فهرست مطالب
خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:
بیماری دیابت بارداری (به انگلیسی Gestational Diabetes) زمانی اتفاق میافتد که قند خون معمولا در سهماهه دوم و سوم در طول بارداری بالا میرود. این افزایش قند خون به دلیل هورمونهای جفت است که بدن را نسبت به انسولین مقاومتر میکنند. بسیاری از خانمها هیچ علامت واضحی ندارند اما همین افزایش خفیف قند خون میتواند خطر سزارین، فشار خون بالا و هیپوگلیسمی نوزاد را بیشتر کند. خبر خوب این است که با تغذیه درست، تحرک کافی و در صورت نیاز انسولین، معمولا میتوان بارداری سالمی داشت و از عوارض جدی جلوگیری کرد. در ادامه این مطلب از دکترتو همراه ما باشید تا دقیقتر دیابت در بارداری و علائم و روش درمان آن را بررسی کنیم.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری که یکی از انواع دیابت است، به عنوان هر درجهای از عدم تحمل گلوکز که برای اولینبار در بارداری تشخیص داده شود و به دلیل دیابت آشکار قبلی نباشد، تعریف میشود. امروزه تأکید بر این است که این مشکل معمولا در سهماهه دوم و سوم و در خانمهایی رخ میدهد که پیش از بارداری معیارهای دیابت نوع ۱ یا ۲ را نداشتند. مکانیسم اصلی، مقاومت به انسولین ناشی از هورمونهای جفت و اضافهوزن است. این وضعیت هم برای مادر و هم برای جنین، خطر عوارض حاد و افزایش خطر دیابت نوع ۲ در آینده را به همراه دارد.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت diabetes
Gestational diabetes is diabetes that can develop during pregnancy. It affects women who don’t already have another type of diabetes.
ترجمه فارسی:
دیابت بارداری نوعی دیابت است که در دوران بارداری ایجاد میشود و زنانی را درگیر میکند که پیش از بارداری هیچ نوع دیگری از دیابت نداشتهاند.
نشانه های دیابت بارداری
بیشتر خانمهای مبتلا به دیابت بارداری علامت مشخصی ندارند و این عارضه معمولا با آزمایش خون مشخص میشود. با این حال، در برخی افراد علائم دیابت بارداری ممکن است با تشنگی بیشتر از حد معمول، پرادراری، خستگی، تاری دید گذرا، گرسنگی مکرر و عفونتهای پوستی یا ادراری تکرارشونده دیده شود. این علائم خیلی اختصاصی نیستند و ممکن است با تغییرات طبیعی بارداری اشتباه گرفته شوند.
علائم دیابت بارداری رو داری و هنوز اقدامی نکردی؟
همین الان از یک متخصص خوب، نوبت حضوری بگیر.
جدول قند خون در بارداری
در بارداری، آستانههای تشخیص دیابت بارداری از دیابت غیر بارداری پایینتر در نظر گرفته شدهاند؛ زیرا افزایش خفیف قند خون هم میتواند خطر ماکروزومی، سزارین و هیپوگلیسمی نوزاد را بیشتر کند. بنابراین، برای تشخیص عددهای تشخیصی در تست تحمل گلوکز و عددهای هدف برای کنترل روزمره قند خون در فرد مبتلا به دیابت بارداری بررسی میشوند.
| زمان اندازهگیری قند خون | عددی که معمولا قابل قبول است |
|---|---|
| ناشتا (وقتی چیزی نخوردهاید) | حداکثر تا حدود ۹۵ |
| ۱ ساعت بعد از هر وعده غذا | حداکثر تا حدود ۱۴۰ |
| ۲ ساعت بعد از هر وعده غذا | حداکثر تا حدود ۱۲۰ |
علت بیماری دیابت بارداری
علت دقیق دیابت بارداری مشخص نیست اما بیشتر پزشکان احتمال میدهند تغییرات هورمونی در دوران بارداری در ایجاد آن نقش داشته باشد. جفت، هورمونهایی تولید میکند که میتوانند با سطح انسولین بدن تداخل داشته باشند و منجر به مقاومت به انسولین شوند. این بدان معنا است که سلولهای بدن به انسولین پاسخ مناسبی نمیدهند و باعث افزایش سطح قند خون میشوند.
