ورم مغزی (ادم مغزی) چیست و آیا راه درمان دارد؟

مایع درون مغز به همراه خون جریان یافته در آن یک فشار را در جمجمه ایجاد می‌کنند. این میزان فشار باید در یک حد نرمال باشد. افزایش فشار داخل جمجمه می‌تواند جریان خون مغز را کاهش داده که در نتیجه آن اکسیژن دریافتی مغز هم کاهش می‌یابد. مغز برای عملکرد صحیح به جریان بدون وقفه اکسیژن نیاز دارد. حالا در صورتی که به هر دلیلی میزان مایع افزایش یابد، تورم در مغز ایجاد خواهد شد. تورم پاسخ بدن به آسیب است که به آن ادم مغزی هم گفته می‌شود. درمان تورم مغز می‌تواند بسیار دشوار باشد. همچنین می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری ایجاد کند. تورم می‌تواند در سراسر مغز یا در مناطق خاصی رخ دهد. در صورت عدم درمان، ورم مغزی می‌تواند کشنده باشد. در این مقاله از دکترتو به صورت کامل با این نوع از آسیب مغزی و عوارض آن آشنا می‌شویم. اما در صورت بروز هرگونه آسیب شدید طولانی‌مدت بهتر است با یک متخصص مغز و اعصاب در این باره مشورت کنید. شما می‌توانید از خدمات نوبت‌دهی و آنلاین دکترتو بدین منظور کمک بگیرید.

ورم مغزی (ادم مغزی) چیست؟

اگر به زانوی خود ضربه بزنید، احتمالاً متورم می‌شود. اما اگر به مغزتان آسیب برسانید چه؟ نتیجه این آسیب در مغز ورم مغزی نامیده می‌شود. “ادم مغزی” از بیماری های مغزی خطرناک بوده و اصطلاح پزشکی برای تورم مغز یا ورمی است که در بخشی از مغز یا تمام مغز ایجاد شده و دلیل آن تجمع بیش از حد مایع در بافت مغز است. ادم مغزی می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه‌ای یا ICP شود. فاکتورهای مختلفی می‌توانند دلیل بروز ادم مغزی باشند که از جمله آنها می‌توان به ضربه به سر، سکته مغزی و سرطان اشاره کرد. تورم در مغز یک بیماری جدی است و در نتیجه معمولا به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می‌شود. حتی موارد شدید و درمان نشده می‌توانند کشنده باشند. ادم مغزی ممکن است برای هر کسی، از نوزاد تا بزرگسال و در نتیجه آسیب یا بیماری اتفاق بیفتد.

علائم ورم مغزی (ادم مغزی)

تورم مغز در هر جایی که اتفاق می‌افتد فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد. این فشار به عنوان فشار داخل جمجمه یا ICP شناخته می‌شود. این فشار می‌تواند از جریان یافتن خون به مغز شما جلوگیری کند که باعث می‌شود اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد در مغز تامین نشود. تورم همچنین می‌تواند مانع از خروج مایعات دیگر از مغز شود و تورم را بدتر کند و حتی احتمال آسیب یا مرگ سلول‌های مغزی هم وجود دارد. با این حال تشخیص دقیق ادم مغزی دشوار است و تنها از طریق یک سری آزمایشات یا ارزیابی‌های تخصصی پزشکی می‌توان آن را تشخیص داد.

علائمی وجود دارد که باید بعد از آسیب یا عفونت به دنبال آنها باشید که می‌تواند نشان‌دهنده تورم در مغز باشد. برخی از نشانه‌های ادم مغزی عبارت‌اند از:

• سردرد
• سرگیجه
• حالت تهوع
• عدم هماهنگی
• بی‌حسی

در موارد شدیدتر ادم مغزی، ممکن است علائمی از جمله موارد زیر را هم ایجاد کند:

• تغییرات خلق‌وخوی
• از دست دادن حافظه
• مشکل در صحبت کردن
• مشکل در راه رفتن
• تنفس نامنظم
• بی‌اختیاری
• تغییر در آگاهی
• تشنج
• ضعف
• از دست دادن یا تغییر قدرت بینایی

علائم ورم مغزی داری و نگرانی؟

تا دیر نشده از متخصص نوبت بگیر.

