دلیل شب ادراری چیست؟ راه‌های درمان شب ادراری در کودکان و بزرگسالان چیست؟ چگونه می‌توان از شب ادراری جلوگیری کرد؟ آیا شب ادراری می‌تواند از عوارض دارو باشد؟ شب اداری معضلی بزرگ برای بسیاری از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان است. اما آیا راهی برای کنترل آن وجود دارد؟
اگر برای درمان شب ادراری کودک خود نیاز به متخصص کودکان دارید، می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصصان وجود دارد.
شب ادراری چیست؟
خیس کردن تخت خواب یا شب ادراری کودک، در واقع ادرار کردن به صورت غیر ارادی در خواب و در سنی که انتظار کنترل ادرار از کودک داریم، گفته می شود.
خیس شدن تخت خواب و لباس و یک کودک خجالت زده، صحنه آشنا در بسیاری از خانه ها است با این وجود شب ادراری اغلب بخشی از رشد کودک است.
به طور کلی، شب ادراری قبل از ۷ سالگی چندان نگران کننده نیست. در این سن، کودک شما ممکن است هنوز در حال تکامل کنترل شبانه مثانه باشد. اگر شب ادراری کودک ادامه یابد، باید با صبر و درک بیش تر به بررسی مشکل بپردازید. تغییر سبک زندگی، آموزش کنترل مثانه، هشدارهای رطوبت و برخی داروها ممکن است باعث کاهش تدریجی شب ادراری شوند.
شب ادراری ثانویه چیست؟
شب ادراری دو نوع اصلی دارد، اولیه و ثانویه. در حالت اولیه شخص هرگز در مدت 6 ماه متوالی یا بیشتر در طول شب بدون شب ادراری نبوده است. اما در حالت ثانویه کودک بعد از خیس نکردن تخت به مدت 6 ماه یا بیشتر دوباره دچار شب ادراری می‌شود. شب ادراری ثانویه بیشتر به دلایل پزشکی یا روانی بستگی دارد.
علائم شب ادراری چیست؟
اکثر بچه ها تا ۵ سالگی کنترل ادرار را یاد گرفته اند. اما تاریخ دقیقی برای توسعه کامل کنترل مثانه وجود ندارد. شب ادراری ممکن است در برخی کودکان ۵ تا ۷ ساله نیز به عنوان یک مشکل همچنان باقی بماند.
پس از ۷ سالگی، تعداد کمی از کودکان نیز هستند که هنوز جای خود را خیس می کنند.
شب ادراری بزرگسالان نشانه چیست؟
این مشکل می‌تواند افراد بزرگسال را نیز تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ممکن است، کلیه‌ها شخص بیش از حد معمول ادرار تولید کند. هورمونی به نام ADH باعث کنترل تولید ادرار در شب می‌شود. با کاهش این هورمون مشکل ایجاد می‌شود. نوعی از دیابت روی این هورمون تاثیر گذاشته و مقدار ترشح آن را کاهش می‌دهد. گاهی نیز مثانه نمی‌تواند ادرار را نگه دارد. زمانی که فضای کافی در مثانه وجود نداشته باشد، ادرار ممکن است نشت کند.
علل شب ادراری چیست؟
عوامل مختلفی ممکن است در ایجاد شب ادراری کودک نقش داشته باشند از جمله:
- مثانه کوچک: مثانه فرزند شما ممکن است به اندازه کافی بزرگ نشده باشد که بتواند ادرار تولید شده در شب را نگه دارد و موجب این عارضه در کودک شما می شود.
ناتوانی در تشخیص مثانه پر: اگر عصب هایی که مثانه را کنترل می کنند بالغ نشده باشند، پر شدن مثانه نمی تواند کودک شما را بیدار کند – مخصوصا اگر فرزند شما یک خواب عمیق باشد. - عدم تعادل هورمون: در دوران کودکی، بعضی از بچه ها هورمون ضد ادراری (ADH) را به میزان کافی ندارند، این هورمون تولید ادرار را در شب کم می کند.
- عفونت مجاری ادراری: این عفونت می تواند کنترل ادرار را برای کودک دشوارمی کند. علائم عفونت ادراری در کودکان شامل شب ادراری، تکرر ادرار، ادرار قرمز یا صورتی و درد در هنگام ادرار کردن است.
