فهرست مطالب
در رفتگی فک یکی از آسیب‌هایی است که می‌تواند با درد شدید و اختلال در عملکرد طبیعی فک، زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که استخوان فک از جایگاه طبیعی خود در مفصل خارج شود. شناخت دقیق این وضعیت و آشنایی با علل، علائم و روش‌های درمانی موثر، به افراد کمک می‌کند تا در صورت بروز چنین مشکلی، اقدامات درست و به موقعی را انجام دهند. اما در نهایت به منظور تشخیص و درمان دقیق باید به متخصص ارتوپد مراجعه کنید.
در رفتگی فک چیست؟
در رفتگی فک زمانی رخ می‌دهد که فک پایین (مندیبول) از جایگاه طبیعی خود در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) خارج شود. در این حالت، فک ممکن است به سمت جلو یا طرفین منحرف شده و از حفره‌ای که به طور طبیعی در آن قرار دارد، خارج شود. این نوع از در رفتگی مفاصل در این ناحیه باعث به هم خوردن عملکرد هماهنگ ساختارهای فک می‌شود و تعادل طبیعی فک را مختل می‌کند.
متن انگلیسی:
ncbi
Dislocation of the TMJ occurs in up to 0.02% of people during their lifetime.
ترجمه متن:
دررفتگی مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) کمتر از ۰.۰۲% از افراد را در طول زندگی‌شان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در رفتگی فک هنگام خمیازه
گاهی اوقات در رفتگی فک به دلایل ساده و هنگام انجام فعالیت‌های معمول روزمره رخ می‌دهد. برای مثال کارهایی مثل خندیدن با دهان باز، گاز زدن یک ساندویچ بزرگ یا خمیازه کشیدن عمیق می‌توانند فشار زیادی به مفصل فک وارد کنند و حتی منجر به دررفتگی آن شوند.
در رفتگی فک در دندانپزشکی
برخی از افراد هنگام انجام درمان‌های دندانپزشکی که نیاز به باز نگه داشتن دهان برای مدت طولانی دارند، دچار در رفتگی فک می‌شوند. این فشار مداوم می‌تواند به مفصل فک آسیب وارد کند و در افرادی که فک آن‌ها حساس‌تر یا ضعیف‌تر است، باعث دررفتگی شود.
انواع در رفتگی فک
دررفتگی فک بسته به جهت جابجایی استخوان، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. به طور کلی استخوان فک ممکن است به سمت جلو، عقب یا طرفین منحرف شود که در میان آن‌ها، در رفتگی فک به سمت جلو رایج‌ترین نوع به شمار می‌رود.
۱. در رفتگی فک بالا
دررفتگی تنها در فک پایین رخ می‌دهد و فک بالا را درگیر نمی‌کند. علت این موضوع آن است که فک بالا ساختاری ثابت دارد و فاقد مفاصل متحرک است، در نتیجه امکان دررفتگی آن عملا وجود ندارد. از طرف دیگر، فک پایین متحرک است و به وسیله مفاصل خاصی به جمجمه متصل می‌شود. هنگامی که این مفاصل از جای خود خارج می‌شوند، در رفتگی فک پایین رخ می‌دهد.
۲. در رفتگی فک پایین
در رفتگی فک زمانی رخ می‌دهد که مفصل فک، یا همان مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)، از موقعیت طبیعی خود خارج شود. این مفصل شامل ساختارهایی مانند استخوان‌ها، عضلات و رباط‌هایی است که فک پایین را به جمجمه متصل می‌کنند و امکان باز و بسته شدن دهان را فراهم می‌کنند. زمانی که این مفصل دچار در رفتگی می‌شود، اجزایی که مسئول حرکت فک هستند دیگر قادر به عملکرد طبیعی خود نخواهند بود.
علائم در رفتگی فک
در رفتگی فک معمولا به دلیل کشیدگی بیش از حد مفصل، مثلاً هنگام خمیازه کشیدن یا به دلیل ضربه و آسیب‌های جدی رخ می‌دهد و با علائم مشخص و قابل‌توجهی همراه است که برخی از شایع‌ترین آن‌ها شامل این مواردند:
- ناتوانی در حرکت دادن فک یا بسته نگه داشتن صحیح دهان
- قرار گرفتن فک در موقعیتی غیرطبیعی یا انحراف به یک سمت
- ریزش غیرارادی آب دهان
- درد در ناحیه فک
- دشواری در صحبت کردن، خوردن یا نوشیدن
- ورم یا کبودی
- فرورفتگی در قسمت جلوی گوش
- ناهماهنگی در قرارگیری دندان‌ها روی هم
- نامتقارن شدن دو طرف صورت
همچنین ممکن است فک حالت خشک و دردناکی پیدا کند که این وضعیت می‌تواند کیفیت خواب را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
درد فک‌ات زیاده و فکر می‌کنی دچار در رفتگی شدی؟
نوبت بگیر تا فورا بررسی بشه.