دکتر مغز و اعصاب آنلاینبهترین دکتر مغز و اعصاب

علت ورم مغزی

عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث تورم مغز شود. آنها عبارت‌اند از:

• آسیب مغزی تروماتیک (TBI)؛ TBI باعث آسیب به مغز می‌شود. تماس فیزیکی و زمین خوردن می‌تواند باعث تورم مغز شود. در موارد شدیدتر، TBI می‌تواند جمجمه را ترک دهد و قطعات جمجمه می‌تواند رگ‌های خونی مغز را پاره کند و باعث تورم شود.
• سکته؛ برخی از موارد سکته مغزی می‌تواند باعث تورم مغز، به ویژه سکته مغزی ایسکمیک شود. سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون در نزدیکی مغز وجود داشته باشد و از دریافت خون و اکسیژن به مغز جلوگیری کند. این می‌تواند باعث مرگ سلول‌های مغز و متورم شدن مغز در پاسخ به آسیب شود.
• عفونت؛ برخی از باکتری‌ها می‌توانند باعث بیماری‌ها و اختلالاتی شوند که منجر به التهاب و تورم مغز می‌شود، به خصوص اگر درمان نشود.
• تومورها؛ تومورهای مغزی می‌توانند به مناطقی از مغز فشار بیاورند و باعث تورم مغز اطراف شوند. (علائم تومور مغزی)
• خونریزی مغزی؛ خونریزی مغزی زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شود و نشت کند. یکی از علائم خونریزی مغزی، التهاب و افزایش ICP می‌شود.
• ارتفاع بالا؛ ادم مغزی می‌تواند در ارتفاعات حدود ۴۰۰۰ متری نیز رخ دهد.

سایر عللی که می‌توانند ادم مغزی را ایجاد کنند شامل سقوط از ارتفاع، مصرف ناسالم مواد مخدر، عفونت‌های ویروسی، مسمومیت با مونوکسید کربن، کتواسیدوز مرتبط با دیابت، اکلامپسی، آنسفالیت، سکته هموراژیک، آنسفالوپاتی کبدی، هیدروسفالی، مننژیت و گاز گرفتگی حیوانات سمی، خزندگان و برخی از حیوانات دریایی می‌شود. حتی عفونت‌های خفیف مانند سینوزیت یا عفونت گوش گاهی اوقات می‌توانند منجر به تجمع چرک در جمجمه و سپس ادم مغزی شوند، اگرچه این اتفاق نادر است.

۱. ورم مغزی بعد از تصادف

تصادفات جاده‌ای و رانندگی یا تصادفاتی که در اثر یک حادثه ایجاد می‌شوند، اصلی‌ترین عاملی هستند که می‌توانند موجب تورم مغز شوند. آسیب ناشی از این تصادفات را می‌توان آسیب مغزی تروماتیک در نظر گرفت که نتیجه آن ادم مغزی است.

۲. ورم مغزی در اثر ضربه

ضرباتی که به سر وارد می‌شود یکی از عوامل مهم ایجاد تورم در مغز است. ضربه می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب برساند و نتیجه آن افزایش فشار داخل جمجمه و ادم باشد.

۳. ادم مغزی در کودکان

در کودکان معمولا ضربه به سر که بیشتر در حین بازی یا با درصد کمتر در تصادفات ایجاد می‌شود، علت بروز ادم مغزی است. البته عفونت‌های ویروسی و باکتریایی هم می‌توانند از علل رایج تورم مغزی در کودکان باشند. بیماری مننژیت، آنسفالیت ویروسی، هیدروسفالی و توکسوپلاسموز همگی می‌توانند از علل ورم مغزی در کودکان باشند.

تشخیص ادم مغزی

تشخیص ادم مغزی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا علل بالقوه زیادی وجود دارد و علائم ممکن است به طور قابل توجهی متفاوت باشد.

بررسی تاریخچه پزشکی و علائم بیمار اولین قدم تشخیص ادم مغزی توسط متخصص مغز و اعصاب است. ادم مغزی اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که شما برای یک بیماری دیگر مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی تحت درمان هستید. پزشک شما علائمی را که تجربه می‌کنید به دقت بررسی می‌کند و در مورد زمان و نحوه شروع آنها می‌پرسد.

