واکسن سینوفارم، از شایعه تا حقیقت

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

سینوفارم، ششمین واکسنی است که سازمان بهداشت جهانی برای فهرست واکسیناسیون اضطراری به رسمیت شناخته شد. واکسن سینوفارم با نام انگلیسی بی‌بی‌آی‌بی‌پی-کروی (BBIBP-CorV) توسط گروه دارویی ملی چین تولید شده و حاوی ویروس سارس است که توسط ماده شیمیایی بتاپروپیولاکتون تغییرات درمانی در آن ایجاد شده است. این ماده شیمیایی به ساختار ژنتیکی ویروس متصل شده و مانع از تکثیر و ایجاد بیماری کووید-۱۹ می‌شود. BBIBP حاوی مواد کمکی به شکل هیدروکسید آلومینیوم است. این مواد کمکی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن در پاسخ به واکسن‌ها می‌شوند.

در حال حاضر انواع مختلف واکسن‌ کرونا در دنیا ساخته شده است که ویژگی‌های نسبتاً متفاوتی دارند. سینوفارم بیشترین واکسنی است که در ایران تزریق می‌شود و احتمالاً تعداد زیادی از شما هم همین واکسن را زده‌اید. به همین سبب در این مطلب از مجله سلامت دکترتو می‌خواهیم همه‌ی جنبه‌های مختلف این واکسن را بررسی کنیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

برای آشنایی با نحوه‌ی کارکرد، عوارض و ایمنی بخشی واکسن سینوفارم می‌توانید با متخصص داخلی یا متخصص عفونی در دکترتو مشورت کنید. در دکترتو علاوه بر آشنایی با بهترین متخصصین داخلی و عفونی می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی هم استفاده کنید.

واکسن سینوفارم چگونه کار می‌کند؟

واکسن سینوفارم در واقع ویروس غیرفعال شده و کشته شده COVID-19 است که با ورود به بدن فرد باعث تحریک سیستم ایمنی بدن می‌شود و آنتی بادی‌های مختص این ویروس ساخته شود. بعد از ساخته شدن آنتی‌بادی علیه COVID-19 در بدن، در صورت ورود ویروس کرونا آنتی‌بادی‌ها به ساختارهای پروتئینی ویروس می‌چسبند و آن را غیرفعال می‌کنند. به این صورت شما در برابر ابتلا به کرونا ایمن می‌شوید و در صورت ابتلا شدت بیماری بسیار خفیف خواهد بود.

---

سینوفارم تا چه حد موثر است؟

آژانس بهداشت جهانی اثر کلی تزریق دو دوز واکسن سینوفارم با فاصله ۲۱ روز را حدود ۷۹% برآورد می‌کند. شما با تزریق این واکسن احتمال ابتلا به COVID-19 را کاهش می‌دهید. تزریق واکسن بدن شما را تا حد زیادی در برابر عفونت و بستری شدن در بیمارستان ایمن می‌کند.

واکسن سینوفارم حدود ۹۰% از ابتلا به فرم شدید کرونا و مرگ جلوگیری می‌کند.

همانطور که می‌دانید واکسن کرونا درحال حاضر مؤثرترین راه پیشگیری از ابتلا به کووید-۱۹ شناخته شده است. به توصیه سازمان بهداشت جهانی بهترین واکسن، در دسترس‌ترین واکسن است. پس تا دیر نشده برای تزریق واکسن اقدام کنید.

در این ویدئو دکتر رضا قانع شیرازی در مورد واکسن سینوفارم به شما توضیحاتی ارائه می‌دهند.

View this post on Instagram

A post shared by دکترتو، نوبت و مشاوره آنلاین (@doctoreto)

دوز توصیه شده واکسن سینوفارم چقدر است؟

طبق نظر سازمان بهداشت جهانی، دو دوز واکسن با فاصله ۳-۴ هفته بین دوز اول و دوم باید تزریق شود. حدود ۲ هفته بعد از تزریق دوز دوم، ایمنی در برابر کرونا در بدن ایجاد می شود. دوز تزریقی واکسن ۰.۵ میلی لیتر است و به صورت عضلانی تزریق می‌شود. سازمان بهداشت جهانی تأکید می‌کند که بین دوز اول و دوم ۳ تا ۴ هفته فاصله باشد. اگر دوز دوم کمتر از ۳ هفته پس از نوبت اول تجویز شود، نیازی به تکرار دوز نیست. اگر تجویز دوز دوم بیش از ۴ هفته به تأخیر افتاد، باید در اولین فرصت ممکن انجام شود. توصیه می‌شود که همه افراد واکسینه شده حتما دو دوز را دریافت کنند.

