آزمایش عملکرد کبد؛ راهنمای خواندن برگه آزمایش و تحلیل نتیجه آن

هر فرد در طول زندگی خود حداقل یک بار به آزمایشگاه مراجعه می‌کند. احتمالا بسیار کنجکاو بوده‌اید که هرچه زودتر نتایج را تحلیل کنید و از سلامتی خود اطمینان حاصل نمایید. در مجله‌ی سلامت دکترتو به بررسی هریک از پارامترهایی می‌پردازیم که در آزمایش عمومی با آن‌ها برخورد می‌کنید.

اما به یاد داشته باشید که خواندن نتیجه‌ی آزمایش، موضوعی است که نیازمند اظهار نظر تخصصی توسط دکتر گوارش و کبد است.

در این مقاله با آزمایش عملکرد کبد آشنا خواهید شد. آزمایش کبد به عنوان یک آزمایش تشخیصی؛ از مهم ترین و پرکاربردترین آزمایش هاست که بارها با آن درگیر بوده ایم. آزمایش عملکرد کبد برای غربالگری، تشخیص، ارزیابی و نظارت بر بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود.

در مقاله “لیست آزمایش های لازم برای چکاپ کامل بدن“ می توانید راهنمایی کامل از چکاپ های لازم برای سلامت را مطالعه کنید.

برای تجویز و تفسیر آزمایش عملکرد کبد باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید. در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص گوارش و فوق تخصص کبد در شهر خود آشنا شوید و به‌صورت اینترنتی برای دریافت نوبت اقدام کنید. علاوه‌بر‌این می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی دکترتو برای تفسیر نتیجه‌ی آزمایش عملکرد کبد خود استفاده کنید.

آزمایش عملکرد کبد در چه مواردی ضروری است؟

کبد یکی از بزرگ‌ترین ارگان‌های بدن است و در سمت راست و بالای شکم، پشت دنده‌ها قرار دارد. کبد داروها و موادی را که برای بدن مضر هستند متابولیزه و سم زدایی می‌کند. یکی دیگر از وظایف کبد، تولید صفرا است. صفرا از طریق مجاری صفراوی به روده‌ی کوچک منتقل می‌شود تا به هضم چربی‌ها کمک کند.

انواع بیماری‌های کبدی، الکل، داروها، برخی از مکمل‌های گیاهی و سموم می‌توانند باعث آسیب به کبد شوند. از علائم آسیب به کبد می‌توان به زردی، ادرار تیره رنگ، مدفوع رنگ روشن، خارش، حالت تهوع، خستگی، اسهال و کاهش وزن یا افزایش وزن غیرقابل توجیه، اشاره کرد.

ممکن است قبل از ظهور علائم گفته شده، آسیب قابل توجهی به کبد وارد شده باشد. بنابراین تشخیص به موقع آسیب کبدی، برای به حداقل رساندن آسیب و حفظ عملکرد کبد ضروری است.

تست عملکرد کبد در موارد زیر توصیه می‌شود:

• برای بررسی آسیب‌های عفونت‌های کبدی، مانند هپاتیت B و هپاتیت C
• برای نظارت بر عوارض جانبی برخی از داروهایی که بر عملکرد کبد تأثیر می‌گذارد.
• اگر شما در حال حاضر بیماری کبدی دارید، برای نظارت بر بیماری و بررسی روند درمان بیماری می‌توانید از این تست عملکرد کبد کمک بگیرید.
• اگر در معرض علائم اختلال کبدی هستید.
• اگر شرایط خاصی از قبیل تری گلیسیرید بالا، دیابت، فشار خون بالا یا کم خونی هستید.
• اگر الکل مصرف می‌کنید.
• اگر بیماری صفراوی دارید.

بیشتر بخوانید

علائم کبد چرب و راه های درمان کبد چرب در خانه

برای آزمایش کبد لازم است ناشتا باشیم؟

برای انجام آزمایش عملکرد کبدی لازم نیست ناشتا باشید. دکتر شما به شما دستورالعمل‌های کامل در مورد نحوه آماده شدن برای دادن نمونه خون برای تست عملکرد کبد را می‌دهد. برخی از داروها و مواد غذایی ممکن است سطح این آنزیم و پروتئین در خون شما را تحت تأثیر قرار دهد.

