فرایند زایمان یکی از خاص‌ترین، زیباترین و در عین حال عجیب‌ترین تجربه‌هایی است که یک زن در دوران زندگی خود می‌تواند با آن مواجه شود. زایمان می‌تواند از بهترین خاطرات و یا بدترین خاطرات زن باشد و همه‌ی این‌ها بستگی به میزان دانسته‌های زن درباره‌ی این فرایند دارد. از آن جایی که زایمان پدیده‌ای بسیار مهم در میان رخدادهای فیزیولوژیک است، تخصص زنان و مامایی، خدمت زیادی به بهتر شدن شرایط زایمان کرده‌است.
این اتفاق طبیعی و فیزیولوژیک با درد زیادی همراه است که برای کاهش درد آن، روش‌های مختلفی پیشنهاد شده‌است که مورد توجه بسیاری از مادران باردار قرار‌گرفته‌است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی فرایند زایمان، مراحل فرایند آن و روش‌های زایمان با دکترتو همراه باشید.
زایمان چیست و چگونه انجام می شود؟
زایمان هر زن منحصر به فرد است و فرایند آن و احساساتی که تجربه می‌کند مختص خود اوست. حتی یک زایمان برای یک مادر با زایمان بعدی متفاوت است. اما در کنار خاص و ویژه بودن این تجربه، مراحلی در آن وجود دارند که برای بیشتر زایمان‌ها صادق است.
جالب است بدانید که زایمان مراحل مختلفی دارد و هر کدام از این مراحل تعیین می‌کنند که زایمان چگونه پیش برود. از طرفی نحوه‌ی انجام زایمان بستگی به پیشرفت آن دارد و هر کدام از این مراحل در انتخاب اینکه فرد زایمان سزارین انجام دهد یا طبیعی، موثر است. از طرفی استفاده از روش‌های تسکین درد هم به هر یک از این مراحل نیاز دارند. پس بهتر است که با اتفاقاتی که در بدن یک مادر باردار می‌افتد آشنا باشید تا از زایمان ترسی نداشته‌باشید.
مرحله اول زایمان شامل دو فاز است
در این مرحله دردها و انقباضاتی در بدن زن ایجاد می‌شوند که باعث باز شدن دهانه رحم می‌شوند. دردهایی که در مرحله‌ی اول زایمانی رخ می‌دهند، منظم‌تر هستند و در فواصل زمانی منظم می‌توان آنها را شمرد. مرحله‌ی اول طولانی‌ترین مرحله‌ی زایمانی است. بنابراین آن را به دو فاز تقسیم می‌کنند:
زایمان مراحل مختلفی دارد.
فاز نهفته طولانی ترین فاز زایمان است
دردهای این مرحله خفیف هستند و نظم کمتری دارند. هم زمان با باز شدن دهانه‌ی رحم، ممکن است زن باردار ترشحی صورتی و آبکی همچون ترشحات خونی ببیند.
فاز نهفته چقدر طول میکشد؟
این فاز معمولا برای مدتی طولانی کش‌دار خواهد شد. نکته‌ای که در رابطه با این فاز وجود دارد در این است که زمان آن مشخص نیست. برای برخی مادران چند ساعت و برای برخی دیگر تا چند روز طول میکشد. برای مادرانی که بار اول بارداری و زایمان آن‌هاست، معمولا بیشتر طول میکشد. برای این که این فاز را بهتر بگذرانید، می‌توانید فعالیت‌های زیر را انجام دهید:
- قدم بزنید
- دوش بگیرید
- به موسیقی آرامش‌بخش گوش دهید
- از تکنیک‌های تن‌آرامی که در کلاس‌های آمادگی برای زایمان آموخته‌اید، استفاده کنید
- در صورتی‌که کیسه‌ی آب شما پاره شد و یا خونریزی از واژن داشتید، بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید. پارگی کیسه‌ی آب با خروج ناگهانی آب از واژن همراه است.
