فهرست مطالب
دیابت چند نوع مختلف دارد که هرکدام به دلایل متفاوتی ایجاد میشوند. در بعضی افراد بدن دیگر انسولین نمیسازد، در برخی دیگر سلولها به انسولین پاسخ نمیدهند و گاهی هم بارداری یا مشکلات پانکراس باعث بالا رفتن قند خون میشود. علاوه بر این، انواع نادرتری مانند دیابت مونوژنیک یا دیابت ناشی از سوءتغذیه هم وجود دارد. در ادامه این مطلب از دکترتو قرار است بیشتر با انواع دیابت آشنا شویم و بهتر بفهمیم دیابت چه شکلهای متفاوتی دارد و چرا درمان آن برای هر فرد میتواند کاملا متفاوت باشد.
جدول انواع دیابت
دیابت میتواند ناشی از خودایمنی، مقاومت به انسولین، تغییرات دوران بارداری، مشکلات ساختاری پانکراس یا حتی جهشهای ژنتیکی باشد. به همین دلیل بیماران دیابتی همیشه در یک گروه قرار نمیگیرند و شناخت تفاوتها برای درک بهتر مسیر درمان اهمیت دارد. برای مقایسه مشخصات هر نوع، جدول زیر را ببینید.
| نوع دیابت | تعریف |
|---|---|
| دیابت نوع ۱ | بیماری خودایمنی که باعث تخریب پیشرونده سلولهای بتای پانکراس و کمبود تقریبا کامل انسولین میشود. معمولا در سنین کودکی و نوجوانی بروز میکند اما در هر سنی ممکن است دیده شود. |
| دیابت نوع ۲ | اختلال مزمن در تنظیم قند خون ناشی از ترکیب مقاومت به انسولین در بافتهای محیطی و نقص نسبی ترشح انسولین از سلول بتا است. معمولا در بزرگسالان با اضافهوزن یا چاقی دیده میشود اما در جوانان هم رو به افزایش است. |
| دیابت نوع ۱.۵ (LADA) | ترکیبی از دیابت نوع ۱ و ۲ است که شروع کندتری دارد و معمولا در بزرگسالان دیده میشود. |
| دیابت نوع ۳c (دیابت پانکراتوژنیک) | دیابت نوع ۳c یا دیابت پانکراتوژنیک زمانی رخ میدهد که لوزالمعده بهدلیل بیماریهایی مانند پانکراتیت مزمن، جراحی یا تومور دچار آسیب شود و توانایی تولید انسولین را از دست بدهد. |
| دیابت نوع ۵ (دیابت مرتبط با سوءتغذیه) | دیابت مرتبط با سوءتغذیه مزمن با کاهش شدید تولید انسولین، بدون مکانیسم خودایمنی کلاسیک است. معمولا ناشی از سوءتغذیه در اوایل زندگی و دوران رشد است. بیشتر در نوجوانان و جوانان بسیار لاغر در کشورهای کمدرآمد با سابقه طولانی سوءتغذیه دیده میشود. |
| دیابت ناشی از دارو | برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها میتوانند باعث افزایش قند خون شوند. این نوع دیابت معمولا با قطع یا تنظیم دارو بهتر کنترل میشود (اما در برخی پایدار میماند). |
| دیابت عصبی | دیابت عصبی اصطلاحی غیرعلمی است که معمولا برای اشاره به افزایش موقت قند خون ناشی از استرس شدید بهکار میرود. این حالت هایپرگلیسمی مرتبط با استرس یا اختلالات رفتاری مرتبط با دیابت نامگذاری میشود. |
انواع دیابت چیست؟
انواع بیماری دیابت به زبان ساده بر اساس مکانیزم اختلال در انسولین و علت زمینهای به چند گروه مشخص تقسیم میشوند. دیابت نوع ۱ یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی سلولهای تولیدکننده انسولین را از بین میبرد. دیابت نوع ۲ نتیجه مقاومت سلولها به انسولین و کاهش تدریجی ترشح آن است و شایعترین شکل بیماری محسوب میشود. دیابت بارداری در دوران بارداری بروز میکند و معمولا پس از زایمان برطرف میشود اما خطر دیابت نوع ۲ را افزایش میدهد.
