اضطراب موقعیتی چیست و چه راهکار درمانی دارد؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

احتمال می‌دهید دچار اضطراب موقعیتی می‌شوید؟ ضربان قلب سریعی دارید و صورتتان داغ می‌شود و نمی‌توانید دست از نگرانی و اضطراب بردارید؟ این‌ها علائم آشنایی هستند که اکثر ما در شرایط مختلف آنها را تجربه می‌کنیم. این نشانه‌ها تنها برخی از علائمی هستند که همراه با اضطراب تجربه می‌کنیم. یک احساس رایج که برای محافظت از ما در برابر خطر طراحی شده است. اضطراب می‌تواند به دلایل مختلفی باشد و علائم یکسانی را ایجاد کند. گاهی اوقات بدون اینکه هیچ تهدیدی وجود داشته باشد، تنش‌ها و افکار نگران‌کننده و احساسات خاص ما را در برمی‌گیرد که به آن اضطراب موقعیتی گفته می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم در خصوص این اختلال و مشکلات مربوط به آن بیشتر صحبت کنیم. اگر دچار علائم این مشکل هستید، می‌توانید از طریق سایت دکترتو با دکتر روانشناس یا متخصص روانپزشک ارتباط داشته باشید.

اضطراب موقعیتی چیست؟

اضطراب موقعیتی نوعی از اختلالات اضطرابی است که در پاسخ به موقعیت‌های جدید، ناآشنا یا استرس‌زا رخ می‌دهد. این احساسی است که ممکن است در موقعیت‌های حساس و مهمی همچون یک محاسبه کاری با آن مواجه شوید. در واقع اگر در مواجهه با موقعیت‌هایی که عادت ندارید – مانند سفر به یک مکان جدید یا مصاحبه برای یک شغل جدید – دچار تنش و اضطراب می‌شوید، در این صورت اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنید.

بسیاری از افراد در مقطعی از زندگی خود اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند. هنگامی که این عارضه خفیف است، اضطراب موقعیتی نیازی به درمان ندارد.

اضطراب موقعیتی یک وضعیت پزشکی مشخص نیست. در عوض، این راهی برای توصیف اضطراب معمولی است که بسیاری از افراد زمانی که خارج از “منطقه راحتی” خود هستند، تجربه می‌کنند. در نتیجه، افراد معمولاً فقط گاهی اوقات اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند، معمولاً زمانی که کاری جدید یا چالش‌برانگیز انجام می‌دهند.

اختلال اضطراب موقعیتی می‌تواند به یک نوع اختلال پزشکی نیز تبدیل شود که در این شرایط ممکن است روی زندگی روزمره افراد تاثیر زیادی بگذارد.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

علائم اضطراب موقعیتی

احساس کمی استرس یا اضطراب در پاسخ به موقعیت‌های ناآشنا طبیعی است. وقتی با یک چالش یا تهدید بالقوه مواجه می‌شوید، این استرس به آمادگی بدن شما برای پاسخگویی کمک می‌کند. با این حال، اضطراب بیش از حد می‌تواند علائم ناراحت‌کننده‌ای ایجاد کند که تمرکز را دشوار می‌کند.

از طرفی، هر کس به طور متفاوتی واکنش نشان می‌دهد و علائم ممکن است در هر فرد بسته به اینکه چقدر تحت تاثیر استرس قرار می‌گیرد متفاوت باشد. در پاسخ به شرایط خاص، ممکن است افراد نشانه‌های زیر را تجربه کنند:

• اسهال
• مشکل در تمرکز
• سرگیجه
• دهان خشک
• سبکی سر
• افزایش ضربان قلب و تنفس سریع و کم‌عمق
• دست‌های لرزان
• عضلات منقبض
• تحریک‌پذیری
• تنش عضلانی
• حالت تهوع
• عصبی بودن
• بی‌قراری یا لرزش
• تعریق
• تحریک‌پذیری بالا
• نگرانی، مشکل خواب، و احساس وحشت نیز از علائم رایج اضطراب موقعیتی هستند.

چنین موقعیت‌هایی همچنین گاهی اوقات می‌توانند باعث حمله پانیک شوند که دوره‌ای از اضطراب یا ترس شدید است. برای جلوگیری از این علائم، افراد ممکن است گاهی اوقات شروع به اجتناب از موقعیت‌هایی کنند که می‌دانند باعث ایجاد پاسخ اضطراب می‌شوند.