فاز فعال: زایمان واقعی آغاز می شود
طی فاز فعال زایمان، دهانه‌ی رحم به طور کامل باز می‌شود. برای این که زایمان سر بتواند اتفاق بیفتد، باید دهانه‌ی رحم 10 سانتی‌متر باز شود. در فاز نهفته معمولا دهانه‌ی رحم 6 سانتی‌متر باز می‌شود. باز شدن بیشتر آن (از 6 سانتی‌متر تا 10) در فاز فعال اتفاق می‌افتد. انقباضات رحمی شما محکم‌تر می‌شوند و این نظم و قدرت بیشتر، به بیرون راندن جنین از رحم کمک می‌کند. معمولا کیسه‌ی آب در این مرحله پاره می‌شود و آن را احساس خواهید کرد. حتی احتمال دارد برای پیشرفت بیشتر زایمان، کیسه‌ی آب را عمدا پاره کنند. احساس فشار زیادی در پشت خود می‌کنید و دردها افزایش پیدا می‌کنند.
فاز فعال چه مدت طول می کشد؟
فاز فعال معمولا ۴ تا ۸ ساعت طول میکشد و حتی می‌تواند طولانی‌تر هم باشد. به طور متوسط، دهانه‌ی رحم شما در هر ساعت یک سانتی‌متر افزایش پیدا می‌کند.
گر لازم نیست که بر روی تخت دراز بکشید و فرزندتان نظارت شود، می‌توانید فعالیت‌های زیر را انجام دهید:
- موقعیت خود را تغییر دهید.
- بر روی توپ‌های بزرگی که برای آمادگی برای زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، بنشینید و گردش کنید.
- دوش آب گرم بگیرید و سعی کنید در وان دراز بکشید.
- قدم بزنید و در زمان دردها از تنفس‌های تکنیک‌دار استفاده کنید.
- در فاصله‌ی بین دردها از ماساژ بهره ببرید.
- اگر قرار است سزارین کنید، از خوردن و آشامیدن بپرهیزید. در صورتی‌که پزشک شما احتمال سزارین را برای شما در نظر بگیرد، می‌توانید مواد غذایی آبکی و کم حجم بخورید. نه اینکه وعده‌های حجیم و جامد بخورید.
متن انگلیسی:
«Labor is a unique experience. Sometimes it’s over in a matter of hours.»
ترجمه متن:
«زایمان تجربه‌ی بی‌نظیری است. گاهی زایمان چندین ساعت طول میکشد.»
به نقل از mayoclinic
مرحله دوم زایمان: نوزاد به دنیا می آید
این مرحله شامل تولد یا زایمان نوزاد است. در این مرحله فرزند شما به دنیا می‌آید. اما این مرحله چه مدت طول میکشد؟ می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و سپس فرزند شما پا به دنیای بیرون بگذارد. در این زمان پزشک و یا ماما به شما می‌گوید که چه زمانی زور بزنید و یا چه زمانی خود را رها کنید. مهمترین اتفاق زایمان در مرحله‌ی دوم، زایمان سر نوزاد است.
بعد از زایمان نوزاد نوبت به زایمان جفت می‌رسد.
مرحله سوم یا زایمان جفت نوزاد
در این مرحله جفت از رحم خارج شده و زایمان می‌شود. بلافاصله بعد از این که نوزاد شما از داخل بدنتان خارج می‌شود، احساس آسودگی و آرامش می‌کنید. بعد از زایمان نوزاد، معمولا مادر او را در آغوش می‌گیرد، تماس پوست به پوست صورت می‌گیرد و بلافاصله بعد از مدت کوتاهی شیردهی را آغاز می‌کند. اما بهتر است بدانید که این آخر راه نیست. زایمان جفت همچنان در راه است. هنگامی که جفت می‌خواهد بیرون بیاید، اتفاقات بسیاری در بدن شما در حال رخ دادن است.
بهتر است در این بازه شیردهی اتفاق بیفتد تا درد را دیگر احساس نکنید و زایمان جفت سریع‌تر اتفاق بیفتد. انقباضات و دردهای زایمانی تا زمانی که جفت بیرون آید، ادامه خواهند داشت اما از شدت آنها کاسته می‌شود و با فواصل طولانی‌تری رخ می‌دهند. هر بخشی از جفت که درون رحم جاگذاشته شود، باید بیرون آورده شود. بعد از زایمان جفت، رحم در زیر دست باید گرد و منقبض و سفت لمس شود. در غیر این صورت خونریزی ادامه پیدا خواهد کرد و بسیار خطرناک خواهد بود. اما زایمان جفت چه مدت طول میکشد؟ معمولا از ۵ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد. البته این زایمان به ظاهر ساده می‌تواند تا یک ساعت هم طول بکشد.
