمانی و بیمارستانها کار میکنند
- افرادی که مشکلات کلیوی دارند و باید دیالیز کنند
هپاتیت d چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص قطعی هپاتیت d چند مرحله انجام می شود. در گام اول، آزمایش خون برای شناسایی آنتی بادی های ضد هپاتیت d انجام می شود که نشان می دهد فرد در معرض ویروس قرار گرفته است یا نه. اگر این تست مثبت بود، از آزمایش های تکمیلی مثل سنجش RNA ویروس هپاتیت D برای تشخیص فعال بودن عفونت و میزان تکثیر ویروس استفاده می شود. در کنار این آزمایش ها، تست های عملکرد کبد، سونوگرافی و در صورت نیاز فیبرو اسکن یا نمونه برداری از کبد انجام می گیرد تا درجه آسیب کبد مشخص شود و تصمیم گیری درباره درمان و پیگیری آسان تر شود.
| روش تشخیص | توضیح |
|---|---|
| آزمایش آنتیبادی ضد HDV | بررسی وجود آنتیبادیهایی که بدن در پاسخ به ویروس دلتا تولید کرده است |
| تست RNA ویروس HDV | بررسی وجود ماده ژنتیکی ویروس برای تشخیص فعال بودن بیماری |
| آزمایش آنتیژن HBsAg | اطمینان از وجود عفونت HBV، زیرا HDV فقط در حضور HBV فعال میشود |
| تست عملکرد کبد (LFT) | ارزیابی میزان آسیب کبدی ناشی از عفونت |
| بیوپسی کبد (در موارد خاص) | برای بررسی دقیقتر آسیبهای بافتی در کبد |
۱. آزمایش هپاتیت d
تشخیص هپاتیت D با گرفتن نمونه خون از فرد انجام میشود. ابتدا وجود آنتیژن هپاتیت B بررسی میشود. اگر فرد ناقل باشد، تستهای اختصاصی HDV شامل آنتیبادی ضد HDV و RNA ویروسی انجام میشود. این آزمایشها یا به شکل کلیتر آزمایش هپاتیت معمولا در آزمایشگاههای تخصصی یا با همکاری مراکز بهداشتی معتبر انجام میشود.
۲. آزمایش عملکرد کبد برای هپاتیت دلتا
آزمایش عملکرد کبد یا LFT که همان liver function test است. با انجام این آزمایش میتوان از عملکرد کبد و اختلالی که ممکن است در آن ایجاد شدهباشد، آگاه شد. برای انجام آزمایش خون با یک سرنگ از رگ شما خون گرفته میشود و این خون برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده میشود.

۳. آزمایش های تکمیلی هپاتیت d
گاهی ممکن است که شما به هپاتیت د و هپاتیت ب مزمن مبتلا شدهباشد و برای بررسی میزان آسیبی که به کبد وارد شدهاست، دکتر شما درخواست آزمایشهای تکمیلی را بدهد. برخی از این آزمایشهای تکمیلی شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش خون
- الاستوگرافی: این آزمایش نوعی سونوگرافی است که میزان سفتی کبد را تشخیص میدهد
- بیوپسی کبد: در این آزمایش، دکتر بخشی از کبد شما را با سوزن برداشته و به آزمایشگاه پاتولوژی میفرستد تا میزان آسیب کبد شما بررسی شود. برای انجام این کار باید نسخهی متخصص را داشتهباشید
آیا هپاتیت d درمان دارد؟
افراد مبتلا به هپاتیت d معمولا باید حتما به یک متخصص کبد مراجعه کنند تا شرایط سلامت کبد آنها مورد بررسی قرار بگیرد. تقریبا هیچ یک از راه های درمان هپاتیت برای این نوع کاربرد ندارد. درمان هپاتیت D کاملاً علامتی نیست و امروزه داروهایی مثل اینترفرون آلفای پگیله و بولوِرتاید میتوانند در بخشی از بیماران تکثیر ویروس را کاهش دهند و روند پیشرفت فیبروز و سیروز را کند کنند، هرچند هنوز درمانی با توان ریشهکنی قطعی ویروس در همه بیماران در دسترس نیست.
با این حال این دارو برای همه بیماران به یک اندازه موثر نیست و در برخی از افراد عوارض جانبی زیادی مانند کمبود انرژی، کاهش وزن، علائم مشابه آنفولانزا و مشکلات سلامت روان مانند افسردگی ایجاد کند. هنوز پزشکان دقیقا نمیدانند که برای درمان هپاتیت D به چه مدت زمانی نیاز است. برخی از بیماران باید این دارو را به مدت یک سال یا بیشتر مصرف کنند. نحوه پاسخ به درمان معمولا به نحوه ابتلا به این ویروس بستگی دارد. سایر روشهای درمانی جدید برای درمان هپاتیت D در حال آزمایش است. در مواردی که بیماری موجب آسیب شدید کبد شده باشد، پزشک ممکن است پیوند کبد را توصیه کند.