علائم خطر بارداری چیست؟
چه کسانی در معرض ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند؟
همه زنان باردار ممکن است دچار دیابت بارداری شوند اما برخی گروهها در معرض خطر بالاتر هستند. اضافهوزن یا چاقی، سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲، سابقه دیابت بارداری در بارداری قبلی یا تولد نوزاد درشت و وجود بعضی بیماریهای زمینهای، همگی احتمال ابتلا را بالاتر میبرند.
افراد پرخطر برای دیابت بارداری معمولا شامل موارد زیر هستند:
- سن بالاتر
- BMI بالا قبل از بارداری یا افزایش وزن زیاد در بارداری
- سابقه دیابت بارداری در بارداریهای قبلی
- سابقه تولد نوزاد با وزن زیاد برای سن بارداری یا مردهزایی بدون علت مشخص
- سابقه خانوادگی قوی دیابت نوع ۲ در بستگان درجه یک
- سندرم تخمدان پلیکیستیک یا سابقه عدم تحمل گلوکز
- سابقه قند خون مختل یا یافتههای مشکوک در آزمایشهای اولیه بارداری
تشخیص دیابت بارداری در زنان
تشخیص دیابت بارداری بر اساس آزمایش قند خون انجام میشود. بسیاری از راهنماها امروزه از آزمون ۷۵ گرمی تحمل گلوکز (OGTT) در هفتههای ۲۴ تا ۲۸ استفاده میکنند به معنای بررسی قند ناشتا و مقادیر ۱ و ۲ ساعت بعد از مصرف ۷۵ گرم گلوکز که با آن دیابت بارداری تشخیص داده میشود. در برخی کشورها از روش دو مرحلهای (آزمایش ۵۰ گرمی غربالگری و سپس OGTT ۱۰۰ گرمی) استفاده میشود اما در هر دو روش هدف، شناسایی زودهنگام خانمهای در معرض عوارض است.
آزمایش دیابت بارداری چگونه است؟
چه زمانی آزمایش دیابت بارداری بدهیم؟
همه زنان باردار، بدون توجه به وجود علائم، بهتر است بین هفتههای ۲۴ تا ۲۸ یک تست آزمایشگاهی برای غربالگری دیابت بارداری انجام دهند. در خانمهای پرخطر (به عنوان مثال با BMI بالا، سابقه دیابت بارداری یا قند مشکوک در ابتدای بارداری) باید در اولین ویزیت پیش از زایمان هم قند خون بررسی شود و در صورت طبیعی بودن، غربالگری استاندارد در ۲۴ تا ۲۸ هفتگی تکرار شود.
سریعترین راه درمان دیابت بارداری
در دیابت بارداری درمان سریع به معنای پایینآوردن ناگهانی قند خون نیست؛ بلکه هدف، رسیدن ایمن و پایدار به محدودههای هدف در کوتاهترین زمان ممکن است. اولین قدم، آموزش تغذیه سالم، تنظیم وعدههای غذایی و افزایش فعالیت بدنی منظم است. همزمان پایش مکرر قند خون ناشتا و بعد از غذا انجام میشود. اگر در عرض حدود ۱ تا ۲ هفته با این اقدامات قند به اهداف تعیینشده نرسد، معمولا متفورمین بهعنوان درمان دارویی اولیه توصیه میشود؛ انسولین در صورت عدم تحمل و عدم کفایت متفورمین یا قند بسیار بالا آغاز میشود.
۱. درمان خانگی دیابت بارداری
درمان خانگی در دیابت بارداری به معنی خوددرمانی بدون پزشک نیست، بلکه منظور اقداماتی است که شما در خانه و در کنار برنامه درمانی پزشک انجام میدهید. مهمترین بخش، الگوی غذایی منظم است. به این معنا که سه وعده اصلی و دو تا سه میانوعده کوچک با تأکید بر کربوهیدراتهای پیچیده، فیبر بالا (سبزیجات، غلات کامل)، پروتئین کافی و محدود کردن قندهای ساده و نوشیدنیهای شیرین انتخاب شود.