- آپنه ی خواب: گاهی اوقات این عارضه، نشانه‌ای از آپنه انسدادی خواب است که در آن تنفس کودک در طول خواب متوقف می شود. و اغلب به علت لوزه ها و یا آدنوئید های التهابی یا بزرگ شده ایجاد می شود. علائم دیگر آپنه خواب ممکن است شامل خروپف و خواب‌آلودگی روزانه باشد.
- دیابت: برای کودکی که معمولا قادر به کنترل ادرار خود در شب می باشد، شب ادراری ممکن است اولین علامت دیابت باشد. علائم دیگر ممکن است شامل دفع مقدار زیادی ادرار در یک زمان، افزایش میزان تشنگی، خستگی و کاهش وزن با وجود اشتهای خوب باشد.
- یبوست طولانی و مزمن: عضلاتی که برای کنترل ادرار و دفع مدفوع به کار می روند یکسان هستند. هنگامی که یبوست طولانی و مزمن می شود، این عضلات ناکارآمد شده و کنترل ادرار را نیز مختل کرده و موجب شب ادراری می شوند.
- مشکل ساختاری در دستگاه ادراری یا سیستم عصبی: به ندرت، این عارضه مربوط به نقصی در سیستم عصبی یا سیستم ادراری کودک است.
علت شب ادراری در نوجوانان
در نوجوانان نیز امکان ایجاد این بیماری وجود دارد. روش درمان به این بستگی دارد که علت شب ادراری چیست. اگر علت استرس باشد، باید مدیریت شود. در بیشتر افراد تا اواخر دوره نوجوانی این حالت برطرف می‌شود. در نوجوانان همانند کودکان علت این بیماری می‌تواند مشکلات در مثانه یا کلیه باشد. از علل دیگر آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ژنتیک
- فشار و استرس زیاد
- خواب عمیق (در نوجوانان بسیار رایج است.)
- آپنه انسدادی خواب
- یبوست
- بیماری مثانه و کلیه
- بیماری عصبی
- مصرف برخی داروها
عوامل خطر شب ادراری
این بیماری می‌تواند در هر شخصی ایجاد شود. اما در پسران دو برابر بیشتر از دختران دیده می شود. عوامل متعددی می توانند موجب افزایش احتمال شب ادراری شوند، از جمله:
- استرس و اضطراب: حوادث استرس زا- مانند آمدن برادر یا خواهر جدید، رفتن به یک مدرسه جدید و یا خوابیدن دور از خانه – ممکن است موجب شب ادراری در کودک شما شود.
- سابقه ی خانوادگی: اگر یک یا هر دو والدین فرزند در کودکی مبتلا به شب ادراری بوده اند، فرزند آن‌ها شانس بیش‌تری برای ابتلا به شب ادراری دارد.
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD): شب ادراری در کودکان مبتلا به بیش فعالی شایع‌تر است.
عوارض شب ادراری چیست؟
شب ادراری بدون بیماری‌های زمینه ای، هیچ خطری برای سلامتی ایجاد نمی کند. با این حال، شب ادراری می تواند مشکلاتی را برای کودک شما ایجاد کند، از جمله:
- احساس گناه و خجالت، که می تواند منجر به کم شدن اعتمادبه‌نفس کودک شما شود.
- از دست دادن فرصت‌هایی برای فعالیت های اجتماعی مانند رفتن به اردو
- ایجاد راش و‌دانه‌های پوستی در باسن و ناحیه تناسلی کودک – به خصوص اگر کودک شما با لباس خیس خوابیده است.
تشخیص شب ادراری
بسته به شرایط، پزشک ممکن است هر کدام از موارد زیر را برای تشخیص علت اصلی و کمک به درمان توصیه کند:
- معاینه فیزیکی
- صحبت در مورد علائم بیماری، مصرف مایعات، سابقه خانوادگی، عادات روده و مثانه و مشکلات مربوط به شب ادراری
- آزمایش ادرار برای ارزیابی عفونت یا دیابت
- عکس رادیوگرافی یا دیگر آزمایشات تصویربرداری از کلیه‌ها یا مثانه برای بررسی ساختار سیستم ادراری
- سایر آزمایشات ادراری یا ارزیابی ها، در صورت نیاز
درمان شب ادراری چیست؟
شب ادراری در اکثر کودکان خودبه‌خود برطرف می‌شود. اگر درمان مورد نیاز باشد، می توانید در مورد درمان شب ادراری کودکان و بهترین راه درمان با پزشک کودک خود مشورت کنید. اگر فرزند شما هر از چند گاهی و در شرایط و برخی موقعیت‌ها دچار شب ادراری می شود، تغییر سبک زندگی – مانند اجتناب از مصرف کافئین به طور کامل و محدود کردن مصرف مایعات در شب – می تواند کمک کننده باشد.
