بیماری آدیسون یا نارسایی غده‌ فوق کلیه چیست؟

بیماری آدیسون یک اختلال هورمونی است که در آن غدد فوق کلیوی هورمون کورتیزول و گاهی اوقات آلدوسترون کافی تولید نمی‌کنند. این اتفاق می‌تواند ناشی از اختلالات خودایمنی، عفونت‌ها یا عوامل ژنتیکی باشد. علائم آن نیز شامل خستگی، کاهش وزن، حالت تهوع، فشار خون پایین و تیره شدن پوست است. تشخیص پزشکی و درمان جایگزین هورمونی مادام العمر برای مدیریت آن ضروری است. برای درمان تخصصی، به متخصص غدد یا دکتر نفرولوژی مراجعه کنید. در سایت دکترتو امکان دریافت نوبت ویزیت حضوری و مشاوره آنلاین برای شما قرار گرفته است.

بیماری آدیسون چیست؟

بیماری آدیسون به انگلیسی addison’s disease یا نارسایی غده‌ی فوق کلیوی، یک اختلال نادر است که در آن بدن با کمبود تولید نوعی هورمون مواجه است؛ به عبارت دیگر در بیماری آدیسون، غده‌‌ی فوق کلیوی که دقیقا در بالای کلیه‌ها قرار دارد، هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون کمتری را تولید می‌کنند. آدیسون در تمام گروه‌های سنی و در هر دو جنس اتفاق می‌افتد و ممکن است تهدید کننده‌ زندگی فرد باشد. درمان آن شامل جایگزینی هورمون‌های از دست رفته است.

علائم بیماری آدیسون چیست؟

نشانه‌های بیماری آدیسون معمولا به آرامی و اغلب طی چند ماه پیشرفت می‌کنند. علائم در اینگونه بیماری‌ها با پیشرفت آهسته، تا زمانی که یک استرس مانند بیماری و یا هرگونه آسیب بر بدن باعث تشدید آن شود، نادیده گرفته می‌شوند. مهمترین نشانه و علائم آدیسون عبارتند از:

• خستگی شدید
• کاهش وزن و اشتها
• تیره شدن پوست (هایپرپیگمنتاسیون)
• کاهش فشار خون در حد غش کردن
• اشتیاق به مصرف نمک
• کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
• حالت تهوع، اسهال یا استفراغ (علائم گوارشی)
• درد شکم
• علائم اسپاسم عضلانی یا درد عضلانی و مفصلی
• تحریک‌پذیری و بی‌قراری
• افسردگی یا سایر علائم رفتاری
• ریزش مو یا اختلال عملکرد جنسی در زنان

آیا بیماری آدیسون خطرناک است؟

با متخصص غدد مشورت کن!

دکتر غدد آنلاینمتخصص غدد و متابولیسم

نارسایی کلیوی روی بیماری آدیسون تاثیر دارد؟ (علائم اولیه بیماری ادیسون)

گاهی علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون به طور ناگهان ظاهر می‌شوند. نارسایی حاد غده‌ی فوق کلیه می‌تواند منجر به شوک تهدید کننده‌ زندگی شود. اگرعلائم و نشانه‌های زیر را تجربه کردید، سریع به اورژانس مراجعه کنید:

• ضعف شدید
• گیجی
• درد در پشت یا پاها
• درد شدید شکمی، استفراغ و اسهال، که منجر به کم آبی بدن شود
• کاهش سطح هوشیاری یا فراموشی
• کاهش فشار خون
• افزایش پتاسیم (هایپرکالمی) و کاهش سدیم (هیپوناترمی)

اگر بیماری آدیسون درمان نشود، ممکن است به دلیل استرس‌های جسمی نظیر،عفونت یا بیماری پیشرفت کند. به طور معمول، غده فوق کلیه به میزان ۲ تا ۳ برابر میزان معمول در پاسخ به استرس فیزیکی کورتیزول تولید می‌کند، که با نارسایی غده‌ی فوق کلیه، ناتوانی در افزایش تولید کورتیزول در استرس می‌تواند منجر به بیماری آدیسون شود. معمولا افراد مبتلا به بیماری آدیسون به بیماری‌های خود ایمنی نیز مبتلا هستند.

