بیماری سرطان خون و هر آنچه درباره آن باید بدانید

پزشک تاییدکننده:

نویسنده: بروزرسانی: ۱۴۰۴/۰۵/۲۶

۱۱۴ نظر

آنچه در این مقاله می‌خوانید

سرطان خون نوعی بیماری خونی است که در آن مغز استخوان سلول‌های خونی غیرطبیعی تولید می‌کند و عملکرد سیستم ایمنی را مختل می‌سازد. علائم آن شامل خستگی، تب مداوم، کاهش وزن، خونریزی غیرمعمول و عفونت‌های مکرر است. این بیماری به انواعی مانند لوسمی، لنفوم و میلوما تقسیم می‌شود. تشخیص از طریق آزمایش خون و بیوپسی مغز استخوان انجام شده و درمان آن شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، درمان هدفمند و پیوند مغز استخوان است. تشخیص زودهنگام تأثیر زیادی در موفقیت درمان دارد.

تأیید‌‌‌‌‌‌‌ شده توسط پزشکان متخصص دکترتو

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشکان دکترتو مشاوره بگیرید.

زمان مطالعه : 8 دقیقه

فهرست مطالب

سرطان خون چیست؟ (بیماری لوسمی یا لوکمی)
علائم سرطان خون چیست؟
علت ایجاد سرطان خون چیست؟
چه زمانی باید برای تشخیص بیماری لوسمی اقدام کنیم؟
درمان سرطان خون چیست؟ (آیا سرطان خون درمان دارد؟)
انواع اصلی و نادر سرطان خون کدامند؟ (انواع سرطان خون)
عوارض سرطان خون چیست؟
چگونه می توان از سرطان خون پیشگیری کرد؟
سخن پایانی دکترتو درباره سرطان خون

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

ادامه این پادکست را می‌توانید در این بخش گوش دهید:

سرطان خون نوعی بیماری بدخیم است که بر سلول‌های خونی و مغز استخوان تأثیر می‌گذارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که تولید غیرطبیعی سلول‌های خونی (معمولاً گلبول‌های سفید) از کنترل خارج شده و عملکرد طبیعی سیستم ایمنی و گردش خون را مختل می‌کند. سرطان خون انواع مختلفی دارد، از جمله لوسمی، لنفوم و میلوما، که هر یک علائم، علل و روش‌های درمانی متفاوتی دارند. عوامل ژنتیکی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و پرتوها، و برخی بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و پیوند مغز استخوان، می‌تواند شانس کنترل بیماری را افزایش دهد. در ادامه، به بررسی علائم، انواع و روش‌های درمان سرطان خون می‌پردازیم.

سرطان خون چیست؟ (بیماری لوسمی یا لوکمی)

سرطان خون، لوکمی یا لوسمی، سرطان مربوط به سلول‌های خونی و مغز استخوان و یکی از انواع بیماری های خونی است. به‌عبارت دیگر، سرطان رشد کنترل‌‌نشده سلول‌‌های غیرعادی است که می‌‌تواند در هر قسمتی از بدن رشد کند. در سرطان خون، این اتفاق در مغز استخوان رخ می‌دهد و سلول‌های غیر عادی وارد جریان خون می‌‌شوند. لوسمی در واقع مجموعه‌ای از چند سرطان است. در تمامی این نوع بیماری، گلبول‌های سفید خون یا WBCها درگیر می‌شوند. WBC بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند که بدن را از هجوم باکتری‌، ویروس‌، قارچ‌ و دیگر عوامل خارجی حفظ می‌‌کنند.

علائم	علت	تشخیص
خستگی	جهش در دی ان ای	تست‌‌های تصویر‌برداری
تورم غدد لنفاوی	سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری	فلوسیتومتری
کبودی سریع	سابقه شیمی‌درمانی یا پرتو درمانی	سطح ESR
تنگی نفس	اختلالات خونی مانند پری لوکمی	آزمایش CBC

جدول بیماری سرطان خون

علائم سرطان خون چیست؟

علائم سرطان خون بسته به نوع و میزان پیشرفت بیماری متفاوت است؛ اما بیشتر بیماران با نشانه‌هایی مانند تعریق شبانه، عفونت‌های مکرر، کاهش وزن ناگهانی و استخوانی مواجه می‌شوند. سایر علائم رایج شامل خستگی، تب‌های بی‌دلیل، تورم غدد لنفاوی، خونریزی یا کبودی آسان، تنگی نفس، تورم شکم، خارش پوست و کاهش اشتها است که توجه به آن‌ها می‌تواند در تشخیص زودهنگام بیماری نقش مهمی داشته باشد.