نوشیدن آب کافی، تقسیم کربوهیدرات در طول روز و پرهیز از پرخوری بهخصوص شبها کمککننده است. پیادهروی سبک بعد از غذا و اندازهگیری منظم قند خون در خانه هم از ارکان مدیریت موفق در منزل هستند (البته تحت نظارت پزشک و ماما).
وقتشه برای درمان دیابت در بارداری اقدام کنی؛ نوبتت رو از دکترتو بگیر.
۲. درمان دیابت بارداری با تزریق انسولین
زمانی که رژیم غذایی و فعالیت بدنی بهتنهایی نتوانند قند خون را به محدوده هدف برسانند و متفورمین هم جوابگو نباشد، انسولین داروی انتخابی برای درمان دیابت بارداری است. معمولا ترکیبی از انسولینهای سریعالاثر قبل از غذا برای کنترل قند بعد از وعده و انسولین پایه (متوسط یا طولانیاثر) برای قند ناشتا استفاده میشود. دوز و تعداد تزریقها بر اساس اندازهگیریهای مکرر قند خون تنظیم میشود و ممکن است در طول بارداری بهدلیل تغییرات هورمونی نیاز به افزایش تدریجی داشتهباشد.
معمولا متفورمین بهعنوان درمان دارویی اولیه توصیه میشود؛ انسولین در صورت عدم تحمل یا عدم کفایت متفورمین یا قند بسیار بالا آغاز میشود.
بهترین نوع انسولین برای دیابت بارداری چیست؟
معمولا برای انسولین پایه، NPH یا انسولین دتمیر بهعنوان گزینههای متداول مطرح میشوند و برای کنترل قند بعد از غذا، انسولینهای سریعالاثر آنالوگ مانند لیسپرو و آسپارت استفاده میشوند. انتخاب دقیق نوع انسولین به الگوی قند خون، وزن، برنامه غذایی و ترجیح بیمار بستگی دارد و باید توسط پزشک تعیین شود.
زمان تزریق انسولین در دیابت بارداری کی است؟
زمان تزریق انسولین در دیابت بارداری بر اساس الگوی قند خون برنامهریزی میشود. برای کنترل قند بعد از غذا، انسولینهای سریعالاثر معمولا قبل از وعده یا حداکثر ۱۵ دقیقه قبل تزریق میشوند تا اوج اثرشان همزمان با بالارفتن قند بعد از خوردن غذا باشد. برای کنترل قند ناشتا و بینوعدهای، انسولین پایه معمولا عصر یا قبل از خواب تزریق میشود؛ گاهی هم دو بار در روز نیاز است.
۴. کنترل دیابت بارداری با ورزش
فعالیت بدنی منظم یکی از ارکان اصلی مدیریت دیابت بارداری است در شرایطی که محدودیت جدی پزشکی وجود نداشته باشد. معمولا ۲۰ تا ۳۰ دقیقه فعالیت با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته پیشنهاد شده است.
ورزشهای مناسب برای دیابت بارداری شامل موارد زیر هستند (قبل از شروع برنامه ورزشی، حتما باید با پزشک یا ماما مشورت شود):
- پیادهروی تند کوتاه (به خصوص ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از هر وعده غذا)
- دوچرخه ثابت با شدت متوسط
- شنا یا راه رفتن در آب (در صورت دسترسی و تایید پزشک)
- تمرینات کششی و یوگای مخصوص بارداری
- تمرینات مقاومتی سبک با کش یا دمبل سبک، در صورت نداشتن منع پزشکی
۵. برای درمان دیابت بارداری چه بخوریم؟
الگوی پیشنهادی معمولا شامل سه وعده اصلی و چند میانوعده کوچک است تا از نوسانهای شدید قند خون جلوگیری شود. بخش زیادی از کالری لیست غذاهای مناسب دیابت بارداری باید از کربوهیدراتهای پیچیده با شاخص گلایسمی پایین (غلات کامل، حبوبات، سبزیجات) تأمین شود و قندهای ساده، نوشابه، آبمیوه صنعتی و شیرینیها محدود شوند. دریافت پروتئین کافی، چربیهای سالم (مانند روغنهای گیاهی، مغزها در حد مجاز) و فیبر بالا، همراه با تقسیم کربوهیدرات در طول روز، به رسیدن به اهداف قند خون و کنترل وزن کمک میکند.