چه زمانی برای درمان علائم آدیسون باید به پزشک مراجعه کرد؟

برای اختلالات هورمونی به چه دکتری مراجعه کنیم؟ هر زمان دچار علائم شایع بیماری آدیسون شدید، باید به دکتر غدد و متابولیسم مراجعه کنید، مانند:

• تیرگی قسمتی از پوست
• خستگی شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• مشکلات دستگاه گوارش مانند حالت تهوع، استفراغ و درد شکمی
• سرگیجه یا غش کردن
• اشتیاق به مصرف نمک
• درد مفصلی یا عضلانی

دلایل ایجاد و علت بیماری آدیسون چیست؟

در بیماری آدیسون، آسیب به غدد فوق کلیوی منجر به کاهش تولید هورمون‌ کورتیزول و آلدوسترون و علت بی حالی و خستگی مداوم می‌شود. غدد فوق کلیه بخشی از سیستم غدد درون ریز هستند و آنها هورمون‌هایی تولید می کنند که تقریبا دستورالعمل هر عضو و بافت را در بدن مشخص می‌کند.

غده فوق کلیه شامل دو قسمت است بخش مرکزی که هورمون‌های شبه آدرنالین را تولید می‌کند و بخش قشری که مسئول تولید گروهی از هورمون‌ها به نام کورتیکواستروئید است. کورتیکواستروئیدها عبارتند از:

• گلوکوکورتیکوئیدها : این هورمون‌ها شامل کورتیزول، که توانایی بدن در تبدیل غذا به انرژی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در پاسخ التهابی سیستم ایمنی بدن و پاسخ به استرس نقش دارد.
• مینرالوکورتیکوئیدها: این هورمون‌ها شامل آلدوسترون است، که عامل حفظ تعادل سدیم و پتاسیم در بدن و نرمال نگه داشتن فشار خون است.
• آندروژن‌ها: این هورمونهای جنسی مردانه در مقادیر کم توسط غده فوق کلیه در مردان و زنان تولید می‌شود. این هورمون عامل رشد جنسی، تاثیر بر روی توده عضلانی و میل جنسی در مردان و احساس خوشایند در هر دو جنس است و تغییر آنها علائم مشکلات هورمونی در زنان و مردان را ایجاد می‌کند.

۱. علت بیماری ادیسون و نارسایی اولیه‌ غده‌ فوق کلیه

هنگامی که بخش قشری غده‌ی فوق کلیه آسیب ببیند و به اندازه ی کافی هورمون تولید نکند، به آن نارسایی اولیه‌ی غده‌ی فوق کلیه گفته می‌شود و بیشتر به دلیل بیماری خودایمنی رخ می‌دهد، که به دلایل ناشناخته، سیستم ایمنی بدن قشر غده‌ی فوق کلیه را به عنوان یک عامل خارجی و بیگانه شناسایی کرده و به آن حمله می‌کند و آن را از بین می‌برد. احتمال وجود سایر بیماری‌های خود ایمنی در افراد مبتلا به آدیسون از افراد دیگر بیشتر است. علل دیگر نارسایی غده‌ی فوق کلیه عبارتند از:

• بیماری سل
• سایر عفونت‌های غده‌ی فوق کلیه
• گسترش سرطان به غدد فوق کلیوی
• خونریزی در غدد فوق کلیه

متن انگلیسی:
A blood test can find antibodies that are present in autoimmune Addison’s disease. Antibodies are proteins made by your immune system to protect your body from bacteria or viruses. In autoimmune Addison’s disease, the antibodies mistakenly attack the adrenal glands.
ترجمه فارسی:
آزمایش خون می‌تواند آنتی بادی‌هایی را پیدا کند که در بیماری خودایمنی آدیسون وجود دارد. آنتی بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن شما ساخته می‌شوند تا از بدن در برابر باکتری‌ها یا ویروس‌ها محافظت کنند. در بیماری خودایمنی آدیسون، آنتی بادی‌ها به اشتباه به غدد فوق کلیوی حمله می‌کنند.

