زعفران طعم و عطری ارزشمند در آشپزی همراه با خواص بی شمار

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

بیشتر مردم جهان نام زعفران را شنیده‌اند و با این ادویه و گیاه جادویی آشنایی دارند. زعفران به شکل رشته‌های نازک با رنگ متمایل به قرمز است که علاوه بر کاربردهای زیادی که در آشپزی دارد، در درمان بسیاری از بیماری‌ها هم استفاده می‌شود.

بهتر است قبل از مصرف زعفران برای درمان هر نوع مشکلی با متخصص طب سنتی مشورت کنید. در پنل دکترتو می‌توانید هم به صورت حضوری و هم آنلاین از بهترین متخصصان سراسر کشور نوبت بگیرید. در این مقاله به هر آنچه که باید در خصوص زعفران بدانید اشاره می‌کنیم.

زعفران چیست؟

زعفران (با نام علمی کروکوس ساتیووس) یک گیاه بسیار گران‌قیمت است که از قسمت‌های خشک شده گل (کلاله) آن که شبیه نخ هستند برای تهیه ادویه زعفران، رنگ خوراکی و دارو استفاده می‌شود. اصلی‌ترین دلایل گران بودن زعفران این هستند که برای تولید یک پوند ادویه زعفران به ۷۵,۰۰۰ شکوفه زعفران نیاز است و این گیاه به صورت دستی برداشت می‌شود.

بخش قرمز یا زرشکی رنگ زعفران را که شبیه یک رشته نخ به نظر می‌رسد حتماً دیده‌اید. این بخش که اصلی‌ترین قسمت گیاه زعفران است، کلاله نام دارد. هنگامی که گل زعفران شکوفا می‌شود، سه کلاله در داخل هر گل ظاهر می‌شود.

زعفران را تقریباً در هر جایی می‌توانید پرورش دهید، اما ایران، اسپانیا، یونان، نیوزیلند و هند از رایج‌ترین مکان‌ها برای کشت این گیاه هستند. این گیاه حتی در برخی از نقاط انگلستان نیز رشد می‌کند. این که اولین منشا زعفران کجا بوده هنوز موردبحث است، اما به‌احتمال زیاد منشا آن ایران است. از زمان‌های قدیم در کشورهایی مثل ایران به‌خاطر خواص دارویی زعفران، از آن برای درمان بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها استفاده می‌شد.

انواع زعفران

سه نوع زعفران در بازار موجود است: زعفران ایرانی، زعفران کشمیری و زعفران اسپانیایی. زعفران ایرانی از نظر کیفیت و عطر بهترین گزینه است. این در حالی است که زعفران کشمیری به‌خاطر شدت رنگ و زعفران اسپانیایی به‌خاطر قیمت مقرون به صرفه‌اش شهرت دارند.

ارزش غذایی زعفران

ادویه زعفران در هر ۱۰۰ گرم حاوی مواد مغذی زیر است:

خواص و فواید زعفران

زعفران یک ادویه گران‌قیمت با خواص بی‌نظیر است که می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را بدون مراجعه به پزشک درمان کند. در این قسمت به برخی از اصلی‌ترین خواص این ماده جادویی اشاره کرده‌ایم:

۱. خواص زعفران دم کرده – فواید چای زعفران

فواید چای زعفران خیلی زیادند. یکی از مهم‌ترین خواص زعفران دم کرده این است که با التهابی که می‌تواند منجر به بیماری‌های مزمن نظیر انواع سرطان ها شود، مبارزه می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که چای زعفران می‌تواند از مغز در برابر اختلالات شناختی و میگرن محافظت کند. چای زعفران همچنین حاوی سافرانال است که فعالیت ضدباکتریایی و ضدویروسی را در بدن افزایش می‌دهد.