پزشک ممکن است از شما بخواهد از بعضی از انواع داروها اجتناب کند یا ممکن است از شما بخواهند قبل از تست، از خوردن بعضی چیزها اجتناب کنید.

برای انجام آزمایش عملکرد کبدی لازم نیست ناشتا باشید.

آزمایش عملکرد کبد شامل چه مواردی می شود؟

آزمایش عملکرد کبد از چند جز تشکیل شده است که در زیر به بررسی هریک می‌پردازیم:

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
• آلکالن فسفاتاز (ALP)
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
• بیلی روبین تام (Total bilirubin)
• آلبومین (ALb)
• گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT).

بیشتر بخوانید

علائم هپاتیت و راه های ابتلا به آن چیست؟

خواندن آزمایش کبد و تفسیر آن

1: آلانین آمینوترانسفراز (ALT)

آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، که در آزمایش عملکرد کبد اندازه گیری می‌شود، برای غربالگری یا نظارت بر عملکرد کبد کاربرد دارد. سنجش مقادیر ALT در کنار سایر آزمایشات عملکرد کبد، مانند پروتئین کل، آلبومین، آلکالین فسفاتاز (ALP) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) به تعیین نوع بیماری کبدی کمک می‌کند.

آلانین آمینوترانسفراز (ALT) برای چه افرادی درخواست داده می‌شود؟

سابقه‌ی مواجهه با ویروس هپاتیت، مصرف بیش از حد الکل، سابقه‌ی خانوادگی بیماری کبدی، مصرف داروهایی که به کبد آسیب می‌رسانند، نظارت بر درمان بیماری‌های کبدی از مواردی هستند که ALT در آن‌ها چک می‌شود.

مقدار طبیعی ALT :

• در مردان ۵ تا ۴۰ (U / L: واحد استاندارد در لیتر) 
• در خانم‌‌ها ۵ تا ۳۵ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)

مقادیر بسیار بالای ALT (بیش از ۱۰ برابر بالاتر از سطح طبیعی):

معمولا نشان دهنده‌ی هپاتیت حاد (کوتاه مدت) است که اغلب به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد. سطح ALT معمولا در هپاتیت مزمن بالا نمی‌رود.

نکات مهم:

• در برخی بیماری‌های کبدی، به ویژه هنگامی که مجاری صفراوی مسدود شده باشند، یا در سیروز کبدی، ممکن است سطح ALT طبیعی باشد.
• برخی داروهای خاص ممکن است با ایجاد آسیب کبدی در درصد بسیار کمی از بیماران، سطح ALT را افزایش دهند.

مقادیر بسیار بالای ALT معمولا نشان دهنده‌ی هپاتیت حاد (کوتاه مدت) است که اغلب به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد.

2: آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)

آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)، آنزیمی است که در کبد، گلبول‌های قرمز خون، قلب و سایر عضلات یافت می‌شود.

مقدار طبیعی ALT :

• در مردان ۵ تا ۳۵ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)
• در خانم‌‌ها ۵ تا ۳۰ (U / L: واحد استاندارد در لیتر).

سطح بسیار بالای AST (بیش از ۱۰ برابر بالاتر از سطح طبیعی):

در آزمایش عملکرد کبد، سطح بالا  معمولا در هپاتیت حاد دیده می‌شود که اغلب به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد. در هپاتیت حاد، سطح AST حدود ۱ تا ۲ ماه بالا می‌ماند و ممکن است ۳ تا ۶ ماه طول بکشد تا به حالت طبیعی برگردد.

نکات مهم:

• توجه داشته باشید که در هپاتیت مزمن، سطح AST معمولا خیلی بالا نیست و اغلب کم‌تر از ۴ برابر بالاتر از سطح طبیعی است.
• در برخی بیماری‌های کبدی، به ویژه هنگامی که مجاری صفراوی مسدود شده باشند، یا در سیروز کبدی، ممکن است سطح AST طبیعی باشد.
• هنگامی که آسیب کبدی به دلیل الکل باشد، AST اغلب بسیار بیش‌تر از ALT افزایش می‌یابد.
• AST می‌تواند در اثر تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز خون (همولیز) و آسیب عضلانی نیز افزایش می‌یابد.

