در این مقاله می‌خوانید:
معده را بیشتر بشناسیم
بهتر است قبل از آشنایی با زخم معده، با معده و نقش آن آشنا شوبم. معده، عضوی از دستگاه گوارش است که در حفره‌ی شکم و دقیقا زیر دنده‌ها و در سمت چپ قرار دارد. غذای بلعیده شده، بعد از پایین رفتن در طول مری، از طریق اسفنکتر عضلانی کوچکی که بین معده و مری قرار دارد، به داخل معده رانده می‌شود و در آنجا با آنزیم‌های گوارشی و اسید کلریدریک مخلوط می‌شود. معده یک کیسه‌ی عضلانی است، بنابراین می‌تواند غذا را خرد کرده و آن را از نظر مکانیکی و شیمیایی تجزیه کند. هنگامی که غذا با آنزیم‌های گوارشی کاملا مخلوط شد، از طریق اسفنکتر دوم به قسمت اول روده‌ی کوچک (اثنی عشر) وارد می‌شود.
در این مقاله با زخم معده و عواملی که باعث ایجاد آن می شوند آشنا می شوید. در ادامه علائم شایع زخم معده و نحوه تشخیص این بیماری را خواهید خواند.
در مقاله ای با عنوان “درمان زخم معده و مهم ترین نکات غذایی” در مورد نحوه پیشگیری و درمان این بیماری صحبت خواهیم کرد. در صورت نیاز می توانید با مراجعه به سایت دکترتو از خدمات متخصصین گوارش نیز بهره مند شوید. در صورت داشتن هر گونه سوال، کامنت بگذارید؛ همیار دکترتو در خدمت شماست.
زخم معده چگونه ایجاد می‌شود؟
معده برای کمک به هضم غذا و محافظت در برابر میکروب‌‌ها، یک اسید قوی تولید میکند. برای محافظت از بافت معده در برابر این اسید، لایه‌ی ضخیمی از مخاط ترشح می‌شود. لایه‌ی مخاطی دستگاه گوارش، نسبت به اسید مقاوم است و با قرار گرفتن در معرض اسید معده و سایر آنزیم‌های گوارشی آسیب نمی‌بیند. این بافت پوششی، لایه‌های زیرین را از آسیب آنزیم‌های گوارشی محافظت میکند. اگر لایه‌ی مخاطی فرسوده شود و به طور موثر کار نکند، باعث از بین رفتن پیوستگی پوشش محافظتی می‌شود. در نتیجه، اسید معده و سایر آنزیم‌های گوارشی به لایه‌های زیرین نفوذ کرده و باعث آسیب می‌شوند و به این شکل زخم گوارشی ایجاد می‌شود. زخم‌های گوارشی به دو دسته‌ی زخم معده و زخم اثنی عشر (زخم روده یا زخم دوازدهه) تقسیم می‌شوند.
زخم معده در هر سنی می‌تواند رخ دهد، اما با افزایش سن احتمال ابتلا به آن افزایش می‌یابد.
چه عواملی باعث ایجاد زخم معده می‌شوند؟
روش انتقال باکتری اچ پیلوری تاکنون شناخته نشده است، اما تصور می‌شود که اشتراک غذا یا ظروف، تماس با استفراغ آلوده و آب آلوده‌ی مشترک (مانند آب چاه) در مکان‌های توسعه نیافته، راه‌های انتقال این میکروب باشند. محققان معتقدند این عفونت بیشتر در بین افراد دارای شرایط اقتصادی پایین دیده می‌شود.
زخم معده می‌تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
هلیكوباكتر پیلوری
زمانی تصور می شد که استرس، استعمال دخانیات و رژیم غذایی از دلایل اصلی ایجاد زخم معده هستند. پس از انجام تحقیقات، مشخص شد که باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) مسئول اکثر زخم‌های گوارشی است. این باکتری علت اصلی ایجاد زخم معده است. تصور می‌شود كه این باکتری مسئول ۶۰ درصد از زخم معده و ۹۰ درصد از زخم اثنی عشر یا زخم روده‌ی کوچک است. این باکتری در پوشش معده زندگی میکند و مواد شیمیایی تولید شده توسط آن باعث تحریک و التهاب می‌شوند.
باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) مسئول اکثر زخم‌های گوارشی و علت اصلی ایجاد زخم معده است.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
- تصور می‌شود داروهای ضد التهاب (NSAIDS) مسئول حدود دو پنجم از زخم‌های معده هستند.
- مصرف همزمان بیش از یک داروی ضد التهاب، خطر ابتلا به زخم‌های گوارشی را افزایش می‌دهد.
- آسپرین یا کلوپیدوگرل، که به طور منظم برای جلوگیری از حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی مصرف می‌شوند، نیز می‌توانند در بروز زخم معده نقش داشته باشند.
- انواع دیگر داروهای ضد درد مانند استامینوفن، منجر به زخم نمی‌شوند.
سرطان
- سرطان معده، به ویژه در افراد مسن، می‌تواند خود را به شکل زخم گوارشی نشان دهد.
سایر دلایل
- سن بالای ۶۵ سال
- سابقه‌ی زخم معده در گذشته
- مصرف داروهای ضد التهاب همراه با داروهایی مثل استروئیدها، مهارکننده‌ی انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI)، داروهای ضد انعقاد خون، آسپرین با دوز پایین، آلندرونیت و ریزدرونات.
تجربه‌ی چه علائمی باعث شک به وجود زخم می‌شود؟
گاهی زخم معده هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت بروز علائم، می‌تواند موارد زیر را ایجاد کند:
- درد: درد علامت اصلی است. محل درد در اطراف معده (سمت چپ و پایین دنده‌ها) یا کمی بالاتر از آن قرار دارد. این درد ممکن است با خوردن غذا تشدید شود زیرا با خوردن غذا ترشح اسید افزایش پیدا میکند. به همین دلیل افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، اکثرا لاغر هستند.