علل در رفتگی فک
در رفتگی فک تحتانی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و درک علت آن برای تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است. برخی از عواملی که ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند عبارتند از:
| علت | شرح |
|---|---|
| ضربه به صورت | مانند برخوردهای شدید یا تصادف‌ها، می‌توانند با بر هم زدن موقعیت طبیعی فک، منجر به دررفتگی آن شوند. |
| فعالیت شدید | انجام فعالیت‌هایی مانند گاز زدن اجسام سخت، دندان‌قروچه شدید (براکسیسم) یا حرکات غیرطبیعی و مکرر فک می‌توانند خطر دررفتگی را افزایش دهند. |
| شلی رباط فک | برخی از افراد دارای رباط‌های شل‌تری در مفصل گیجگاهی فکی هستند که این وضعیت گاهی باعث می‌شود که فک آن‌ها راحت‌تر از موقعیت طبیعی خود خارج شود. به عنوان مثال سندرم اهلرز دانلوس یکی از سندرم‌های بافت همبند است که باعث می‌شود مفاصل و رباط‌ها بیش از حد انعطاف‌پذیر یا شل باشند. |
| انقباض شدید | گاهی نیز انقباض‌های شدید عضلانی حین تشنج می‌توانند فک را از موقعیت طبیعی خود خارج کنند. |
راه های تشخیص در رفتگی فک
زمانی که با علائم در رفتگی فک به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک فک و صورت‌تان را معاینه می‌کند و درباره نحوه آسیب، سابقه پزشکی‌تان، بیماری‌های زمینه‌ای و داروهایی که مصرف می‌کنید سوالاتی می‌پرسد. همچنین ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، یکی از آزمایش‌های زیر برای شما تجویز شود:
- تصویربرداری با اشعه ایکس که به پزشک کمک می‌کند مفصل فکی گیجگاهی را بررسی کرده و نشانه‌هایی از ورم، شکستگی یا سایر ناهنجاری‌ها را شناسایی کند.
- سی‌تی اسکن که نشان می‌دهد آیا فک شما از جای خود خارج شده است یا خیر. ممکن است پیش از تصویربرداری، از مایع کنتراست برای شما استفاده شود تا ناحیه مورد نظر بهتر دیده شود. اگر سابقه حساسیت به ماده کنتراست را دارید حتما به پزشک‌تان اطلاع دهید.
راه های درمان در رفتگی فک
در رفتگی فک یک وضعیت اورژانسی به شمار می‌رود که به درمان فوری و زودهنگام نیاز دارد. پزشک پس از معاینه فیزیکی و بررسی نتایج حاصل از روش‌های تصویربرداری، یک یا چند مورد از روش‌های درمانی زیر را توصیه می‌کند:
۱. داروها
ممکن است پزشک یا دندانپزشک برای بهبود وضعیت فک و تسکین درد و دیگر علائم، داروهای زیر را تجویز کند:
- شل کننده‌های عضلانی برای آرام‌سازی عضلات فک استفاده می‌شوند و امکان جا انداختن راحت‌تر فک را فراهم می‌کنند.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن نیز به کاهش ورم، درد و تب کمک می‌کنند. این داروها ممکن است در برخی افراد باعث خونریزی معده یا مشکلات کلیوی شوند. به همین خاطر اگر داروی رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، حتما قبل از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.
- در برخی موارد دارویی به طور مستقیم به مفصل گیجگاهی فکی تزریق می‌شود تا عضلات فک تقویت شده و از حرکت بیش از حد فک جلوگیری شود.
۲. جا انداختن فک
در روش جا انداختن فک، پزشک به آرامی استخوان فک را به موقعیت طبیعی خود بازمی‌گرداند. برای این کار، پزشک شست‌های خود را در دو طرف دهان و انگشتانش را زیر چانه قرار می‌دهد و به آرامی استخوان فک را فشار می‌دهد تا به جای اصلی خود برگردد. برای انجام این روش، معمولا از داروهای آرام‌بخش، بی‌حسی موضعی و گاهی حتی بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. اگر این درمان به موقع انجام شود، اثرگذاری بالایی دارد اما تاخیر در درمان می‌تواند احتمال موفقیت این روش را کاهش دهد.
۳. وسایل تثبیت کننده
در برخی موارد، برای جلوگیری از حرکت بیش از حد فک و کمک به تسریع بهبودی، از وسایل تثبیت‌کننده نظیر سیم‌ها یا نوارهای کشی استفاده می‌شود. این وسایل اغلب پس از تزریق دارو به مفصل فکی یا جا انداختن فک استفاده می‌شوند تا فک در موقعیت مناسب خود باقی بماند و احتمال دررفتگی مجدد آن کاهش پیدا کند.
