همه چیز درباره انحراف چشم؛ علائم و روش های درمان استرابیسم

اگر نگران انحراف چشم (استرابیسم) در خود یا فرزندتان هستید، مقاله دکترتو یک راهنمای کامل و تخصصی برای شماست. در این مطلب، از علت‌ها و علائم لوچی گرفته تا روش‌های درمانی شامل عینک، لنز منشوری، تمرینات چشم (ارتوپتیک) و جراحی چشم، به زبان ساده و قابل فهم توضیح داده شده است. همچنین نکات مهمی درباره تشخیص زودهنگام، پیشگیری و مراقبت‌های پس از درمان آورده شده تا والدین و بیماران بتوانند تصمیم‌های آگاهانه بگیرند. با خواندن این مقاله در دکترتو، می‌توانید بینایی سالم و هماهنگی چشم‌ها را حفظ کرده و بهترین راهکارهای درمانی و پیشگیرانه را بشناسید.

انحراف چشم یا استرابیسم چیست؟

انحراف چشم یا استرابیسم یکی از اختلالات شایع بینایی است که در آن چشم‌ها به‌طور هم‌زمان در یک راستا قرار نمی‌گیرند و هر کدام به جهت متفاوتی نگاه می‌کنند. این مشکل می‌تواند به شکل چرخش چشم به داخل، خارج، بالا یا پایین بروز کند و علت آن معمولاً اختلال در عملکرد عضلات چشم، مشکلات مغزی، ضربه، عفونت یا دوربینی است. استرابیسم علاوه بر ایجاد دوبینی و کاهش درک عمق، در صورت عدم درمان ممکن است منجر به تنبلی چشم (آمبلیوپی) و کاهش دائمی بینایی شود. تشخیص و درمان به‌موقع انحراف چشم، به‌ویژه در کودکان، برای حفظ سلامت بینایی و پیشگیری از عوارض بلندمدت اهمیت بالایی دارد.

متن انگلیسی:
What is strabismus? Strabismus — also known as hypertropia and crossed eyes — is misalignment of the eyes, causing one eye to deviate inward (esotropia) toward the nose, or outward (exotropia), while the other eye remains focused.
ترجمه فارسی:
استرابیسم که به آن چشم‌های ضربدری یا هایپرتروپی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن چشم‌ها با هم هماهنگ نیستند. در این حالت، یکی از چشم‌ها ممکن است به سمت داخل (ازوتروپی) به سمت بینی یا به سمت خارج (اگزوتروپی) متمایل شود، در حالی که چشم دیگر در حالت طبیعی و متمرکز باقی می‌ماند.

به نقل از hopkinsmedicine

علائم انحراف چشم چیست؟

انحراف چشم یا استرابیسم می‌تواند به شکل ثابت یا متناوب در افراد ظاهر شود و شدت آن از موارد خفیف تا شدید متغیر است. گاهی اوقات تشخیص آن آسان است، اما در برخی افراد تنها با معاینات تخصصی توسط چشم‌پزشک مشخص می‌شود. این عارضه در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلاتی مانند دوبینی، اختلال در تمرکز و حتی تنبلی چشم منجر شود و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. علائم انحراف چشم عبارت‌اند از:

• ناهماهنگی و حرکت نکردن هم‌زمان چشم‌ها
• دوبینی یا تاری دید متناوب
• چشمک‌زدن یا پلک‌زدن مکرر به‌ویژه در نور شدید
• کج‌کردن سر برای تمرکز روی اجسام
• خستگی چشم و سردرد، به‌خصوص هنگام مطالعه
• کاهش یا اختلال در درک عمق

متن انگلیسی:
«Strabismus usually appears in infants and young children, and most often by the time your child is 3 years old.»
ترجمه متن:
«استرابیسم معمولا در نوزادان و کودکان خردسال ظاهر می‌شود (بیشتر در کودکان ۳ ساله بروز می‌کند).»

