فهرست مطالب
داروهای مغز و اعصاب، به عنوان ابزارهای کلیدی در درمان اختلالات عصبی و روان‌پزشکی، کیفیت زندگی بیماران را ارتقا می‌بخشند. این داروها در دسته‌بندی‌های متنوعی مانند ضدصرع، ضدافسردگی، ضداضطراب، ضدپارکینسون و ضدآلزایمر قرار می‌گیرند. آشنایی بیماران با دوزهای درمانی، زمان شروع اثر و نحوه مصرف، مدیریت درمان را آگاهانه‌تر کرده و از ریسک‌هایی مانند عوارض قطع ناگهانی دارو پیشگیری می‌کند. با این حال، عوارض جانبی شایع مانند سرگیجه و اختلالات گوارشی، نیازمند نظارت دقیق پزشکی و ارزیابی منظم است. در ادامه این مطلب از دکترتو همراه ما باشید تا به بررسی لیست داروهای مغز و اعصاب بپردازیم.
داروهای مغز و اعصاب چه هستند و چه ویژگی هایی دارند؟
داروهای مغز و اعصاب که به آنها داروهای روان‌پزشکی یا نورولوژیکی نیز گفته می‌شود، برای کنترل و درمان اختلالات عصبی و روانی به کار می‌روند. این داروها با اثرگذاری مستقیم یا غیرمستقیم بر سیستم عصبی مرکزی، فعالیت نورون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی را تنظیم می‌کنند.
داروهای مغز و اعصاب مکانیسم‌های متنوعی دارند؛ برخی با تغییر سطح انتقال‌دهنده‌هایی مانند سروتونین و دوپامین علائم افسردگی یا پارکینسون را کاهش می‌دهند، برخی دیگر با تثبیت کانال‌های یونی فعالیت الکتریکی مغز را کنترل می‌کنند و دسته‌ای هم با تحریک یا مهار گیرنده‌های خاص اثر درمانی خود را اعمال می‌کنند.
با وجود اثربخشی بالا، مصرف این داروها با عوارضی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه، افزایش وزن یا مشکلات گوارشی همراه خواهد بود. در برخی موارد حتی خطر وابستگی یا تشدید علائم روانی را هم به دنبال دارد. به همین دلیل، مصرف آنها باید حتما تحت نظر پزشک صورت گیرد و خوددرمانی با این داروها بسیار خطرناک است. توجه کنید، از آنجا که پاسخ بیماران به این داروها متفاوت است، قبل از مصرف لیست داروهای مغز و اعصاب نیاز به پیگیری و تنظیم مداوم دوز وجود دارد و آگاهی بیمار از ویژگی‌ها و شیوه مصرف داروها نقش مهمی در موفقیت درمان ایفا می‌کند.
مشاوره روانشناسی
با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران
داروهای ضد صرع و ضد تشنج
داروهای تشنج برای کنترل و پیشگیری از حملات صرعی به کار می‌روند. صرع به دلیل تخلیه غیرطبیعی الکتریکی در مغز رخ می‌دهد و اگر درمان نشود مشکلاتی جدی مانند آسیب‌های جسمی هنگام تشنج یا اختلال در حافظه و تمرکز ایجاد می‌کند.
این داروها با مکانیزم‌های مختلفی عمل می‌کنند؛ از جمله مهار کانال‌های سدیم و کلسیم برای کاهش فعالیت غیرطبیعی نورون‌ها، افزایش اثر انتقال‌دهنده مهاری گابا برای جلوگیری از تشنج و مهار گلوتامات به عنوان یک انتقال‌دهنده تحریک‌کننده برای کنترل فعالیت بیش از حد مغز.