علائم اضطراب موقعیتی داری؟

تا دیر نشده از متخصص نوبت بگیر.

دکتر روانشناس آنلاینبهترین دکتر روانشناس

علت اضطراب موقعیتی

آنچه باعث اضطراب موقعیتی می‌شود می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. علت استرس و اضطراب عبارتند از:

• موقعیت‌های جدید: یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز اختلال اضطراب موقعیتی تجربه کردن موقعیت‌های جدید یا قرار گرفتن در یک شرایط متغیر و در حال گذار است. زمانی که مطمئن نیستید چه چیزی در انتظار شماست و چطور باید به آن پاسخ دهید، احتمالاً احساس اضطراب و عصبی بودن خواهید داشت.
• تجربیات منفی: اضطراب موقعیتی همچنین ممکن است در صورتی رخ دهد که در گذشته تجربه منفی یا ناراحت‌کننده‌ای در یک موقعیت خاص داشته باشید. به عنوان مثال، اگر یک بار در حین سخنرانی در جمعی تجربه بدی داشته‌اید، ممکن است دفعه بعد که با موقعیت مشابهی روبرو شدید، دچار اضطراب شوید.
• داشتن یک اختلال اضطرابی: همچنین اگر به طور کلی بیشتر مستعد اضطراب هستید، احتمال بیشتری دارد که دچار اضطراب موقعیتی شوید.

عوامل دیگری که ممکن است در ایجاد اختلالات اضطرابی نقش داشته باشند عبارتند از ژنتیک، شیمی مغز و تأثیرات محیطی.

راه های تشخیص اضطراب موقعیتی

اضطراب موقعیتی یک وضعیت پزشکی مشخص نیست که روان‌شناسان آن را تشخیص دهند. با این حال، هنوز هم می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی فرد داشته باشد و فرد می‌تواند برای مقابله با آن کمک بگیرد.

پزشک در مورد ماهیت، مدت و شدت علائم اضطراب از فرد سؤالاتی می‌پرسد. همچنین ممکن است برای بیمار معاینه فیزیکی انجام شود و برای انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی خون گرفته شود که به رد برخی شرایط پزشکی که باعث علائم اضطراب می‌شود یا در آنها نقش دارد، کمک می‌کند.

تمایز بین اضطراب موقعیتی و اختلال اضطراب فراگیر مهم است. در جایی که GAD شامل یک حالت اغلب مداوم نگرانی عمومی است، اختلال اضطراب موقعیتی در پاسخ به یک موقعیت خاص به وجود می‌آید.

پرسشنامه اضطراب موقعیتی چیست؟

علاوه بر این ممکن است از بیمار خواسته شود که پرسشنامه‌ای را پر کند که می‌تواند به بررسی شرایطی مانند اضطراب یا افسردگی کمک کند.

راه های درمان اضطراب موقعیتی

اضطراب موقعیتی را اغلب می‌توان با استفاده از راهبردهای خودیاری یا کمک به خود مدیریت کرد، اما در مواردی که اضطراب فرد بسیار ناراحت‌کننده می‌شود یا با زندگی روزمره او تداخل پیدا می‌کند، ممکن است به درمان حرفه‌ای‌تری نیاز داشته باشد.

روان‌درمانی، دارودرمانی یا ترکیبی از این دو گزینه برای درمان استرس و اضطراب کاربرد دارند که بسته به شدت علائم یا نشانه‌هایی که هر فرد تجربه می‌کند ممکن است پزشک از آنها استفاده کند.

۱. درمان دارویی

پزشک ممکن است یک داروی ضداضطراب مانند زاناکس (آلپرازولام)، کلونوپین (کلونازپام) یا آتیوان (لورازپام) را تجویز کند تا به شما در مدیریت علائم اضطراب در هنگام بروز کمک کند. ازآنجایی‌که این داروها خطر وابستگی دارند، معمولاً فقط برای استفاده کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند.

بهترین راه برای درمان اضطراب موقعیتی چه روشیه؟ همین الان مشاوره بگیر.