علاوه بر این، انواع کمتر شایعی مانند دیابت مونوژنیک (ناشی از جهشهای ژنی)، دیابت ناشی از آسیب پانکراس (نوع ۳c)، و اشکال هیبریدی مانند LADA هم وجود دارند. شناخت این دستهبندیها برای انتخاب درمان درست و پیشبینی سیر بیماری ضروری است، زیرا هر نوع رفتار، علائم و پاسخ درمانی متفاوتی دارد.
به طور کلی انواع دیابت شامل موارد زیر هستند:
- دیابت نوع یک
- دیابت نوع دو
- دیابت نوع 3C
- دیابت نوع ۵
- دیابت نوع ۱.۵ (LADA)
- دیابت ناشی از دارو
- دیابت عصبی
۱. دیابت نوع یک
دیابت نوع ۱ را دیابت وابسته به انسولین هم میگویند به این معنی که فرد باید روزانه انسولین مصنوعی را دریافت کند تا زنده بماند. در دیابت نوع یک، بدن به سلولهای پانکراس که انسولین میسازند حمله میکند. این حمله باعث میشود که بدن دیگر قادر به تولید انسولین نباشد.
در این نوع دیابت، بدن همچنان کربوهیدراتهای غذا و نوشیدنیها را تجزیه و به گلوکز تبدیل میکند. اما زمانی که گلوکز وارد جریان خون میشود، هیچ انسولینی وجود ندارد که اجازه دهد گلوکز وارد سلولهای بدن شود. این اتفاق باعث تجمع گلوکز در جریان خون و در نتیجه افزایش سطح قند خون میشود.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت uvahealth
In diabetes type 1, the pancreas does not make insulin, because the body’s immune system attacks the islet cells in the pancreas that make insulin
ترجمه فارسی:
در دیابت نوع ۱، لوزالمعده انسولین تولید نمیکند زیرا سیستم ایمنی بدن سلولهای جزایر لانگرهانس لوزالمعده را که مسئول ساخت انسولین هستند، مورد حمله قرار میدهد.
۲. دیابت نوع دو
دیابت نوع دو در بزرگسالان بیشتر شایع است. در نوع ۲ دیابت، بدن یا انسولین کافی تولید نمیکند یا سلولها به طور معمول به انسولین پاسخ نمیدهند که این وضعیت باعث ایجاد مقاومت به انسولین میشود. دلیل این نوع از انواع دیابت هم ناشناخته است. هرچند اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی هم در ایجاد دیابت نوع دو نقش دارند. داشتن اضافه وزن به شدت با پیشرفت آن ارتباط دارد، بااینحال همه افراد مبتلا به این نوع از دیابت دارای اضافه وزن نیستند.
دیابت خاموش
دیابت خاموش یا دیابت نوع ۲ غیرقابل تشخیص، حالتی است که فرد سطح قند خون بالایی دارد اما هنوز علائم واضحی ندارد. بسیاری افراد نمیدانند مبتلا هستند زیرا تشنگی شدید، تکرر ادرار یا خستگی را تجربه نمیکنند. این بیماری معمولا بهتدریج ایجاد میشود و میتواند بدون درمان به مشکلات جدی مانند بیماری قلبی، آسیب کلیه، چشم و اعصاب منجر شود.
بسیاری از مبتلایان به دیابت نوع ۲ ممکن است سالها بیعلامت باشند اما این وضعیت نوع جداگانه محسوب نمیشود.