برای هپاتیت d چه غذاهایی بخوریم؟
رژیم غذایی در هپاتیت d نقش درمان مستقیم ضد ویروسی ندارد، اما یکی از ستون های اصلی مراقبت از کبد و پیشگیری از عوارض است. وقتی صحبت از سلامت کبد میشود، تغذیه نقش حیاتی پیدا میکند. در هپاتیت D که آسیب به کبد شدیدتر از انواع دیگر هپاتیت است، باید تا جای ممکن فشار اضافی را از روی این اندام حساس برداشت. رژیم غذایی مناسب انواع هپاتیت میتواند التهاب را کاهش دهد، انرژی بدن را حفظ کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند:
- سبزیجات پخته مثل کدو، اسفناج و هویج
- میوههای تازه کمقند مانند سیب، پرتقال و انار
- غلات کامل مانند نان سنگک و برنج قهوهای
- منابع پروتئین سبک مثل ماهی، سفیده تخممرغ، سینه مرغ بدون چربی
- لبنیات کمچرب مانند ماست پروبیوتیک
- روغنهای سالم مثل روغن زیتون و کنجد
- دمنوشهایی مثل چای سبز، نعناع یا گل گاوزبان (با مشورت پزشک)
عوارض هپاتیت d یا هپاتیت دلتا
هپاتیت دلتا سختتر از دیگر انواع هپاتیت به کبد حمله میکند و علائم و عوارض شدیدتری هم ایجاد میکند. مطالعات نشان می دهد که در بسیاری از بیماران، حضور هپاتیت d روند پیشرفت به سیروز، نارسایی کبد و سرطان کبد را سریع تر می کند و این نوع هپاتیت را به یکی از شدیدترین شکل های هپاتیت ویروسی تبدیل می کند. با این حال، میان شدت بیماری در افراد مختلف تفاوت زیادی وجود دارد و عواملی مثل سن، وضعیت سیستم ایمنی، بار ویروسی و مراقبت های پزشکی روی سیر بیماری اثر می گذارند. برخی از مهمترین عوارض این بیماری عبارتاند از:
- سیروز کبدی
- نارسایی کبد
- سرطان کبد
- زردی پوست و چشمها (یرقان)
- خستگی مفرط و مزمن
- تهوع و کاهش اشتها
- درد در ناحیه راست بالای شکم
- تورم پا یا شکم (آسیت)
- خونریزی یا کبودی آسان
- خارش پوست
- ادرار تیره و مدفوع روشن

پیشگیری از هپاتیت D چگونه انجام می شود؟
بیماری هپاتیت د درمان ندارد اما باید از پیشرفت آن جلوگیری کرد. زیرا اگر برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد، ممکن است که کبد را بیشتر درگیر کند و آن را از بین ببرد. برای پیشگیری از هپاتیت dمیتوان راههایی را در نظر گرفت. برخی از راه های پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت dشامل موارد زیر است:
- اول از همه باید بدانید که برای پیشگیری از هپاتیت دی باید راههای پیشگیری از هپاتیت ب را بشناسید. زیرا این بیماری زمانی ایجاد میشود که شما به هپاتیت ب مبتلا شوید
- از مهمترین روشهای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت دلتا، واکسن هپاتیت B است. هنگامی که شما از این واکسن استفاده میکنید، احتمال ابتلا به این بیماری را در خود کاهش میدهید. بنابراین احتمال ابتلا به هپاتیت d نیز کاهش پیدا میکند
- از سوزن مشترک برای تزریق دارو استفاده نکنید
- برای تتو و پیرسینگ بدن به مراکزی مراجعه کنید که قابل اطمینان باشند و نکات بهداشتی را رعایت کنند
- اگر شغل شما در ارتباط با بیماران آلوده است، سعی کنید نکات بهداشتی را در برخورد با نمونهی خون آلوده و یا ارتباط با بیمار آلوده رعایت کنید. یکی از مهمترین نکات استفاده از دستکش است
- وسایل شخصی خود را در دسترس فرد آلوده قرار ندهید و از وسایل شخصی فرد آلوده مانند مسواک و حوله استفاده نکنید
- از رابطه جنسی با افراد پرخطر بپرهیزید
چطور از انتقال هپاتیت D به دیگران پیشگیری کنیم؟
گاهی موقعیت برعکس میشود و شما ممکن است به هپاتیت دلتا مبتلا شوید و بخواهید که از انتقال آن به عزیزان خود و سایر افراد پیشگیری کنید. برای اینکار لازم است که برخی از اقدامات امنیتی زیر را در نظر داشتهباشید:
- تمامی افرادی که با شما در ارتباط نزدیک هستند باید واکسن هپاتیت ب بزنند. اینکار یکی از مهمترین راههای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت برای افرادی است که در ارتباط با اشخاص بیمار و مبتلا هستند
- اگر به آزمایشگاه، دندانپزشکی یا هر مرکزی که با شما ارتباط نزدیک دارند، مواجه میشوید، در رابطه با بیماری خود به آنها اطلاع دهید. هرچند تمامی مراکز بهداشتی درمان نکات ایمنی را رعایت میکنند اما باید اطلاع داشتهباشند تا در صورت لزوم بیشتر مراقب باشند
- به هیچ عنوان به فکر اهدای خون، عضو یا اسپرم نباشید. این موارد میتوانند باعث انتقال بیماری به دیگران شوند
نتیجه گیری
هپاتیت d یا هپاتیت دلتا یکی از شدیدترین انواع هپاتیت ویروسی است که فقط در حضور هپاتیت B رخ می دهد و می تواند سیر بیماری کبد را به طور قابل توجهی بدتر کند. اگرچه هنوز درمانی که به طور قطعی ویروس را از بدن حذف کند در دسترس همگان نیست، اما تشخیص زودهنگام و استفاده از درمان های موجود می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کم کند و خطر عوارضی مثل سیروز و سرطان کبد را کاهش دهد. توجه به علائمی مانند خستگی طولانی مدت، زردی، تغییر رنگ ادرار، درد ناحیه کبد و سابقه هپاتیت B، باید شما را نسبت به لزوم مراجعه به پزشک هوشیار کند. اگر به هپاتیت B مبتلا هستید بهتر است با یک فوق تخصص گوارش و کبد یا متخصص عفونی مشورت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!
معلومات تون مفید بود مرسی
سپاس از توجه و مهرتان
تندرست باشید