متخصص زنان و زایمان کدام نوع زایمان را پیشنهاد می کند؟
زایمان به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که انتخاب این روش‌ها تا حدودی با مادر و بیشتر وابسته‌به نحوه‌ی طی‌شدن روند زایمان است. شاید بپرسید بهترین روش زایمان چیست؟ زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟ (جالب است بدانید تنها این دو روش زایمان پیش روی شما نیستند!) پاسخ این سوال به تمایل شما و شرایط جنین بستگی دارد. از طرفی هر روش معایب و مزایای خود را دارد. در ادامه به معرفی روش‌های مختلف زایمان می‌پردازیم:
۱. زایمان طبیعی
و اما زایمان طبیعی چگونه است! معمول‌ترین و ابتدایی‌ترین نوع زایمان، روش طبیعی آن است. زایمان طبیعی یا NVD (Natural vaginal delivery)، زایمانی است که از راه واژن انجام می‌شود. این نوع زایمان بدون مسکن‌ها و ابزارهای کمکی انجام می‌شود و با دیدن علائم زایمان طبیعی (مثلا نشتی کیسه آب) باید به بیمارستان مراجعه کنید. همچنین هیچ‌گونه دارویی برای تسریع فاز فعال به مادر داده نمی‌شود. مراحل زایمان طبیعی به شکلی که بالاتر توضیح داده‌شد، ادامه پیدا می‌کند.
۲. زایمان سزارین
زایمان طبیعی همیشه امکان‌پذیر نیست. زایمان سزارین در مواقعی برای حفظ سلامت مادر و جنین ضروری است. به دلایل زیر ممکن است پزشک متخصص زنان مجبور به انجام سزارین شود:
- اگر موقعیت قرارگیری جنین مناسب زایمان طبیعی نباشد (جنین با سر نباشد)
- نوزادانی که بزرگ‌تر از اندازه‌ی لگن مادر هستند و نمی‌توانند خارج شوند. این مسئله بیشتر برای مادرانی که دیابت بارداری دارند اتفاق می‌افتد.
- اگر جنین وضعیت سلامت خوبی نداشته‌باشد. مثلا افت قلب داشته‌باشد و یا بند ناف به هر دلیلی تحت فشار باشد.
- هنگامی‌که بارداری چند قلویی باشد.
- اگر جفت جلوی خروج جنین را بگیرد و پرویا باشد.
- در صورتی‌که زایمان پیشرفت نکند.
- زمانی‌که بند ناف پیش از جنین از کانال زایمان خارج می‌شود.
- گاهی جفت زودتر از موعد زایمانش از دیواره‌ی رحم جدا می‌شود و خونرسانی به جنین متوقف می‌شود.
- در صورتی‌که زایمان پیشین مادر سزارین بوده‌باشد.
زایمان سزارین چقدر طول میکشد؟ زایمان سزارین معمولا در کمتر از یک ساعت انجام می‌شود.
زایمان در آب روشی برای زایمان طبیعی است.
۳. زایمان در آب
شما می‌توانید هنگام مرحله‌ی اول زایمانی در وان پر از آب گرم قرار بگیرید و زایمان در آب با حضور همسر یا بدون او داشته‌باشید. تن‌آرامی در این روش نسبت به روش‌های دیگر بیشتر است و مادر علاوه‌بر آرامش بیشتر، درد کمتری دارد. زایمان در آب در زمانی کوتاه‌تر انجام می‌شود.
۴. زایمان بدون درد
زایمان بدون درد یا اپی‌دورال (امپول بی حسی زایمان) نوعی زایمان واژینال است که طی آن مادر هیچ دردی احساس نمی‌کند و تنها فشار را می‌فهمد. این نوع زایمان با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و مورد استقبال بسیاری از مادران در حال زایمان قرار‌گرفته‌است. مادرانی که زایمان اپی‌دورال را انتخاب می‌کنند معمولا زایمان طول کشیده‌شده‌تری دارند و مدت زمانی طولانی‌تری در مرحله‌ی دوم زایمانی باقی می‌‌مانند.
