فهرست مطالب
خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:
برونشکتازی یا نایژه فراخی اختلالی است که باعث آسیب‌دیدگی، ضخیم و گشادشدن راه‌های هوایی ریه میشود. در نتیجه آسیب‌دیدگی ریه‌ها، تجمع مخاط و باکتری در ریه‌ها و نهایتا عفونت مکرر و مسدودشدن مجاری تنفسی است.
در حال حاضر، راه درمانی برای بیماری برونشکتازی در دسترس نیست و تنها می‌توان با روش‌های درمانی بیماری را کنترل کرد تا فرد بیمار زندگی عادی داشته باشد. درصورتی‌که بیماری عود کند، باید برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر ریه، بلافاصله برای درمان اقدام شود. در ادامه با ما باشید تا با بیماری برونشکتازی، علت و روش‌های کنترل نایژه فراخی بیشتر آشنا شوید.
برونشکتازی چیست؟
برونشکتازی یکی از انواع بیماری های ریه است. به آسیب‌دیدگی دائمی و ضخیم‌شدن لوله‌های برونشی ریه‌ها، برونشکتازی می‌گویند که با ازبین‌بردن مجاری هوا باعث تجمع مخاط و باکتری در ریه‌ها میشود و در نهایت به خاطر عفونت‌های مکرر، مسیر هوایی ریه‌ها را مسدود می‌کند. در اختلال برونشکتازی که راه‌های هوایی ریه گشاد، نرم و زخم می‌شوند، معمولا دیوار‌ه‌های مسیر هوایی به خاطر عفونت یا اختلالات دیگر دچار مشکل شده و نمی‌تواند مخاط را تخلیه کند.
درصورتی‌که دچار بیماری برونشکتازی هستید یا علائم مشکوکی دارید، باید برای بررسی دقیق به فوق تخصص ریه یا دکتر داخلی مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان به صورت حضوری، تلفنی یا آنلاین در ارتباط باشید.
علائم برونشکتازی
به نقل از «my.clevelandclinic» گاهی بروز نشانه‌ها و علائم برونشکتازی ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول می‌کشد. علائم و نشانه‌های متداول نایژه فراخی شامل این موارد می‌شوند:
- سرفه مزمن روزانه
- تنگی نفس
- سرفه خونی
- خس‌خس سینه یا صدای غیرطبیعی سینه
- درد قفسه سینه
- سرفه همراه خلط غلیظ
- خستگی
- عفونت تنفسی مکرر
- کاهش وزن
- تغییر ظاهر ناخن‌های دست و پا
چه زمانی خلط نشانه برونشکتازی است؟
شایع‌ترین نشانه این بیماری، سرفه مزمن همراه با میزان زیادی خلط به صورت روزانه ثابت است. وجود خلط فراوان در مجاری هوایی متسع (گشاد شده) همراه با عفونت مکرر مزمن می‌تواند نشانه این بیماری باشد.
برای بررسی علائم برونشکتازی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر دچار علائم مشکوکی مانند تنگی‌نفس یا خس‌خس سینه هستید، باید برای تشخیص و درمان بیماری خود به متخصص ریه یا دکتر داخلی مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین دکتر ریه در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر ریه وجود دارد.
آیا درد قفسه سینه و تنگی نفست خوب نمیشه؟
حتما با دکتر ریه مشورت کن.
علت بروز بیماری برونشکتازی
هر آسیبی که به ریه برسد، ممکن است علت بروز نایژه فراخی باشد. به صورت کلی، علت برونشکتازی می‌تواند فیبروز کیستیک (CF) باشد که به آن برونشکتازی فیبروز کیستیک می‌گویند. این اختلال نوعی بیماری ارثی و ژنتیکی است که در فرایند تولید طبیعی مخاط اختلال ایجاد می‌کند. نوع دیگر برونشکتازی غیر فیبروز کیستیک است که ارتباطی با نوع CF ندارد. بیماری‌های زیر شایع‌ترین علت بروز این بیماری در افراد به شمار می‌آیند:
- بیماری التهاب روده
- بیماری‌های خود ایمنی
- اچ آی وی
- بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
- عفونت‌های ریوی مثل سل و سیاه سرفه
- آسپرژیلوزیس آلرژیک (نوعی واکنش آلرژیک ریه به قارچ است.)