انتخاب داروی مناسب ضد صرع به عواملی مانند نوع تشنج، سن بیمار، وجود بیماری‌های دیگر و داروهای همزمان بستگی دارد. به همین دلیل تجویز آن باید زیر نظر پزشک انجام شود تا بهترین دارو با کمترین عوارض انتخاب گردد. این داروها نقشی اساسی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به صرع دارند و به آنها کمک می‌کنند فعالیت‌های روزمره خود را با آرامش و امنیت بیشتری ادامه دهند:
- کاربامازپین
- والپروات سدیم
- لاموتریژین
کاربامازپین
کاربامازپین یکی از داروهای پرکاربرد ضد صرع است که برای درمان تشنج‌های جزئی تجویز می‌شود. علاوه بر کنترل صرع، این دارو در مدیریت اختلال دوقطبی و کاهش درد نورالژی عصب سه‌قلو هم مؤثر است. مکانیسم اثر آن از طریق مهار کانال‌های سدیم صورت می‌گیرد که باعث کاهش فعالیت الکتریکی غیرطبیعی نورون‌ها و جلوگیری از گسترش تخلیه غیرطبیعی در مغز می‌شود. کاربامازپین در اشکال مختلف دارویی مانند قرص معمولی، قرص و کپسول آهسته‌رهش و سوسپانسیون موجود است. در زمان مصرف این دارو حتما احتیاط کنید.
والپروات سدیم
سدیم والپروات دارویی پرکاربرد برای درمان انواع صرع است. این دارو در کنترل اختلال دوقطبی و پیشگیری از میگرن هم نقش دارد. مکانیسم اثر این دارو از طریق افزایش سطح انتقال‌دهنده مهاری گابا در مغز است که به کاهش فعالیت تحریک‌کننده نورون‌ها کمک می‌کند. والپروات سدیم در اشکال دارویی متنوعی از جمله کپسول، سوسپانسیون خوراکی و محلول تزریقی موجود است.
والپروات با خطر بالای ناهنجاری مادرزادی و اختلال تکاملی همراه است. مصرف این دارو در زنان باردار نیاز به بررسی دارد و در بارداری مصرف آن برای میگرن ممنوع است. در زمان مصرف این دارو حتما احتیاط کنید.
لاموتریژین
لاموتریژین یکی از داروهای مهم در درمان صرع و همچنین پیشگیری از دوره‌های افسردگی در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی است. این دارو با مهار کانال‌های سدیم و کاهش آزادسازی گلوتامات، به کنترل فعالیت غیرطبیعی مغز کمک و از بروز حملات صرعی یا نوسانات شدید خلقی جلوگیری می‌کند. لاموتریژین در اشکال دارویی مختلفی مانند قرص معمولی، قرص آهسته‌رهش و قرص جویدنی در دسترس است. در زمان مصرف این دارو حتما احتیاط کنید.
نمی‌دونی کدوم دارو برای مغز و اعصاب بهتره؟
با پزشک متخصص مشورت کن.
سایر داروهای ضدسرع و تشنج
علاوه بر داروهای پرکاربرد، داروهایی مانند فنی‌تویین، لوتیراستام و اگزکاریبازپین نیز برای کنترل انواع مختلف تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرند و در لیست داروهای مغز و اعصاب هستند. انتخاب این داروها به شدت و نوع تشنج بستگی دارد و هر کدام می‌توانند عوارض جانبی یا تداخلات دارویی متفاوتی داشته‌باشند. به همین دلیل مصرف آنها باید صرفا تحت نظر پزشک صورت گیرد تا اثربخشی و ایمنی درمان حفظ شود.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت drugs
Central nervous system agents are medicines that affect the central nervous system (CNS).
ترجمه فارسی:
داروهای سیستم عصبی مرکزی داروهایی هستند که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تأثیر می‌گذارند.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی که در لیست داروهای مغز و اعصاب قرار دارند، برای درمان افسردگی عمده، اختلالات اضطرابی، اختلال وسواسی جبری و برخی اختلالات خلقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها با تنظیم سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی، به ویژه سروتونین و نوراپی‌نفرین، عملکرد مغز را متعادل کرده و علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهند:
- داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین
- داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای
- داروهای مهارکننده‌ی مونوآمین اکسیداز
داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین
داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) گروهی از داروهای ضدافسردگی هستند که با جلوگیری از بازجذب سروتونین در مغز، سطح این انتقال‌دهنده عصبی را افزایش می‌دهند. در نتیجه، خلق و خو بهبود یافته و علائم اضطراب کاهش می‌یابد. از داروهای رایج این دسته می‌توان به فلوکستین، سیتالوپرام، پاروکستین و سرترالین اشاره کرد. مکانیسم اصلی آنها تقویت سیگنال‌دهی نورونی از طریق افزایش سروتونین در فضای سیناپسی است.
