فوبیا چیست و انواع هراس کدام است؟ علائمش را بشناسید

حتما تا به حال با افرادی روبرو شده‌اید که ادعا دارند از ارتفاع می‌ترسند، هرگز سوار هواپیما نمی‌شوند یا با دیدن حیوانات لرزش و هراس عجیبی به آنها دست می‌دهد. حتی ممکن است خودتان هم عضوی از همین دسته افراد باشید. این هراس‌های شدید و اغلب بی‌معنی که در مدت زمان طولانی زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند، به نام فوبیا معروف هستند و در سرتاسر دنیا افراد زیادی را درگیر خود کرده‌اند. پس اگر به انواع فوبیا مبتلا هستید و دوست دارید روش‌های درمانی آن را بشناسید، نیاز است اطلاعاتتان را در این زمینه افزایش دهید

به راستی فوبیا چیست؟ اگر بخواهیم تعریفی از این مشکل بیاوریم، باید بگوییم که فوبیا، ترس بیش از حد و دائمی، غیرمنطقی و بی‌معنی از عاملی است که معمولا هم کمتر احتمال آسیب رساندن آن وجود دارد. معنی کلمه فوبیا از واژه یونانی phobos با مفهوم ترس و وحشت می‌آید. فوبیا به انگلیسی نیز به همان Phobia شهرت دارد. اگر فردی به این مشکل دچار شود، ترس بسیار شدیدی از یک شئ یا موقعیت خاصی را تجربه می‌کند. در واقع فوبیا با هراس‌های معمولی متفاوت است، چراکه اضطراب و پریشانی قابل توجهی به وجود می‌آورد و ممکن است موجب اختلال زندگی در خانه، محل کار یا مدرسه شود.

در دکترتو می‌توانید با بهترین روانشناس و روانپزشک در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

فوبیا دقیقا به چه معناست؟

افراد مبتلا به فوبیا به طور مداوم از شئ یا موقعیتی که نسبت به آن هراس دارند، دوری می‌جویند یا با ترس و اضطراب شدید آن را تحمل می‌کنند. در حقیقت فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که انواع شایع و خاص دارد. در این دسته‌بندی هر نوع فوبیا مربوط به اشیا یا موقعیت ویژه‌ای می‌شود که می‌تواند افراد مختلفی را در نقاط مختلف دنیا با هراسی مشابه درگیر کند.

دلایل به وجود آمدن فوبیا را بشناسید

عوامل ژنتیکی و محیطی مختلفی در ابتلا به فوبیا نقش دارند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیکشان مبتلا به اختلال اضطرابی باشد، در معرض خطر ابتلا به فوبیا قرار می‌گیرند. اتفاقات ناراحت‌کننده مانند غرق‌شدگی نیز می‌تواند با ابتلا به فوبیا همراه باشد. حضور در فضاهای محصور و ارتفاعات زیاد با تجربه‌ای ناخوشایند، گازگرفتگی توسط حیوانات و نیش حشرات نیز از دیگر عوامل به وجود آمدن فوبیا به شمار می‌روند.

افرادی که تحت درمان‌های پزشکی هستند یا مشکلات سلامتی گریبانگیرشان شده نیز اغلب به هراس و فوبیا مبتلا می‌شوند. ابتلا به این مشکل اضطرابی در افرادی که دچار آسیب‌ها و ضربه‌های مغزی شده‌اند نیز شایع است. مصرف مواد مخدر و افسردگی نیز از دیگر عواملی هستند که می‌توانند با فوبیا در ارتباط باشند.

به‌طورکلی افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد اضطراب هستند، در معرض بیشتری از خطر ابتلا به فوبیا قرار دارند. همچنین گفته می‌شود سن، وضعیت اقتصادی اجتماعی و جنسیت از عوامل پرخطر برای برخی از انواع فوبیا به شمار می‌روند. به عنوان مثال زنان بیشتر به فوبیای حیوانات و کودکان یا افراد دارای سطح ضعیف اجتماعی و اقتصادی بیشتر به فوبیای اجتماعی مبتلا می‌شوند. مردان نیز اکثر افراد مبتلا به فوبیای دندانپزشک و پزشک را تشکیل می‌دهند.

