فهرست مطالب
- دیابت بارداری چیست؟
- علائم دیابت بارداری کدامند؟
- علت بیماری دیابت بارداری چیست؟
- تشخیص دیابت بارداری در زنان چگونه است؟
- دیابت بارداری در زنان چگونه درمان می شود؟
- عوارض دیابت بارداری، قند خون بالا در بارداری چه خطراتی دارد؟
- برای کنترل دیابت بارداری چی بخوریم؟ (رژیم غذایی برای دیابت بارداری)
- در دیابت بارداری چه چیزهایی نخوریم؟
- پیشگیری از دیابت بارداری ممکن است؟
- نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
بیماری دیابت بارداری چیست؟ هنگامی که باردار هستید، تغییرات هورمونی میتواند باعث کاهش تولید انسولین شود. افت انسولین، سطح قند خون شما را افزایش میدهد و باعث ایجاد دیابت بارداری میشود. پس از تشخیص این بیماری، پزشک یا کارشناس مامایی، سلامتی شما و جنین را تا پایان دوران بارداری از نزدیک کنترل و بررسی میکنند.
اگرچه دیابت بارداری احتمال عوارض بارداری را افزایش میدهد، اما بیشتر زنان مبتلا به این بیماری با دریافت مراقبتهای صحیح و درمان مناسب، دوران بارداری بی خطر و نوزادانی سالم خواهند داشت. برای درمان سریع، بهتر است به متخصص غدد یا داخلی مراجعه کنید. در دکترتو میتوانید با بهترین پزشکان متخصص زنان و زایمان در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای دریافت نوبت ویزیت حضوری دکتر دیابت اقدام کنید.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری به انگلیسی Gestational Diabetes، یکی از بیماری های خطرناک در بارداری است و زمانی اتفاق میافتد که بدن قادر به تنظیم سطح قند خون نباشد. هورمونهای تولید شده توسط جفت میتوانند در عملکرد انسولین اختلال ایجاد کنند و منجر به افزایش سطح قند خون شوند. معمولا این عارضه بین هفتههای ۲۴ تا ۲۸ بارداری رخ میدهد و پس از زایمان برطرف میشود.
علائم دیابت بارداری کدامند؟
نشانه های قند خون بالا ممکن است شامل تکرر ادرار، تشنگی بیشازحد، خستگی، تاری دید و عفونتهای داخلی باشد. با این حال، برخی از زنان ممکن است علائم قابل توجهی را تجربه نکنند، به همین دلیل معاینه منظم قبل از زایمان برای تشخیص و مدیریت دقیق نشانه های دیابت بارداری بسیار مهم است.
علت بیماری دیابت بارداری چیست؟
علت دقیق دیابت بارداری مشخص نیست، اما بیشتر پزشکان احتمال میدهند تغییرات هورمونی در دوران بارداری در ایجاد آن نقش داشته باشد. جفت، هورمونهایی تولید میکند که میتوانند با سطح انسولین بدن تداخل داشته باشند و منجر به مقاومت به انسولین شوند.
این بدان معنا است که سلولهای بدن به انسولین پاسخ مناسبی نمیدهند و باعث افزایش سطح قند خون میشوند. سایر عوامل خطر برای ابتلا به دیابت بارداری شامل اضافه وزن یا چاقی قبل از بارداری، داشتن سابقه خانوادگی دیابت و سن بالای ۲۵ سال هستند.
در این ویدیو دکتر آمیر آذرنیور فوق تخصص غدد و متابولیسم از پزشکان عضو سامانه دکترتو در مورد بیماری قند در بارداری توضیح میدهند.
عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری کدامند؟
در صورت وجود شرایط زیر، مادر در خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری قرار دارد:
- اضافه وزن
- بی تحرکی
- فشار خون بالا
- مقادیر پایین کلسترول خوب (HDL) در خون
- مقادیر بالای تری گلیسیرید در خون
- سابقهی خانوادگی دیابت
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
- سابقهی دیابت حاملگی در بارداری قبلی
- سابقهی تولد نوزادی که بیش از ۴ کیلوگرم وزن داشته است
- بارداری چندقلویی
- نژاد آفریقایی، بومی آمریکایی، آسیایی، جزیرهی اقیانوس آرام یا اسپانیایی
تشخیص دیابت بارداری در زنان چگونه است؟
آزمایش غربالگری گلوکز، یک آزمایش معمول در دوران بارداری است که میزان گلوکز (قند) خون در زنان باردار را بررسی میکند. تست غربالگری دیابت بارداری، بین هفتههای ۲۴ تا ۲۸ حاملگی انجام میشود. اما در صورت وجود عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری، در اولین ملاقات با پزشک، تست چالش گلوکز انجام میشود.
۱. تست چالش گلوکز (GCT)
این تست برای غربالگری و تشخیص اختلالات قند خون در زنان باردار، در هفتهی ۲۴ تا ۲۸ حاملگی انجام میشود و مثبت بودن آن به معنای ابتلا به دیابت بارداری نیست. بلکه مشخص میکند چه افرادی به آزمایشهای بیشتر برای تایید تشخیص دیابت حاملگی، نیاز دارند.
در مرحلهی اول، این آزمایش را میتوان در شرایط غیر ناشتا و در هر ساعت از روز، بدون توجه به آخرین وعدهی غذایی مصرفی، انجام داد. در مدت انجام آزمایش، شما باید در حالت نشسته قرار داشته باشید و از نوشیدن چای یا قهوه، خوردن مواد غذایی یا فعالیت بدنی شدید، خودداری کنید. از شما خواسته میشود مایعی حاوی ۵۰ گرم گلوکز را طی ۵ دقیقه بنوشید. با گذشت ۱ ساعت از نوشیدن محلول گلوکز، برای بررسی سطح گلوکز خون، از شما نمونه خون گرفته میشود.
۲. تست تحمل گلوکز (GGT)
برای انجام این تست، باید حداقل ۸ ساعت قبل از آزمایش، ناشتا باشید و به غیر از آب چیزی نخورید و ننوشید. در طول آزمایش نیز نمیتوانید غذا بخورید.
در تست تحمل گلوکز ۳ ساعته، از شما خواسته میشود مایعی که حاوی ۱۰۰ گرم گلوکز است را طی ۵ دقیقه بنوشید. برای این تست ۳ بار از شما نمونهی خون گرفته میشود: در حالت ناشتا، ۱ ساعت، ۲ ساعت و ۳ ساعت بعد از نوشیدن محلول گلوکز.
تست تحمل گلوکز ۲ ساعته نیز به همین شکل انجام میشود ولی با این تفاوت که محلول مورد استفاده، حاوی ۷۵ گرم گلوکز است و قند خون در حالت ناشتا، ۱ ساعت و ۲ ساعت بعد از مصرف محلول اندازه گیری میشود.
۳. بررسی نتایج آزمایش قند خون
در آزمایش قند خون، هموگلوبین گلیکوزیله یا HbA1c سطح قند خون در ۳ ماه گذشته را نشان میدهد. در دیابت بارداری باید در محدودهی ۶ تا ۶/۵ باشد. HbA1c کمتر از ۶/۵، با کمترین خطر ناهنجاریهای مادرزادی همراه است.
در تست چالش گلوکز (GCT)، اگر سطح گلوکز خون بالاتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، تست مثبت است و نیاز به انجام تست تحمل گلوکز خواهید داشت. اگر دو مورد از مقادیر اندازه گیری شده بالای محدودهی طبیعی باشد، تشخیص دیابت بارداری گذاشته میشود:
- قند خون ناشتا باید کمتر از ۹۵ میلیگرم در دسیلیتر باشد.
- قند خون ۱ ساعته باید کمتر از ۱۸۰ میلیگرم در دسیلیتر باشد.
