تمام نکاتی که درباره فشار خون پایین باید بدانید

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

ادامه این پادکست را می‌توانید در این بخش گوش دهید:

فشار خون پایین یا هیپوتانسیون زمانی رخ می‌دهد که فشار خون به کمتر از ۹۰/۶۰ میلی‌متر جیوه کاهش یابد. این وضعیت می‌تواند برای برخی افراد طبیعی باشد و مشکلی ایجاد نکند، اما در برخی موارد ممکن است نشانه یک مشکل جدی مانند کم‌آبی بدن، خونریزی شدید، بیماری‌های قلبی یا اختلالات غدد درون‌ریز باشد. علائم رایج آن شامل سرگیجه، ضعف، خستگی، تاری دید، غش و سردی دست و پا است. در موارد شدید، افت فشار خون می‌تواند باعث کاهش خون‌رسانی به اندام‌های حیاتی و ایجاد شوک شود. دانستن علت، علائم و راه‌های مدیریت این وضعیت می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی کمک کند. در ادامه، به بررسی دلایل، نشانه‌ها، روش‌های تشخیص و راه‌های درمان فشار خون پایین می‌پردازیم.

فشار خون پایین یا هایپوتنشن (Hypotension) چیست؟

افت فشار خون یا فشار خون پایین زمانی است که فشار خون فرد بسیار کمتر از حد انتظار است. این حالت که به آن هایپوتنشن هم گفته می‌شود می‌تواند به تنهایی به‌عنوان یک بیماری در نظر گرفته شود.

گاهی نیز به‌عنوان علامت طیف گسترده ای از شرایط افت فشار خون رخ می‌دهد. در بسیاری از مواقع ممکن است پایین آمدن فشار خون هیچ علامتی نداشته باشد. در صورت بروز علائم فشار خون پایین ممکن است به مراقبت‌های پزشکی ویژه‌ای نیاز باشد.

متن انگلیسی:
Hypovolemic shock is an emergency condition in which severe blood or other fluid loss makes the heart unable to pump enough blood to the body. This type of shock can cause many organs to stop working.
ترجمه فارسی:
ممکن است آن چیزی که برای یک فرد به‌عنوان هایپوتنشن در نظر گرفته‌می‌شود، برای یک فرد دیگر کاملاً نرمال باشد. دلیل آن این است که برای درنظرگرفتن کاهش فشار خون باید چندین عامل و شرایط را در نظر گرفت.

به نقل از my.clevelandclinic:

فشارخون پایین از چیست؟

عوامل مختلفی می‌توانند موجب افت فشار خون شوند. برای تعیین این که فشار خون یک فرد پایین است یا نه باید دو نوع فشار دیاستول و سیستول را در نظر گرفت. در فشار خون پایین معمولاً فشار سیستولیک پایین‌تر از ۹۰ میلی‌متر جیوه است و فشار خون دیاستولیک هم کمتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه است. بااین‌حال افت فشار خون در افراد مختلف می‌تواند با اعداد متفاوتی تعریف شود و برای این منظور باید عوامل متعددی را در نظر گرفت.

مدام دچار افت فشار خون می‌شوی؟

تا دیر نشده نوبت بگیر.

دکتر قلب

انواع فشارخون پایین

کاهش فشار خون به نوبه خود انواع مختلفی دارد که باید در بررسی شرایط بیماران به آن توجه کرد. هایپوتنشن را می‌توان به دو صورت افت فشار خون وضعیتی و کاهش فشار خون مطلق در نظر گرفت. علاوه بر این سایر عوامل و شرایط هم می‌توانند هر یک شرایطی از فشار خون پایین را موجب شوند که از جمله می‌توان به سن بالا، فشارهای عصبی، بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه خانوادگی فشار خون پایین اشاره کرد.

۱. افت فشار خون وضعیتی  (Orthostatic)

یکی از حالت‌های رایج افت فشار خون، فشار خون پایین وضعیتی است. همان‌طور که از نام آن می‌توان فهمید این حالت مربوط به تغییر وضعیت بدن است که به‌موجب آن تغییر در فشارخون و افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن از حالت نشسته یا پس از درازکشیدن ایجاد می‌شود.

طبیعی است که فشار خون شما برای مدت کوتاهی هنگام تغییر وضعیت کاهش یابد، اما نه برای مدت طولانی. این افت باید ۲۰ میلی‌متر جیوه یا بیشتر برای فشار سیستولیک (بالا) و ۱۰ میلی‌متر جیوه یا بیشتر برای فشار دیاستولیک باشد.