۲. خواص زعفران برای قلب

خواص زعفران برای قلب در چندین مطالعه اثبات شده‌اند. زعفران به حفظ سلامت عروق و رگ‌ها و کاهش علائم بیماری قلبی ریوی کمک شایانی می‌کند. باتوجه‌به این که زعفران حاوی آنتی‌اکسیدان‌های زیادی است، می‌تواند نقش بزرگی در عملکرد سالم عروق و سیستم گردش خون داشته باشد. داشتن عروق و رگ‌های سالم به معنای داشتن سیستم گردش خون سالم در بدن است.

۳. خواص زعفران برای مغز

تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زعفران می‌توانند برای مغز و سیستم عصبی مفید باشند. کروستین، کروسین و سافرانال، سه آنتی‌اکسیدان موجود در زعفران هستند که ممکن است به بهبود حافظه و توانایی یادگیری کمک کنند. این مواد همچنین می‌توانند به پیشگیری از بیماری‌های عصبی مانند بیماری پارکینسون کمک کنند. خواص آنتی‌اکسیدانی زعفران همچنین در بهبود حافظه در افرادی که به بیماری آلزایمر مبتلا هستند موثر است و نشانه های آلزایمر را کمتر می‌کند.

۴. فواید زعفران برای لاغری

زعفران ممکن است با کاهش اشتها به جلوگیری از خوردن تنقلات در بین وعده‌های غذایی کمک کند. در یک مطالعه ۸ هفته‌ای، زنانی که مکمل زعفران مصرف می‌کردند نسبت به زنانی که در گروه دارونما بودند، به میزان بیشتری احساس سیری می‌کردند، کمتر میان‌وعده مصرف می‌کردند و وزن بیشتری از دست دادند. در یک مطالعه ۸ هفته‌ای دیگر، مصرف مکمل حاوی عصاره زعفران توانست منجر به کاهش اشتها، شاخص توده بدنی، دور کمر و توده چربی کلی شود.

زعفران برای لاغریت مناسبه یا نه؟

قبل مصرف از متخصص مشاوره بگیر.

مشاوره آنلاین طب سنتیبهترین دکتر طب سنتی

۵. فواید زعفران برای کبد چرب

برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف زعفران می‌تواند تا حدی با بیماری‌های کبد مقابله کند. اما هنوز هیچ شواهدی برای اثبات تاثیر زعفران روی کبد چرب وجود ندارد. ممکن است زعفران برخی از علایم کبد چرب را کاهش دهد.

۶. فواید زعفران برای چشم

زعفران خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و محافظت‌کننده عصبی دارد که این خواص می‌توانند به بهبود سلامت چشم و کاهش پیشرفت دژنراسیون ماکولا کمک کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف کوتاه‌مدت زعفران می‌تواند به بهبود برخی از جنبه‌های بینایی کمک کند و مصرف آن برای اکثر افراد بی‌خطر است.

۷. خواص زعفران برای مردان

تحقیقات نشان داده‌اند زعفران ممکن است به‌عنوان یک ماده تحریک‌کننده میل جنسی (آفرودیزیاک)، خصوصاً در مردان و افرادی که داروی ضدافسردگی مصرف می‌کنند عمل کند. یک مطالعه روی مردانی که به اختلال نعوظ (علت اختلال نعوظ چیست؟) مرتبط با داروی ضدافسردگی مبتلا بودند انجام شد. طبق نتایج این مطالعه، مصرف روزانه ۳۰ میلی‌گرم زعفران در طی یک دوره ۴ هفته‌ای، به طور قابل‌توجهی عملکرد نعوظ را در این افراد بهبود بخشید.

مصرف زعفران در مردان، باعث افزایش رضایت جنسی می‌شود؛ اما کیفیت و ویژگی‌های مایع منی را بهبود نمی‌بخشد. به همین خاطر همچنان خواص زعفران برای اسپرم مردان به اثبات نرسیده است.