سطح بسیار بالای AST  معمولا در هپاتیت حاد دیده می‌شود که اغلب به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد.

3: آلکالین فسفاتاز (ALP)

سنجش سطح آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون، به عنوان بخشی از آزمایش عملکرد کبد درخواست می‌شود. آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که در استخوان، کبد و به مقدار کم‌تری در روده‌ها، یافت می‌شود. مقادیر کمی ALP نیز در جفت یافت می‌شود.

مقدار طبیعی ALP:

• در بزرگسالان ۳۰ تا ۱۱۰ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)

مقادیر بالای ALP :

• افزایش سطح آلکالین فسفاتاز در خون، نشان دهنده‌ی انسداد مجاری صفراوی است زیرا در سلول‌های پوشاننده‌ی مجاری صفراوی مقدار زیادی آلکالین فسفاتاز وجود دارد.
• بیماری‌هایی که بر رشد استخوان تاثیر می‌گذارند یا باعث افزایش فعالیت سلول‌های استخوانی می‌شوند، می‌توانند بر سطح ALP در خون تاثیر بگذارد.
• سطح ALP در بیماری پاژه و کمبود ویتامین D و سرطان‌های خاصی که به استخوان گسترش می‌یابند، افزایش می‌یابد.
• بارداری می‌تواند سطح ALP را افزایش دهد.
• کودکان سطح ALP بالاتری دارند زیرا استخوان‌های آن‌ها در حال رشد است.
• خوردن یک وعده‌ی غذایی حاوی چربی زیاد، می‌تواند سطح ALP را برای چند ساعت، کمی افزایش دهد.
• برخی داروها ممکن است سطح ALP را افزایش دهند، از جمله برخی آنتی بیوتیک‌ها و برخی از داروهایی که برای درمان مشکلات روانپزشکی یا صرع استفاده می‌شوند.

بارداری می‌تواند سطح ALP را افزایش دهد.

4: بیلی روبین تام (Total bilirubin)

بیلی روبین یکی دیگر از اجزای آزمایش عملکرد کبد است که برای غربالگری، تشخیص و پایش اختلالات کبدی و کم خونی همولیتیک استفاده می‌شود. علاوه بر این، بیلی روبین برای کمک به تشخیص برخی از اختلالات ژنتیکی نادر در نوزادان مبتلا به زردی و جلوگیری از آسیب مغزی در نوزادانی که زردی قابل توجهی دارند، استفاده می‌شود.

نتیجه‌ی اندازه‌گیری سطوح بیلی روبین در خون چه چیزی را نشان می‌دهد؟

بیلی روبین به دو شکل در خون وجود دارد:

1. مستقیم (یا کونژوگه)
2. غیر مستقیم (یا غیر کونژوگه).

اگر بیلی روبین مستقیم افزایش یابد، ممکن است نوعی انسداد در مجاری کبدی یا مجاری صفراوی وجود داشته باشد. علت انسداد می‌تواند سنگ صفرا، هپاتیت، ضربه، واکنش دارویی یا مصرف طولانی مدت الکل باشد.

اگر بیلی روبین غیر مستقیم افزایش یابد، ممکن است نشان دهنده‌ی همولیز (تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز خون) باشد.

افزایش سطح بیلی روبین در نوزادان باعث زردی می‌شود. در صورت عدم کنترل زردی نوزادان، آسیب به سلول‌های مغزی وارد می‌شود و ممکن است باعث عقب ماندگی ذهنی، ناهنجاری‌های جسمی یا کوری شود.

افزایش سطح بیلی روبین ممکن است به دلیل ناسازگاری در گروه خونی بین مادر و نوزاد و در اثر تجزیه‌ی سلول‌های قرمز خون (RBC) ایجاد شود.

بیشتر بخوانید

زردی نوزاد چیست؟

5: آلبومین (ALb)

آلبومین فراوان‌ترین پروتئین در پلاسمای خون است. سنجش آلبومین در آزمایش خون، برای غربالگری بیماری‌های کبدی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های گوارشی و ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای بیماران بستری استفاده می‌شود.

نتیجه‌ی سنجش سطح آلبومین در خون:

مقادیر زیاد آلبومین معمولا نشان دهنده‌ی کمبود آب بدن است.