۲. افت فشار لحظه‌ای یا افت فشار ناگهانی

این نوع افت فشارخون یا افت فشار ناگهانی نیز می‌تواند به‌واسطه عوامل مختلفی اتفاق بیفتد که در آن در لحظه فشار خون به‌صورت ناگهانی کاهش می‌یابد و حتی می‌تواند برای فرد مشکل‌ساز شود.

۳. افت فشارخون بعد از غذا  (Postprandial)

این حالت از فشار خون پایین پس از خوردن غذا اتفاق می‌افتد و فشار خون یک تا دو ساعت بعد از صرف غذا افت می‌کند. این حالت از افت فشارخون به‌احتمال زیاد روی افراد مسن، به‌ویژه آنهایی که فشار خون بالا یا بیماری‌های سیستم عصبی خودمختار مانند بیماری پارکینسون دارند، تأثیر می‌گذارد. خوردن وعده‌های غذایی کوچک و کم کربوهیدرات، نوشیدن آب بیشتر و اجتناب از الکل ممکن است به کاهش علائم کمک کند.

۴. افت فشارخون با واسطه عصبی  (Neurally mediated)

یکی دیگر از انواع فشار خون پایین، کاهش فشار خون به‌واسطه عصبی است. معمولاً این حالت بعد از ایستادن‌های طولانی‌مدت اتفاق می‌افتد و ممکن است ناشی از عدم ارتباط صحیح و مناسب بین قلب و مغز باشد.

عامل دیگر آتروفی سیستم چندگانه است که سندرم شای دراگر هم نامیده می‌شود. این عامل بر سیستم عصبی که عملکردهای غیرارادی مانند فشار خون، ضربان قلب، تنفس و هضم را کنترل می‌کند، تاثیر می‌گذارد که یکی از نشانه‌های آن، افت فشار خون است. این مشکل می‌تواند با فشار خون بسیار بالا در هنگام درازکشیدن همراه باشد. این حالت از پایین آمدن فشار خون بیشتر کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وضعیت فشار خون	فشار سیستولیک (میلی‌متر جیوه)	فشار دیاستولیک (میلی‌متر جیوه)
طبیعی	کمتر از ۱۲۰	کمتر از ۸۰
پیش‌فشار خون	۱۲۰-۱۲۹	کمتر

فشار خون پایین بر اساس سن

عامل بسیار مهم دیگر در بروز هایپوتنشن، سن و جنسیت است. سن می‌تواند با فاکتورهای مختلف دیگر، انواع مشکلات مربوط به فشار خون از جمله کاهش فشار خون را موجب شود.

۱. فشار خون پایین در سالمندان

در سالمندان کاهش فشار خون می‌تواند عوارض و نشانه‌های واضح‌تری داشته باشد. معمولاً در این گروه سنی کم‌شدن فشار خون با سایر بیماری‌های مرتبط با سن از جمله بیماری های قلبی و عروقی، دیابت، نارسایی قلبی، ضربان پایین قلب و غیره ارتباط دارد. در این افراد افت فشار خون زمانی اتفاق می‌افتد که فشار سیستولیک زیر ۹۰ و فشار دیاستولیک هم زیر ۶۰ باشد. هایپوتنشن بعد از خوردن غذا از جمله موارد شایع در افراد سالمند است.

۲. فشار خون پایین در جوانان، نوجوانان و کودکان

در بیشتر موارد کاهش فشار خون در سنین پایین با مشکلات عصبی همراه است و افت فشار خون به‌واسطه فشار عصبی در آنها اتفاق می‌افتد. البته گاهی اوقات هم فعالیت‌های شدید بدنی، کم‌آبی شدید، افت قند خون و خستگی مفرط دلیل پایین آمدن فشار خون در این گروه سنی است.

گاهی پایین آمدن فشار خون در کودکان و نوجوانان می‌تواند به‌واسطه یک عفونت حاد و واکنش‌های آلرژیک باشد. در نتیجه ممکن است به بررسی‌های پزشکی بیشتر و درمان تخصصی‌تر نیاز باشد. سندرم شای دراگر یکی از عوامل نگران‌کننده کاهش فشار خون در سنین پایین است.

در بیشتر موارد کاهش فشار خون در سنین پایین با مشکلات عصبی همراه است و افت فشار خون به‌واسطه فشار عصبی در آنها اتفاق می‌افتد.