پیش دیابت
پیش دیابت زمانی رخ میدهد که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است اما هنوز آنقدر بالا نیست که بتوان آن را دیابت نوع ۲ در نظر گرفت. اگر پیش دیابت دارید، آسیبهای قلب، عروق خونی و کلیوی ممکن است از قبل شروع شده باشند. در صورتی که شیوه زندگیتان را تغییر ندهید و درمان را شروع نکنید، پیش دیابت میتواند تبدیل به دیابت نوع ۲ شود.
پیشدیابت نوعی دیابت نیست؛ وضعیت پرخطری است که با اصلاح سبک زندگی قابل برگشت یا مهار است.
۳. دیابت نوع 3C
یکی از انواع دیابت نادر، دیابت نوع 3C است که به دلیل آسیب ناشی از بیماریهای پانکراس مانند التهاب (پانکراتیت)، تومورها یا جراحی برداشتن بخشی از پانکراس ایجاد میشود. در این نوع دیابت، آسیب به سلولهای تولیدکننده انسولین در پانکراس باعث کاهش تولید انسولین و افزایش سطح قند خون میشود. برخلاف دیابت نوع یک و ۲، دیابت نوع 3C معمولا به دلیل مشکلات ساختاری یا عملکردی پانکراس ناشی از بیماریهای دیگر بروز میکند.
۴. دیابت نوع ۵
دیابت نوع ۵ به نوعی از دیابت گفته میشود که به اسم «دیابت مرتبط با سو تغذیه» هم شناخته میشود. این بیماری که در سال ۲۰۲۵ به رسمیت شناخته شد، معمولا در کشورهای کمتر توسعه یافته دیده میشود و بیشتر در جوانان و نوجوانانی مشاهده شده است که دچار لاغری مفرط یا سو تغذیه هستند. دیابت نوع ۵ اغلب با دیابت نوع یک اشتباه گرفته میشود؛ زیرا رفتاری شبیه به دیابت نوع یک دارد.
۵. دیابت نوع ۱.۵ (LADA)
دیابت LADA که مخفف Latent Autoimmune Diabetes in Adults است، به اسم دیابت نوع ۱.۵ هم معروف است. این نوع از دیابت از نوع خودایمنی است و در بزرگسالی (سنین بیشتر از ۳۰ سال) بروز میکند و ویژگیهایی دارد که هم مربوط به دیابت نوع ۱ هستند و هم دیابت نوع ۲.
در دیابت LADA سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلولهای تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله میکند. یکی از مشکلات افراد مبتلا به دیابت LADA این است که معمولا به اشتباه دیابت آنها دیابت نوع ۲ تشخیص داده میشود.
علائم دیابت رو داری و نمیدونی چیکار کنی؟
همین حالا برای بررسی تخصصی نوبت بگیر.
۶. دیابت عصبی
دیابت عصبی در واقع هایپرگلیسمی مرتبط با استرس یا اختلالات رفتاری مرتبط با دیابت است که در آن فرد دچار رفتارهای غیرعادی مرتبط با غذا و متابولیسم است و گاهی با علائم دیابت اشتباه گرفته میشود اما منشا آن روانی است نه اختلال انسولین.
۷. دیابت ناشی از دارو
این نوع دیابت زمانی ایجاد میشود که مصرف برخی داروها باعث افزایش سطح قند خون شود. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، برخی داروهای ضد روانپریشی، داروهای ضد ویروس و برخی داروهای ادرارآور میتوانند باعث اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین شوند. دیابت ناشی از دارو معمولا با قطع یا تغییر دارو (اما در برخی پایدار میماند)، اصلاح سبک زندگی و گاهی استفاده از داروهای کنترلکننده قند قابل مدیریت است.