۴.۷ (۵۲۶۸ نظر)۴.۹ (۴۹۹۳ نظر)۴.۸ (۴۵۰۰ نظر)۴.۹ (۳۲۰۶ نظر)۵ (۲۷۸۴ نظر)۴.۹ (۲۴۳۱ نظر)داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین
داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs) گروهی از داروهای ضدافسردگی هستند که با افزایش همزمان سطح سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود علائم افسردگی و اضطراب کمک می‌کنند. این داروها با جلوگیری از بازجذب این انتقال‌دهنده‌ها در نورون‌ها باعث تقویت سیگنال‌دهی عصبی می‌شوند. از داروهای رایج این دسته می‌توان به دولوکستین، ونلافاکسین و دزوانلافاکسین اشاره کرد. دوز مصرفی بسته به نوع دارو متفاوت است.
داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای
داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs) از قدیمی‌ترین گروه داروهای ضدافسردگی هستند که همچنان در درمان موارد خاصی مانند افسردگی مقاوم و برخی دردهای مزمن مؤثر هستند. این داروها با مهار بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین، سطح این انتقال‌دهنده‌ها را در مغز افزایش و علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهند. از نمونه‌های رایج این دسته می‌توان به آمی‌تریپتیلین، ایمی‌پرامین و نورتریپتیلین اشاره کرد.
داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز
داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOIs) با مهار آنزیم مونوآمین اکسیداز از تجزیه سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین جلوگیری می‌کنند و سطح این انتقال‌دهنده‌ها را در مغز افزایش می‌دهند. این اثر به بهبود خلق و خو و کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند. نمونه‌های رایج این داروها شامل فنیل‌زین و ترانیل‌سیپرومین هستند.
داروهای ضد اضطراب و آرامبخش
داروهای ضد اضطراب برای کاهش علائم اضطراب، استرس و تحریک‌پذیری مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این داروها اثر آرامبخش قوی دارند و خواب را بهبود می‌بخشند. بعضی از مهم‌ترین داروهای ضد اضطراب و آرامبخش را در ادامه معرفی کرده‌ایم:
- بنزودیازپین
- هیدروکسی زین
- بوسپیرون
بنزودیازپین ها
بنزودیازپین‌ها گروهی از داروها هستند که با افزایش فعالیت انتقال‌دهنده مهاری گابا در مغز، سیستم عصبی مرکزی را آرام کرده و اضطراب را کاهش می‌دهند. این داروها در اشکال مختلفی مانند قرص، کپسول، محلول خوراکی و تزریقی موجود هستند. نمونه‌های رایج این داروها شامل دیازپام، آلپرازولام و کلونازپام می‌شود. عوارض شایع بنزودیازپین‌ها شامل خواب‌آلودگی، اختلال حافظه، سردرد و سرگیجه است.
برای مصرف داروی مغز و اعصاب، همین الان نوبت دکترتو رزرو کن.
سایر داروهای ضد اضطراب
علاوه بر بنزودیازپین‌ها، داروهایی مانند هیدروکسی زین و بوسپیرون نیز برای درمان اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرند و در لیست داروهای مغز و اعصاب قرار دارند. هیدروکسی زین با اثر آرامبخش مرکزی از طریق آنتاگونیسم گیرنده H1 و بوسپیرون با عملکرد آگونیست جزئی روی ۵-HT1A اضطراب را کاهش می‌دهد.
داروهای ضد پارکینسون
بیماری پارکینسون ناشی از کاهش سطح دوپامین در مغز است و منجر به علائم حرکتی مانند لرزش، کندی حرکت، سفتی عضلات و اختلال تعادل می‌شود. داروهای ضد پارکینسون با افزایش سطح دوپامین یا تقلید اثر آن، این علائم را کنترل می‌کنند. لوودوپا، کاربی‌دوپا و آگونیست‌های دوپامین از جمله داروهای ضد پارکینسون هستند:
- آگونیست‌های دوپامین
- آمانتادین
- آنتی‌کولینرژیک‌ها
- داروی لوودوپا
متن انگلیسی:
به نقل از سایت patient
The nervous system can be affected by a wide range of diseases and medical conditions and there are hundreds of medicines available to treat them.