۸. خواص زعفران برای زنان

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) اصطلاحی است که برای توصیف علائم جسمی، عاطفی و روانی استفاده می‌شود و قبل از شروع دوره قاعدگی رخ می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زعفران می‌تواند به درمان علائم پی ام اس کمک کند. یک مطالعه که روی زنان ۲۰ تا ۴۵ ساله انجام شد، نشان داد علائم PMS (نظیر تحریک‌پذیری، سردرد و درد) در زنانی که ۳۰ میلی‌گرم زعفران در روز مصرف کردند، بهتر از گروه پلاسیبو (دارونما) برطرف شد.

یک مطالعه دیگر نشان داد که تنها بو کردن زعفران به مدت ۲۰ دقیقه، می‌تواند اضطراب ناشی از PMS و سطح هورمون کورتیزول را کاهش دهد و خوابی راحت‌تر برایتان به ارمغان بیاورد. برخی از تحقیقات همچنین خواص زعفران برای رحم و کمک به درمان ناباروری را ثابت کرده‌اند.

۹. خواص زعفران برای کودکان

زمانی که زعفران توسط کودکان و اطفال نوپا مصرف شود می‌تواند به رشد و حفظ استخوان‌های سالم در آن‌ها کمک کند؛ زیرا به بدن کمک می‌کند تا کلسیم را به طور موثرتری جذب کند. زعفران همچنین در شکل‌گیری دندان‌های قوی و سالم هم موثر است.

۱۰. خواص زعفران برای یبوست

زمانی که از زعفران به‌عنوان یک چاشنی طعم‌دهنده در غذا استفاده کنید، از بسیاری از خواص آن بهره‌مند می‌شوید. ترکیبات موجود در زعفران به حفظ هضم خوب و جلوگیری از یبوست کمک می‌کنند. اگر از نفخ و علایم یبوست زیاد شاکی شده‌اید می‌توانید با افزودن کمی زعفران به رژیم غذایی‌تان با این مشکلات خداحافظی کنید.

۱۱. خواص زعفران برای سرماخوردگی

زعفران یک ماده عالی برای مبارزه با سرماخوردگی و آنفولانزای فصلی است. سرفه، سرماخوردگی و تب همگی از علائم سرماخوردگی و آنفولانزای فصلی هستند که مصرف زعفران می‌تواند به برطرف‌کردن آن‌ها و حفظ سلامتی کمک کند.

زعفران سرشار از آنتی‌اکسیدان است و رادیکال‌های آزاد را از بین می‌برد؛ بنابراین، اگر می‌خواهید سرماخوردگی را از خود دور کنید، مصرف زعفران یک انتخاب عالی است. درصورتی‌که زعفران را همراه با عسل مصرف کنید، به تسکین سرفه و آسم کمک می‌کند.

۱۲. خواص زعفران برای پریود

زعفران به دلیل ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی فراوانی که دارد، برای قاعدگی نیز استفاده می‌شود. با نوشیدن چای یا دم‌نوش زعفران می‌توانید به طرز چشمگیری علائم و درد قاعدگی از جمله دل درد پریودی را کاهش دهید. همچنین اگر چرخه قاعدگیتان دچار مشکل شده و پریودهای نامنظم دارید، می‌توانید از زعفران برای پریود شدن استفاده کنید.

تداخلات دارویی رعفران

اگر چه خواص زعفران بی‌شمارند اما زعفران ممکن است با برخی از داروها یا مواد غذایی تداخل داشته باشد و سبب بروز عوارض جانبی شود. به‌طورکلی پیشنهاد می‌شود که بدون تایید پزشک زعفران را با داروها یا مواد زیر مصرف نکنید:

• داروهای ضد فشارخون بالا: زعفران می‌تواند فشار خون را کاهش دهد. مصرف زعفران همراه با داروهایی که کاهش‌دهنده فشارخون هستند ممکن است باعث شود فشار خون بیش از حد کاهش داده شود. اگر حواستان نبوده و هم‌زمان با این داروها زعفران مصرف کردید، فشار خونتان را مرتب بررسی کنید و تحت‌نظر داشته باشید.

• کافئین: زعفران ممکن است باعث کاهش سرعت تجزیه کافئین توسط بدن شود. مصرف زعفران همراه با کافئین باعث افزایش اثرات و عوارض جانبی کافئین در برخی از افراد می‌شود.