به نقل از my.clevelandclinic

چه عواملی باعث چپ چشمی می شوند؟ (علت انحراف چشم)

لوچی می‌تواند در اثر مشکلات ماهیچه‌های چشم، اعصابی که اطلاعات را به ماهیچه‌ها منتقل می‌کنند، یا مرکز کنترل در مغز که حرکات چشم را هدایت می‌کند، ایجاد شود. این عارضه همچنین می‌تواند به دلیل سایر شرایط سلامت عمومی یا آسیب‌های چشمی ایجاد شود. عوامل خطر برای ایجاد استرابیسم عبارتند از:

• سابقه خانوادگی. افرادی که والدین یا خواهر و برادری دارند که به استرابیسم مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.
• عیوب انکساری چشم. افرادی که دارای مقدار قابل توجهی دوربینی اصلاح‌نشده هستند ممکن است به دلیل تمرکز اضافی برای شفاف نگه‌داشتن اشیا، به انحراف چشم مبتلا شوند.
• ابتلا به دیگر بیماری‌ها. افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند سندرم داون و فلج مغزی یا افرادی که دچار سکته مغزی یا آسیب به سر شده‌اند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چشم‌های ضربدری هستند.

علت انحراف چشم در کودکان

انحراف چشم در کودکان معمولاً ناشی از مشکلات هماهنگی بین ماهیچه‌های چشم یا اختلالات بینایی است. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و شناسایی علت دقیق آن برای درمان مؤثر و پیشگیری از عوارضی مانند تنبلی چشم اهمیت بالایی دارد. برخی عوامل خطر رایج که احتمال بروز استرابیسم در کودکان را افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:

• دوربینی شدید: ناتوانی چشم در تمرکز صحیح می‌تواند باعث کشیده شدن چشم‌ها به سمت داخل یا خارج شود.
• ضعف بینایی یک چشم: وقتی یک چشم ضعیف‌تر است، مغز ممکن است تصاویر آن را نادیده بگیرد و چشم منحرف شود.
• سابقه خانوادگی: وجود استرابیسم یا دیگر مشکلات بینایی در خانواده ریسک ابتلا را افزایش می‌دهد.
• تولد زودرس یا وزن پایین هنگام تولد: ممکن است رشد ماهیچه‌ها و سیستم عصبی چشم را تحت تأثیر قرار دهد.
• مشکلات عصبی-عضلانی یا آسیب‌های مغزی: برخی اختلالات عصبی می‌توانند هماهنگی حرکتی چشم‌ها را مختل کنند.
• بیماری‌ها یا آسیب‌های چشمی: مشکلاتی مانند آب‌مروارید یا عفونت چشم در کودکی نیز می‌تواند عامل انحراف چشم باشد.

آیا خودت یا فرزندت علائم انحراف چشم دارید؟

همین حالا با متخصص چشم مشورت کن.

فوق تخصص چشم

استرابیسم چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص انحراف چشم یا استرابیسم معمولاً از طریق یک معاینه جامع توسط چشم‌پزشک یا اپتومتریست انجام می‌شود. اهمیت این بررسی در آن است که تشخیص زودهنگام می‌تواند از عوارضی مثل دوبینی، تنبلی چشم و کاهش دائمی بینایی جلوگیری کند. آزمایش‌های تشخیص استرابیسم با تمرکز بر نحوه حرکت، هماهنگی و تمرکز چشم‌ها انجام می‌شوند و ممکن است شامل مراحل زیر باشند:

• بررسی سابقه بیمار و پرسش درباره علائم فعلی، مشکلات سلامت عمومی، داروها و عوامل محیطی.
• بررسی حدت بینایی با استفاده از نمودارهای دید نزدیک و دور برای ارزیابی کیفیت بینایی.
• بررسی عیوب انکساری چشم مانند نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم با ابزارهایی مثل فوروتر و رتینوسکوپ.
• تست تراز و تمرکز برای بررسی هماهنگی چشم‌ها هنگام نگاه به یک نقطه.