- قند خون ۲ ساعته باید کمتر از ۱۵۵ میلیگرم در دسیلیتر باشد.
- قند خون ۳ ساعته باید کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر باشد.
چه زمانی آزمایش دیابت بارداری بدهیم؟
زمان معمول برای آزمایش دیابت بارداری بین هفتههای ۲۴ تا ۲۸ حاملگی است. تستهای خاص هر هفته شامل موارد زیر هستند:
- هفته ۲۴ بارداری: آزمایش چالش گلوکز (GCT)
- هفته بیست و پنجم بارداری: آزمایش خاصی در این هفته انجام نمیشود.
- هفته ۲۶ بارداری: آزمایش خاصی معمولا در این هفته انجام نمیشود.
- هفته بیست و هفت بارداری: در این هفته هم آزمایشی انجام نمیشود.
- هفته ۲۸ بارداری: تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT). اگر نتیجه GCT بالا بود، OGTT انجام میشود که شامل ناشتا بودن یک شبه، نوشیدن محلول گلوکز و گرفتن خون در فواصل زمانی مشخص (معمولاً ۱، ۲ و ۳ ساعت بعد) برای اندازهگیری نحوه پردازش گلوکز بدن است.
دیابت بارداری در زنان چگونه درمان می شود؟
در بسیاری از موارد، دیابت بارداری تنها با رژیم غذایی و ورزش قابل درمان است. در بعضی موارد، برای کاهش قند خون ممکن است لازم باشد از داروهای خوراکی مانند متفورمین یا انسولین تزریقی استفاده کنید. مادران باردار باید از علائم کاهش یا افزایش قند خون آگاه باشند و در چنین مواقعی عملکرد درستی داشته باشند.
- علائم قند خون بالا شامل: مشکل در تمرکز، سردرد، افزایش تشنگی، تاری دید یا کاهش وزن است.
- علائم قند خون پایین شامل: اضطراب، گیجی، سرگیجه، سردرد، گرسنگی، افزایش ضربان قلب، احساس لرزش یا لرزیدن، رنگ پریدگی پوست، تعریق یا ضعف است.
درمان خانگی دیابت بارداری
بهترین روشهای درمان این بیماری در جدول زیر قرار دارد:
روشهای درمان دیابت در دوران بارداری | توضیحات |
---|---|
مصرف غذای سالم | میزان کربوهیدراتی که مصرف میکنید را محدود کنید، زیرا کربوهیدرات میتوانند باعث افزایش قند خون شوند. همچنین از مصرف غذاهای پرقند مانند نوشابه و شیرینیها خودداری کنید. |
ورزش روزانه | برای کمک به مدیریت قند خون روزانه مقداری فعالیت بدنی داشته باشید. هر روز ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید، مگر اینکه پزشک یا ماما شما را از انجام فعالیتهای ورزشی منع کرده باشند. میتوانید پیاده روی یا شنا را امتحان کنید. |
اندازهگیری مداوم قند خون | کنترل قند خون یک روش کلیدی برای ارزیابی سلامت مادر و جنین است. ممکن است لازم باشد چندین بار در روز آن را تکرار کنید. |
مصرف منظم داروهای تجویزی | برخی از مادران باردار، برای کمک به کنترل قند خون به انسولین یا سایر داروها مثل متفورمین نیاز دارند. |
بهترین داروی دیابت بارداری چیست؟ (سریعترین راه درمان دیابت بارداری)
در برخی موارد، ممکن است برای مدیریت موثر سطح قند خون نیاز به دارو باشد. داروهایی که معمولا برای مدیریت دیابت بارداری استفاده میشوند یا داروهای مجاز در بارداری شامل انسولین یا عوامل خوراکی کاهشدهنده قند خون مانند متفورمین یا گلیبورید هستند. درخصوص تاثیر دیابت بارداری بر حرکات جنین نیز بهتر است از متخصص زنان مشورت بگیرید.