با این حال، اگر تغییرات شیوه زندگی موثر واقع نشد، پزشک می‌تواند با درمان‌های دیگر کمک‌کننده باشد. در صورت تشخیص، علل اساسی این بیماری مانند یبوست یا آپنه خواب، قبل از درمان های دیگر باید مورد توجه قرارگرفته و درمان شود. گزینه هایی برای درمان شب ادراری کودکان ممکن است شامل هشدار رطوبت و دارو باشد.
چگونه از شب ادراری جلوگیری کنیم؟
هشدار رطوبت: این دستگاه‌های کوچک با باتری – که در اکثر داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس است- به یک پد حساس به رطوبت در لباس خواب یا ملافه‌های کودک خود متصل کنید. وقتی پد احساس رطوبت می‌کند، زنگ هشدار روشن می‌شود.
درمان دارویی: به عنوان آخرین راه حل، پزشک ممکن است برای یک دوره کوتاه مدت دارو مانند ربوکستین برای کودک شما تجویز کند تا توقف شب ادراری ایجاد شود. انواع خاصی از داروها شامل موارد زیر است:
داروهای کاهنده تولید ادرار در شب: دارو دسموپرسین (DDAVP) باعث کاهش تولید ادرار در شب می‌شود. اما نوشیدن بیش از حد مایع با دارو می‌تواند باعث مشکلات شود. همچنین اگر کودک شما دچار علائمی مانند تب، اسهال یا حالت تهوع است از مصرف دسموپسین، باید اجتناب کند. اطمینان حاصل کنید که به دقت دستورالعمل‌های استفاده از این دارو را دنبال می‌کنید. دسموپرسین به صورت قرص و خوراکی داده می‌شود و فقط برای کودکان بالای ۵ سال استفاده می‌شود. طبق گزارش اداره غذا و داروی آمریکا، فرمولاسیون اسپری دهانی دسموپرسین برای درمان شب ادراری به دلیل خطر عوارض جانبی جدی توصیه نمی‌شود.
داروهای آرام کننده مثانه: اگر کودک شما دارای مثانه‌ای کوچک است، مصرف داروی آنتی کولینرژیک مانند اکسی بوتینین(oxybutynin) می‌تواند به کاهش انقباضات مثانه و افزایش ظرفیت مثانه کمک کند. این دارو معمولا با داروهای دیگر استفاده می‌شود و به صورت کلی هنگامی توصیه می‌شود که کودک به داروهای دیگر پاسخ نداده است.
داروی ضد شب ادراری
گاهی اوقات ترکیبی از داروها برای درمان شب ادراری موثرتر است. با این حال هیچ تضمینی وجود ندارد و داروها ممکن است مشکل را درمان نکنند. شب ادراری معمولا هنگامی که دارو متوقف می شود، به طور متناوب ادامه پیدا می یابد، تا زمانی که کودک به سن خاصی برسد که این در کودکان مختلف متفاوت است.
قرص شب ادراری ایمی پرامین سال‌هاست که برای درمان این عارضه استفاده می‌شود. این دارو ضد افسردگی بوده و بر خلق‌وخو و رفتار برخی بیماران تاثیر می‌گذارد. این دارو در دوز پایین کم‌خطر است. اما مصرف بیش ار حد آن می‌تواند خطرناک باشد. داروی دیگر دسموپرسین نام داشته که شکل مصنوعی از هورمون آنتی دیورتیک است. این دارو باعث می‌شود که شخص هنگام خواب ادرار کمتری تولید کند.
راه های درمان شب ادراری در بزرگسالان
در ابتدا ممکن است پزشک با ایجاد چند تغییر در برنامه روزانه و شبانه درمان را شروع کند. به عنوان مثال باید شخص در طول روز و شب در ساعات معینی به دستشویی برود. قبل از خواب از خوردن نوشیدنی‌های مختلف خودداری کرده و کافئین و الکل مصرف نکند. این مواد مثانه را تحریک میکنند.
روش بعدی سیستم هشدار مرطوب شدن رختخواب است که به محض خیس شدن شروع به هشدار می‌کند. در صورت نتیجه‌بخش نبودن این موارد استفاده از دارو و جراحی پیشنهاد می‌شود.