در مرحله بعدی معاینات فیزیکی و جسمی برای تشخیص قطعی‌تر انجام می‌شود. پس از تجزیه و تحلیل علائم، پزشک یک معاینه فیزیکی جامع را انجام می‌دهد که شامل معاینه فیزیکی سر و گردن و یک معاینه عصبی می‌شود. آزمایشات تکمیلی مانند تست خون برای تعیین علت اصلی ادم، آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن یا آم آر آی برای تشخیص محل قرارگیری ادم در مغز و مواردی از این دست هم برای تشخیص قطعی انجام می‌شود.

درمان ورم مغزی (ادم مغزی)

هنگامی پزشک بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، وجود تورم در مغز را تشخیص داد، به دنبال علت آن می‌گردد. درمان ادم مغزی می‌تواند بر اساس علت بروز آن متفاوت باشد. در کنار درمان های دارویی، گزینه‌های دیگری هم وجود دارد که در صورت نیاز پزشک از آنها استفاده خواهد کرد. اسموتراپی، هیپوترمی و جراحی از جمله درمان‌هایی است که می‌تواند به کاهش ادم مغزی و فشار داخل جمجمه کمک کند تا به این ترتیب بیمار را از مرگ نجات دهد.

۱. دارو برای ادم مغزی

اولین خط درمان ادم مغزی، درمان دارویی است. دارو می‌تواند برای کاهش تورم تجویز شود. پزشکان از داروهایی برای کاهش تورم یا لخته شدن خون استفاده خواهند کرد. به‌عنوان‌مثال می‌توان به وارفارین اشاره کرد که خون را رقیق می‌کند و احتمال لخته شدن خون را کاهش می‌دهد. در برخی موارد، پزشک ممکن است آسپرین را توصیه کند، اما دستورالعمل‌های فعلی دیگر این را برای اکثر افراد توصیه نمی‌کنند، زیرا خطر خونریزی وجود دارد. کورتیکواستروئیدها؛ مانیتول و سایر دیورتیک‌ها، سالین هیپرتونیک، آرام‌بخش‌ها و کاهش‌دهنده‌های تب از دیگر داروهایی هستند که بسته به شرایط ممکن است برای درمان ورم مغزی تجویز شوند.

اسموتراپی یک روش دیگر دارودرمانی است. در این روش از یک سری داروها برای حذف مایع از مغز و افزایش جریان خون به مغز استفاده می‌شود که می‌تواند میزان فشار داخل جمجمه را کاهش دهد.

۲. جراحی ورم مغزی

در موارد شدید، ممکن است جراحی برای کاهش ICP لازم باشد. جراحی می‌تواند شامل برداشتن بخشی از جمجمه و ترمیم آسیب، مانند پارگی رگ خونی باشد. ونتریکولوستومی یکی دیگر از روش‌های ممکن است. این تکنیک شامل قرار دادن یک لوله پلاستیکی در جمجمه برای تخلیه مایع اضافی و کاهش ICP است.

۳. درمان گیاهی ادم مغزی

در برخی موارد از داروهای گیاهی هم برای کاهش تورم مغز استفاده می‌شود. زنجبیل که یک کاهش دهنده طبیعی التهاب است یکی از آنهاست. زردچوبه، جینگو بیلوبا، روغن سیاه‌دانه و چای سبز از دیگر ترکیبات گیاهی هستند که برای درمان ورم مغزی استفاده می‌شوند.

۴. درمان قطعی ادم مغزی

درمان قطعی برای ادم مغزی بسته به شرایط هر فرد متفاوت است و اصلی‌ترین گزینه، رفع علت بروز ادم در مغز است. ممکن است در بسیاری از موارد تنها گزینه موثر برای درمان، گزینه جراحی باشد.

طول درمان ورم مغزی

ادم مغزی می‌تواند عواقب شدید و جبران‌ناپذیری داشته باشد. بسته به محل دقیق و شدت ادم و همچنین سرعت درمان فرد، چشم‌انداز  و طول مدت درمان و بهبودی از ادم مغزی می‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. این که کدام روش درمانی می‌تواند تورم مغز را کاهش دهد مشخص می‌کند که طول دوره درمان ادم مغزی چقدر است.

انواع ادم مغزی

نکته مهم در خصوص ادم مغزی این است که انواع مختلفی از ادم مغزی وجود دارد. انواع عمده عبارت‌اند از:

۱. ادم سیتوتوکسیک

یکی از رایج‌ترین انواع ادم مغزی، ادم سیتوتوکسیک نام دارد. این شکل از ادم مغزی به دلیل آسیب مغزی و سکته مغزی اتفاق می‌افتد. نام دیگر آن ادم سلولی است. این نوع از ادم زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های مغز خون یا اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند.