ترجمه فارسی:
دستگاه عصبی می‌تواند تحت‌تاثیر طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و اختلالات قرار بگیرد و صدها دارو برای درمان آنها در دسترس است.
داروهای ضد آلزایمر
داروهای ضد آلزایمر برای کاهش پیشرفت اختلال شناختی، بهبود حافظه و عملکرد روزمره بیماران استفاده می‌شوند. این داروها شامل دو دسته اصلی هستند؛ یکی مهارکننده‌های استیل‌کولین استراز و دیگری آنتاگونیست‌های گیرنده NMDA:
- مهارکننده‌های استیل‌کولین استراز
- آنتاگونیست‌های گیرنده NMDA
عوارض جانبی داروهای مغز و اعصاب
وقتی درباره لیست داروهای مغز و اعصاب حرف می‌زنیم، طبیعی است عوارض مشترک ببینیم. خیلی‌ها اوایل دچار خواب‌آلودگی یا برعکس بی‌خوابی، سرگیجه و کمی عدم‌تعادل می‌شوند. تهوع خفیف، دل‌پیچه، خشکی دهان، سردرد، تاری دید و احساس خستگی یا کندی تمرکز هم شایع است. گاهی خلق‌وخو نوسان دارد یا وزن و اشتها تغییر می‌کند و در برخی داروها فشار خون موقع بلند شدن می‌افتد. جدول زیر خلاصه‌ای از عوارض شایع هر دسته دارویی ارائه می‌دهد:
| دسته دارویی | عوارض جانبی شایع |
|---|---|
| داروهای ضد صرع | خواب‌آلودگی، سرگیجه، تهوع، تغییر وزن، خشکی دهان، تاری دید |
| داروهای ضد افسردگی | خشکی دهان، یبوست، بی‌خوابی، سردرد، افزایش وزن |
| داروهای ضد اضطراب و آرامبخش | خواب‌آلودگی، اختلال حافظه، وابستگی، سرگیجه، تهوع |
| داروهای ضد پارکینسون | تهوع، سرگیجه، حرکات غیرارادی، افت فشار خون، اختلال خواب |
| داروهای ضد آلزایمر | تهوع، اسهال، سردرد، سرگیجه، بی‌خوابی |
نکات مهم مصرف داروهای مغز و اعصاب
داروهای مغز و اعصاب باید همیشه تحت نظر پزشک مصرف شوند. مصرف این داروها هم نباید هیچ وقت بدون دستور پزشک قطع شود. رعایت دقیق دوز و زمان مصرف داروها اهمیت زیادی دارد و هرگونه عارضه جانبی یا تداخل دارویی باید فورا به پزشک اطلاع داده شود. پیگیری منظم وضعیت بالینی بیمار برای اصلاح دوز و اطمینان از اثربخشی درمان هم مهم است.
تغییر سبک زندگی و روان‌درمانی، همزمان با مصرف داروها میزان اثربخشی آنها را به بالاترین حد خود می‌رساند. رعایت این نکات کمک می‌کند عوارض دارویی کاهش یابد و کیفیت زندگی بیماران بهبود پیدا کند؛ ضمن اینکه روند درمان با ایمنی بیشتری ادامه پیدا می‌کند:
- هرگز دوز دارو را خودسرانه کم‌وزیاد یا ناگهانی قطع نکنید.
- تداخل‌های دارویی را جدی بگیرید.
- عوارض را بررسی کنید و آزمایش‌های لازم را به‌موقع انجام دهید.
- تا زمانی‌که اثر دارو بر هوشیاری معلوم نشده، رانندگی یا کارهای پرخطر نکنید.
- در بارداری و شیردهی حتما مشورت پزشکی بگیرید.
نتیجه گیری
در این مطلب از دکترتو به بررسی لیست داروهای مغز و اعصاب پرداختیم که برای درمان اختلالات عصبی و روانی تجویز می‌شوند. این داروها نقش مهمی در کنترل علائمی مانند تشنج، اضطراب، افسردگی، سردردهای مزمن و بیماری‌های نورولوژیک ایفا می‌کنند. انتخاب و مصرف آنها باید حتما تحت نظر پزشک متخصص باشد زیرا هر دارو می‌تواند عوارض جانبی و تداخلات خاص خودش را داشته‌باشد.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!