به نقل از سایت niddk

۲. دلیل آدیسون و نارسایی ثانویه غده‌ فوق کلیه

غده هیپوفیز نوعی هورمون به نام آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) می‌سازد، که این هورمون باعث تحریک تولید هورمون‌های دیگر از قشر غده‌ی فوق کلیه می‌شود. تومورهای خوش خیم، التهاب و جراحی هیپوفیز، شایع‌ترین علل اختلال در تولید هورمون‌های هیپوفیزی هستند.

بنابراین کاهش تولید هورمون آدرنوکورتیکوتروپین باعث می‌شود که تولید هورمون‌های گلوکوکورتیکوئید و آندروژن با وجود سالم بودن غده‌ فوق کلیه کاهش یابد، که این حالت نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه نامیده می‌شود. کاهش هورمون آدرنوکورتیکوتروپین بر تولید مینرالوکورتیکوئیدها هیچ تاثیری ندارد.

اکثر علائم نارسایی ثانویه مشابه موارد نارسایی اولیه‌ی غده‌ی فوق کلیه است، با این حال، افرادی که دارای نارسایی ثانویه هستند، علائمی مانند هایپرپیگمنتاسیون (تیرگی پوست) ندارند و احتمال کم آب شدن بدن یا کاهش فشار خون در آنها کمتر است و احتمالا دارای قند خون پایین هستند.

علت موقت نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه قطع ناگهانی مصرف داروهای کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون برای درمان بیماری‌های مزمنی همچون آسم و آرتریت (التهاب مفاصل) است، اینگونه داروها را باید رفته رفته قطع کرد.

بیماری آدیسون چگونه تشخیص داده می‌ شود؟

ابتدا دکتر غدد پیرامون تاریخچه بیماری و علائم و نشانه‌ها، سوال‌هایی می‌پرسد و ممکن است نیاز به انجام برخی از اقدامات زیر نیز باشد:

• آزمایش خون: در این آزمایش یا eosinophil آزمایش خون می‌توان سطح سدیم، پتاسیم، کورتیزول و هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) (هورمون تحریک کننده قشر فوق کلیه جهت ترشح هورمون) خون و مقدار آنتی‌بادی‌های مرتبط با بیماری خود ایمنی آدیسون را اندازه‌گیری کرد.

• آزمون تحریک هورمون آدرنوکورتیکوتروپین: این هورمون عامل تولید هورمون کورتیزول از غده‌ فوق کلیه است که سطح کورتیزول خون را قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی اندازه‌گیری می‌کند.

• تست هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) ناشی از انسولین: پزشکان این آزمایش را در صورت شک به نارسایی غده‌ی هیپوفیز (نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه) درخواست می‌دهد، این آزمایش شامل بررسی قند خون (گلوکز خون) و سطح کورتیزول پس از تزریق انسولین است، که در افراد سالم سطح گلوکز کاهش و سطح کورتیزول افزایش می‌یابد.

• تصویربرداری: از سی‌تی‌اسکن جهت بررسی اندازه غده‌ فوق کلیه و جستجوی سایر اختلالات احتمالی در حفره شکمی استفاده می‌کنند، همچنین در صورت شک به نارسایی ثانویه غده‌ی فوق کلیه MRI غده‌ هیپوفیز را توصیه می‌کنند. 

همین حالا درمان قطعی بیماری ادیسون را پیدا کن!

دکتر اختلالات هورمونی

درمان بیماری آدیسون (آیا بیماری ادیسون درمان دارد؟)

تمام درمان‌های بیماری آدیسون شامل دارو است. برای درمان باید سطح هورمون‌هایی که بدن تولید نمی‌کند، به صورت هورمون جایگزین شود و بعضی از گزینه‌های درمان شامل کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند موارد زیر است:

• هیدروکورتیزون
• پردنیزون یا متیل پردنیزولون برای جایگزینی کورتیزول
• فلودروکورتیزون برای جایگزینی آلدوسترون

سایر موارد درمانی عبارتند از:

• رژیم غذایی: فرد در رژیم غذایی خود به مقدار زیادی نمک (سدیم) به خصوص در حین ورزش‌های سنگین، در آب و هوای گرم و در صورت مشکلات دستگاه گوارش مانند اسهال نیاز دارد.

