تلخی دهان و سرطان معده با هم چه ارتباطی دارند؟

تلخی دهان یکی از مشکلات آزاردهنده در برخی از بیماران مبتلا به سرطان معده است که می‌تواند به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیک و متابولیک ناشی از بیماری یا درمان ایجاد شود. بازگشت اسید معده به دهان، خشکی دهان ناشی از داروها و اختلال در عملکرد غدد بزاقی از علل شایع این حالت هستند. از سوی دیگر، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی با تحریک جوانه‌های چشایی، طعم فلزی یا تلخ ایجاد می‌کنند.شناخت علل و راه‌های کنترل این علامت در بهبود وضعیت عمومی بیماران نقش مهمی دارد. در این مطلب از دکترتو، به بررسی ارتباط تلخی دهان و سرطان معده می‌پردازیم و راهکارهایی برای کاهش آن ارائه خواهیم داد.

علل تلخی دهان در سرطان معده

اگر بین سرطان معده و تلخی دهان ارتباطی وجود داشته باشد، عمدتا علت آن تغییراتی است که به دلیل ابتلا به سرطان، در سیستم گوارشی ایجاد می‌شود. بیماری‌های گوارشی مختلف ناشی از سرطان معده یا سایر بیماری‌هایی که به دلیل سرطان معده ایجاد می‌شوند، مانند عفونت‌های دهان و مصرف برخی از داروهای درمان سرطان، از مهم‌ترین دلایل تلخی دهان و سرطان معده هستند. یکی دیگر از علل مهم تلخ شدن دهان به دلیل ابتلا به سرطان معده، درمان سرطان با شیمی درمانی است. معمولا بعد از شیمی درمانی، افراد طعم تلخ و فلزی در دهانشان دارند.

از منظر فیزیولوژی، تلخی دهان نتیجه به‌هم‌خوردن تعادل شیمیایی بزاق و تماس طولانی‌مدت مخاط دهان و حلق با ترکیبات اسیدی و قلیایی برگشتی از معده است. درگیری عصبی و التهابی نیز می‌تواند حساسیت عصب‌های چشایی را تغییر دهد و باعث احساس مزه تلخی شود. مصرف برخی داروها در مسیر درمان سرطان معده یا حتی مکمل‌های آهن و روی هم طعم دهان را تغییر می‌دهند.

البته نکته مهم این است که تلخی دهان تنها علائم سرطان معده نیست و معمولا این با سری علائم دیگر همراه است. در واقع برای این که بتوان بین تلخی دهان و سرطان معده ارتباطی وجود دارد، باید علاوه‌برآن، نشانه‌های زیر هم وجود داشته باشد:

• تغییر حس بویایی به صورت مزمن
• افزایش حس طعم‌های مختلف مانند شوری یا ترشی
• حس‌نکردن طعم واقعی غذاها
• از دست دادن کامل حس چشایی
• مشکلات‌ هاضمه
• ریفلاکس شدید
• درد معده
• حالت تهوع و استفراغ
• عفونت‌های دهانی

۱. تغییرات در سیستم گوارشی

سرطان معده باعث بروز مشکلات گوارشی متعددی می‌شود و به صورت کلی ساختار گوارشی افراد را تغییر می‌دهد. زخم معده یا التهاب معده از جمله عوامل خطر ابتلا به سرطان معده است. به همین دلیل هم گاهی اوقات علت تلخی دهان و سرطان معده، به دلیل مشکلات و تغییراتی است که در سیستم گوارشی رخ می‌دهد. از طرفی خود این عارضه‌ها می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به سرطان معده باشند و در نتیجه اگر همراه با طعم تلخی در دهان باشند، باید حتما آنها را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد.

موضوع مهم بعدی، تغییراتی است که در رژیم غذایی و رژیم دارویی برخی از افراد مبتلا به سرطان ایجاد می‌شود. افرادی که به سرطان معده مبتلا هستند، ممکن است مجبور به تغییر رژیم غذایی یا مصرف برخی از داروها و غذاهایی شوند که روی گوارش آنها تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل هم یکی از عارضه‌های این تغییرات، احساس طعم تلخی در دهان است.