تست انحراف چشم نوزاد

تست انحراف چشم در نوزاد یکی از روش‌های مهم برای تشخیص زودهنگام استرابیسم و پیشگیری از مشکلات بینایی مانند تنبلی چشم است. تشخیص به‌موقع بسیار اهمیت دارد، زیرا در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به کاهش دائمی بینایی شود. پزشکان معمولاً از چند روش ساده و غیرتهاجمی برای بررسی وضعیت چشم نوزاد استفاده می‌کنند که شامل موارد زیر است:

• تست رفلکس نور (Corneal light reflex test): پزشک نور کوچکی را به چشم نوزاد می‌تاباند و بررسی می‌کند که بازتاب نور در هر دو چشم در یک نقطه یکسان باشد. اگر بازتاب‌ها در مکان متفاوتی قرار بگیرند، احتمال انحراف چشم وجود دارد.
• تست پوشش (Cover test): در این روش، یکی از چشم‌های نوزاد پوشانده می‌شود تا مشخص شود چشم دیگر چگونه واکنش نشان می‌دهد. این تست می‌تواند وجود استرابیسم پنهان یا آشکار را مشخص کند.
• معاینه حرکات چشمی: پزشک با جلب توجه نوزاد به اشیا یا نورهای مختلف، حرکت هر دو چشم را بررسی می‌کند تا مطمئن شود چشم‌ها هماهنگ حرکت می‌کنند.
• بررسی سابقه خانوادگی: از آنجا که انحراف چشم می‌تواند زمینه ژنتیکی داشته باشد، پزشک درباره سابقه بیماری در خانواده نیز سؤال می‌پرسد.

درمان انحراف چشم یا استرابیسموس به چه صورت است؟

درمان استرابیسم همانند دیگر مشکلات شایع چشم ممکن است شامل تجویز عینک، منشور، دارو درمانی یا جراحی عضله چشم باشد. اگر انحراف چشم به موقع تشخیص داده شود و درمان شود، اغلب با نتایج عالی اصلاح می‌شود. افراد مبتلا به لوچی چندین گزینه درمانی برای بهبود هم ترازی و هماهنگی چشم دارند؛ روش‌های درمان انحراف چشم را در ادامه بررسی میکنیم:

۱. استفاده از عینک یا لنز تماسی: عینک مخصوص انحراف چشم

این درمان در بیمارانی که عیوب انکساری اصلاح‌نشده دارند استفاده می‌شود. با لنزهای اصلاحی، چشم‌ها به تلاش کمتری برای تمرکز نیاز دارند و ممکن است صاف بمانند.

۲. لنزهای منشوری

یکی از روش‌های غیرجراحی در درمان انحراف چشم، استفاده از لنزهای منشوری است. این لنزها به شکل خاصی طراحی می‌شوند تا مسیر نور ورودی به چشم را تغییر دهند و تصاویر را روی شبکیه هر دو چشم هماهنگ کنند. به این ترتیب، دوبینی کاهش یافته و مغز راحت‌تر می‌تواند تصاویر را ترکیب کند. لنزهای منشوری معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شوند که دچار انحراف خفیف تا متوسط هستند یا امکان انجام جراحی در آن‌ها وجود ندارد. همچنین می‌توان از این لنزها به‌عنوان درمان موقت تا زمان جراحی استفاده کرد.

متن انگلیسی:
«Your doctor of optometry might prescribe a structured program of visual activities to improve eye coordination and eye focusing.»
ترجمه متن:
«اپتومتریست ممکن است یک برنامه ساختاریافته از فعالیت های بینایی را برای بهبود هماهنگی چشم و تمرکز چشم در نظر بگیرد.»

به نقل از aoa

۳. ارتوپتیک یا تمرینات چشم: درمان انحراف چشم با ورزش چگونه است؟

ورزش‌های چشم یا بینایی‌درمانی می‌توانند روی برخی از انواع استرابیسم، به‌ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) مؤثر باشند. اگرچه تمرینات چشم به‌تنهایی برای درمان همه موارد انحراف کافی نیست، اما در استرابیسم متناوب می‌توانند به کاهش دوبینی و بهبود کنترل حرکات چشم کمک کنند. اپتومتریست متخصص در بینایی‌درمانی معمولاً بسته به نوع انحراف چشم، مناسب‌ترین تمرین‌ها را توصیه می‌کند.