- عملکرد غیرطبیعی سیستم ایمنی
- کمبود آلفا ۱ آنتی تریپسین
آیا فیبروز سیستیک منجر به برونشکتازی می شود؟
فیبروز سیستیک یکی از علل اصلی برونشکتازی به شمار می‌آید. بیماری ریوی مزمنی است که باعث گشادشدن و اتساع غیرعادی و زخم مجاری هوایی یا همان برونش‌ها میشود. فیبروز سیستیک ورود و خروج هوا به ریه‌ها را سخت می‌کند و مخاط را از مجاری برونش‌ها از بین می‌برد. درواقع ژن معیوب و پروتئین‌های CF، بدن را مجبور به تولید مخاط ضخیم‌تر و چسبناکی می‌کنند که باعث مسدودشدن ریه‌ها میشود. عفونت مزمن کشنده ریه‌ها به خاطر فیبروز سیستیک باعث اتساع و نابودی مسیرهای هوایی ریه‌ها یا همان برونشکتازی میشود.
فیبروز سیستیک یکی از علل اصلی برونشکتازی به شمار می‌آید. بیماری ریوی مزمنی است که باعث گشادشدن و اتساع غیرعادی و زخم مجاری هوایی یا همان برونش‌ها میشود.
چه کسانی بیشتر مستعد ابتلا به بیماری نایژه فراخی هستند؟
این بیماری معمولا به خاطر بیماری‌هایی مثل فیبروز کیستیک و سندروم کارتاژنر (PCD) به وجود می‌آید که باعث ازبین‌رفتن مجاری هوایی برونش‌ها یا جلوگیری از دفع مخاط در برونش‌ها میشود. ابتلا به این بیماری در هر سنی محتمل است و شیوع آن با افزایش سن ۸ تا ۱۰ برابر بیشتر میشود. به طور کلی، دو سوم مبتلایان به نایژه فراخی را زنان تشکیل می‌دهند.
برونشکتازی و کرونا
بیماران مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی هستند، ابتلای بیماران برونشکتازی به کرونا می‌تواند خطرناک باشد، چرا که ابتلا به ویروس کرونا در بیماران برونشکتازی باعث تشدید آسیب‌دیدگی ریه میشود.
روش های تشخیص برونشکتازی
رایج‌ترین روش تشخیص این بیماری، سی‌تی قفسه سینه است. بدون اینکه بیمار دردی احساس کند، ساختار قفسه سینه و مسیرهای هوایی ریه را به طور کامل و دقیق نشان می‌دهد. به علاوه اینکه این روش تشخیص بیماری می‌تواند محل آسیب ریه و میزان آن را هم مشخص کند. پس از تایید تشخیص این بیماری با سی‌تی قفسه سینه، پزشک باتوجه‌به معاینه بالینی، علت بروز این بیماری را تعیین می‌کند تا بتواند از تشدید و پیشروی بیماری جلوگیری کند. روش‌های متداول برای تشخیص علت این بیماری شامل این موارد میشود:
- آزمایش میزان ایموگلوبین
- آزمایش شمارش افتراقی کامل خون
- تست کشت خلط برای آزمایش قارچ، باکتری و مایکروباکتری
درمان برونشکتازی
با دنبال کردن روش‌های درمان بیماری‌های عفونت مایکوباکتریایی، نقص ایمنی، فیبروز کیستیک و بیماری خودایمنی می‌توان راهی برای کنترل و درمان این بیماری پیدا کرد. در حالت کلی، درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و صرفا روش‌های درمانی به کنترل بیماری کمک می‌کنند. هدف اصلی درمان بیماری نایژه فراخی، کنترل ترشحات نایژه و عفونت است. روش‌های متداول برای درمان این بیماری عبارتند از:
- توانبخشی ریه
- پاکسازی مجاری تنفسی با فیزیوتراپی قفسه سینه و تمرینات تنفسی
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری و درمان عفونت
- مصرف داروهای گشادکننده نایژه با هدف بازکردن راه‌های هوایی مثل تیوتروپیم و آلبوترول.
- مصرف داروهای رقیق‌کننده مخاط
- مصرف خلط‌آور
- اکسیژن درمانی
- واکسن برای پیشگیری از عفونت تنفسی
- برداشتن قسمتی از ریه در صورت خونریزی ریه
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و صرفا روش‌های درمانی به کنترل بیماری کمک می‌کنند.