دیابت شیرین از انواع دیابت است؟
دیابت شیرین یا دیابت ملیتوس گروهی از اختلالات متابولیک است که با افزایش مزمن قند خون بهدلیل نقص در ترشح انسولین، عملکرد آن یا هر دو مشخص میشود. این بیماری شامل انواعی مانند دیابت نوع ۱، نوع ۲ و دیابت بارداری است که هرکدام مکانیسم پاتوفیزیولوژیک متفاوتی دارند. در صورتی که کنترل مناسب انجام نشود، دیابت شیرین میتواند به آسیب عروقی، عصبی و کلیوی منجر شود.
دیابت شیرین اصطلاحی برای نوع ۱، نوع ۲، بارداری و سایر علل اختصاصی دیابت است و نوع جداگانه نیست.
دیابت بی مزه نوعی دیابت است؟
دیابت بی مزه یک بیماری نادر است که با افزایش شدید تولید ادرار و تشنگی مفرط مشخص میشود. برخلاف دیابت شیرین، در این نوع از دیابت قند خون طبیعی است و مشکل از کمبود هورمون ضد ادراری (ADH) یا اختلال کلیه در پاسخ به آن است. فرد مبتلا روزانه ممکن است چندین لیتر ادرار دفع کند و به همین دلیل احساس تشنگی شدید دارد.
دیابت بیمزه نوعی دیابت نیست و به اختلال هورمون ADH مربوط است.
انواع دیابت براساس سن و گروه های مختلف
دیابت میتواند در هر سنی بروز کند و الگوی ابتلا در گروههای مختلف متفاوت است. در نوزادان، دیابت معمولا منشا مونوژنیک دارد و قبل از ششماهگی تشخیص داده میشود. در کودکان و نوجوانان، دیابت نوع ۱ شایعتر است و با تخریب خودایمنی سلولهای بتا بروز میکند. در بزرگسالان، دیابت نوع ۲ غالب است و معمولا با مقاومت به انسولین و عوامل سبک زندگی ارتباط دارد. در دوران بارداری، دیابت بارداری بهدلیل تغییرات هورمونی رخ میدهد و پس از زایمان معمولا برطرف میشود اما خطر نوع ۲ را افزایش میدهد.
۱. دیابت مونوژنیک
یکی از نادرترین انواع دیابت، دیابت مونوجنی یا مونوژنیک (Monogenic) است که به دلیل جهش در یک ژن خاص ایجاد میشود. این دیابت معمولا در سنین جوانی یا در دوران کودکی بروز میکند و میتواند از والدین به صورت ارثی به کودکان انتقال پیدا کند. دیابت مونوژنیک به علت ویژگیهای ژنتیکی خاص خود، ممکن است نیاز به درمانهای متفاوتی نسبت به انواع دیگر دیابتها داشتهباشد و در برخی موارد، با داروهای خوراکی به جای تزریق انسولین قابل درمان است.
دیابت مونوژنیک به ۲ نوع کلی ( دیابت MODY و دیابت نوزادان) تقسیم میشود:
- دیابت MODY: دیابت MODY (مخفف Maturity Onset Diabetes of the Young) این نوع دیابت در سن نوجوانی شروع میشود و به دلیل اختلال یک ژن خاص در تنظیم سطح قند خون ایجاد میشود.
- دیابت نوزادان (Neonatal Diabetes): این نوع دیابت در سن بسیار کم شروع میشود
۲. دیابت در کودکان
دیابت در کودکان بیشتر از نوع ۱ است و ناشی از تخریب خودایمنی سلولهای بتای پانکراس رخ میدهد. شروع بیماری معمولا سریع است و با علائمی مانند تشنگی زیاد، پرادراری و کاهش وزن همراه میشود. کودکان بهدلیل ذخایر متابولیک کمتر، بیشتر در معرض کتواسیدوز قرار دارند.
۳. دیابت در نوجوانی
در نوجوانان علاوه بر نوع ۱، موارد نوع ۲ هم بهدلیل چاقی و کاهش فعالیت بدنی در حال افزایش است. تغییرات هورمونی بلوغ باعث مقاومت بیشتر به انسولین میشود و کنترل قند خون را دشوارتر میکند. شناخت دیرهنگام علائم میتواند منجر به عوارض حاد مانند کتواسیدوز شود. درمان ترکیبی از آموزش، اصلاح سبک زندگی و در صورت نیاز انسولین یا داروهای خوراکی است.