علائم فشار خون پایین یا هایپوتنشن

علائم فشار خون پایین می‌تواند از بدون علامت تا نشانه‌های زیر متغیر باشد:

• تاری یا محو شدن دید
• سرگیجه یا سبکی سر
• غش‌کردن
• خستگی مفرط
• مشکل در تمرکز
• حالت تهوع

علت فشار خون پایین

افت فشار خون می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی موارد شامل سن، وضعیت بدن، رژیم غذایی و مواردی ازاین‌دست می‌شود. علاوه بر این می‌توان موارد زیر را هم به‌عنوان علت فشار خون پایین در نظر گرفت:

• افت فشار خون ارتواستاتیک که به تغییر وضعیت بدن مربوط می‌شود.
• کاهش فشار خون به دلیل بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی مانند پارکینسون
• حجم کم‌خون در اثر ازدست‌دادن خون
• آریتمی قلبی
• آمبولی ریه
• بیماری قلبی و خطر حمله قلبی
• آنافیلاکسی
• واکنش‌های ایمنی
• عفونت‌های شدید (سپسیس)
• بیماری‌های حاد قلب و ریه

روش تشخیص هایپوتنشن  (Hypotension)

برای تشخیص فشار خون پایین یا افت فشار خون ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ابتدا یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. سپس از بیمار در خصوص سابقه پزشکی سوالاتی می‌پرسد. فشار خون بیمار از مهم‌ترین فاکتورهایی است که در این معاینه بررسی می‌شود. سایر تست‌هایی که برای تشخیص هایپوتنشن انجام می‌شود شامل آزمایش فشار خون و الکتروکاردیوگرام باشد.

تشخیص فشارخون پایین یا بالا

یکی از مهم‌ترین چالش‌های پزشکی تشخیص افت فشار خون یا بالا در بیماران است، چرا که گاهی هر دوی این مشکلات می‌توانند در افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی دیده شود.

 یک تست رایج که پزشک برای تشخیص انجام می‌دهد به‌صورت زیر است:

• ابتدا از بیمار خواسته می‌شود که به مدت ۵ دقیقه دراز بکشد.
• سپس فشار خون و ضربان قلب و نبض بیمار چک می‌شود.
• مجدداً از بیمار خواسته می‌شود که به مدت یک تا سه دقیقه بایستد.
• حالا دوباره فشار خون و ضربان قلب و نبض چک می‌شود.

باتوجه‌به اعداد و نتایج به‌دست‌آمده پزشک می‌تواند فشار خون پایین یا بالا را در بیمار تشخیص دهد. به این تست تشخیصی، تست Tilt table test گفته می‌شود.

درمان فشار خون پایین

اگر فشار خون پایین باعث علائم شود، درمان به علت آن بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر دارو باعث کاهش فشار خون شود، ممکن است پزشک شما تغییر یا قطع دارو یا کاهش دوز را توصیه کند. اگر مشخص نیست چه چیزی باعث افت فشار خون می‌شود یا هیچ درمانی وجود ندارد، هدف افزایش فشار خون و کاهش علائم است. بسته به سن، سلامتی و نوع کاهش فشار خون، درمان فشارخون پایین مختلف است.

• مصرف نمک بیشتر؛ اما سدیم بیش از حد می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، به‌ویژه در افراد مسن شود؛ بنابراین مهم است که قبل از افزایش نمک با یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
• مصرف آب و مایعات بیشتر
• استفاده از جوراب‌های واریس که برای تسکین درد و تورم رگ‌های واریسی استفاده می‌شود. آنها جریان خون را از پاها به قلب بهبود می‌بخشند.
• مصرف برخی از داروها، خصوصاً برای درمان هایپوتنشن ارتواستاتیک. به‌عنوان‌مثال، داروی فلودروکورتیزون باعث افزایش حجم خون می‌شود. اغلب برای درمان افت فشار خون ارتواستاتیک استفاده می‌شود.

جلوگیری از فشار خون پایین

کاهش فشار خون را می‌توان در بسیاری از موارد کنترل کرد یا حتی با رعایت برخی موارد از بروز آن جلوگیری کرد. راه‌حل‌های زیر می‌تواند به جلوگیری از فشار خون پایین کمک زیادی کند:

• مصرف بیشتر آب
• کاهش مصرف الکل
• به موقعیت بدن توجه کنید. به‌آرامی دراز بکشید یا کمتر در حالت ایستاده قرار بگیرید. مدام موقعیت بدن را به‌آرامی تغییر دهید.
• وعده‌های غذایی کوچک و کم‌کربوهیدرات بخورید.
• به طور منظم ورزش کنید

عوارض فشار خون پایین

معمولاً بدن به‌صورت خودکار می‌تواند افت فشار خون را کنترل کند و از افت بیش از حد آن جلوگیری نماید. کاهش سریع فشار خون می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد و معمولاً می‌تواند به این معنی باشد که قسمت‌های خاصی از بدن شما جریان خون کافی را دریافت نمی‌کند. این وضعیت می‌تواند اثراتی ناخوشایند، مخرب یا حتی خطرناک داشته باشد. به‌صورت معمول سردرد، سرگیجه، تهوع، غش‌کردن، افتادن و آسیب در اثر زمین‌خوردن اصلی‌ترین عوارض کاهش فشار خون شدید هستند.