اما کاهش سطح آلبومین در خون می‌تواند نشان دهنده‌ی بیماری‌های زیر باشد:

• بیماری‌های کبدی
• بیماری‌های کلیوی که کلیه‌ها نمی‌توانند مانع از نشت آلبومین از خون در ادرار شوند (سندرم نفروتیک)
• بیماری‌هایی که باعث دفع بیش از حد پروتئین از دستگاه گوارش می‌شود مانند بیماری کرون، بیماری التهابی روده و سوء تغذیه‌ي شدید
• التهاب و سوختگی
• بارداری (کاهش سطح آلبومین در بارداری، یک یافته‌ی طبیعی است و دلیلی بر وجود بیماری نیست).

بیشتر بخوانید

دلیل افزایش آنزیم های کبدی چیست؟

6: گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)

گاما گلوتامیل ترانسفراز، آنزیمی است که عمدتا در کبد یافت می‌شود. به طور معمول وقتی کبد آسیب می‌بیند یا جریان صفرا مسدود می‌شود، سطح GGT بالا می‌رود. بنابراین GGT یک مارکر مفید برای تشخیص مشکلات مجاری صفراوی است.

مقدار طبیعی GGT:

• در مردان ۵ تا ۵۰ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)
• در خانم‌‌ها ۵ تا ۳۵ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)

نکات مهم:

• حتی اگر مقدار کمی الکل در عرض ۲۴ ساعت قبل از انجام آزمایش GGT مصرف کنید، سطح آن به صورت موقت افزایش می‌یابد. 
• سیگار کشیدن می‌تواند باعث افزایش GGT شود.پ
• سطح GGT بعد از غذا کاهش می‌یابد، بنابراین بهتر است حداقل ۹ ساعت قبل از انجام آزمایش، ناشتا باشید.
• افزایش سطح GGT در بیماری‌های کبدی، نارسایی احتقانی قلب و نوشیدن الکل دیده می‌شود.
• داروهای ضد بارداری خوراکی و کلوفیبرات نیز می‌توانند سطح GGT را کاهش دهند.
• استفاده از برخی داروها نیز می‌تواند سطح GGT را افزایش دهد. این داروها عبارتند از:
  • داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID)
  • داروهای کاهش دهنده‌ی چربی خون
  • آنتی بیوتیک‌ها
  • مسدود کننده‌های هیستامینی (برای درمان تولید بیش از حد اسید معده استفاده می‌شوند)
  • داروهای ضد قارچ
  • داروهای ضد تشنج
  • داروهای ضد افسردگی
  • و هورمون‌هایی مانند تستوسترون.

GGT یک علامت مهم برای تشخیص مشکلات مجاری صفراوی است.

قیمت آزمایش عملکرد کبد

هزینه آزمایش عملکرد کبد با توجه به نوع فاکتورهای مورد بررسی متفاوت است. این آزمایش جز آزمایش‌های ارزان حساب نمی‌شود و برای تشخیص مشکلات کبدی باید چندین فاکتور مورد بررسی قرار گیرند. در صورتی که تحت پوشش بیمه درمانی نباشید، این هزینه برای شما بالاتر می‌رود.

برای تجویز و تفسیر آزمایش عملکرد کبد باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید. در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص گوارش و فوق تخصص کبد در شهر خود آشنا شوید و به‌صورت اینترنتی برای دریافت نوبت اقدام کنید. علاوه‌بر‌این می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی دکترتو برای تفسیر نتیجه‌ی آزمایش عملکرد کبد خود استفاده کنید.

راهنمای مراجعه به متخصص گوارش و کبد

اگر به هر دلیلی فکر می کنید که کبد شما درست کار نمی کند، یا علائمی چون زردی، ادرار تیره رنگ، مدفوع رنگ روشن، خارش، حالت تهوع، خستگی، اسهال و کاهش وزن یا افزایش وزن غیرقابل توجیه، دارید باید با متخصص گوارش و کبد مشورت کنید. تشخیص به موقع آسیب کبدی، برای به حداقل رساندن آسیب و حفظ عملکرد کبد ضروری است.

برای دریافت  مشاوره تلفنی متخصص گوارش و کبد به سایت دکترتو مراجعه نمایید.

منبع: sciencedirect، stanfordhealthcare، healthdirect، healthline،‌labtestsonline