در این مقاله می‌خوانید:
زایمان زودرس چیست؟
تولد نوزاد وقتی زود تر از هفته 37 بارداری رخ دهد، زایمان زودرس گفته می شود.
تولد به یکی از سه حالت زیر تقسیم می شود:
- زودرس: قبل از 37 هفته بارداری
- با مدت کامل (سالم و طبیعی): بین 37 تا 42 هفته بارداری
- با تاخیر یا دیررس: بعد از 42 هفته بارداری
نوزادانی که در هفته های 35 تا 37 بارداری به دنیا می آیند، یعنی نزدیک مرز زودرس بودند، از نظر ظاهری زودرس نیستند. این نیاز به نگهداری در بخش مراقبت های ویژه نوزادان را ندارند اما نسبت به نوزاد طبیعی همچنان در خطر هستند.
تولد نوزاد وقتی زود تر از هفته 37 بارداری رخ دهد، زایمان زودرس گفته می شود.
علائم زایمان زودرس چیست؟
علائم زایمان زودرس شامل موارد زیر می باشد:
- کمردرد، که بیشتر در بخش پایینی کمر می باشد. می تواند ممتد باشد یا اینکه بگیر نگیر داشته باشد، اما با تغییر حالت یا راه های دیگر به راحتی آرام نمی شود.
- انقباض رحم، ده دقیقه یک بار یا بیش از این، در طول زمان سریع تر و بیشتر می شود.
- گرفتگی در بخش پایینی شکم یا گرفتگی شبیه به زمان قاعدگی.
- ترشح مایع از واژن
- علائم مشابه آنفلوانزا مثل آبریزش، استفراغ یا اسهال. حتی در موارد خفیف این ها باید با متخصص و فوق تخصص زنان و زایمان تماس حاصل شود
- افزایش فشار بر لگن یا واژن
- افزایش ترشحات واژن
- خونریزی واژن، شامل خونریزی خفیف.
علت و دلایل زایمان زودرس چیست؟
علت زایمان زودرس اغلب شناسایی نمی شود. عواملی وجود دارند که رخ دادن این حالت را تحریک می کنند. در خانم‌های باردار کمتر از 17 یا بالای 35 سال احتمال درگیر شدن با این عارضه افزایش می یابد.
در یک فرد باردار با شرایط زیر بیشتر احتمال زایمان زودرس وجود دارد:
- دیابت
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- فشار خون بالا
عوامل مرتبط با بارداری که بر زایمان زودرس اثر دارند:
- کمبود مواد مغذی قبل و در زمان بارداری
- فاصله زمانی کمتر از 6 ما بین دو بارداری
- کمبود یا اضافه وزن داشتن قبل از بارداری
- استعمال دخانیات، مصرف دارو های غیرقانونی و نوشیدن بی رویه الکل در حین بارداری
- عفونت های معین مانند عفونت مجاری ادراری
- زایمان زودرس در بارداری های قبلی
- دهانه رحم ضعیف.
در خانم‌های باردار کمتر از 17 یا بالای 35 سال احتمال زایمان زودرس افزایش می یابد.
کارهایی که باعث زایمان زودرس می شود:
- مصرف سیگار، تنباکو و …
- استفاده از نوشیدنی های الکلی.
- بارداری در سن نوجوانی یا بالای 40 سالگی.
- داشتن وزن بیش از حد زیاد یا کم.
- باردار شدن یا فاصله زمانی بسیار کم نسبت به زایمان قبلی.
- نداشتن مراقبت های پیش از زایمان مناسب.
تشخیص زایمان زودرس
تست های آزمایشگاهی
تست های آزمایشگاهی می توانند به تشخیص این عارضه کمک کنند. در ادامه به شرح برخی از این تست ها می پردازیم.
- اندازه گیری مکرر قند خون: این تست ضروری است. چون زایمان های زودرس مستعد کمبود یا زیاد بودن مقدار قند خون هستند.
- آزمایش خون کامل: کم خونی یا پرخونی ممکن است رخ دهد که در بالین مشخص نمی شود و باید آزمایش داده شود.
- تست گلبول های سفید: بالا یا پایین بودن میزان گلبول های سفید ممکن است مشاهده شود. تعداد غیر طبیعی آن ها عفونت را نشان دهد.