۱. فشارخون پایین و سردرد

یکی از عوارض فشار خون پایین سردرد شدید است. از طرفی در سردردهای میگرنی هم ممکن است فرد افت فشار خون را تجربه کند.

۲. فشارخون پایین و لرزش دست

پایین آمدن فشار خون می‌تواند به ازدست‌رفتن تعادل و لرزش دست‌ها نیز منجر شود. البته دلایل دیگری هم می‌توانند موجب لرزش دست شوند که افت فشار خون یکی از آنهاست.

۳. فشارخون پایین و اختلال نعوظ

فشار خون پایین در صورت ادامه‌دار بودن و شدت داشتن می‌تواند موجب اختلال در نعوظ شود. برای نعوظ خون‌رسانی کافی به اندام تناسلی لازم است که در کاهش فشار خون این امر به‌درستی صورت نمی‌گیرد.

۴. فشارخون پایین و سرگیجه

کاهش ناگهانی فشار خون می‌تواند باعث سرگیجه و سبکی سر یا حتی ازدست‌دادن هوشیاری شود. این علائم می‌توانند به‌سرعت ظاهر شوند و باعث زمین‌خوردن فرد یا سایر آسیب‌های دیگر شوند.

۵. فشارخون پایین و حالت تهوع

کاهش فشار خون و حالت تهوع و استفراغ همراه با هم می‌توانند از عوارض افت فشار خون عصبی باشند. معمولاً بعد از سر پا ایستادن طولانی‌مدت این حالت دیده می‌شود که می‌تواند به شوک و غش‌کردن هم منجر شود.

۶. فشار خون پایین و سکته مغزی

با وجودی که عمدتاً فشار خون بالا را با سکته مغزی مرتبط می‌دانند، اما اگر افت فشار خون بسیار شدید باشد و روند خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به مغز مختل شود، این امر هم می‌تواند موجب سکته مغزی و حتی ازدست‌رفتن هوشیاری فرد و به کما رفتن او شود.

۷. تاثیر فشار خون پایین بر کلیه

یکی از عوارض فشار خون پایین، تاثیری است که می‌تواند روی کلیه‌ها داشته باشد. در حالت کاهش فشار خون، خصوصاً اگر این کاهش بسیار شدید و ناگهانی باشد، خون‌رسانی به کلیه مختل می‌شود. زمانی که کلیه خون و اکسیژن کافی را دریافت نکند در دفع مواد زائد و عملکرد آن اختلال ایجاد می‌شود. در ادامه با دفع‌نشدن موادی مانند اوره یا کراتین، مشکلات بعدی شروع می‌شود.

بیماری هایی که در آنها فشار خون پایین دیده می شود، چیست؟

در ادامه بیماری‌های مرتبط با کاهش فشارخون را توضیح می‌دهیم.

۱.فشار خون پایین در شوک هیپوولمیک (Hypovolemic shock)

یکی از خطرناک‌ترین عوارض فشار خون پایین، شوک هیپوولمیک است. شوک هیپوولمیک یک وضعیت اورژانسی است که در آن ازدست‌دادن شدید خون یا سایر مایعات باعث می‌شود قلب نتواند خون کافی را به بدن پمپاژ کند. این نوع شوک می‌تواند باعث ازکارافتادن بسیاری از اندام‌ها شود.

۲. فشار خون پایین در شوک قلبی یا کاردیوژنیک (Cardiogenic shock)

شوک قلبی که به‌عنوان شوک کاردیوژنیک نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که قلب شما نتواند خون و اکسیژن کافی را به مغز و سایر اندام‌های حیاتی پمپاژ کند. این یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده زندگی است. اگر فوراً تشخیص داده شود قابل‌درمان است، بنابراین دانستن علائم هشداردهنده بسیار مهم است که یکی از آنها فشار خون پایین است.

۳. شوک وازوژونیک یا توزیعی و فشار خون پایین

شوک توزیعی یا شوک گشادکننده عروق یک اورژانس پزشکی است که در آن بدن شما نمی‌تواند خون کافی را به قلب، مغز و کلیه‌ها برساند. به این دلیل اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی شما به‌شدت منبسط شده است (شل شده‌اند) که فشار خون شما را پایین می‌آورد و میزان خونی که می‌تواند به اندام‌های شما برسد را کاهش می‌دهد.