۲. ادم وازوژنیک

یکی از شایع‌ترین انواع ورم مغزی، ادم وازوژنیک است. تومورها می‌توانند این شایع‌ترین نوع ادم مغزی را ایجاد کنند. این شامل تورم خارج از سلول‌های مغز است و رگ‌های خونی نشت‌کننده باعث آن می‌شود.

۳. ادم اسموتیک

یکی از انواع ادم های مغزی، ادم مغزی اسموتیک یا اسمزی نام دارد. در انواع ادم اسموتیک، شرایطی مانند کتواسیدوز مرتبط با دیابت و هیپوناترمی می‌تواند باعث ایجاد این نوع ادم مغزی شود. این نوع از ادم مغزی به نسبت دیگر مدل‌ها، کمتر رایج است.

عوارض ورم مغزی (ادم مغزی)

عوارض ادم مغزی می‌تواند هم مربوط به خود تورم در مغز و هم به دنبال درمان های دارویی یا حتی جراحی باشد. به طور معمول، عوارض روش‌های جراحی شامل عفونت و خونریزی است. داروها نیز می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند. کورتیکواستروئیدها می‌توانند موجب بروز عوارض زیر شوند:

• افزایش اشتها و افزایش وزن
• مقاومت کمتر در برابر عفونت
• آکنه
• تغییرات خلق‌وخوی
• عصبی بودن
• کبودی سریع

عوارض جانبی مانیتول و سایر دیورتیک‌ها ممکن است شامل کم‌آبی بدن و آسیب به کلیه باشد.

علاوه بر این گاهی اوقات بسته به شدت و محل تورم در مغز ممکن است یک سری عوارض ماندگار و طولانی‌مدت هم وجود داشته باشد که شامل مشکل در خوابیدن یا خوابیدن بیش از حد، مختل شدن مهارت‌های تفکر و توجه، سردردهای مزمن، افسردگی و بی‌اختیاری ادرار می‌شود. برخی منابع هم احتمال بروز آلزایمر، پارکینسون و مشکلات مشابه را بعد از تورم مغزی بالا می‌دانند.

فکر می‌کنی عصبی بودن یکی از علائم التهاب مغزه؟ از متخصص مشاوره بگیر.

دکتر التهاب مغز

ورم مغزی و کما

در مواردی که ادم مغزی شدید است و اقدامات درمانی لازم برای آن انجام نمی‌شود، احتمال این که افزایش فشار جمجمه و کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز بتواند موجب کما شود زیاد است. در این شرایط شانس زنده ماندن بیمار هم بسیار کمتر است.

پیشگیری از ورم مغزی

در بیشتر موارد، ادم مغزی ناشی از آسیب یا بیماری است و قابل‌پیشگیری نیست. با این حال با شناخت عوامل خطر و کاهش ریسک حوادث و اتفاقاتی که می‌توانند موجب ورم مغزی شوند، می‌توان تا حدودی از آن پیشگیری کرد.

یکی از عوامل خطر برای ایجاد ادم مغزی ابتلا به دیابت است که شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کتواسیدوز مرتبط با دیابت یا عفونت‌هایی قرار می‌دهد که می‌توانند باعث ادم شوند. این خطر برای کودکان مبتلا به دیابت بیشتر از بزرگسالان است. افراد مبتلا به سرطان یا سیستم ایمنی ضعیف نیز در معرض خطر بیشتری برای ایجاد ادم مغزی هستند.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

ادم cerebral تورمی است که در مغز، اغلب به دنبال یک آسیب مغزی تروماتیک ایجاد می‌شود. تورم ناشی از تجمع مایع اضافی در بافت‌های مغز است. برخلاف ادمی که سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ورم مغزی یک وضعیت اورژانسی در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد مگر اینکه به موقع درمان شود؛ بنابراین در صورت وجود هر نوع آسیب یا عفونت اخیر باید حتما بیمار توسط یک دکتر مغز و اعصاب معاینه و ارزیابی شود تا مطمئن شوید که خطری سلامت او را تهدید نمی‌کند. در این میان شما می‌توانید از خدمات غیرحضوری دکترتو برای مشاوره متنی یا تلفنی با متخصص مغز و اعصاب آنلاین کمک بگیرید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!