درمان گیاهی شب ادراری در بزرگسالان
در طب سنتی برای درمان شب ادراری برخی گیاهان توصیه شده است. یکی از آن‌ها گیاه دم اسب است که سیستم ادراری را تنظیم می‌کند.یکی از ساده‌ترین و در دسترس‌ترین داروها دارچین است. دارچین بدن شخص را گرم نگه می‌دارد و از این طریق به کاهش شب ادراری کمک می‌کند. درمان شب ادراری با پیاز نیز در برخی متون طب سنتی پیشنهاد شده و می‌تواند موثر باشد.
شب ادراری کودک تا چه سنی طبیعی است؟
برای کودکان تا قبل از سن 5 سالگی ادرار در شب طبیعی بوده و مشکل محسوب نمی‌شود. شب ادراری در کودک 3 ساله بیماری محسوب نمی‌شود و نیازی به درمان دارد. این حالت به مرور در کودکان از بین می‌رود. برای تشخیص شب ادراری باید کودک 5 یا 6 ساله دو یا چند دوره شب ادراری در ماه داشته باشد. در 5 سالگی حدود 15 تا 25% از کودکان رختخواب را خیس میکنند. با هر سال رشد این میزان 15% کاهش می‌یابد.
شب ادراری از نظر روانشناسی
معمولا بچه‌ها به مرور شب‌ها تخت را خیس نمی‌کنند. اما برخی کودکان زمانی که بزرگ می‌شوند نیز به شب ادراری ادامه می‌دهند. شب ادراری بچه 6 ساله باید جدی گرفته شود و برای تشخیص علت و درمان آن اقدامات لازم انجام شود. به ندرت می‌توان علت واضحی برای آن پیدا کرد. علاوه بر عوامل جسمی، گاهی عوامل روحی و روانی نیز در این موضوع تاثیر دارد. در تعداد کمی از کودکان مبتلا به شب ادراری عامل روانی مطرح می‌شود.
این کودکان معمولا استرسی مانند تعارض والدین، ضربه روحی، سوءاستفاده یا بستری شدن در بیمارستان را تجربه کرده‌اند. در این حالت شب ادراری یک پاسخ به استرس است.
آیا شب ادراری از عوارض داروهای دیگر است؟
برخی از داروها می‌توانند بر فعالیت مثانه تاثیر بگذارند و مثانه را تحریک کنند. داروهایی مانند قرص‌های خواب‌آور یا داروهای ضد روان‌پریشی می‌توانند چنین عوارضی داشته باشند. داروهای زیر از این دست هستند.
- کلوزاپین
- ریسپریدون
پوشک شب ادراری چیست؟
یکی از راه‌های موقت در شب ادراری استفاده از پوشک شب ادراری است. این پوشک‌ها برای سنین مختلف موجود بوده و ادرار را جذب میکنند. البته اما اگر به دنبال روشی دائمی هستید، پوشک گزینه خوبی نبوده و باید با انواع داروها یا روش‌های مختلف پزشکی درمان شروع شود.
چه زمانی شب ادراری خطرناک است یا نشانه اختلال است؟
شب ادراری بیماری جدی محسوب نمی‌شود. اما شب ادراری در کودک بالای 7 سال می‌تواند مشکل محسوب شود. اگر کودک به مدت حداقل سه ماه متوالی هفته‌ای دو بار یا بیشتر به خیس کردن تخت ادامه دهد، باید به پزشک مراجعه کرد. این بیماری می‌تواند برای کودک و خانواده استرس ایجاد کند. این کودکان به مرور زمان اعتماد بنفس خود را از دست داده و دچار آسیب‌های روحی می‌شوند.
چه موقع برای درمان شب ادراری به پزشک مراجعه کنیم؟
در اکثر کودکان شب ادراری خود به خود برطرف می شود اما برخی کودکان برای توقف شب ادراری نیاز به کمک دارند. در برخی موارد نیز، شب ادراری ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد که نیاز به مراقبت پزشکی نیاز دارد. با این وجود در هر کدام از موارد زیربا پزشک کودکان مشورت کنید:
- فرزند شما هنوز بعد از سن ۷ سالگی دچار شب ادراری است.
- کودک شما پس از چند ماه نداشتن شب ادراری، دوباره شروع به خیس کردن جای خود می کند.
- اگر شب ادراری همراه با ادرار دردناک، تشنگی غیر عادی، ادرار صورتی یا قرمز، مدفوع سخت یا خروپف است.
برای پیدا کردن بهترین متخصص اطفال می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصص وجود دارد.
تنظیم و ترجمه: فاطمه افضلی
منبع: healthychildren , mayoclinic, aafp, webmd