۵. زایمان القا‌شده
گاهی درد زایمان شروع نمی‌شود. پس برای شروع درد زایمان چه باید کرد؟ این نوع زایمان، همان زایمان طبیعی است که روند آن توسط دارویی به نام اوکسی‌توسین که القاکننده‌ی انقباضات رحمی است، تسریع پیدا کرده است. در واقع در این نوع زایمان آمپول فشار به مادر تزریق می‌شود و انقباضات رحمی قوی‌تر و سریع‌تر باعث خروج سریع‌تر نوزاد می‌شوند. درد در این زایمان می‌تواند بیشتر از حالت عادی باشد.
۶. زایمان با ابزار
هنگامی‌که دهانه‌ی رحم به‌طور کامل باز شده‌است اما نوزاد نمی‌تواند خارج شود، معمولا از ابزار برای کمک کردن به زایمان استفاده می‌شود. از این روش برای زایمان‌های سخت استفاده می‌شود و ابزارهای به‌کارگرفته فورسپس، وکیوم و اپیزیوتومی هستند.
۷. زایمان با هیپنوتیزم
یکی از روش‌های کاهش درد هنگام زایمان، استفاده از هیپنوتیزم است. زایمان با هیپنوتیزم برای سزارین هم قابل اجرا است.
۸. زایمان با گاز
یکی از روش‌های کاهش درد هنگام زایمان، استفاده از گازهای بی‌حس کننده و بی‌هوشی است. گاز بی حسی در زایمان طبیعی این روزها روشی محبوب است.
چگونه درد زایمان را کم کنیم؟
روش‌های بسیاری برای کاهش درد زایمان طبیعی وجود دارد که برخی از آنها را در انواع روش‌های زایمان معرفی کردیم. برخی دیگر را می‌توانید در مقاله برای زایمان طبیعی راحت چه کنیم مطالعه کنید. همچنین اگر دیسک کمر دارید، بهترین روش زایمان برای دیسک کمر را پیدا کنید.
برای کاهش درد زایمان روش‌های مختلفی وجود دارد.
علائم زایمان زودرس چیست؟
گاهی زایمان مادر زودتر از ۳۸ هفته‌ی کامل بارداری اتفاق می‌افتد و این موردی خطرناک محسوب می‌شود. زایمان زودرس ممکن است با پارگی ناگهانی کیسه‌ی آب و یا خونریزی‌های مشکوک اتفاق بیفتد. در زایمان زودرس به مادر آمپول‌هایی زده می‌شود که ریه‌های جنین زودتر تکامل پیدا کند و هنگام زایمان دچار تنفس دشوار نشود. از طرفی عوارض زایمان زودرس متعدد هستند؛ ممکن است نوزادی که زودرس متولد شده‌است وزن کمی داشته‌باشد و نیازمند بستری در NICU (بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادی) باشد.
محاسبه هفته بارداری و تاریخ زایمان و بهترین زمان برای زایمان
۳۸ هفته‌ی بارداری باید به‌طور کامل سپری شود. از طرفی ۴۱ هفته و ۶ روز نهایت زمان مناسب برای جنین در داخل شکم مادر است. این فاصله بهترین زمان زایمان است. برای محاسبه زمان زایمان، متخصصین از اولین روز آخرین پریود شما استفاده می‌کنند و زمان مجاز برای بارداری را به آن اضافه کرده و زمان زایمان را پیشبینی می‌کنند.
زایمان های خطرناک کدامند؟
گاهی برخی مادران زایمان‌های خطرناکی دارند. برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:
- زایمانی که با خونریزی ناشی از شل‌شدن رحم همراه باشد.
- ممکن است زایمان با پارگی رحم همراه باشد.
- گاهی زایمان بیش از اندازه طول میکشد.
- زایمانی که مادر و جنین ناسازگاری خونی داشته‌باشند.
- مادری که جنین بزرگی را در شکم دارد.