آیا زنان مبتلا به دیابت بارداری، لازم است بعد از زایمان تحت نظر باشند؟
توصیه میشود در زنان مبتلا به دیابت بارداری، ۶ تا ۱۲ هفته پس از زایمان وضعیت گلوکز خون به وسیلهی تست تحمل گلوکز با ۷۵ گرم گلوکز و HbA1c، بررسی شود.در صورت طبیعی بودن تست تحمل گلوکز، اقدام دیگری لازم نیست.
علاوه بر این، زنان باید هر ۱ تا ۳ سال پس از زایمان نیز برای بررسی وضعیت گلوکز خون، آزمایش بدهند. تعداد دفعات آزمایش به عوامل خطر دیابت حاملگی از جمله سابقهی خانوادگی دیابت بارداری، BMI قبل از بارداری، نیاز به انسولین یا داروهای خوراکی برای کاهش گلوکز در دوران بارداری، بستگی دارد. ارزیابی مداوم برای بررسی سطح گلوکز خون، به وسیلهی تست تحمل گلوکز و هموگلوبین A1C، انجام شود.
عوارض دیابت بارداری، قند خون بالا در بارداری چه خطراتی دارد؟
در صورت عدم درمان این بیماری، سطح بالای قند خون یا دیابت میتواند مشکلات جدی برای سلامتی مادر و کودک ایجاد کند. این موارد را عوارض قند بالا در بارداری مینامند. اما اقدامات زیادی وجود دارد که میتوانید برای کاهش این عوارض انجام دهید که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
دیابت بارداری چه تاثیری بر جنین می گذارد؟ (دیابت بارداری و جنسیت جنین)
قند خون بالا، نه تنها بر مادر تاثیر میگذارد بلکه جنین را نیز تحت تاثیر قرار میدهد، زیرا جنین مواد مغذی را از خون مادر کسب میکند. جنین قند اضافی را به شکل چربی ذخیره میکند و در نتیجه ذخایر چربی بزرگتر از حد طبیعی میشوند. دیابت بارداری باعث ایجاد عوارض جانبی مختلفی در جنین میشود از جمله:
- آسیبهای حین زایمان به دلیل اندازهی بزرگ نوزاد
- افت سطح قند خون و مواد معدنی در هنگام تولد در نوزاد
- زردی نوزاد
- تولد زودتر از موعد مقرر (زودرس) که میتواند با علائم مردن جنین در شکم هم همراه باشد
- افزایش احتمال اضافه وزن، چاقی و ابتلا به دیابت نوع ۲ در بزرگسالی
- نقایص مادرزادی از جمله وجود نقایص در قلب، عروق خونی، مغز، ستون فقرات، کلیهها و دستگاه گوارش
- مشکلات تنفسی موقتی که میتواند علت سقط جنین باشد
دیابت بارداری چه تاثیر بر مادر خواهد گذاشت؟
قند خون مادر بعد از زایمان احتمالا به حالت طبیعی برمیگردد. اما احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در ادامهی زندگی یا ابتلا به دیابت بارداری در بارداریهای بعدی افزایش مییابد. داشتن سبک زندگی سالم میتواند شانس این اتفاق را کاهش دهد.
دیابت بارداری باعث بزرگتر شدن اندازهی جنین نسبت به حالت عادی میشود که میتواند احتمال زایمان دردناک و استرس وارده بر نوزاد را افزایش دهد. دیابت حاملگی عوارض زیر را در مادر افزایش میدهد:
- افزایش احتمال نیاز به عمل سزارین
- سقط جنین
- فشار خون بالا در بارداری یا پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
- پلی هیدرآمنیوس (مایع آمنیوتیک بیش از حد در رحم)
- تولد قبل از موعد مقرر (زودرس)
- مرده زایی
برای کنترل دیابت بارداری چی بخوریم؟ (رژیم غذایی برای دیابت بارداری)
توصیه میشود زنان مبتلا به دیابت بارداری حداقل ۳ وعدهی غذایی کوچک تا متوسط و ۲ تا ۴ میان وعده در روز مصرف کنند. دیگر نکات تغذیهای که به تنظیم قند خون کمک میکنند عبارتند از:
- از خوردن بیشازحد کربوهیدرات در یک زمان خودداری کنید.