در این ویدئو دکتر محسن محمدیان، فوق تخصص خون و سرطان بزرگسالان در مورد علائم سرطان خون با شما صحبت می‌کند.

علت ایجاد سرطان خون چیست؟

علت سرطان خون هنوز مشخص نیست، اما پزشکان آن را نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌دانند. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان خون، وجود اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون یا بیماری‌های خونی پیش‌سرطانی، می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا باشد. همچنین قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، اشعه‌های مضر، و حتی سابقه درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، خطر بروز لوسمی را افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن نیز از دیگر عوامل شناخته‌شده‌ای است که در بروز این بیماری نقش دارد.

سرطان مغز استخوان

چه زمانی باید برای تشخیص بیماری لوسمی اقدام کنیم؟

در صورتی‌که فرد دچار کاهش وزن، عرق‌ شبانه یا خستگی باشد یا اینکه به راحتی کبود شود و خونریزی کند، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تشخیصی لوسمی با تجویز پزشک متخصص داشته باشد. معمولا اگر در آزمایش سرطان خون یا آزمایش خون تعداد گلبول‌های سفید یا سلول‌های غیرعادی خون زیاد باشند، پزشک یا متخصص انکولوژی تست‌های دیگری را برای تشخیص ابتلا به لوسمی درخواست می‌کند.

چگونه با بیماری سرطان خون مقابله کنیم؟ نکات ضروری را در این ویدیو ببینید.

تشخیص سرطان خون با آزمایش

روند انجام تست‌ سرطان خون از آزمایش CBC یا همان تستی که به نام آزمایش خون می‌شناسیم شروع می‌شود. در این آزمایش، تعداد، وضعیت، شکل و مشخصات دیگر سلول‌های خونی بررسی می‌شود. پزشک ممکن است از تست‌های تشخیصی دیگری هم برای بررسی بیشتر در این مرحله استفاده‌کند.

متن انگلیسی:
Some forms of chronic leukemia initially produce no early symptoms and can go unnoticed or undiagnosed for years.
ترجمه فارسی:
برخی از انواع لوسمی مزمن در ابتدا هیچ نشانه اولیه‌ای ایجاد نمی‌کنند و ممکن است تا سال‌ها تشخیص داده نشوند.
به نقل از سایت mayoclinic

تشخیص زود هنگام و مرحله پیشرفت بیماری لوسمی

بیشتر موارد ابتلا به سرطان خون در یک آزمایش خون ساده و به صورت اتفاقی مشخص می‌شود. آزمایش خون یا CBC به دلایل زیادی توسط پزشکان درخواست می‌شود و یکی از تست‌هایی است که در چکاپ‌های سالانه یا ۶ ماهه انجام می‌شود.

اگر اختلالی در سلول‌های خونی وجود داشته‌باشد، در این تست خود را نشان می‌دهد. بعد از تشخیص سرطان، مرحله پیشرفت بیماری باید مشخص شود:

لوسمی حاد لنفوئیدی ALL و لوسمی حاد میلوئیدی AML، براساس ظاهر سلول‌‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ و نوع سلول درگیر در سرطان تعیین می‌شوند.
مرحله رشد سرطان‌های ALL و CLL (لوسمی لنفوئیدی مزمن) براساس شمارش WBC (گلبول‌های سفید خون) در زمان تشخیص، مشخص می‌شود.
وجود گلبول‌های سفید نابالغ یا میوبلاست، در خون و مغز استخوان نیز برای تعیین مرحله‌ی پیشرفت AML (لوسمی میلوئیدی حاد) و CML (لوسمی میلوئیدی مزمن) مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

آزمایش های ارزیابی مرحله پیشرفت سرطان

تعدادی از آزمایش‌های سرطان خون وجود دارند که می‌توان از آن‌ها برای ارزیابی روند پیشرفت بیماری استفاده کرد. این موارد شامل فلوسیتومتری، آزمایش عملکرد کبد، لامبر پانکچر و تست‌‌های تصویر‌برداری هستند:

فلوسیتومتری، DNA سلول‌‌های سرطانی را بررسی کرده و نرخ رشد آنها را مشخص می‌‌کند.
آزمایش عملکرد کبد نشان می‌‌دهد که آیا سلول‌های سرطان خون روی کبد تاثیر گذاشته‌اند یا خیر.
لامبر پانکچر یا ضربه نخاعی، با وارد کردن یک سوزن نازک بین مهره‌‌های ستون فقرات انجام می‌‌شود. این کار به پزشک اجازه می‌‌دهد که مقداری از مایع نخاعی را جمع‌‌آوری کند. این نمونه برای بررسی انتشار سرطان به سیستم عصبی مرکزی جمع‌آوری می‌شود.
تست‌‌های تصویر‌برداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن، در تشخیص آسیب‌های وارده بر اثر لوکمی به اندام‌های دیگر مفید هستند.

اینفوگرافی آزمایش سرطان خون — برای بررسی سرطان خون، معمولا ابتدا از آزمایش خون استفاده می‌شود.

تست سرطان خون در خانه

اولین تستی که برای تشخیص اولیه سرطان خون استفاده می‌شود، آزمایش خون برای بررسی کمیت و کیفیت گلبول‌های سفید است. خوشبختانه بسیاری از آزمایشگاه‌ها نمونه‌گیری بررسی سرطان خون را در خانه نیز انجام می‌دهند.

درمان سرطان خون چیست؟ (آیا سرطان خون درمان دارد؟)

درمان سرطان خون به عوامل بسیاری بستگی دارد. آنکولوژیست شما گزینه‌‌های درمان شما را براساس سن و سلامت کلی، نوع سرطان و اینکه سلول‌های سرطانی به کدام بخش‌‌ از بدن از جمله سیستم عصبی مرکزی حمله کرده‌‌اند، تعیین می‌‌کند. رایج‌ترین روش‌های درمان سرطان خون شامل موارد زیر هستند:

شیمی‌‌درمانی سرطان خون
درمان هدفمند لوسمی
ایمونوتراپی
پرتودرمانی
پیوند مغز استخوان
درمان گیرنده آنتی‌ژنی کیمریک (CAR) سلول T

درمان سرطان خون چیست؟ — شیمی‌درمانی یکی از روش‌های درمان سرطان خون است.

انواع اصلی و نادر سرطان خون کدامند؟ (انواع سرطان خون)

انواع مختلفی از سرطان خون وجود دارد که بر اساس سرعت پیشرفت بیماری و نوع سلول خونی درگیر (میلوئید یا لنفوئید) دسته‌بندی می‌شوند. چهار نوع اصلی و شایع سرطان خون شامل لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL)، لوسمی حاد میلوئیدی (AML)، لوسمی مزمن لنفوئیدی (CLL) و لوسمی مزمن میلوئیدی (CML) هستند. شایع‌ترین این انواع شامل لوسمی‌های حاد و مزمن در هر دو رده سلولی است که هر کدام ویژگی‌های بالینی و درمانی خاص خود را دارند. انواع سرطان خون عبارتند از:

لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)
لوسمی حاد میلوئیدی (AML)
لوسمی مزمن لنفوسیتی (CLL)
لوسمی مزمن میلوئیدی (CML)

انواع لوسمی	علائم	درمان
لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)	خستگی مفرط، کاهش وزن غیرعادی و بدون دلیل، تعریق شبانه، تب، درد زیر قفسه سینه چپ	درمان‌های هدفمند
لوسمی لنفوئیدی مزمن (CLL)	تورم غدد لنفاوی، ضعف یا خستگی مفرط، کبودی یا خونریزی بدون ضربه	درمان‌های هدفمند درمان‌های ترکیبی ایمونوتراپی شامل استفاده از گیرنده آنتی‌ژن کایمریک (CAR) سلول T
لوسمی میلوئیدی حاد (AML)	تب، خستگی، تعریق شبانه، کبودی، خونریزی آسان، کاهش وزن	شیمی‌درمانی پرتو‌درمانی پیوند سلول‌های بنیادی درمان هدفمند
لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)	خستگی، تنگی نفس، تب، کبودی یا خونریزی آسان	شیمی‌درمانی پرتودرمانی پیوند سلول‌های بنیادی درمان هدفمند

انواع سرطان خون

لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)

لوسمی لنفوسیتی حاد شایع‌ترین نوع سرطان خون کودکان است و بیشتر بین سنین ۲ تا ۵ سال دیده می‌شود، اما در بزرگسالان نیز می‌تواند رخ دهد. این بیماری در لنفوسیت‌ها، نوعی از گلبول‌های سفید، ایجاد می‌شود و باعث تولید تعداد زیادی سلول غیرطبیعی می‌گردد که توانایی مقابله با عفونت را ندارند. تجمع این سلول‌ها در مغز استخوان مانع از تولید سلول‌های خونی سالم می‌شود و علائمی مانند کم‌خونی، خونریزی آسان، عفونت‌های مکرر و ضعف عمومی ایجاد می‌کند.