۲. رفلاکس اسید در سرطان معده و تأثیر آن بر تلخی دهان

وقتی دریچه بین معده و مری ناکارآمد می‌شود رفلاکس اسید و صفرا بیشتر می‌شود و باعث تماس مکرر مخاط حلق و دهان با ترشحات تحریک‌کننده می‌شود. در بیماران مبتلا به سرطان معده، فشار داخل معده می‌تواند این رفلاکس را بدتر کند. تماس مداوم با اسید و اسیدهای صفراوی، جوانه‌های چشایی را حساس کرده و مزه تلخ را ماندگار می‌کند. این حالت اغلب شب‌ها شدیدتر است و با سوزش پشت جناغ و ترش‌کردن همراه می‌شود. علائم دیگری که همراه با طعم تلخ دهان در رفلاکس معده وسرطان معده احساس می‌شود عبارتند از:

• سوزش در قفسه سینه
• مشکلات بلع
• سرفه خشک مزممن

۳. اثرات داروهای شیمی درمانی و درمان های ضدسرطان معده

مصرف برخی از داروها، خصوصا داروهای شیمی درمانی یا داروهای ضدسرطان می‌توانند علت مهم تلخی دهان و سرطان معده باشند. گاهی اوقات بقایای این داروها به بزاق دفع می‌شوند و به همین دلیل هم طعم تلخی در دهان احساس می‌شود. علاوه بر این گاهی این داروها، دارای عناصر تلخ یا فلزی هستند و طعم تلخی را در دهان به جا می‌گذارد. تاثیر دیگر داروهای شیمی درمانی روی جوانه‌های چشایی است. مصرف مایعات کافی و رعایت بهداشت دهان شدت علائم را کمتر می‌کند.

۴. کاهش فعالیت غدد بزاقی بر اثر سرطان معده

استرس بیماری، کم‌آبی، کم‌غذایی و برخی داروها می‌توانند ترشح بزاق را کاهش دهند و بزاق غلیظ‌تری ایجاد کنند و باعث خشکی دهان شوند. بزاق نقش شست‌وشوی طبیعی دهان و خنثی‌سازی اسیدها را دارد و با کاهش آن، ترکیبات تلخ مدت بیشتری روی زبان و مخاط باقی می‌مانند. خشکی دهان علاوه بر تلخی، به بوی بد دهان و افزایش پوسیدگی هم منجر می‌شود. مصرف مایعات، محرک‌های بزاقی بی‌قند و مرطوب‌کننده‌های دهانی در این شرایط سودمند است.

فکر می‌کنی تلخی دهانت به خاطر گاستریت معده است؟ مشاوره بگیر.

دکتر گاستريت

۵. التهاب معده و تأثیر آن بر مزه

بیماری‌های گوارشی مانند گاستریت معده و التهاب شدید معده، یکی از عوامل خطر سرطان معده است. این شرایط می‌تواند باعث طعم تلخ فلزی در دهان شود و به همین دلیل هم معمولا افرادی که طعم دهان آنها تغییر می‌کند، علائم دیگری مانند درد و ناراحتی شدید معده نیز دارند. درمان علت التهاب، از جمله هلیکوباکتر، تلخی دهان را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

آیا سرطان معده کشنده است؟

۶. اختلال در تعادل باکتری های دهانی

در خصوص سرطان معده، گاهی اوقات عفونت‌های دهانی مکرر و اختلال در تعادل باکتری‌های مفید دهان می‌تواند عامل تغییر طعم دهان، از جمله تلخی دهان و سرطان معده باشد. برای مثال یکی از عفونت‌های دهان که در اثر به هم خوردن تعادل باکتریایی ایجاد می‌شود، برفک دهانی است. این عفونت در اثر رشد بیش از حد یک مخمر به نام کاندیدا ایجاد می‌شود. برخی از افراد مبتلا به برفک دهانی، ممکن است طعم تلخ یا نامطبوعی را در دهانشان تجربه کنند.

فلور دهانی در اثر کاهش بزاق، تغذیه ناکافی یا بهداشت نامناسب تغییر می‌کند و باکتری‌های تولیدکننده ترکیبات گوگردی فرّار غالب می‌شوند. این ترکیبات علاوه بر بوی ناخوشایند، مزه تلخی روی زبان ایجاد می‌کنند. مراقبت دقیق دهان و دندان، جرم‌گیری و استفاده از شوینده‌های ملایم بدون الکل به بازگرداندن تعادل کمک می‌کند. تغذیه با پروتئین‌کافی و میوه و سبزی تازه نیز باعث بهبود میکروبیوم دهان می‌شود.