عوارض دیابت بارداری برای مادر و جنین
برای مادر، دیابت بارداری با افزایش خطر فشار خون بالا و پرهاکلامپسی، زایمان سزارین، عفونتها و خونریزی پس از زایمان همراه است. در طولانیمدت، زنانی که در بارداری دچار دیابت بارداری شدهاند، بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و تکرار دیابت بارداری در بارداریهای بعدی هستند.
مهمترین عوارض دیابت بارداری بر روی جنین، ماکروزومی (نوزاد درشت) و عوارض حین زایمان است. نوزادان این مادران بیشتر در معرض هیپوگلیسمی نوزادی، زردی، مشکلات تنفسی و نیاز به مراقبت ویژه هستند. مطالعات نشان دادهاند که این کودکان معمولا در سنین کودکی و بزرگسالی بیشتر مستعد چاقی و اختلال تحمل گلوکز هستند.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت hopkinsmedicine
The complications of GDM are usually manageable and preventable. The key to prevention is careful control of blood sugar levels just as soon as the diagnosis of diabetes is made.
ترجمه فارسی:
عوارض دیابت بارداری معمولا قابل کنترل و پیشگیری هستند. مهمترین راه پیشگیری، کنترل دقیق سطح قند خون بلافاصله پس از تشخیص بیماری است.
جلوگیری از دیابت بارداری
پیشگیری کامل از دیابت بارداری همیشه ممکن نیست زیرا بخشی از خطر به سن، ژنتیک و هورمونهای بارداری مربوط است. با این حال، شواهد نشان میدهند که اصلاح سبک زندگی قبل و در اوایل بارداری میتواند خطر را کاهش دهد یا شدت بیماری را کمتر کند. داشتن وزن سالم قبل از بارداری، فعالیت بدنی منظم، الگوی غذایی با قند و چربی اشباع کمتر و مصرف بیشتر غلات کامل، سبزیجات و حبوبات، همگی مفید هستند.
۴.۸ (۲۰۷۹ نظر)۴.۱ (۲۲۶۸ نظر)۴.۸ (۱۸۷۷ نظر)۴.۱ (۱۸۳۰ نظر)۴.۱ (۱۲۳۷ نظر)۴.۸ (۹۸۷ نظر)نتیجه گیری
دیابت بارداری بیماریای است که هم شایع و هم قابل کنترل است در صورتیکه بهموقع تشخیص داده شود و جدی گرفته شود. حتی افزایش خفیف قند خون میتواند بر رشد جنین و سلامت مادر اثر بگذارد. با ترکیبی از تغذیه صحیح، فعالیت بدنی منظم و در صورت لزوم انسولین، میتوان احتمال عوارض را کاهش داد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، بهترین کار این است که علائم، نتایج آزمایش و نگرانیهای خود را با پزشک یا ماما در میان بگذارید تا یک برنامه شخصیسازیشده برای بارداری سالمتر دریافت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!
سلام خانم دکتر وقت بخیر، میخواستم بدونم در بارداری چند هفتگی آزمایش تحمل گلوکز انجام میشه؟و چند بار برای آزمایش نمونه میگیرن و به فاصله چند ساعت؟
سلام، آزمایش تحمل گلوکز معمولاً بین هفتههای ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام میشود تا احتمال دیابت بارداری بررسی شود، در این آزمایش معمولاً یک بار نمونه خون قبل از خوردن محلول قندی و یک یا چند بار بعد از آن گرفته میشود، معمولاً نمونهگیریها در فاصله ۱ تا ۲ ساعت انجام میگیرد بسته به روش آزمایش.