۴. جراحی
اگر با وجود روش‌های درمانی ذکر شده، فک همچنان از مفصل گیجگاهی فکی جدا بماند، پزشک ممکن است انجام جراحی را توصیه کند. جراحی، با کوتاه کردن رباط‌هایی که استخوان فک را به جمجمه متصل می‌کنند، ثبات مفصل را افزایش می‌دهد. گاهی نیز جراحی برای ایجاد مسیر مناسب برای جااندازی خود به خودی فک انجام می‌شود.
برای درمان در رفتگی فک بهت جراحی توصیه شده؟ همین حالا نظر دوم بگیر.
۵. درمان خانگی دررفتگی فک
در رفتگی فک وضعیتی نیست که بتوان آن را در خانه درمان کرد، با این حال رعایت اقدامات مراقبتی زیر پس از مراجعه به پزشک، می‌تواند روند بهبودی را تسریع بخشد:
- در چند روز اول پس از دررفتگی، سعی کنید دهان‌تان را زیاد باز نکنید. برای مثال اگر هنگام خمیازه کشیدن مجبور شدید دهان‌تان را باز کنید، حتما با دست‌تان از فک حمایت کنید تا فشار کمتری به مفصل وارد شود.
- استفاده از کمپرس یخ به کاهش ورم و درد کمک می‌کند و می‌تواند مانع از آسیب دیدگی بافت شود. برای این کار مقداری یخ خرد شده را در کیسه پلاستیکی بریزید. سپس آن را با حوله بپوشانید و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، هر ساعت یک بار یا طبق دستور پزشک، روی ناحیه مفصل گیجگاهی فکی قرار دهید.
- در صورت وجود ورم، بهتر است هنگام خوابیدن، سر و شانه‌ها را با استفاده از سه یا چهار بالش بالا نگه دارید. این کار به کاهش ورم کمک می‌کند.
متن انگلیسی:
healthline
You will need to follow a soft diet as you recover from a dislocated or broken jaw.
ترجمه متن:
در دوران نقاهت پس از دررفتگی یا شکستگی فک، لازم است که از یک رژیم غذایی نرم پیروی کنید.
عوارض در رفتگی فک
در رفتگی فک، در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند به عوارض متعددی منجر شود که در ادامه به برخی از این عوارض اشاره کرده‌ایم:
- ناپایداری فک، که در این حالت فک شل می‌شود و مستعد در رفتگی‌های مکرر خواهد بود.
- بافت‌های اطراف فک نظیر عضلات، اعصاب و رگ‌های خونی ممکن است دچار آسیب‌های موقت یا دائمی شوند.
- درد مزمن و ادامه‌دار در ناحیه فک که می‌تواند عملکرد روزمره فرد، از جمله صحبت کردن و غذا خوردن را تحت تاثیر قرار دهد.
- در صورتی که فک به درستی ترمیم نشود، ممکن است فرد دچار ناهماهنگی دائمی فک شود. این وضعیت می‌تواند بر ظاهر فرد و در نتیجه اعتماد به نفس او تاثیر منفی بگذارد.
راه های پیشگیری از در رفتگی فک
پیشگیری کامل از در رفتگی فک همیشه ممکن نیست، زیرا این عارضه گاهی در نتیجه ضربات ناگهانی یا حوادث غیرقابل پیش‌بینی (مانند تصادف‌های رانندگی یا زمین خوردن) رخ می‌دهد. با این حال، رعایت نکات زیر می‌تواند احتمال بروز این مشکل را کاهش دهد:
- قبل از درمان‌های دندانپزشکی با دندانپزشک خود مشورت کنید و اگر هنگام درمان احساس خستگی یا فشار در ناحیه فک داشتید، حتما از دندانپزشک بخواهید برای مدتی کار را متوقف کند.
- مواد غذایی را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنید و از جویدن لقمه‌های بزرگ و باز کردن زیاد از حد دهان جلوگیری کنید.
- در فعالیت‌های فیزیکی و ورزش‌های پرخطر که احتمال ضربه به صورت وجود دارد، از تجهیزات محافظتی نظیر محافظ فک، کلاه ایمنی یا سایر وسایل ایمنی استفاده کنید.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
در رفتگی فک ممکن است به دلایل مختلفی از جمله ضربه مستقیم، اختلالات ساختاری یا حتی حرکات ساده‌ای مانند خمیازه کشیدن اتفاق بیفتد. این اختلال معمولا با علائم مشخصی مانند انحراف فک به یک سمت، درد شدید، ورم، کبودی و ناهماهنگی در قرارگیری دندان‌ها همراه است. در صورت بروز این علائم، مراجعه سریع به متخصص فک و صورت ضروری است تا با تشخیص دقیق و اقدامات درمانی مناسب، عملکرد طبیعی فک شما هر چه زودتر بازگردانده شود.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!