درمان قطعی برونشکتازی
این بیماری در حال حاضر درمان قطعی ندارد و صرفا روش‌های درمانی برای کنترل و جلوگیری از پیشرفت بیماری هستند. فیزیوتراپی قفسه سینه یکی از روش‌های درمان و کنترل این بیماری است. بیمار جلیقه نوسانی را می‌پوشد و با فرکانس بالا ریه را از مخاط پاکسازی می‌کند. جلیقه با ایجاد حالت فشردگی و رهاسازی قفسه سینه، حالت سرفه ایجاد کرده و باعث تخلیه مخاط از دیواره لوله‌های برونش میشود. یکی دیگر از روش‌های درمان این بیماری، تخلیه ترشحات برونش با کمک نیروی جاذبه است که درمانگر تکنیک‌هایی را برای سرفه و تخلیه مخاط اضافی به بیمار آموزش می‌دهد.
جراحی برونشکتازی
جراحی لوبکتومی (lobectomy) روش جراحی برونشکتازی است که در صورت شدت آسیب‌دیدگی ریه‌ها و خونریزی، جراحی برونشکتازی انجام میشود. در این عمل بخش آسیب‌دیده ریه برداشته میشود، اما قسمت‌های سالم ریه دست نخورده باقی می‌مانند. بیشتر عمل‌های جراحی این بیماری، امروزه با کمک دوربین انجام می‌شوند تا خطرات جراحی به حداقل برسند. جراحی برونشکتازی با بیهوشی عمومی انجام میشود.
درمان جدید برونشکتازی
در شرایط حاد و پیشرفته این بیماری که بخشی از ریه‌ها دچار خونریزی می‌شوند، گزینه جراحی مطرح است. متداول‌ترین روش درمان برونشکتازی، مصرف آنتی‌بیوتیک است. CMS I-neb روش درمان جدید این بیماری است که تکنیک استنشاقی بوده و دوز دارو را مستقیما به ناحیه بیماری می‌فرستد. این روش جدید باعث شده است که میزان آسیب‌پذیری سیستمیک عامل مسمومیت به حداقل برسد.
تیم درمان متشکل از چه پزشک هایی است؟
برای درمان و کنترل این بیماری باید به متخصص داخلی یا متخصص ریه مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.
برای اطلاع از جدیدترین درمان‌های این بیماری با دکتر برونشکتازی مشورت کن.
انواع برونشکتازی
این بیماری بر اساس نوع آسیبی که به مجاری هوایی می‌زند، انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- استوانه‌ای یا لوله‌ای
- واریسی یا سیستیک
برونشکتازی لوله‌ای شایع‌ترین نوع این بیماری است که کم‌خطرترین نوع این بیماری هم محسوب میشود و شدیدترین نوع آن هم سیستیک است.
برونشکتازی CF (فیبروز سیستیک)
برونشکتازی عبارت است از اتساع دائمی مجاری هوایی یا همان نایژه فراخی. علت آن التهاب برونشی مزمن ثانویه به خاطر تخلیه نامناسب میکروارگانیسم‌های مختلف و عفونت‌های مکرر در مجاری هوایی است. برونشکتازی فیبروز سیستیک (CF) یا برونشکتازی فیبروز کیستیک بیماری ارثی است که از والدین ناقل این ژن معیوب به فرزند منتقل میشود. برونشکتازی CF باعث ایجاد مخاط غیرطبیعی در مجاری تنفسی شده و مخاط دستگاه تنفسی، دستگاه گوارشی و دستگاه تناسلی را ضخیم‌تر و چسبناک‌تر می‌کند. در نتیجه، برونشکتازی CF باعث عفونت مکرر ریه‌ها، انسداد ریه‌ها و مرگ میشود.
برونشکتازی غیر cf
برونشکتازی غیر CF یا برونشکتازی غیر فیبروز کیستیک به خاطر بیماری‌هایی مثل عفونت‌های ریوی (سل و سیاه سرفه)، اچ آی وی، بیماری خود ایمنی، واکنش آلرژیک به عفونت‌های قارچی، بیماری انسداد مزمن ریوی و بیماری التهاب روده ایجاد میشود.