- از غذاهایی که حاوی کربوهیدراتهای پیچیده هستند، بیشتر استفاده کنید.
- کربوهیدراتها را با پروتئین یا چربیهای مفید، ترکیب کنید.
- یک صبحانهی سرشار از پروتئین و فیبر بالا مصرف کنید.
۱. از غذاهایی که قند کمی دارند استفاده کنید
خوردن غذاهایی که شاخص قندی پایینی (GI) دارند، عامل مهم دیگری در رژیم دیابت حاملگی است. دستگاه گوارش، غذاهایی با شاخص قندی پایین را با سرعت کمتری نسبت به غذاهای با شاخص قندی بالا تجزیه میکند. این غذاها برای خانمهایی که دیابت بارداری دارند و سعی در کنترل سطح قند خون خود دارند، ایده آل است. غذاهایی با شاخص قندی پایین عبارتند از:
- سبزیجات بدون نشاسته
- برخی از سبزیجات نشاسته دار، مانند نخود فرنگی و هویج
- برخی از میوهها مانند سیب، پرتقال، گریپ فروت، هلو و گلابی
- لوبیا
- عدس
- نخود
۲. پروتئین بیشتری مصرف کنید
مصرف پروتئین در کنار کربوهیدراتها، به تعادل سطح قند خون کمک میکند. زنان مبتلا به دیابت بارداری باید سعی کنند غذاهای مغذی و غنی از پروتئین را در وعدهی غذایی قرار دهند مانند:
- ماهی، مرغ و بوقلمون
- تخم مرغ
- لوبیا
- آجیل
- مغزها
- حبوبات
۳. چربی های اشباع نشده مصرف کنید
این چربیها بخشی از هر رژیم غذایی سالم هستند. نمونههایی از چربیهای اشباع نشده عبارتند از:
- روغن زیتون
- روغن بادام زمینی
- آووکادو
- آجیلها و مغزها
- ماهی سالمون
- ساردین
- ماهی تن
در دیابت بارداری چه چیزهایی نخوریم؟
در صورتی که فرد از رژیم دیابت حاملگی پیروی میکند، پرهیز از مصرف غذاهایی که ممکن است سطح قند خون را بیش از حد افزایش دهند، ضروری است:
- پرهیز از غذاهای شیرین: انواع کیک و کلوچه، آب نبات، بستنی و آبمیوه با شکر اضافه شده
- پرهیز از غذاهایی که نشاسته زیادی دارند: سیب زمینی، نان سفید، برنج سفید و ماکارونی
- پرهیز از قند و کربوهیدرات های مخفی: غذاهای فرآوری شده، برخی از چاشنیها مانند سس گوجه فرنگی و فست فود
برخی از مواد غذایی نیز برای خانمهای باردار سوال برانگیز است که آیا مناسب هستند یا خیر؟ که شامل موارد زیر هستند:
- ماست و دیابت بارداری: ماست ساده و بدون شیرینی منبع خوبی از پروتئین و کلسیم است و شاخص گلیسمی پایینتری نسبت به ماست شیرین یا طعمدار دارد.
- کدو سبز و دیابت بارداری: کدو سبز یک سبزی کم کربوهیدرات است که میتواند در رژیم غذایی دیابتی گنجانده شود. کالری کمی دارد و سرشار از فیبر غذایی، ویتامین و مواد معدنی است.
- خواص شنبلیله برای دیابت بارداری: تخمه یا مکملهای شنبلیله دارای خواص کاهش قند خون هستند اما مصرف زیاد آن توصیه نمیشود.