علائم فوبیا با بیماری‌های روانی حاد مانند اسکیزوفرنی متفاوت است. در اسکیزوفرنی، افراد دچار توهمات بینایی و شنیداری، هذیان ، پارانویا ، علائم منفی مانند بیهوشی و علائم غیرمنظم می‌شوند. شاید فوبیا غیرمنطقی و نامعقول باشد، اما افراد مبتلا در زندگی شکست نمی‌خورند.

از طرفی دیگر به ندرت ممکن است فوبیا و پارانوئید با هم اشتباه گرفته شوند. ولی باید بدانید که تفاوت عمده‌ای بین آنها وجود دارد و می‌تواند تشخیصشان را برای شما ساده‌تر کند. پارانوئید در واقع نوعی اختلال شخصیتی است که با شک و بدگمانی فرد همراه است. درصورتی‌که فوبیا ناشی از اضطراب و ترس می‌شود.

انواع فوبیا

فوبیا در شکل و اندازه‌های گوناگونی وجود دارد و از آنجایی‌که تعداد اشیا و موقعیت‌های مختلف در زندگی بی‌شمار است، لیست فوبیاهای خاص هم شامل تعداد بسیاری می‌شود. بر اساس کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ایالات متحده، فوبیاهای خاص در پنج گروه اصلی قرار می‌گیرند:

• ترس‌های مربوط به حیوانات (عنکبوت، سگ، حشرات)
• ترس‌های مربوط به محیط‌ طبیعی (ارتفاع، رعد و برق، تاریکی)
• ترس‌های مربوط به خون، جراحت و آسیب یا مشکلات پزشکی (تزریق، شکستگی استخوان، افتادن)
• ترس‌های مربوط به موقعیت‌های خاص (پرواز، سوار آسانسور شد ، رانندگی)
• سایر موارد (خفگی، صدای بلند، غرق شدن)

نام‌گذاری انواع فوبیا معمولا با ترکیب یک پیشوند یونانی یا لاتین انجام می‌شود که فوبیا را با پسوند -phobia توصیف می‌کند. به عنوان مثال ترس از آب، ترکیبی از دو واژه هیدرو به معنای آب و فوبیا است. نوع دیگری از فوبیا با نام فوبیافوبیا یا ترس از ترس (هراس فوبی) وجود دارد که متاسفانه فراتر از حد تصور رواج پیدا کرده است.

همان‌طور که گفته شد، فوبیا انواع مختلفی دارد و ممکن است بر اساس تجربیات فرهنگی، جنسیت و حتی سن به مقدار متفاوتی به وقوع بپیوندد. با توجه به دسته‌بندی کلی که پیشتر گفته شد، به معرفی تعداد بیشتری از انواع فوبیا می‌پردازیم:

آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های باز، Agoraphobia

این ترس مربوط به مکان یا موقعیت‌هایی می‌شود که فرد نمی‌تواند از آن فرار کند. افراد مبتلا اغلب واهمه دارند که در انبوه جمعیت قرار بگیرند یا در خارج از خانه به دام افتاده باشند. به همین دلیل اغلب از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند و در خانه می‌مانند.

بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا می‌ترسند در مکانی که نمی‌توان از آن فرار کرد، دچار حمله پنیک شوند. حتی افرادی که به مشکلات مزمن پزشکی و سلامتی دچار هستند، می‌ترسند در مکان‌های عمومی یا جایی که دسترسی به فوریت‌های پزشکی وجود ندارد، قرار بگیرند.

فوبیای اجتماعی، Social phobia

این ترس به عنوان اختلال اضطراب اجتماعی نیز یاد می‌شود. در واقع نوعی فوبیا به شمار می‌رود که منجر به نگرانی شدید در مورد موقعیت‌های اجتماعی می‌گردد و حتی ممکن است به انزوای فرد ختم گردد. فوبیای اجتماعی می‌تواند به اندازه‌ای حاد و شدید باشد که ساده‌ترین تعاملات اجتماعی مانند سفارش غذا در رستوران یا پاسخ تلفن منجر به پنیک و وحشت شود.