دکتر اضطراب

۲. مواجهه درمانی

مواجهه درمانی یکی از روش‌های روان‌درمانی است که پزشک می‌تواند از آن برای کاهش و مدیریت اضطراب موقعیتی استفاده کند.  همان‌طور که از نامش پیداست، مواجهه درمانی شامل قرار گرفتن در معرض موقعیت‌هایی است که از آن می‌ترسید.

با گذشت زمان، این قرار گرفتن به شما کمک می‌کند تا به‌تدریج اضطرابتان کاهش یابد و زمانی که در آن موقعیت استرس‌زا قرار گرفتید بتوانید روی احساساتتان کنترل بیشتری داشته باشید.

۳. مقابله با افکار منفی

پزشک ممکن است برای درمان اختلال اضطراب موقعیتی از یک تکنیک روان‌درمانی مانند درمان شناختی – رفتاری (CBT)  کمک بگیرد تا به کمک آن افکار منفی و احساس پریشانی بیمار را با افکار مثبت‌تر و مفیدتر جایگزین کند.

در روش مقابله با افکار منفی شما یاد می‌گیرید که چطور افکار منفی خود را به چالش بکشید. شما می‌توانید با تکنیک‌هایی که پزشک به شما توصیه می‌کند، یاد بگیرید که چطور باید افکار منفی‌تان را با افکار واقعی‌تر و مثبت‌تر به چالش بکشید.

۴. تکنیک های آرام بخش

برای مقابله با اختلال اضطراب موقعیتی می‌توانید از یک سری تکنیک‌های آرامش‌بخش هم کمک بگیرید. برخی از استراتژی‌های آرامش ‌بخشی را یاد بگیرید و آنها را تمرین کنید تا بتوانید در مواقعی که در یک موقعیت پر اضطراب قرار دارید، با کمک این تکنیک‌ها آرامش خود را حفظ کنید.

برای مثال تنفس عمیق را تمرین کنید. آرام‌سازی پیشرونده عضلانی (PMR) تاکتیک مفید دیگری است که شامل سفت شدن تدریجی و سپس شل کردن گروه‌های مختلف ماهیچه‌ای در سراسر بدن می‌شود.

۵. فعالیت جسمی

فعالیت‌های جسمی مانند ورزش‌های بدنی یا ورزش‌های گروهی، شرکت در تمرین‌های بدنی سرگرم کننده، شرکت در یک فعالیت تفریحی لذت‌بخش یا در کل ورزش کردن می‌تواند به مقابله با اضطراب موقعیتی کمک زیادی کند. تمرین تمرکز حواس یا مدیتیشن یا ورزش‌هایی مانند یوگا تاثیر زیادی در مدیریت و درمان انواع اضطراب دارند.

۶. کاهش مصرف کافئین

یکی دیگر از فاکتورهایی که می‌تواند به کنترل علائم اضطراب موقعیتی کمک زیادی کند، کم کردن مصرف کافئین است. گاهی اوقات مصرف بالای کافئین در برخی از افراد می‌تواند خود عامل محرکی برای افزایش استرس و اضطراب باشد. در نتیجه ممکن است به افرادی که زیاد از حد مضطرب هستند توصیه شود که مصرف کافئین خود را کاهش دهند.

مطلب پیشنهادی: برای کاهش استرس چه دمنوشی بخوریم؟

عوارض اضطراب موقعیتی

ادامه داشتن اضطراب موقعیتی در برخی از افراد می‌تواند موجب بروز یک سری عوارض شود. افسردگی، استرس بیش از حد، عدم تمایل به حضور در اجتماع، بدتر شدن شرایط روحی و جسمی، بی‌خوابی و مواردی از این دست همگی می‌توانند از عوارض ادامه‌دار شدن اضطراب موقعیتی باشند.

در برخی از افراد هم ممکن است این نوع اختلال موجب بروز حملات پانیک شود. در موقعیت‌های تحصیلی و کاری این نوع اضطراب می‌تواند موجب کاهش خلاقیت و توانایی انجام کار شود و در نهایت اینکه در این افراد ریسک خودکشی بسیار بالاتر است.