• یکی از تمرین‌های رایج و ساده برای تقویت عضلات چشم، تمرین مداد است:
• یک مداد را در فاصله بازو، درست در وسط دو چشم نگه دارید.
• به مداد نگاه کنید و به‌آرامی آن را به سمت بینی حرکت دهید.
• سعی کنید در تمام طول حرکت، مداد را به صورت یک تصویر واحد ببینید.
• وقتی تصویر دوگانه شد، مداد را کمی عقب ببرید تا دوباره یک تصویر واحد داشته باشید.
• این حرکت را روزانه به مدت ۱۵ دقیقه و به‌طور منظم تا ۶ هفته تکرار کنید.

این تمرین می‌تواند به بهبود هماهنگی بین چشم‌ها کمک کند و در بعضی بیماران نتایج قابل توجهی داشته باشد.

۴. دارو درمانی

برای درمان چشم ضربدری معمولا از قطره یا پماد چشم به عنوان دارو استفاده می‌شود. همچنین تزریق سم بوتولینوم نوع A (مانند بوتاکس) می‌تواند عضله چشمی که بیش‌از‌حد فعال است را تضعیف کند. این درمان‌ها ممکن است با جراحی یا به جای آن (بسته به وضعیت بیمار) استفاده شوند.

۵. چسب چشم نوعی درمان غیر جراحی انحراف چشم

از این درمان معمولا در صورتی‌که بیمار همراه با استرابیسم تنبلی چشم داشته‌باشد، استفاده می‌شود. چسب چشم به بهبود بینایی کمک می‌کند. بهبود بینایی ممکن است کنترل ناهماهنگی چشم را نیز بهبود بخشد.

۶. قطره انحراف چشم

پذیرفتن استفاده از چسب چشم توسط نوزاد یا کودک نوپا می‌تواند یک چالش باشد. اما بیشتر بچه‌ها به چسب عادت می‌کنند. پوشیدن آن به بخشی از برنامه روزانه آنها تبدیل می‌شود، مانند لباس پوشیدن در صبح. با‌این‌حال، گاهی اوقات، کودکان از پوشیدن چسب چشم خودداری می‌کنند. در این مواقع ممکن است از قطره‌های چشمی به نام قطره آتروپین به جای چسب استفاده شود. همانطور که چسب چشم باعث مسدود‌شدن دید در چشم سالم می‌شود، قطره آتروپین نیز به طور موقت دید آن چشم را تار می‌کند. این باعث می‌شود چشم ضعیف‌تر، سخت‌تر کار کند تا عضلات چشم و بینایی قوی‌تر شوند.

از جدیدترین روش‌های درمان انحراف چشم اطلاع داری؟ با پزشک مشورت کن.

دکتر انحراف چشم

۷. عمل انحراف چشم چیست؟

عمل انحراف چشم یا جراحی استرابیسم روشی برای اصلاح ناهماهنگی حرکتی چشم‌هاست که با تغییر محل یا طول عضلات چشم انجام می‌شود. در این جراحی ابتدا جراح با ایجاد برشی کوچک در ملتحمه به عضله چشم دسترسی پیدا می‌کند، سپس با کمک ابزار ظریف عضله را جدا کرده و بسته به نیاز یا آن را به عقب‌تر از محل اصلی می‌چسباند (تغییر جایگاه عضله) یا بخشی از آن را برداشته و دوباره متصل می‌کند (برداشتن و کوتاه‌سازی عضله). هدف این عمل ایجاد تعادل در حرکات چشم‌ها و بهبود ظاهر و عملکرد بینایی بیمار است.

۸. درمان خانگی انحراف چشم

انحراف چشم یا استرابیسم معمولاً نیازمند بررسی و درمان تخصصی توسط چشم‌پزشک است و درمان‌های خانگی به‌تنهایی نمی‌توانند جایگزین مداخلات پزشکی شوند. بااین‌حال برخی تمرین‌ها و مراقبت‌های خانگی می‌توانند در بهبود کنترل عضلات چشم و کاهش علائم مؤثر باشند، به‌ویژه در کنار درمان‌های اصلی مانند عینک، لنزهای خاص یا جراحی. نمونه‌هایی از روش‌های کمکی خانگی:

• تمرین فوکوس روی یک جسم نزدیک و سپس دور برای تقویت هماهنگی چشم‌ها
• بازی‌ها و تمرین‌های چشمی (مثل دنبال کردن یک مداد یا شی نورانی با چشم‌ها)
• استفاده منظم از عینک تجویز شده توسط پزشک
• انجام تمرین “پوشاندن چشم” سالم برای مدتی مشخص (تحت نظر پزشک) جهت تقویت چشم ضعیف‌تر
• رعایت بهداشت چشم و کاهش خستگی با استراحت دادن منظم به چشم‌ها

این روش‌ها بیشتر به‌عنوان مکمل کاربرد دارند و تشخیص و درمان اصلی باید حتماً زیر نظر چشم‌پزشک انجام شود.