برای درمان بیماری دیابت همین الان نوبت دکترتو رزرو کن.
۴. دیابت در جوانی
دیابت در جوانی معمولا بهصورت نوع ۱، نوع ۲ زودرس یا انواع مونوژنیک مانند MODY دیده میشود. سبک زندگی پرتنش، چاقی و مصرف غذاهای پرکالری در بروز نوع ۲ نقش مهمی دارد. این گروه سنی بهدلیل طولانی بودن دوره ابتلا، در معرض خطر بالاتر عوارض مزمن قرار میگیرد. مدیریت موثر بیماری نیازمند درمان منظم، فعالیت بدنی، تغذیه مناسب و بررسی مداوم قند خون است.
۵. دیابت بارداری
دیابت بارداری توسط هورمونهای ترشح شده از جفت ایجاد میشود که اثرات مسدودکننده انسولین دارند. این نوع از انواع دیابت تنها در دوران بارداری رخ میدهد و معمولا در افرادی که پیش دیابت یا سابقه خانوادگی دیابت دارند دیده میشود. دیابت بارداری معمولا بعد از بارداری از بین میرود. با این حال، برخی از زنانی که دیابت بارداری دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در مراحل بعدی زندگی خود هستند.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت mayoclinic
Gestational diabetes is diabetes that’s first diagnosed during pregnancy.
ترجمه فارسی:
دیابت بارداری نوعی دیابت است که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده میشود.
عوامل خطر مشترک بین انواع دیابت
عوامل خطر مشترک میان انواع دیابت شامل مجموعهای از شرایط متابولیک، ژنتیکی و محیطی است که احتمال اختلال در تولید یا عملکرد انسولین را افزایش میدهند. سابقه خانوادگی دیابت و زمینه ژنتیکی از مهمترین عوامل هستند و در بیشتر انواع بیماری نقش دارند.
اضافهوزن، چاقی شکمی، کمتحرکی و رژیم غذایی پرکالری باعث افزایش مقاومت به انسولین میشوند و خطر انواع دیابت را بالا میبرند. استرسهای فیزیولویک، عفونتها، اختلالات هورمونی و مصرف برخی داروها هم میتوانند مسیر بروز دیابت را سریعتر کنند. همچنین افزایش سن، فشار خون بالا و اختلال چربی خون از عوامل خطر مشترک و تقویتکننده محسوب میشوند.
علائم مشترک در انواع دیابت ها
فرد در تمام انواع دیابت معمولا همه یا تعدادی از علائم دیابت را تجربه میکند. شدت و تعداد این علائم میتواند بسته به نوع دیابت، میزان قند خون و وضعیت سلامت عمومی فرد متفاوت باشد. برخی از این نشانهها ممکن است بهتدریج ظاهر شوند و برخی دیگر بهطور ناگهانی بروز کنند. آگاهی از این علائم به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر بیماری کمک میکند. این علائم عبارتند از:
- افزایش تشنگی و خشکی دهان
- تکرر ادرار
- خستگی
- تاری دید
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- بی حسی یا سوزنسوزنشدن دستها یا پاها
- زخم یا بریدگیهایی که سرعت بهبودی آهستهای دارند
- عفونتهای مکرر پوستی یا عفونت قارچی واژن
تفاوت های مهم بین انواع دیابت
دیابت انواع مختلفی دارد که از نظر علت بروز، نحوه پیشرفت، روشهای درمان و تاثیر آن بر سلامت فرد با یکدیگر متفاوت هستند. درک تفاوتهای مهم بین انواع دیابت به تشخیص دقیقتر، انتخاب روش درمانی مناسب و پیشگیری از عوارض کمک میکند. در ادامه، به مقایسه انواع دیابت پرداختیم تا ویژگیها و تفاوتهای آنها بهخوبی مشخص شود.