درمان تلخی دهان ناشی از سرطان معده

زمانی که مشخص شد تلخی دهان ناشی از سرطان معده است، چند گزینه درمانی برای رفع مشکل به بیماران بر اساس عامل به‌وجودآورنده طعم تلخ در دهان توصیه می‌شود. برای مثال اگر تلخی دهان سرطان معده به دلیل شیمی درمانی باشد، می‌توان با راهکارهایی کثل جویدن آدامس، مکیدن آب‌نبات یا مصرف بیشتر آب در طول روز، تلخی دهان را کاهش داد. پزشک معمولا به بیماران مبتلا به سرطان معده توصیه می‌کند تا با پرهیز از مصرف غذاهای کنسروی و تمیز نگه داشتن دهان، طعم تلخ و نامطلوب دهان را کاهش دهند.

همچنین می‌توان برای کمک به بهبود طعم غذا، غرغره بی‌کربنات سدیم، نمک و آب را امتحان کرد. یک قاشق چایخوری نمک و یک قاشق چایخوری بی‌کربنات سدیم را در ۴ فنجان آب مخلوط کنید و با غرغره کردن آن، به کاهش طعم تلخ دهان کمک کنید. در مواردی که تلخی دهان و سرطان معده به ریفلاکس شدید اسیدی مربوط است، پزشک با تجویز داروهای ضد اسید و کنترل اسید بازگشتی به دهان، طعم تلخ دهان را کنترل می‌کند. در نهایت اگر علت این تلخی در دهان عفونت دهان یا سایر مشکلات مشابه باشد، باید با درمان عفونت، تلخی دهان را از بین برد.

به بیمارانی که تحت درمان‌های سیستمیک هستند، توصیه می‌شود عوارض دهانی را پایش کرده و از دهان‌شویه‌های ملایم و ژل‌های مرطوب‌کننده استفاده کنند. محرک‌های بزاقی بدون قند و آدامس زایلیتول می‌توانند به خشکی دهان کمک‌ کنند. در صورت وجود هلیکوباکتر یا گاستریت، درمان ریشه‌کنی و محافظت‌کننده‌های مخاط در اولویت قرار می‌گیرند.

مزه دهنت تلخه و دلیلی براش نداری؟

بهتره همین الان نوبت بگیری و با متخصص گوارش مشورت کنی.

فوق تخصص گوارش

از کجا بفهمیم سرطان معده داریم؟

پیشگیری از ایجاد تلخی دهان بر اثر سرطان معد

برای پیشگیری باید محرک‌ها را کاهش داد و سدهای دفاعی دهان و معده را تقویت کرد. رعایت بهداشت دقیق دهان و دندان، مسواک زدن زبان، استفاده از نخ دندان و ویزیت منظم دندانپزشک، بار میکروبی دهان را کمتر کرده و احتمال تشکیل ترکیبات تلخ را کمتر می‌کند. انتخاب الگوی غذایی ملایم با اجتناب از غذاهای دودی و بسیار شور و محدود کردن نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی، تماس مخاط با ترکیبات محرک را کمتر می‌کند. نوشیدن آب کافی در طول روز و پرهیز از سیگار نیز برای حفظ بزاق و محافظت مخاط ضروری است.

برای کنترل رفلاکس، کاهش وزن‌ پایدار در افراد دارای اضافه وزن، استفاده از لباس‌های گشاد در ناحیه شکم و پرهیز از خم شدن عمیق پس از صرف غذا توصیه می‌شود. خواب کافی، مدیریت استرس و فعالیت بدنی متوسط هم به تنظیم محور عصبی و کاهش ادراک مزه تلخ کمک می‌کنند. در طول درمان‌های سرطان، اطلاع‌رسانی به تیم درمان درباره هر تغییر مزه، امکان مداخله زودهنگام و تنظیم داروها را فراهم می‌کند.

نتیجه گیری

تلخی دهان و سرطان معده معمولاً نتیجه تأثیر مستقیم بیماری و درمان‌های مرتبط با آن بر سیستم گوارشی و دهان است. رفلاکس مزمن، التهاب معده، کاهش ترشح بزاق و اثر داروهای شیمی‌درمانی از مهم‌ترین علل بروز این حالت محسوب می‌شوند. علاوه بر آن، تغییرات در فلور دهانی و خشکی مزمن دهان می‌تواند شدت طعم تلخ را افزایش دهد. هرچند تلخی دهان به‌تنهایی علامت قطعی سرطان نیست، اما در صورت همراهی با علائمی مانند تهوع، کاهش اشتها یا درد معده باید مورد بررسی تخصصی قرار گیرد. تشخیص دقیق علت، امکان مداخله هدفمند و بهبود قابل‌توجه کیفیت زندگی بیماران را فراهم می‌کند.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!