راه های پیشگیری از اضطراب موقعیتی

مدیریت و کنترل شرایط از بهترین شیوه‌های پیشگیری از حس اضطراب است. در مورد اضطراب یاد بگیرید و علائم آن را بشناسید. ذهن‌آگاهی، تمرین و تکرار تکنیک‌های آرام‌سازی و استفاده از تکنیک‌های صحیح تنفس، کمک گرفتن از مشاور و تنظیم رژیم غذایی همگی می‌توانند به شما در مدیریت و پیشگیری از اختلال اضطراب موقعیتی کمک زیادی کنند.

یکی دیگر از کارهایی که می‌تواند به شما کمک کند تا با اضطراب موقعیتی مقابله کنید، آماده شدن برای موقعیت‌های مختلف است. اغلب اوقات عدم آمادگی دلیل مضطرب شدن اکثر افراد است. در نتیجه اگر ذهن شما برای موقعیتی که قرار است در آن قرار بگیرید آماده شود، قطعاً میزان استرس و اضطرابتان نیز کاهش می‌یابد. برای مقابله و پیشگیری از اضطراب، از تکیه بر استراتژی‌های مقابله‌ای ناسالم دست بردارید.

ارزیابی اینکه چگونه تمایل دارید به احساسات اضطراب موقعیتی پاسخ دهید، ضروری است. آیا تمایل دارید خود را از دیگران جدا کنید؟ آیا برای اینکه احساس بهتری داشته باشید، خریدهای فوری انجام می‌دهید؟ یا برای کاهش استرس به خوردن احساسی یا الکل روی می‌آورید؟ هنگامی که این مکانیسم‌های مقابله‌ای ناسالم را تشخیص دادید، می‌توانید به دنبال راه‌های سالم‌تر و مؤثرتری برای مقابله با احساسات پیچیده و ناراحت‌کننده باشید.

تفاوت اضطراب موقعیتی و اضطراب اجتماعی

در ظاهر، اضطراب موقعیتی و اضطراب اجتماعی می‌توانند بسیار شبیه به هم به نظر برسند. آنها تا حدودی همپوشانی دارند، زیرا افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی می‌توانند از رویدادهایی که معمولاً باعث اضطراب موقعیتی می‌شوند، بترسند.

تفاوت بین آنها در این است که علائم اختلال اضطراب اجتماعی نه‌تنها در موقعیت‌های اجتماعی جدید یا ناآشنا رخ می‌دهد، بلکه معمولاً در اکثر موقعیت‌های اجتماعی فرد مضطرب است. دلیل آن هم این است که اضطراب اجتماعی به دلیل ترس عمومی از قضاوت منفی دیگران است. در مقابل، افرادی که اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند ممکن است تنها زمانی از قضاوت منفی بترسند که عواقبی در پی داشته باشد.

تفاوت اضطراب موقعیتی با اضطراب فراگیر

افراد مبتلا به اضطراب منتشر یا GAD در مورد طیف وسیعی از چیزها احساس اضطراب می‌کنند، حتی اگر رویدادی که آنها نگران آن هستند در حال حاضر اتفاق نمی‌افتد یا ممکن است هرگز رخ ندهد. این حالت با اضطراب موقعیتی متفاوت است که معمولاً خاص‌تر است و در لحظه حال اعمال می‌شود. افراد مبتلا به اضطراب موقعیتی فقط نسبت به چیزهایی که قرار است اتفاق بیفتند یا در حال حاضر اتفاق می‌افتند احساس اضطراب می‌کنند.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اضطراب موقعیتی اضطرابی است که در موقعیت‌های جدید یا ناآشنا رخ می‌دهد. اغلب، زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مجبور است «منطقه آسایش» خود را ترک کند، مانند زمانی که در حال سفر دور از خانه است. بسیاری از افراد هرازگاهی اضطراب موقعیتی را تجربه می‌کنند. لزوماً نیازی به درمان ندارد، اما اگر فردی مرتباً در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که این نوع اضطراب را به او می‌دهد، خصوصاً اگر این اضطراب روی کیفیت زندگی او تاثیر زیادی دارد، ممکن است بخواهد با یک دکتر روانشناس یا متخصص روانپزشک صحبت کرده و درمان‌های مناسب را دریافت کند.

شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره دکتر روانشناس آنلاین و همچنین دکتر روانپزشک آنلاین (دکتر اعصاب و روان آنلاین) وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!