• شرایط استرس‌زا: اگر بدن در شرایط استرس‌زا مانند عمل جراحی، ابتلا به عفونت یا یک بیماری جزیی قرار بگیرد، پزشک توصیه می‌کند که به طور موقت مقدار دوز داروها را افزایش دهد و اگر فرد بیمار قادر به استفاده از داروها به صورت خوراکی نیست و استفراغ می‌کند، نیاز به تجویز کورتیکواستروئیدهای تزریقی است.

• کیت تزریق گلوکوکورتیکوئید: کیت حاوی سوزن، سرنگ و فرم تزریقی کورتیکواستروئیدها است که برای موارد اضطراری استفاده می‌شود.

• بررسی‌های سالانه: حداقل یک بار در سال به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید، پزشک شما ممکن است یک آزمایش سالانه برای تعدادی از بیماری‌های خودایمنی را توصیه کند.

بهترین رژیم غذایی بیماری آدیسون چیست؟ (درمان گیاهی بیماری ادیسون)

روی رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات و منابع پروتئین بدون چربی، با مقدار زیادی کلسیم و ویتامین D تمرکز کنید. همچنین ممکن است برای بهبود علائم، نیاز به افزایش مصرف نمک داشته باشید. از غذاهای حاوی قند و چربی اشباع شده پرهیز کنید و گوشت‌های فرآوری شده، غلات تصفیه شده، نوشابه و غذاهای سرخ شده را محدود کنید.

چگونه می‌ توان از بیماری آدیسون پیشگیری کرد؟

نمی‌توان از ابتلا به بیماری آدیسون پیشگیری کرد، اما گام‌هایی برای پیشگیری از نارسایی حاد غده‌ی فوق کلیه وجود دارد:

• اگر همیشه احساس خستگی، ضعف و یا کاهش وزن دارید، با پزشک خود صحبت کنید و راجع به کوچک شدن غده‌ی فوق کلیه بپرسید.
• اگر بیماری آدیسون شما تشخیص داده شده است، از پزشک خود درباره‌ چگونگی تنظیم دوز داروی خود در زمان سایر بیماری‌ها بپرسید، زیرا باید چگونگی افزایش دوز کورتیکواستروئیدها را یاد بگیرید.
• اگر شدیدا بیمار شدید و حالت و تهوع و استفراغ داشتید و قادر به استفاده از داروهای خود نبودید، به اورژانس مراجعه کنید.
• برخی از افراد مبتلا به آدیسون نسبت به عوارض جانبی هیدروکورتیزون و پردنیزون نگران هستند، زیرا شاهد این عوارض در افرادی که به دلایل دیگر داروهای استروئیدی را مصرف کرده‌اند، بودند، اما چون در افراد مبتلا به بیماری آدیسون، دوز بالای گلوکوکورتیکوئید تجویز شده، جایگزین هورمون‌های از دست رفته است، این عوارض رخ نمی‌دهد، بنابراین همیشه جهت اطمینان از دوز مناسب دارو با پزشک خود در ارتباط باشید.

علائم عارضه آدیسون	عوارض بیماری آدیسون	روش درمان ادیسون
خستگی	بحران آدرنال	درمان جایگزین هورمونی
کاهش وزن	عدم تعادل الکترولیت	تعدیل سبک زندگی
تیره شدن پوست	فشار خون پایین	نظارت منظم پزشک

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

بیماری آدیسون زمانی ایجاد می‌شود که لایه بیرونی غدد فوق کلیوی (قشر آدرنال) آسیب دیده باشد و سطح هورمون‌های تولید شده را کاهش دهد. مشکل در سیستم ایمنی شایع‌ترین علت بیماری آدیسون است. اگر سیستم ایمنی بدن شما به غدد فوق کلیوی حمله کرده و به قشر آدرنال آسیب جدی وارد کند، بیماری آدیسون ایجاد می‌شود.

بهترین راه درمان این بیماری، مراجعه به دکتر متخصص غدد یا دکتر فوق تخصص کلیه است. شما می‌توانید برای جلوگیری از اتلاف وقت، از طریق سایت دکترتو، وبسایت اینترنتی نوبت آنلاین پزشکان، نسبت به دریافت نوبت ویزیت حضوری یا مشاوره با دکتر غدد آنلاین و دکتر کلیه آنلاین (دکتر نفرولوژی آنلاین) اقدام کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!