لوسمی میلوئیدی حاد (AML)

لوسمی میلوئیدی حاد یکی از سریع‌ترین انواع سرطان خون است که در سلول‌های میلوئیدی مغز استخوان آغاز می‌شود. در این بیماری، سلول‌های نابالغ (میلوبلاست‌ها) به سرعت تکثیر می‌شوند و جای سلول‌های طبیعی را می‌گیرند. AML بیشتر در بزرگسالان بالای ۶۰ سال شایع است اما می‌تواند کودکان را نیز درگیر کند. بیماران معمولاً با علائمی مثل تب، خونریزی‌های غیرعادی، کبودی، کاهش وزن و ضعف شدید مراجعه می‌کنند. درمان اصلی آن شامل شیمی‌درمانی، پیوند سلول‌های بنیادی و در برخی موارد درمان‌های هدفمند است.

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)

لوسمی لنفوسیتی مزمن بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود و نسبت به سایر انواع لوسمی رشد آهسته‌تری دارد. در این بیماری، مغز استخوان مقدار زیادی لنفوسیت غیرطبیعی تولید می‌کند که به مرور زمان در خون و غدد لنفاوی تجمع می‌یابند. بسیاری از بیماران در مراحل اولیه علامتی ندارند، اما با پیشرفت بیماری علائمی مانند تورم غدد لنفاوی، خستگی مداوم، کاهش وزن و عفونت‌های مکرر بروز می‌کند. CLL ممکن است سال‌ها بدون نیاز به درمان جدی تحت نظر قرار گیرد، اما در مراحل پیشرفته به درمان‌های هدفمند یا ایمونوتراپی نیاز دارد.

لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)

لوسمی میلوئیدی مزمن نوعی سرطان خون است که به‌طور عمده در بزرگسالان میانسال و مسن دیده می‌شود و با تکثیر بیش‌ازحد گرانولوسیت‌ها (نوعی گلبول سفید) همراه است. این بیماری معمولاً با جهش کروموزومی خاصی به نام «کروموزوم فیلادلفیا» مرتبط است. CML در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد، اما در صورت پیشرفت می‌تواند باعث بزرگی طحال، تعریق شبانه، تب، کاهش وزن و ضعف شدید شود. خوشبختانه، با داروهای هدفمند مانند مهارکننده‌های تیروزین‌کیناز، این نوع سرطان قابل کنترل بوده و بسیاری از بیماران می‌توانند سال‌ها با کیفیت زندگی مناسب زندگی کنند.

عوارض سرطان خون چیست؟

یکی از مشکلاتی که ممکن است سرطان خون برای بیماران ایجاد کند، افسردگی و نوسانات خلق است. باتوجه به اینکه دوره درمان سرطان خون معمولا طولانی است، ممکن است فرد را درگیر اختلالات روانی کند. سایر عوارض جانبی لوکمی یا سرطان خون عبارت است از:

شکستگی استخوان در زمان حمله سرطان به مغز استخوان
هیپرکلسمی (کلسیم خون بالا) به دلیل تجزیه استخوان
نارسایی کلیه به دلیل کاهش جریان خون
آسیب کلیوی
ابتلا به عفونت‌های شدید

عکس کبودی های سرطان خون — کبودی‌های سرطان خون معمولاً خودبه‌خود و بدون ضربه ایجاد می‌شوند و به‌سرعت گسترش می‌یابند.

بدترین نوع سرطان خون یا کشنده ترین نوع لوسمی کدام است؟

لوسمی میلوئیدی حاد شایع‌ترین نوع لوسمی تهاجمی در بزرگسالان است که می‌تواند کودکان را هم تحت تاثیر قرار دهد. این نوع لوسمی از سلول‌های میلوئیدی مغز استخوان شروع می‌شود و می‌تواند به سرعت به خون گسترش یابد.