- سوء هاضمه: سوء هاضمه علامت کلاسیک زخم معده است. سو هاضمه باعث درد یا ناراحتی در ناحیه‌ی معده می‌شود. این علامت می‌تواند با سوزش سر دل اشتباه گرفته شود. سوزش معده می‌تواند ناشی از ریفلاکس اسید معده (بیماری ریفلاکس اسید معده به مری) باشد. سوزش سردل کمی بالاتر از معده و در قسمت پایین سینه احساس می‌شود. شایان ذکر است که همه‌ی زخم‌های معده باعث سوء هاضمه نمی‌شوند.
- حالت تهوع
- از دست دادن اشتها
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل
- دفع خون روشن در استفراغ
- دفع خون تیره از مدفوع
- علائم کم خونی، مانند سبکی سر و ضعف
- شوک (به علت از دست دادن خون رخ می‌دهد که یک فوریت پزشکی است).
زخم معده چه عوارضی برای بیمار ایجاد میکند؟
بهبود زخم معده نسبتا آسان است، اما در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- خونریزی داخلی
این عارضه که بسیار جدی است، می‌تواند بسیار کشنده باشد، به ویژه در افراد مسن یا کسانی که دارای بیماری‌های پزشکی زمینه‌ای هستند. خونریزی از زخم معده در افرادی که از داروهای رقیق کننده‌ی خون مانند وارفارین، آسپرین یا کلوپیدوگرل (پلاویکس) استفاده می‌کنند، بیشتر مشاهده می‌شود.
خونریزی آهسته از زخم معده می‌تواند منجر به کم خونی شود. هنگام از دست دادن خون با حجم زیاد، ممکن است فرد به بستری شدن در بیمارستان یا انتقال خون نیاز داشته باشد. از دست دادن خون شدید ممکن است باعث خستگی، تنگی نفس، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه یا خونی شود.
- ایجاد سوراخ در دیوارهی معده
زخم‌های گوارشی می‌توانند در دیوارهی معده یا روده‌ی کوچک سوراخ ایجاد کنند و فرد را در معرض خطر عفونت جدی حفره‌ی شکم (پریتونیت) قرار دهند. زخم معده‌ی شدید و درمان نشده گاهی می‌تواند باعث سوراخ شدن دیوارهی معده شود. در نتیجه، آنزیم‌های گوارشی و غذا به داخل حفره‌ی شکم نشت می‌کنند. این عارضه، یک اورژانس پزشکی است و درمان آن نیاز به جراحی فوری دارد.
- انسداد دستگاه گوارش
زخم معده می‌تواند مانع عبور غذا از دستگاه گوارش شود و باعث شود فرد به راحتی احساس سیری کند، استفراغ کند و یا به علت تورم ناشی از التهاب یا زخم، لاغر شود.
- سرطان معده
مطالعات نشان داده است که افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری در معرض خطر ابتلا به سرطان معده قرار دارند.
تشخیص زخم معده
پزشکان علایم زخم معده را با طرح سوالاتی در مورد احساس درد، مکان و زمان بروز آن و میزان مکرر و طولانی بودن مدت آن، تشخیص می‌دهند. تشخیص زخم معده با استفاده از طیف وسیعی از آزمایش‌ها انجام می‌شود، از جمله:
- آزمایش آنتی ژن مدفوع
یک نمونه‌ی مدفوع آزمایش می‌شود تا از نظر وجود آنتی ژن باکتری اچ پیلوری بررسی شود.
نمونه‌ای از خون برای بررسی آنتی بادی‌های باکتری H. pylori آزمایش می‌شود. آنتی بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که به طور طبیعی در خون تولید می‌شوند تا به مبارزه با عفونت کمک کنند. این آزمایش تا حد زیادی با آزمایش آنتی ژن مدفوع جایگزین شده است.
- آندوسکوپی
با ایجاد بیهوشی سبک، لوله‌ی آندوسکوپی از مری به داخل معده وارد می‌شود. ممکن است با اسپری بی حسی موضعی، گلو بی حسی شود تا لوله‌ی اندوسکوپی راحت‌تر از گلو عبور کند. دوربینی که در انتهای یک لوله‌ی نازک و انعطاف پذیر قرار می‌گیرد تا به پزشک این امکان را بدهد که به پوشش روده نگاه کند. طی انجام آندوسکوپی ممکن است نمونه برداری نیز انجام شود.
- بلع باریم
باریم مایعی است که بعد از بلعیده شدن، عکس اشعه‌ی ایکس گرفته می‌شود تا پوشش معده را نشان دهد. این آزمایش امروزه کم‌تر رایج است، اما در مواردی که آندوسکوپی در دسترس نباشد ممکن است مفید باشد.
- بیوپسی یا نمونه برداری از بافت معده
طی آندوسکوپی، نمونه‌ی بافتی کوچکی گرفته شده و در آزمایشگاه بررسی می‌شود. در صورت یافتن زخم معده، حتما از بافت معده بیوپسی گرفته می‌شود.
- تست تنفسی
این تست برای بررسی وجود اچ پیلوری است. این باکتری‌ها اوره را به دی اکسید کربن تبدیل می‌کنند. این آزمایش شامل بلعیدن مقداری کربن رادیواکتیو (C14) و آزمایش هوای بازدم شده از ریه‌ها است. اگر به H. pylori آلوده باشید، نمونه‌ی هوای تنفسی شما حاوی کربن رادیواکتیو به شکل دی اکسید کربن است.
[adrotate group=”2″] |
منبع: Healthline، nhs، mayoclinic، webmd، medicalnewstoday، betterhealth