- عسل و دیابت بارداری: عسل یک شیرینکننده طبیعی است اما کربوهیدرات و قند بالایی دارد و بر سطح قند خون تأثیر میگذارد، بنابراین به طور کلی برای زنان مبتلا به دیابت بارداری توصیه نمیشود.
- خوردن لبو در دیابت بارداری: معمولا برای زنان باردار مبتلا به دیابت توصیه نمیشود زیرا میتواند باعث افزایش وزن و مشکل در مدیریت سطح قند خون شود.
- سوپ برای دیابت بارداری: اگر سوپ از مواد مغذی مانند سبزی، پروتئین بدون چربی و غلات کامل تهیه شده باشد، میتواند انتخاب سالمی برای زنان باردار مبتلا به دیابت باشد.
۱. خوردن ساقه طلایی در دیابت بارداری ضرر دارد؟
بله، این بیسکوییت قند و چربی بالایی دارد و باعث افزایش وزن و مشکل در کنترل دیابت میشود.
۲. نان سنگک برای دیابت بارداری مضر است؟
خیر، یکی از بهترین نانها برای افراد مبتلا به دیابت نان سنگک است.
۳. آیا کشمش برای دیابت بارداری مضر است؟ (خوردن مویز در دیابت بارداری)
مصرف به اندازه آن مشکلی ایجاد نمیکند اما مصرف زیاد کشمش میتواند قند خون را بالا ببرد.
۴. آیا رب انار برای دیابت بارداری خوب است؟
براساس تحقیقات متخصصان، مصرف زیاد آن برای خانمهای بارداری که به دیابت مبتلا هستند توصیه نمیشود.
۵. هندوانه برای دیابت بارداری ضرر دارد؟ (میوه های ممنوعه در دیابت بارداری)
هندوانه برای بارداری ضرر ندارد اما مصرف زیاد آن، به دلیل قند بالای این میوه، مناسب نیست.
۶. آیا شیر برای دیابت بارداری مضر است؟
خیر، شیر و لبنیات برای دیابت در حاملگی مضر نیستند و میتوانند در رژیم غذایی زنان باردار قرار بگیرند.
پیشگیری از دیابت بارداری ممکن است؟
خوشبختانه میتوان با پیروی از توصیههای پزشکی، خطر ابتلا به دیابت در زنان باردار را کاهش داد:
- حفظ وزن مناسب: اگر قبل از بارداری اضافه وزن دارید، کاهش وزن به کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک میکند.
- به طور منظم ورزش کنید: انجام فعالیت بدنی متوسط یا ورزش منظم بسیار ضروری است.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید: یک رژیم غذایی سالم و متعادل که شامل انواع میوهها، سبزی، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و چربی سالم است داشته باشید.
- سطح قند خون خود را کنترل کنید: میتواند به تشخیص زودهنگام دیابت کمک کند.
- مدیریت استرس: سطح استرس بالا با افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری مرتبط است. درگیر شدن در فعالیتهای کاهشدهنده استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا گذراندن وقت در طبیعت میتواند به مدیریت استرس در دوران بارداری کمک کند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
دیابت بارداری میتواند با علائمی مانند افزایش تشنگی، تکرر ادرار و خستگی را به همراه داشته باشد. اگر این بیماری درمان نشود، خطراتی مانند نقص مادرزادی، زردی نوزاد و آسیبهای حین زایمان را برای مادر و نوزاد به همراه دارد. برای تشخیص و درمان دیابت حاملگی، مشورت با دکتر متخصص زنان، پزشک متخصص مامایی، دکتر متخصص داخلی یا دكتر متخصص غدد بسیار مهم و ضروری است.
در دکترتو میتوانید با بهترین پزشکان متخصصان در شهر خود آشنا شوید، برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید یا از سیستم مشاوره متنی، تلفنی و دکتر زنان آنلاین، دکتر مامایی آنلاین، دکتر داخلی آنلاین یا دکتر غدد آنلاین استفاده کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!