تفاوت دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ شایعتر از دیابت نوع ۱ است. از طرف دیگر دیابت نوع ۱ به خاطر اشتباه سیستم ایمنی در حمله به پانکراس رخ میدهد. این در حالی است که دیابت نوع ۲ یک وضعیت هورمونی است و زمانی اتفاق میافتد که بدن به خوبی به انسولین پاسخ نمیدهد. تفاوت این دو نوع دیابت را در جدول زیر مشاهده میکنید.
| وجه تمایز | دیابت نوع ۱ | دیابت نوع ۲ |
|---|---|---|
| علت بروز | بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به سلولهای تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله میکند. | ناشی از مقاومت بدن به انسولین یا کاهش تولید آن |
| سن شروع | معمولاً در کودکان و نوجوانان ظاهر میشود | بیشتر در بزرگسالان و افرادی با سبک زندگی ناسالم دیده میشود |
| درمان | نیاز به تزریق دائمی انسولین دارد | در ابتدا با تغییر سبک زندگی کنترل میشود و ممکن است نیاز به داروهای خوراکی یا انسولین داشته باشد |
تفاوت دیابت بارداری و دیابت نوع ۲
دیابت بارداری تنها زنان باردار را تحت تاثیر قرار میدهد اما دیابت نوع ۲ میتواند بزرگسالان و گاهی نوجوانان را مبتلا کند. دیابت بارداری در بیشتر موارد یک عارضه موقت در نظر گرفته میشود در صورتیکه دیابت نوع ۲ اگر کنترل و درمان نشود، میتواند یک عارضه مادامالعمر باشد.
۴.۶ (۱۸۱۸ نظر)۴.۷ (۱۶۴۶ نظر)۴.۹ (۱۳۲۷ نظر)۳.۹ (۱۶۶۵ نظر)۴.۶ (۱۱۴۸ نظر)۴.۶ (۱۰۶۶ نظر)برای تشخیص دقیق نوع دیابت به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
اگر با علائمی مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی، کاهش وزن یا سابقه خانوادگی دیابت مواجه هستید، شناخت انواع دیابت بهتنهایی کافی نیست و حتما باید وضعیت شما توسط متخصص غدد ارزیابی شود. از طریق سامانه دکترتو میتوانید در کمترین زمان نوبت حضوری یا آنلاین از بهترین دکتر غدد ایران بگیرید، نوع دیابت خود را بهطور دقیق مشخص کنید و تحت یک برنامه درمانی اصولی و شخصیسازیشده قرار بگیرید تا از عوارض طولانیمدت بیماری پیشگیری شود. در ادامه لیستی از برجسته ترین پزشکان غدد در شهرهای مختلف ایران را مشاهده میکنید.
نتیجه گیری
ابتلا به دیابت میتواند زندگی شما را تغییر دهد اما این به معنی از دست دادن فرصت داشتن یک زندگی شاد و سالم نیست. برای تشخیص زودهنگام دیابت، ابتدا باید با انواع دیابت، علائم و علل بروز آنها آشنا شوید. به همین خاطر در این مقاله، به تمام نکات ضروری درباره انواع دیابت پرداختهایم.
برای داشتن یک زندگی باکیفیت و بدون مشکل، پیشنهاد میکنیم که در صورت مشاهده علائمی مانند افزایش ادرار، تشنگی زیاد، خشکی دهان، کاهش وزن بیدلیل و دیگر علائم مشابه، به متخصص غدد یا بهترین متخصص داخلی مراجعه کنید. پزشک معمولا پس از تشخیص قطعی، برنامه درمانی مناسبی را بر اساس شرایط شما تجویز میکند. برای دریافت نوبت مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین از پزشک متخصص میتوانید از سامانه دکترتو کمک بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!