مهمترین علت مرگ در لوسمی چیست؟

از عوامل تأثیرگذار بر مرگ‌ومیر ناشی از سرطان خون لوسمی می‌توان به دوره زمانی بین ابتلا و شروع درمان بیماری، سن بیمار، سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان یا بیماری‌های خاص، مصرف دخانیات، مقاومت به درمان، محل سکونت و حتی وضعیت تاهل اشاره کرد. همچنین یکی از عوامل مهم در میزان موفقیت یا شکست بیماران در درمان سرطان‌هایی مانند سرطان خون، وضعیت روحی بیماران در زمان شناسایی بیماری و طول دوره درمان آن است.

طول عمر بیماران سرطان خون

آیا فقر آهن باعث سرطان خون می شود؟

فقر آهن ارتباط مستقیمی با سرطان خون ندارد، اما کم‌خونی ناشی از فقر آهن می‌تواند برخی علائم مشابه سرطان خون مانند خستگی، رنگ‌پریدگی و ضعف ایجاد کند و گاهی باعث اشتباه در تشخیص شود. در حالی که سرطان خون به دلیل تغییرات ژنتیکی و محیطی در سلول‌های مغز استخوان ایجاد می‌شود، کمبود آهن تنها یک اختلال تغذیه‌ای است و به‌تنهایی منجر به بروز لوسمی نمی‌شود.

روابط زناشویی و سرطان خون

برخی درمان‌های سرطان خون باعث مشکلات نعوظ یا انزال زودرس می‌شوند. در خانم‌ها خشکی واژن و درد حین مقاربت، مانع از لذت جنسی می‌شود. اگر تعداد گلبول‌های سفید یا پلاکت‌های بدن پایین باشد، ممکن است پزشک شما را از نزذیکی با همسر منع کند. در طول درمان احساس افسردگی و اضطراب نیز باعث عدم تمایل شخص برای برقراری رابطه جنسی می‌شود.

عوارض شیمی درمانی سرطان خون

عوارض شیمی‌درمانی معمولاً شامل ریزش مو، عفونت‌های ناشی از پایین‌آمدن سطح گلبول‌های سفید خون، زخم دهان، تغییرات پوست و ناخن و از‌دست‌دادن اشتها هستند که بعد از پایان دوره شیمی‌درمانی از بین می‌روند.

چگونه می توان از سرطان خون پیشگیری کرد؟

می‌توان با کمک برخی از روش‌های سبک زندگی سالم، احتمال ابتلا به سرطان خون را کاهش داد. هرچند نمی‌توان مطمئن بود که این روش‌ها می‌تواند موثر باشد. روش‌هایی که می‌توانند به جلوگیری از ابتلا به سرطان کمک کنند شامل موارد زیر هستند:

استفاده‌نکردن از دخانیات و ترک سیگار
مصرف نکردن نوشیدنی الکلی
کاهش وزن و تناسب اندام
فعالیت بدنی روزانه
مصرف رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزی و گوشت تازه

چگونه می توان از سرطان خون پیشگیری کرد؟ — سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی روزانه به پیشگیری از سرطان کمک می‌کند.

چه غذاهایی برای شخص مبتلا به سرطان خون مفید است؟

درمان سرطان می‌تواند باعث ایجاد خستگی در شخص شود. داشتن رژیم غذایی خوب در طول و بعد از درمان، به کاهش این نوع علائم کمک می‌کند. در این دوره خوردن مواد غذایی زیر می‌تواند مفید باشد:

میوه‌های تازه
سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، کلم‌پیچ، اسفناج، بروکسل و شاهی
غلات کامل و حبوبات
غذاهای کم‌چرب و پرپروتئین مانند ماهی، مرغ و گوشت بدون چربی
لبنیات کم‌چرب

ازآنجایی‌که درمان سرطان خون با بی‌اشتهایی، حالت تهوع و احتمالاً زخم‌های دهان همراه است، بهتر است نکات زیر را رعایت کرد:

۴ تا ۶ وعده غذای کوچک در روز مصرف کنید.
اگر در خوردن مواد غذایی جامد مشکل دارید، مایعات غنی از مواد مغذی مانند سوپ، آبمیوه و شیک بنوشید.
برای جلوگیری از کم‌آبی بدن و کاهش حالت تهوع از آب، سایر مایعات شفاف و زنجبیل استفاده کنید.

پزشکان پیشنهادی