- تست نوع خون و آنتی بادی: برای تشخیص تفاوت بین خون مادر و نوزاد. این تفاوت ها می تواند باعث زردی و آسیب مغزیِ ناشی از زردی شود.
زایمان زودرس چه آسیبی به نوزاد می زند؟
نوزادان زودرس در معرض خطرات در کوتاه مدت یا بلند مدت می باشند. هر چه زایمان زودتر رخ داده باشد احتمال عوارض زیر بالاتر می رود. وزن نوزاد هنگام زایمان زودرس نیز نقش مهمی در میزان خطر دارد.
عوارض و خطرات کوتاه مدت زایمان زودرس برای نوزادان
در هفته های اول پس از زایمان نوزاد زودرس، عوارض شامل:
- مشکلات تنفسی: به دلیل نابالغ بودن سیستم تنفسی مشکلاتی مثل آپنه (توقف تنفس) به همراه دارد.
- مشکلات قلبی: از جمله فشار خون پایین که تبعات دیگری به همراه دارند.
- مشکلات مغزی: هر چه زایمان زودرس تر باشد، بیشتر در معرض خونریزی مغزی می باشد. بیشتر خونریزی ها خفیف هستند و با مراقبت های کوتاهی درمان می شوند. ولی گاهاً شدید تر هستند و آسیب هایی برای نوزاد به همراه دارند.
- مشکل کنترل و تنظیم دمای بدن: نوزادان زودرس به طور مکرر در معرض از دست دادن گرمای بدن هستند. بدلیل کمبود ذخیره بافت چربی نسب به نوزاد عادی توانایی تامین گرمای مورد نیاز بدن را ندارند. اگر دما خیلی کاهش یابد نوزاد دچار هیپوترمی یا سرمازدگی می شود. علاوه بر این نوزاد زودرس ممکن است تمام انرژی ای که از طریق مصرف غذا بدست می آورد را صرف تامین گرما کند. به همین دلیل نوزادان کوچک تر (از نظر اندازه فیزیکی و وزن) نیاز به گرما از طریق دستگاه های گرمکن (انکوباتور) دارند.
- مشکلات گوارشی (معدی – روده ای): به دلیل نابالغ بودن سیستم گوارشی مشکلاتی مثل انتروکولیت نکروزان به همراه دارد.
- مشکلات خونی: نوزادان زودرس در معرض ابتلا به کم خونی یا زردی نوزادی می باشند. با وجود اینکه زردی می تواند علت های زیادی داشته باشد ولی در نوزاد زودرس شایع تر است.
- مشکل در متابولیسم: نوزادان زودرس به دلیل نداشتن میزان کافی گلوکز ذخیره و یا عدم توانایی در تبدیل گلوکز ذخیره شده به مواد مصرفی دچار کمبود قندخون می شوند.
- مشکلات سیستم ایمنی: سیستم ایمنی توسعه نیافته (عدم رشد کافی) باعث حساسیت نوزادان زودرس به عفونت ها می شود. عفونت در این نوزادان می تواند سریعا از طریق جریان خون گسترش پیدا کند.
عوارض و خطرات بلند مدت زایمان زودرس برای نوزادان
تمام نوزادان زودرس در خطر عوارض بلند مدتِ زایمان زودرس می باشند. این عوارض گاهی به دوران کودکی ختم می شود و برخی از آن ها عارضه دائمی هستند.
عوارض بلند مدت شایع:
- مشکل شنوایی
- مشکل بینایی یا کوری: به دلیل تورم رگ ها در بخش پشتی چشم که محل قرار گیری اعصاب می باشد.
- ناتوانی در یادگیری
- ناتوانی در عملکرد و مشکلات رفتاری (ناتوانی فیزیکی)
- تأخیر در رشد یا تناسب ضعیف
- مشکلات دندان ها، مثل رنگ غیر طبیعی دندان ها.
درمان های نوزاد زودرس
در روز ها و هفته های اول نوزاد زودرس در بیمارستان تحت مراقبت های ویژه نوزاد می باشد (NICU). دستگاه ها و نمایشگر های نظارتی؛ ضربان قلب، تنفس و میزان اکسیژن خون کودک را بررسی می کنند.