افراد مبتلا به سوشیال فوبیا برای اجتناب از موقعیت‌های عمومی اغلب به تنهایی از خانه خارج می‌شوند و در مکان‌های شلوغ حضور پیدا نمی‌کنند.

گلوسوفوبیا یا ترس از سخنرانی، Glossophobia

این حالت به عنوان اضطراب در عملکرد یا ترس از صحبت در مقابل افراد شناخته می‌شود. افراد مبتلا به فوبیا از سخنرانی در جمع، حتی زمانی‌که به این فکر می‌کنند در حضور گروهی از افراد قرار گرفته‌اند، علائم جسمی شدیدی پیدا می‌کنند. 

آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع، Acrophobia

افراد مبتلا به آکروفوبیا از کوه، پل یا طبقات بالای ساختمان‌ها می‌ترسند و از آنها پرهیز می‌کنند. علائمی از جمله سرگیجه، عرق کردن و احساس بیهوشی یا از دست رفتن هوشیاری گریبان‌گیر افراد مبتلا می‌شود.

کلاستروفوبیا یا ترس از محیط‌های بسته، Claustrophobia

این ترس یعنی کلاستروفوبیا در حالات شدید و مزمن ممکن است فرد را از سوار شدن خودرو یا آسانسور بازدارد و این‌گونه به عامل ناتوان‌کننده‌ای برای او تبدیل می‌شود. می‌توان گفت فوبیا تراکم هم به محیط‌های بسته یا حتی شلوغ ربط پیدا می‌کند.

آویاتوفوبیا یا ترس از پرواز، Aviophobia

فوبیا پرواز زمانی رخ می‌دهد که فرد قرار باشد سوار هواپیما یا حتی وسایل دیگری مانند هلی‌کوپتر شود. معمولا تجربه اتفاقات بد برای خود او یا اطرافیان از علل بروز فوبیا به شمار می‌رود.

دنتوفوبیا یا ترس از دندانپزشکی، Dentophobia

این هراس به محیط مطب، دندانپزشک یا حتی اقدامات درمانی مربوط می‌‌شود و این مورد نیز معمولا پس از تجربه ناخوشایند در مطب دندانپزشکی به وجود می‌آید. اگر این ترس مانع از دریافت مراقبت و درمان‌های پزشکی دهان و دندان شود، برای سلامت بدن مضر خواهد بود.

هموفوبیا یا ترس از خون، Hemophobia

این ترس هم با خون و هم با جراحت در ارتباط است. فرد مبتلا ممکن است هنگام تماس با خون خود یا خون شخص دیگر بیهوش شود.

زوفوبیا یا ترس از حیوانات، Zoophobia

ترس از حیوانات به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که از میان آنها می‌توان به آراکنوفوبیا یا ترس از عنکبوت، Arachnophobia، سینوفوبیا یا ترس از سگ، Cynophobia و اوفیدیوفوبیا یا ترس از مار، Ophidiophobia اشاره کرد.

نیکتوفوبیا یا ترس از تاریکی، Nyctophobia

بسیاری از افراد در دوران کودکی یک ترس ساده از شب و تاریکی را تجربه می‌کنند، ولی اگر این هراس از دوره نوجوانی عبور کند، به نوعی فوبیا تبدیل می‌شود.

آسترافوبیا یا ترس از رعد و برق، Astraphobia، اتوفوبیا یا ترس از تنهایی، Autophobia و هیدروفوبیا یا ترس از آب، Hydrophobia نیز سه نمونه رایج دیگر از انواع فوبیا هستند.

به غیر از انواع رایج فوبیا، انواع دیگری نیز وجود دارند که به‌طرز باورنکردنی خاص هستند. حتی برخی به‌حدی می‌رسد که تعداد افراد انگشت‌شماری را در یک زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنچه در مورد فوبیای خاص واقعیت دارد، این است که تشخیص دشواری دارند. چراکه افراد کمتر ترس‌های غیر معمول خود را به پزشک گزارش می‌دهند. برخی از فوبیاهای غیر معمول‌تر عبارتند از:

• آلکتروفوبیا: ترس از مرغ
• اونوماتوفوبیا:  ترس از نام یا کلمات خاص
• پوگونوفوبیا: ترس از ریش
• نفوفوبیا: ترس از ابر
• کریوفوبیا: ترس از یخ و سرما
• ترنس فوبیا: ترس از افراد با جنسیت نامطابق، البته گفته می‌شود این معضل ظلم و تبعیض نسبت به افرادی است که خود را تراجنس معرفی می‌کنند.
• ترایپو فوبیا: ترس از الگوهای نامنظم و شکل‌های خوشه‌ای اجسام که با سوراخ و حفر‌ه‌های ریز همراه می‌شود. در واقع این هراس را به نام فوبیا سوراخ نیز معرفی می‌کنند.
• کومپونوفوبیا: در افرادی شایع است که از بافت دکمه‌های خاص می‌هراسند. بعضی حس می‌کنند دکمه‌ها آلوده هستند و بعضی می‌ترسند به آنها دست بزنند یا لباس دکمه‌دار بپوشند. فوبیا دکمه یکی از عجیب‌ترین انواع فوبیا به شمار می‌رود. 
• انواع دیگری از فوبیا خاص نیز وجود دارند که تخت عنوان فوبیا از بیهوشی، فوبیا وارد رابطه شدن، فوبیا زایمان، فوبیا آمپول، فوبیا مرگ و غیره ظاهر می‌شوند.

شما هم علائم فوبیا دارید؟

همین حالا مشاوره بگیرید

مشاوره آنلاین روانشناسمتخصص روانشناسی

علائم فوبیا کدام است؟

گاهی افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی زمانی‌که در موقعیت‌های خاص قرار می‌گیرند، دچار حمله پنیک می‌شوند. این حملات پنیک ممکن است به اندازه‌ای ناراحت‌کننده باشد که فرد برای جلوگیری از آن در آینده، دست به هر کاری بزند. مثلا اگر هنگام قایق‌رانی دچار حمله پنیک شوید، احتمالا در آینده از آن واهمه پیدا می‌کنید. اما ممکن است از حملات پنیک یا ترس از آب هم بترسید.

شایع‌ترین علائم فوبیا، حمله پانیک است که می‌تواند زندگی را مختل کند و موجب ناتوانی فرد شود. ویژگی‌های حمله پانیک عبارتند از:

• افزایش ضربان یا تپش قلب
• تنگی نفس
• مشکل تکلم یا ناتوانی در صحبت کردن
• خشکی دهان
• ناراحتی معده و گوارش
• حالت تهوع
• فشار خون بالا
• لرزش بدن
• درد یا گرفتگی قفسه سینه
• احساس خفگی
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• تعریق زیاد
• احساس مرگ قریب الوقوع

البته فردی که به فوبیا مبتلا باشد، لزوما نباید دچار حمله پنیک شود تا بتوان فوبیای او را تشخیص داد. ولی اگر کسی دچار حمله پنیک شد، وجود مشکل در او شایع‌تر خواهد بود. از طرفی‌دیگر برای آنکه بتوان تست فوبیا را جهت تشخیص آن انجام داد، می‌توان از همین علائم حمله پنیک کمک گرفت. اگر در زمان رویارویی با جسم یا موقعیتی خاص، احساس ناخوشایند و همراه با علائم ذکر شده پیدا کردید، به فوبیا مبتلا هستید.

درمان فوبیا چگونه انجام می‌شود؟

تاثیرات فوبیا بر فرد می‌تواند از آزاردهندگی تا ناتوانی شدید متغیر باشد. افراد مبتلا اغلب خودشان می‌دانند و متوجه می‌شوند که ترسشان غیرمنطقی است، اما نمی‌توانند در این مورد کاری انجام دهند. چنین تر‌س‌هایی ممکن است در محل کار، مدرسه و روابط شخصی اختلال ایجاد کند.

به همین منظور درمان فوبیا شامل تکنیک‌های روان‌درمانی، دارو یا ترکیبی از هر دو به کار گرفته می‌شود. اگر به دنبال یافتن درمانی برای هراس خود هستید، باید با روان‌شناس یا متخصص بهداشت روانی ملاقات کنید. رفتار درمانی شناختی یاCBT  یکی از متداول‌ترین روش‌های روان‌درمانی برای فوبیا به شمار می‌رود. این روش که به نام مواجهه‌درمانی نیز مشهور است، با قرار گرفتن در معرض منبع ترس در یک محیط کنترل‌شده انجام می‌گیرد.