روش درمان	توضیح	میزان تأثیرگذاری
درمان‌های خانگی	شامل تمرین‌های چشمی (مثل دنبال کردن اجسام)، تمرین پوشاندن چشم، استراحت دادن به چشم و رعایت بهداشت	بیشتر به‌عنوان روش کمکی مؤثر است و به تنهایی درمان کامل محسوب نمی‌شود
عینک یا لنز طبی	اصلاح مشکلات بینایی مانند دوربینی یا نزدیک‌بینی که می‌تواند علت یا تشدیدکننده انحراف چشم باشد	در بسیاری از کودکان و بزرگسالان به بهبود چشمگیر کمک می‌کند
جراحی چشم	اصلاح مستقیم عضلات چشم برای هماهنگی حرکات دو چشم	در موارد شدید یا زمانی که سایر روش‌ها کافی نباشند، بیشترین اثربخشی را دارد

۹. درمان انحراف چشم در طب اسلامی

برخی از روش‌هایی که در طب سنتی و در مواردی اسلامی برای درمان انحراف چشم کاربرد دارند، شامل موارد زیر هستند:

• یکی از دمنوش‌هایی که برای درمان استرابیسم کاربرد دارد، استفاده از دمنوش گل عینک است.
• از دیگر دمنوش‌هایی که می‌تواند در بهبود چپ بودن چشم موثر باشد می‌توان به عصاره ذغال اخته اشاره کرد. این دمنوش‌ها می‌توانند به عنوان شستشو دهنده‌ی چشم‌ها کاربرد داشته‌باشند.
• دمنوش جینکو بیلوبا مورد دیگری است. با استفاده از این دمنوش، چه با خوردن آن و چه با استفاده کردن از این دمنوش به عنوان شستشودهنده‌ی چشم، می‌توانید به بهبود استرابیسموس چشم بپردازید.
• خار مریم دارای ماده‌ای به نام سیلمارین است که برای درمان انحراف چشم کاربرد دارد. این دارو برای درمان انحراف چشمی کاربرد دارد که ناشی از مشکلات و بیماری‌های کبدی باشد.
• گیاه کولئوس فورسکولین حاوی مواد خاصی است. این ماده از فشار داخل چشم می‌کاهد و باعث کاهش احتمال انحراف چشم می‌شود. اما این گیاه در ایران کشت نمی‌شود.

انواع انحراف چشم کدام است؟

انحراف چشم یا استرابیسم یکی از مشکلات بینایی است که در آن محور دو چشم هم‌راستا نیست و هر چشم به جهتی متفاوت نگاه می‌کند. این عارضه می‌تواند دائمی یا متناوب باشد و بسته به نوع آن، علائم و روش‌های درمانی هم فرق می‌کند. مهم‌ترین انواع انحراف چشم عبارت‌اند از:

• انحراف به داخل (ازوتروپی): چشم یا هر دو چشم به سمت بینی متمایل می‌شوند.
• انحراف به خارج (اگزوتروپی): چشم‌ها به سمت خارج از محور طبیعی حرکت می‌کنند.
• انحراف به بالا (هایپرتروپی): یکی از چشم‌ها یا هر دو به سمت بالا انحراف دارند.
• انحراف به پایین (هایپوتروپی): در این حالت چشم‌ها به سمت پایین کشیده می‌شوند.
• انحراف مخفی یا نهفته (فوریا): فقط در شرایط خاص مثل خستگی یا استرس ظاهر می‌شود.
• انحراف متناوب: در برخی مواقع یک چشم و در مواقع دیگر چشم مقابل دچار انحراف می‌شود.