بسیاری از نوزادان زودرس نمی توانند از طریق دهان غذا بخورند، چون هنوز قادر به بلع یا مکیدن نیستند. این نوزادان از طریق تزریق وریدی، یا لوله هایی که از طریق دهان یا بینی وارد معده آن ها شده تغذیه می شوند.
نوزاد زودرس به دلیل ناقص بودن ریه ها امکان تنفس کامل ندارد. بسته به اینکه خودشان چه میزان توان تنفس دارند، از یکی از راه‌های زیر برای اکسیژن رسانی استفاده می‌شود.
- دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور: ابزاری که هوا را به داخل و خارج ریه ها پمپ می کند. (شبیه ساز دم و بازدم می باشد)
- استفاده از فشار مثبت مداوم: با استفاده از فشار هوای ملایم مجاری هوایی را باز نگه می دارند.
- هود اکسیژن: وسیله ای برای تأمین اکسیژن روی سر نوزاد قرار می گیرد.
مهم ترین اقدامی که می توان برای داشتن نوزادی سالم انجام داد، این است که قبل از بارداری در بهترین شرایط سلامتی قرار داشته باشید.
پیشگیری از زایمان زودرس
مهم ترین اقدامی که می توان برای داشتن نوزادی سالم انجام داد، این است که قبل از بارداری در بهترین شرایط سلامتی قرار داشته باشید. همچنین مراقبت های قبل از زایمان نیز موثرند.
ممکن است پیشگیری از زایمان زودرس امکان پذیر نباشد، اما اقداماتی هستند که به کاهش احتمال آن کمک می کنند.
1: داشتن سبک زندگی سالم
- دوری از تنباکو، استعمال سیگار، سیگار الکترونیکی و هر گونه دخانیات.
- در زمان تلاش برای باردار شدن و حین بارداری الکل نوشیده نشود.
- مصرف نکردن سرخود دارو ها، مصرف دقیق دارو های مطابق نسخه پزشک.
- رژیم غذایی مناسب، دارای آهن و فولیک اسید.
- فعالیت روزانه، روزانه نیم ساعت.
- شرایط پزشکی، مانند دیابت و فشار خون را تحت کنترل داشته باشید.
- جلوگیری از کمبود یا اضافه وزن داشتن.
- کاهش استرس، مثلا با یوگا.
- تلاش برای داشتن رابطه سالم و عاری از خشونت با اطرافیان.
2: مراقبت های دوران بارداری از خود و نوزاد
- در اوایل دوران بارداری به دنیال مراقبت های پیش از زایمان و یادگیری آن ها باشید. به ویژه اگر در گذشته یک زایمان زودرس داشته اید.
- به همراه همسر خود در جلسات آموزش مراقبت پیش از زایمان حضور پیدا کنید.
- اگر خود و نوزاد سالم هستید بهتر است اجازه دهید زایمان به طور طبیعی و در زمان مناسب خود رخ دهد. بهتر است حداقل تا هفته 39 منتظر بمانید.
3: اطلاع از علائم زایمان زودرس
با توجه به علائم زایمان زودرس که در ابتدا شرح داده شدند، سعی کنید ضمن آگاهی از آن ها، در صورتی که هر علائمی را احساس کردید همسر خود و متخصص و فوق تخصص زنان و زایمان را مطلع سازید.
سوالات متداول در مورد زایمان زودرس
پیشگیری از زایمان زودرس با چه روش هایی از درمان خانگی امکان پذیر است؟
- نوشیدن زیاد آب و مایعات: کمبود آب موجب انقباض رحم می شود که از دلایل و علائم زایمان زودرس می باشد. پس بهتر است همیشه آب کافی برای بدن تأمین شود.
- از بهترین ورزش ها پیاده روی می باشد: این ورزش به عملکرد مناسب قلب و فرایند گردش خون کمک می کند.
- تخلیه به موقع مثانه: نگه داشتن ادرار باعث افزایش شانس عفونت باکتریایی مثانه و التهاب آن می شود که بر رحم تأثیر می گذارد.
- دراز نکشیدن به پشت: بهتر است به پهلوی چپ دراز بکشید تا گردش خون بهتری داشته باشید. دراز کشیدن به پشت باعث ایجاد فشار بر ستون فقرات و کشیدگی و شل شدن رحم شود.