روش روان‌درمانی چگونه عمل می‌کند؟

روش مواجهه‌درمانی می‌تواند افراد مبتلا به فوبیا را تحت تأثیر قرار داده و اضطراب آنها را کاهش دهد. این درمان بر شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای غلط و ناکارآمد و واکنش‌های منفی به موقعیت ترس متمرکز است. تکنیک‌های جدید CBT از فناوری واقعیت مجازی استفاده می‌کند تا افراد را با خیال راحت در معرض منابع ترس‌های خود قرار گیرند.

در طول این روش درمانی، فرد راهکارهایی را همراه با یک روانشناس پیش می‌برد تا یاد بگیرد چگونه حساسیت خود را نسبت به شئ یا موقعیتی که از آن می‌ترسد، از بین ببرد. در واقع این نوع درمان کمک می‌کند افکار و احساسات فرد مبتلا به شئ یا موقعیت، تغییر یابد و بیاموزد چگونه می‌توان واکنش‌های خود را نیز کنترل کرد.

در نهایت هدف این است که کیفیت زندگی فرد بهبود پیدا کند و دیگر این ترس موجب ناراحتی و حتی محدود کردن او نشود. فرآیند مواجهه‌درمانی با کمک متخصص بهداشت روانی واجد شرایط انجام می‌شود. او می‌داند چگونه می‌توان فرد را از طریق افزایش میزان مواجهه به تدریج و همراه با تمرینات آرامش‌بخش راهنمایی کرد.

بهترین متخصص برای درمان فوبیا کیه؟

همین حالا تماس بگیر

دکتر فوبیا

روند پیشرفت مواجهه درمانی

اگر از عنکبوت می‌ترسید، فقط با فکر کردن به عنکبوت یا موقعیت‌هایی که ممکن است با او برخورد کنید، درمان آغاز می‌شود. سپس مراحل پیشرفته با تصاویر و فیلم ادامه پیدا می‌کند. در نهایت هم امکان دارد به مکان‌هایی مانند زیر زمین یا طبیعت که تعدادی عنکبوت در آن حضور دارند، بروید. قطعا مدت زمانی طول می‌کشد تا درمان‌گر از شما بخواهد شود به عنکبوت نگاه یا آن را لمس کنید.

در روش درمانی مربوط به مصرف دارو، انواع داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب می‌توانند به کاهش و آرام کردن واکنش‌های احساسی و جسمی در مقابل ترس کمک کنند. در طی روند مواجهه‌درمانی پزشک و درمان‌گر با تجویز داروهای کاهنده اضطراب، به پیش‌برد بهتر مواجهه‌درمانی کمک می‌کند.

البته این داروها درمان قطعی فوبیا به شمار نمی‌روند، ولی می‌توانند موجب شوند روند درمان برای فرد کمتر ناراحت‌کننده یا آزاردهنده باشد. داروهایی که در کاهش احساسات ناخوشایند اضطراب، ترس و پنیک موثر هستند، در دسته مسدودکننده‌های بتا و بنزودیازپین‌ها قرار دارند. معمولا ترکیبی از مصرف دارو و روش‌های روان‌درمان حرفه‌ای بهترین نتیجه را به ثمر می‌رسانند و می‌توانند به عنوان درمان قطعی فوبیا پیشنهاد شوند.

سخن آخر دکترتو

همان‌طور که مطالعه کردید، فوبیا انواع بسیاری دارد و فرد با توجه به تجربه‌های شخصی، موقعیت‌های مختلف زندگی، ژنتیک، سن و حتی جنسیت به منبعی از ترس که می‌تواند یک جسم و شئ یا موقعیت خاصی باشد، مبتلا می‌شود. خوشبختانه با پیگیری روش‌های درمانی مختلف که شامل دارو و همچنین تکنیک‌های روان‌درمانی است، می‌توان با امید به قطع هراس‌های بیهوده، زندگی آرام‌تر و بی‌دغدغه‌تری برای فرد مبتلا به فوبیا رقم زد.

در دکترتو می‌توانید با بهترین روانشناس و روانپزشک در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!