نوع انحراف چشم	توضیحات	مثال شایع
ازوتروپی (Esotropia)	انحراف چشم به سمت داخل و نزدیک به بینی	بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود
اگزوتروپی (Exotropia)	چشم‌ها به سمت خارج حرکت می‌کنند	هنگام خستگی یا نگاه کردن به دوردست بروز می‌کند
هایپرتروپی (Hypertropia)	یک چشم یا هر دو به سمت بالا انحراف دارند	معمولاً با دوبینی همراه است
هایپوتروپی (Hypotropia)	انحراف چشم به سمت پایین	می‌تواند ناشی از مشکلات عصبی یا عضلانی باشد
انحراف مخفی (Phoria)	فقط در شرایط خاص مانند استرس یا خستگی ظاهر می‌شود	در معاینات تخصصی تشخیص داده می‌شود
انحراف متناوب	انحراف گاهی در یک چشم و گاهی در چشم دیگر دیده می‌شود	باعث خستگی چشم و تاری دید می‌شود

عوارض انحراف چشم چیست؟

برخی بر این باورند که استرابیسم کودکان خود‌به‌خود بهتر می‌شود. در حقیقت، اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند بدتر شود. اگر چشم‌ها به درستی در یک راستا قرار نگیرند، ممکن است موارد زیر ایجاد شود:

• تنبلی چشم (آمبلیوپی)
• تاری دید چشم (که می‌تواند بر عملکرد در مدرسه و محل کار، و لذت بردن از سرگرمی‌ها و فعالیت‌های اوقات فراغت تأثیر بگذارد)
• خستگی چشم
• احساس خستگی
• سردرد شدید یا متوسط
• دوبینی
• دید ۳ بعدی ضعیف
• عزت نفس پایین (خجالت در مورد ظاهر خود).

همچنین ممکن است با تشخیص ندادن انحراف چشم و علت بروز آن، یک مشکل جدی (مانند تومور مغزی که باعث این بیماری شده‌است) نادیده گرفته‌شود.

پزشکان پیشنهادی

۴.۶ (۶۳۸ نظر)

دکتر سید محمدعلی معلم

تخصص چشم پزشکی

نوبت بگیرید

۴.۸ (۴۷۴ نظر)

دکتر زهرا کلانتری

تخصص چشم پزشکی

نوبت بگیرید

۴.۸ (۳۸۱ نظر)

دکتر شهاب الدین کرمی

تخصص چشم پزشکی

نوبت بگیرید

۴.۸ (۳۳۰ نظر)

دکتر حسین روستائی

تخصص چشم پزشکی

نوبت بگیرید

۴.۷ (۲۹۴ نظر)

دکتر حمید آزادی

تخصص چشم پزشکی

نوبت بگیرید

۴.۷ (۲۵۳ نظر)

دکتر نوشین فرشچیان

فلوشیپ قرنیه

نوبت بگیرید

آیا می توان از استرابیسم پیشگیری کرد؟

پیشگیری کامل از استرابیسم همیشه ممکن نیست، زیرا برخی عوامل ژنتیکی و مادرزادی در بروز آن نقش دارند. با این حال، تشخیص و درمان زودهنگام مشکلات بینایی کودکان می‌تواند از شدت انحراف چشم و بروز عوارضی مانند تنبلی چشم (آمبلیوپی) جلوگیری کند. معاینات منظم بینایی در دوران نوزادی و کودکی، استفاده به موقع از عینک یا لنز منشوری و پیگیری مشکلاتی مانند نزدیک‌بینی یا دوربینی می‌تواند تا حد زیادی ریسک بروز استرابیسم را کاهش دهد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

استرابیسم یا انحراف چشم یک مشکل شایع بینایی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند منجر به تنبلی چشم، دوبینی و کاهش کیفیت دید شود. خوشبختانه روش‌های مختلفی از جمله عینک و لنز منشوری، تمرینات چشم، دارودرمانی و جراحی وجود دارند که با تشخیص زودهنگام، می‌توانند هماهنگی و سلامت بینایی را بازگردانند. مراجعه به چشم‌پزشک متخصص و پیگیری درمان‌های علمی همراه با رعایت توصیه‌های مراقبتی، کلید پیشگیری از عوارض بلندمدت و حفظ بینایی سالم است.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!