• داروهای دیابت: زعفران می‌تواند سطح قند خون را کاهش دهد. مصرف زعفران همراه با داروهای دیابت ممکن است باعث کاهش بیش از حد سطح قند خون شود و عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد.

• داروهای آرام‌بخش (داروهای تضعیف‌کننده CNS که سیستم عصبی مرکزی را کند می‌کنند): زعفران ممکن است باعث خواب‌آلودگی و کند شدن تنفس شود. برخی از داروها به نام آرام‌بخش نیز می‌توانند عوارضی مثل خواب‌آلودگی و کند شدن تنفس را به همراه داشته باشند. اگر از زعفران همراه با داروهای آرام‌بخش استفاده کنید ممکن است دچار مشکلات تنفسی یا خواب‌آلودگی بیش از حد شوید.

عوارض زعفران

زعفران همیشه هم مفید نیست و این ماده خوشمزه، گاهی هم با عوارض جانبی همراه است. برخی از رایج‌ترین عوارض جانبی زعفران شامل خواب‌آلودگی، مشکلات معده و حالت تهوع یا استفراغ هستند. گاهی نیز فرد واکنش آلرژیک به زعفران نشان می‌دهد. در اینجا به برخی از رایج‌ترین عوارض زعفران اشاره کرده‌ایم:

۱. زعفران در بارداری

این که مصرف زعفران در دوران بارداری مفید است یا مضر، موضوعی است که سال‌هاست مورد بحث است. درحالی‌که برخی از تحقیقات مفیدبودن این ماده در دوران بارداری را نشان می‌دهند، برخی دیگر از مطالعات توصیه می‌کنند که از مصرف آن بپرهیزید.

از آنجایی که احتیاط شرط عقل است بهتر است در سه ماهه اول بارداری از مصرف زعفران خودداری کنید. یک مطالعه کوچک در سال ۲۰۱۴ نشان داد که میزان سقط جنین در زنانی که در سه‌ماهه اول بارداری خود در معرض زعفران قرار داشتند، بیشتر بود. حتی طب آیورودا توصیه می‌کند که در سه‌ماهه اول بارداریتان از مصرف زعفران بپرهیزید تا احتمال مشکلات بارداری کم شود؛ اما بعدازاین که حرکت نوزاد را احساس کردید دوباره مصرف زعفران را شروع کنید.

۲. عوارض زعفران برای فشار خون

زعفران ممکن است فشار خون را کاهش دهد. پس اگر مدام با افت فشار خون روبرو هستید سراغ این ماده نروید. همچنین مصرف زعفران همراه با داروهای کاهش‌دهنده فشارخون، ممکن است باعث کاهش بیش از حد فشارخون و بروز علائم خطرناک شود.

۳. عوارض زعفران برای درد معده

مصرف زعفران برای دل‌درد توصیه نمی‌شود. برخی از افرادی که زعفران مصرف می‌کنند، دچار عوارضی مثل درد معده یا دل‌درد می‌شوند. این ممکن است به دلیل وجود سطوح بالای برخی از مواد شیمیایی خاص در زعفران باشد. این مواد شیمیایی پوشش معده و روده را تحریک می‌کنند و سبب بروز علائمی مثل درد می‌شوند. البته باید دلایل معده درد مشخص شود، ممکن است مشکل چیز دیگری باشد.

دچار دل درد شدی و فکر می‌کنی به خاطر خوردن زعفرانه؟ پس مشاوره بگیر.

دکتر دل درد

۴. عوارض مصرف زیاد زعفران

خیلی از افراد از عوارض جانبی مصرف زیاد از حد زعفران آگاه نیستند. اما مصرف زیاد از حد این ماده مفید، می‌تواند بیشتر از آن چیزی که فکر می‌کنید خطرناک باشد. عوارض احتمالی عبارت‌اند از خشکی دهان، اضطراب، سرگیجه، خواب‌آلودگی، حالت تهوع، استفراغ، تغییر در اشتها و سردرد.