بعد از زایمان چه مراقبت هایی باید انجام دهید؟
هنگامی‌که یک مادر زایمان می‌کند، باید برای پیشگیری از عوارض بعد از زایمان طبیعی یا سزارین، مراقبت‌های لازم را انجام دهد. بنابراین باید موارد زیر را در نظر داشته‌باشد:
- هر زمانی که می‌تواند استراحت کند. بعد از تولد نوزاد، بدون شک زمان استراحت کمی پیدا خواهد کرد. از هر فرصتی برای دراز کشیدن و آرام گرفتن بهره ببرد.
- هیچ وسیله‌ای سنگین‌تر از نوزاد را بلند نکند.
- تا جایی که می‌تواند از بالارفتن از پله‌ها پرهیز کند.
- اگر بخیه دارد، بعد از هر بار شستشوی خود و یا استحمام، با سشوار آنها را خشک کند.
- در صورتی‌که ترشحات بدبو دارد، بلافاصله به پزشک مراجعه کند.
- اگر خونریزی مادر زیاد باشد و لخته دفع کند، باید به پزشک مراجعه کند.
- در صورتی‌که آنتی بیوتیک برای مادر تجویز شده‌است، به موقع و منظم آنها را تا زمانی‌که مشخص شده‌است، مصرف کند.
- در هفته‌ی اول بعد از زایمان به پزشک مراجعه کند.
- مراقبت ۱ تا ۴۰ روزگی بعد از زایمان را حتما انجام دهد و به پزشک مراجعه کند.
- سکس را حداقل تا ۲ هفته کنار بگذارد. اگر بخیه دارد، صبر کند تا از پزشک خود تاییدیه بگیرد. در صورتی‌که سکس را آغاز کرد، حتما یک روش جلوگیری از بارداری انتخاب کند. شاید مادر پریود نشود، اما قابلیت بارداری دارد. سکس بعد از زایمان باید با تایید پزشک باشد.
- از تامپون و دوش واژینال تا دو هفته استفاده نکند.
- بهتر است از شکم بند بعد از سزارین استفاده کند.
- بخیه‌های سزارین را به خوبی چک کند و در صورت دیدن هر ترشح غیر طبیعی به پزشک مراجعه کند.
هزینه زایمان چقدر است؟
زایمان در بیمارستان‌های دولتی هزینه‌ای ندارد و رایگان انجام می شود. اما در بیمارستان‌های خصوصی، هزینه‌ی زایمان طبیعی حدود ۸ میلیون تومان و هزینه‌ی زایمان سزارین حدود ۱۰ میلیون تومان است. البته این عدد دقیق نیست و اتاق خصوصی و مشترک می‌تواند در هزینه تاثیرگذار باشد.
عوارض زایمان برای مادر کدامند؟
زایمان، به هر شکلی که انجام شود و هر زمان که طول بکشد، می‌تواند عوارضی برای مادر داشته‌باشد. این عوارض به روند زایمان بستگی دارند. اما در ادامه به برخی از آنها اشاره کرده‌ایم:
- سردرد بعد از زایمان
- دندان درد بعد از زایمان
- افسردگی بعداز زایمان
- بیرون زدگی واژن
- بواسیر بعد از زایمان (ممکن است از شیاف برای یبوست بعد از زایمان کمک گرفته شود)
| مراحل زایمان | روش‌های زایمان | عوارض احتمالی زایمان |
| فاز نهفته | زایمان طبیعی | بواسیر |
| فاز فعال | زایمان سزارین | افتادگی واژن |
| زایمان نوزاد | زایمان فیزیولوژیک | درد بعد از سکس |
| زایمان جفت | زایمان در آب | افسردگی |
| شیردهی | زایمان بدون درد | اضافه وزن |
| زایمان القا شده | پوسیدگی دندان‌ها | |
| زایمان با هیپنوتیزم | ||
| زایمان با ابزار | ||
| زایمان با گاز |
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
اگر در آخرین هفته‌های بارداری خود هستید و استرس زایمان شما را فراگرفته است، بهتر است که به دنبال یک دکتر زنان خوب باشید تا برای زایمان شما اقدامات لازم را انجام دهد. دکتر زنان می‌تواند به شما بهترین روش زایمان را پیشنهاد دهد. برای دریافت نوبت از بهترین دکتر زنان می‌توانید از سایت نوبت‌دهی دکترتو کمک بگیرید. همچنین برای پیدا کردن پاسخ سوالات خود، می‌توانید از دکتر زنان آنلاین کمک بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!