- استفاده از حمام آب گرم: حمام آب گرم با دمای حدود 36 درجه سانتی گراد باعث آرامش بدن و استراحت عضلات می شود. به طور چشم گیری بر آرام کردن رحم بخصوص در عصر که احساس فشار و گرفتگی بیشتر است اثر مثبت دارد.
آیا می توان زایمان زودرس را به تعویق انداخت؟
با استفاده از روش های درمانی معینی می توان زایمان زودرس را به تعویق انداخت.
تا زمانی که کودک به طور طبیعی رشد می کند و جفت به درستی کار می کند، هر روز اضافی که کودک در رحم مادر بماند، احتمال بقا را افزایش می دهد. به ویژه اگر وقت مناسب برای دادن استروئید به مادر باشد. تزریق استروئید به مادر قبل از زایمان می تواند بلوغ ریه و شانس بقای نوزاد را افزایش دهد.
برای جلوگیری از زایمان زودرس چی بخوریم؟
مطالعات اخیر نشان داده که در برخی موارد معین تجویز هورمون پروژسترون می تواند از زایمان زودرس جلوگیری کند. در زنانی که دهانه رحم کوتاه دارند پروژسترون از طریق واژن تجویز شده، همچنین به افرادی که قبلا سابقه زایمان زودرس دارند و مجدد باردار شده اند، برای کاهش احتمال زایمان زودرس در حین بارداری پروژسترون تزریق می کنند.
استفاده از دارو های توکولیتیک برای پیشگیری از زایمان زودرس:
گروهی از دارو ها که میزان انقباض رحم و تعداد دفعات آن را کاهش می دهند. این دارو ها برای به تعویق انداختن زایمان مؤثر می باشند. این دارو ها را می توان در هفته های 24 تا 34 زایمان تجویز کرد.
انواع و دسته های مختلفی هستند که برای نمونه به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:
- نیفدیپین
- ایبوپروفن
- ایندومتاسین
- کتورولاک
- تربوتالین
- سولینداک
- آنتی بیوتیک ها
برای مصرف هر نوع دارویی در زمان بارداری حتما با پزشک مشورت شود و بدون مشاوره با پزشک هیچ دارویی مصرف نشود. می توانید از مشاوره تلفنی با دکتر زنان استفاده کنید.
شانس بقای نوزاد زودرس چقدر است؟
شانس بقای نوزاد به درجه زودرس بودن و وزن هنگام تولد بستگی دارد. دو سوم نوزادانی که در هفته 24 بارداری متولد می شوند با مراقبت های ویژه بخش نوزادان برای رفتن به خانه زنده می مانند. همچنین 98 درصد از نوزادانی که در هفته 30 بارداری متولد می شوند زنده می مانند.
تعیین سن صحیح نوزادان زودرس چگونه انجام می شود؟
برای مقایسه فعالیت و روند پیشرفت نوزاد زودرس با نوزادان سالم، لازم است سن صحیح را بدانید.
سن صحیح نوزاد زودرس برابر با سن او از زمان تولد منهای مدت زمانی که زودتر از حالت طبیعی متولد شده است. مثلا اگر نوزاد شما 6 ماهه است و 2 ماه زودتر متولد شده؛ سن صحیح او 4 ماه می باشد. پس باید رفتارهایی مشابه نوزادان سالم 4 ماهه داشته باشد.
چه زمان می توان نوزادان زودرس را به خانه برد؟
عموماً نوزاد زودرس وقتی به شرایط زیر برسد می تواند مرخص شود و به خانه برود.
- امکان شیردهی مادر یا با شیشه شیر فراهم شود.
- بدون استفاده از تجهیزات بیمارستانی تنفس خوب و راحت داشته باشد.
- بتواند دما و وزن بدن را حفظ کند.
- عاری از هرگونه عفونت باشد.
راهنمای مراجعه به پزشک زنان و زایمان
در صورت احساس و مشاهده هر کدام از علائم زایمان زودرس برای پیشگیری از خطرات احتمالی این امر مهم بهتر است قبل از هر اقدامی حتما با پزشک متخصص یا فوق تخصص زنان و زایمان مشورت شود. هر زمان و از هر جایی می توانید از مشاوره تلفنی با دکتر زنان استفاده کنید.
medlineplus webmd healthline emedicine.medscape mayoclinic health.state betterhealth pregnancybirthbaby kidspot winchesterhospital