واکنش‌های آلرژیک نیز ممکن است در برخی افراد رخ دهند. دوزهای بالای زعفران می‌توانند باعث مسمومیت، زرد شدن ظاهر پوست و چشم‌ها، اسهال خونی، بی‌حسی برخی نقاط بدن، خونریزی از بینی، لب‌ها و پلک‌ها و سایر عوارض جانبی جدی شوند. مصرف زعفران در دوزهای ۱۲-۲۰ گرمی حتی می‌تواند باعث مرگ شود.

۵. عوارض مصرف زعفران تاریخ گذشته

اینکه آیا با مصرف زعفران تاریخ گذشته دچار عوارض جانبی مثل مسمومیت می‌شوید یا نه هنوز مشخص نیست و به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است. اما به‌طورکلی توصیه می‌شود احتیاط کنید و درصورتی‌که متوجه شدید تاریخ مصرف زعفران گذشته، آن را مصرف نکنید.

میزان مصرف روزانه زعفران

زعفران به‌عنوان یک ادویه و رنگ‌دهنده به غذا شناخته می‌شود. زمانی که قرار است زعفران را به‌عنوان دارو و برای درمان اختلال خاصی مصرف کنید باید به دوز مجاز مصرف آن توجه کنید. بزرگسالان می‌توانند عصاره زعفران را در دوزهای ۲۰ الی ۱۰۰ میلی‌گرم به مدت حداکثر ۳ ماه مصرف کنند. قبل از مصرف زعفران، با پزشک صحبت کنید تا بدانید که برای شرایط یا بیماری شما چه دوزی مناسب‌تر است.

نحوه مصرف زعفران

زعفران را به روش‌های متفاوتی می‌توان مصرف کرد. در اینجا به دو مورد از رایج‌ترین روش‌های مصرف زعفران اشاره کرده‌ایم:

دم نوش زعفران – چای زعفران

برای درست کردن دم نوش یا چای زعفران، مقداری زعفران را با کمی آب گرم در فنجان بریزید و اجازه دهید ۱۰ دقیقه بماند تا رنگ باز کند. بعد از ۱۰ دقیقه، روی آن کمی آب جوش بریزید. می‌توانید کمی عسل یا گل محمدی نیز به دم‌نوشتان اضافه کنید. البته روش‌های متفاوتی برای درست کردن دم‌نوش زعفران وجود دارد و اینکه شما کدام روش را انتخاب می‌کنید به سلیقه شخصیتان بستگی دارد.

شربت زعفران

شربت زعفران هم مثل دم نوش زعفران چندین روش درست کردن متفاوت دارد. یک روش درست کردن شربت زعفران این است که ابتدا مقداری زعفران را دم کنید. سپس در یک قابلمه نیم لیتر آب بریزید و کمی شکر به این آب اضافه کنید و اجازه دهید حدود ۲۰ دقیقه بجوشد. زمانی که آب و شکر قوام دلخواه را پیدا کرد زمان آن رسیده که زعفرانی که از قبل دم کرده‌اید را به آن اضافه کنید. برای طعم دادن به این شربت، می‌توانید کمی گلاب و آبلیمو هم به آن اضافه کنید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

زعفران یک ادویه قوی است که سرشار از آنتی‌اکسیدان است. اصلی‌ترین مزایای زعفران برای سلامتی شامل بهبود عملکرد قلب و مغز، افزایش میل جنسی، کمک به حفظ سلامت چشم، کمک به کاهش وزن و غیره هستند. پس برای بهره‌مند شدن از خواص زعفران، در خصوص دوز مناسب و نحوه مصرف آن با پزشکتان صحبت کنید.

اگر نمی‌دانید زعفران برای مشکل شما مناسب است یا نه، حتما با متخصص طب سنتی یا دکتر تغدیه مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین دکتر طب سنتی و همچنین مشاوره آنلاین دکتر متخصص تغذیه وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!