۴. شوک انسدادی و فشار خون پایین

یکی دیگر از موقعیت‌های حاد پزشکی شوک انسدادی نام دارد که می‌تواند در نتیجه انسداد سیستم عروقی ریوی یا آمبولی ریه و مشکلات قلبی و عروقی ایجاد شود. این بیماری نیز نشانه‌های مختلفی دارد که یکی از آنها تاکی‌کاردی به همراه افت فشار خون است.

۵. فشار خون پایین و ضربان قلب بالا

یکی دیگر از مشکلات و بیماری‌هایی که در آن فشار خون پایین دیده می‌شود، حالتی است که فرد در کنار افت فشار خون، ضربان قلب بالایی را تجربه می‌کند. این حالت نشان‌دهنده بیماری قلبی و نارسایی قلب در پمپاژ خون و اکسیژن‌رسانی به اندام‌هاست.

پرطرفدارترین راه برای فشار خون پایین چیست؟

دکتر فشار خون

۶. مشکلات ریوی و افت فشار خون

زمانی که فشار خون در شریان‌های ریوی افزایش یابد و آمبولی ریه بروز کند، در اثر انسداد سیستم عروقی ریوی مشکلاتی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه و فشار خون پایین در فرد دیده می‌شود. دیسترس تنفسی به همراه هایپوتنشن در بیماران ریوی شایع است.

۷. فشار خون پایین و تنگی نفس

دیسترس‌های تنفسی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و مشکلات ریوی هم می‌توانند همراه با افت فشار خون بروز کنند. در بسیاری از بیماری‌ها مانند امبولی ریه، کاهش فشار خون همراه با دیسترس تنفسی و تاکی‌کاردی اتفاق می‌افتد.

۸. فشار خون پایین و قند بالا

جالب است بدانید که فشار خون پایین و قند خون بالا می‌توانند به هم ربط داشته باشند، به‌نحوی‌که هایپرتنشن به دنبال بالارفتن قند خون ایجاد می‌شود. هنگامی که قند خون بسیار بالا باشد، همان‌طور که در دیابت درمان نشده اتفاق می‌افتد، باعث نشت قند به داخل ادرار می‌شود. قند موجود در ادرار نیز آب را با خود می‌کشد که می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود. در صورت ادامه‌دار شدن و تشدید شرایط، کم‌آبی منجر به کاهش فشار خون می‌شود.

۹. فشار خون پایین و روزه داری

در برخی موارد روزه‌داری هم می‌تواند موجب کاهش فشار خون شود. به همین دلیل برخی از افراد با یک‌سری شرایط پزشکی باید در خصوص روزه‌گرفتن خود حتماً با پزشک مشورت کنند. دیابتی‌ها، افراد مبتلا به فشار خون بالا، زنان باردار، کسانی که تنظیم قند خون آنها مشکل دارد و کسانی که سابقه افت فشار خون دارند، جزء کسانی هستند که ممکن است روزه‌داری، خصوصاً کم‌آبی ناشی از آن موجب بروز عوارضی در آنها شود. به همین دلیل افرادی با این شرایط حتماً باید با پزشک خود مشورت کنند و از راه‌حل‌های توصیه شده کمک بگیرند.

پزشکان پیشنهادی

۴.۸ (۵۵۶ نظر)

دکتر مژگان زمانی

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

۵ (۴۶۶ نظر)

دکتر سمیه ستوده

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

۴.۹ (۴۳۱ نظر)

دکتر محمود اسلامی

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

۴.۶ (۴۴۸ نظر)

دکتر راضیه نعیمی

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

۴.۷ (۴۳۴ نظر)

دکتر بهاره اسدزاده

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

۵ (۳۱۲ نظر)

دکتر فاطمه بهبودی

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

نتیجه‌ گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

در بیشتر مواقع فشار خون پایین به دلایلی است که به‌خودی‌خود برطرف می‌شود و جای نگرانی نیست. اما اگر افت فشار خون ادامه‌دار باشد و با نشانه‌هایی مانند تهوع، استفراغ یا سایر نشانه‌های تهدیدکننده زندگی مانند مشکلات قلبی یا تنفسی همراه باشد بهتر است برای بررسی‌های پزشکی بیشتر به یک متخصص قلب و عروق مراجعه کرد. در پنل دکترتو می‌توانید اقدام به دریافت نوبت آنلاین و حضوری از پزشکان سرتاسر ایران کنید.

اگر مدام دچار افت فشار خون می‌شوید، باید با متخصص قلب و عروق مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!