عوارض بیماری برونشکتازی
برخی از عوارض این بیماری شامل چنین مواردی می‌شوند:
- ذات‌الریه
- آبسه ریه
- سپتیسمی (گند خونی)
- عفونت ریوی مکرر
- کورپولمونل
- نارسایی تنفسی
- آمیلوئیدوز ثانویه همراه با سندروم نفروتیک
روش های پیشگیری از برونشکتازی
حدود ۵۰٪ از مبتلایان به این بیماری، برونشکتازی نوع غیر CF دارند. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست. برخی‌ها به خاطر ناهنجاری ژنتیکی یا بیماری‌های مختلف دچار این بیماری می‌شوند. پرهیز از مصرف سیگار، قرار نگرفتن در معرض هوای آلوده، بخار پخت‌وپز و مواد شیمیایی می‌تواند از ریه‌ها در مقابل عفونت محافظت کند. واکسیناسیون آنفولانزا، سرخک و سیاه‌سرفه از دیگر روش‌های پیشگیری از این بیماری هستند.
طول عمر بیماران برونشکتازی
اگر درمان این بیماری به موقع و صحیح باشد و بیمار تحت کنترل و پیگیری صحیح قرار بگیرد، بیشتر مبتلایان به برونشکتازی طول عمر نرمال خواهند داشت. مرگ در اثر سایر بیماری‌ها مانند بیماری قلبی یا سرطان، در افراد و بیماران مبتلا به این بیماری به مراتب بیشتر از مرگ مستقیم به‌خاطر بیماری برونشکتازی است.
برونشکتازی و ناباروری
شواهد نشان می‌دهند که نوع سیستیک این بیماری بسته به میزان جریان هوا تغییر می‌کند. در نتیجه تخلیه مخاط دچار مشکل شده و سینوس بینی مزمن، اوتیت میانی و پولیپ بینی و نهایتا برونشکتازی ایجاد میشود. بیماری که با کاهش تحرک اسپرم‌ها همراه است که در نهایت به ناباروری ختم میشود.
تفاوت برونشیت و برونشکتازی چیست؟
به نقل از «pmj.bmj» برونشیت ریه که به آن نایژه آماس هم می‌گویند، در واقع التهاب نایژه‌های شش به خاطر تورم نای یا نایژه‌ها است. باکتری و ویروس‌های ناشی از مصرف سیگار یا هوای آلوده باعث تحریک و التهاب مجاری اصلی تنفسی ریه‌ها شده و نتیجه آن برونشیت مسیر هوایی ریه‌ها یا برونش‌ها است. اما برونشکتازی بیماری گشادشدن مسیر هوایی ریه‌ها است که باعث بزرگ و متورم شدن دائمی نایژه‌ها میشود. برونشیت بیماری ویروسی است که از طریق ارتباط با بیمار ناقل یا تماس با جسم آلوده به راحتی منتقل میشود.
برونشیت ریه که به آن نایژه آماس هم می‌گویند، در واقع التهاب نایژه‌های شش به خاطر تورم نای یا نایژه‌ها است.
برونشکتازی کیستیک چیست؟
برونشکتازی بخشی از بیماری فیبروز کیستیک ریه‌ها است که عوامل مختلفی دارد. برونشکتازی کیستیک باعث گشادی و نابودی همیشگی دیواره هوایی ریه‌ها میشود.
عکس ریه برونشکتازی
در ادامه تصویری از این بیماری برایتان آورده‌ایم. گشادشدن مسیر هوایی ریه‌ها در این تصویر مشخص است.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
برونشکتازی نوعی اختلال نه چندان شایع است که از هر ۱۰۰۰ نفر یک نفر را مبتلا می‌کند. در این بیماری، توانایی راه‌های هوایی در تخلیه خلط به تدریج از بین می‌رود. وقتی هم خلط تخلیه نشود، محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم میشود که نتیجه آن عفونت مکرر و جدی ریوی خواهد بود.
عفونت مکرر ریه باعث آسیب‌دیدگی راه‌های هوایی شده و دیگر امکان ورود و خروج هوا از دست می‌رود. اکسیژن کافی به اندام‌های حیاتی نمی‌رسد و در نهایت نارسایی تنفسی، آتلکتازی و نارسایی قلبی و از کار افتادن ریه‌ها در انتظار فرد خواهد بود. در صورتی که دچار سرفه‌های مزمن همراه با دفع ثابت خلط به صورت روزانه هستید یا احساس تنگی نفس و خس‌خس سینه دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
جهت مشاوره آنلاین و معاینه توسط فوق تخصص ریه سری به وب سایت ما بزنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین متخصصان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با متخصص ریه وجود دارد.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!