مراقبت‌های قبل و بعد از تزریق واکسن سینوفارم چیه؟

همین حالا مشاوره دارویی بگیر!

مشاوره داروییدکتر بیماری عفونی

سینوفارم چقدر ایمن است؟

سازمان جهانی بهداشت واکسن سینوفارم را برای افراد ۱۸ سال به بالا با فاصله ۳ تا ۴ هفته بین دو دوز توصیه می‌کند. اما اطلاعاتی در خصوص آزمایش بر روی بزرگسالان بالای ۶۰ سال وجود ندارد. داده‌های ایمنی برای افراد بالای ۶۰ سال محدود است (به دلیل تعداد کمی از شرکت کنندگان در آزمایشات بالینی). هیچ تفاوتی در مشخصات ایمنی واکسن در افراد مسن نسبت به گروه‌های سنی جوانتر پیش بینی نمی‌شود. کشورهایی که از این واکسن در افراد بالای ۶۰ سال استفاده می‌کنند باید نظارت ایمنی فعال داشته باشند.

آیا سینوفارم روی واریانت‌های جدید مؤثر است؟

اطلاعات دقیقی در مورد این مسئله وجود ندارد. طبق تحقیقات اپیدمیولوژیست چینی، ژانگ ننشان، افرادی که دو دوز این واکسن را دریاقت کرده‌اند، حدود ۶۰% در برابر واریانت کرونا دلتا ایمن هستند.

عوارض جانبی واکسن سینوفارم چیست؟

بر اساس داده‌های آزمایشات بالینی، شایع ترین عوارض جانبی سینوفارم عبارت‌اند از:

• تب
• سردرد
• خستگی
• درد در محل تزریق
• بی اشتهایی
• درد مفاصل
• خواب آلودگی
• تهوع
• سرفه
• راش
• عوارض جلدی مخاطی غیرعادی.

این عوارض جانبی خفیف تا متوسط و مشابه سایر واکسن‌های مجاز علیه COVID-19 بود.

عوارض جانبی جدی واکسن سینوفارم (BBIBP-CorV)

سازمان بهداشت جهانی سه عارضه نادر را برای واکسن سینوفارم شناسایی و اعلام کرد:

• تهوع شدید
• یک اختلال عصبی نادر به نام آنسفالومیلیت حاد
• ترومبوس (لخته خون).

توصیه می‌شود که بعد از تزریق واکسن سینوفارم حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در محل تزریق واکسن بمانید.

چه کسانی می‌توانند واکسن سینوفارم تزریق کنند؟

همه افراد ۱۸ سال به بالا که سابقه آنافیلاکسی ندارند می‌توانند از این واکسن استفاده کنند. در ادامه شرایط تزریق این واکسن در گروه‌های مختلف را بررسی کرده‌ایم.

چه کسانی نمی‌توانند واکسن سینوفارم تزریق کنند؟

1. افرادی که سابقه آنافیلاکسی یا هر نوع واکنش آلرژیک شدید به دارو، غذا یا واکسیناسیون . این افراد باید از تزریق واکسن خودداری کنند. اگر این شرایط را دارید حتما با متخصص عفونی یا متخصص داخلی مشورت کنید.
2. افرادی که دمای بدن آنها بیش از ۳۸.۵ درجه سانتی گراد است. این افراد باید واکسیناسیون را تا زمان کاهش تب به تعویق بیندازند.

زنان باردار می‌توانند سینوفارم تزریق کنند؟

داده‌های موجود در مورد BBIBP-CorV (سینوفارم) در زنان باردار، برای ارزیابی اثر واکسن یا خطرات مربوط به واکسن در بارداری کافی نیست. با این حال، این واکسن یک واکسن غیرفعال با یک ماده کمکی است که به طور معمول در بسیاری از واکسن‌های دیگر با مشخصات ایمنی خوب استفاده می‌شود. انتظار می‌رود اثربخشی واکسن سینوفارم در زنان باردار با زنان غیر باردار در سن مشابه قابل مقایسه باشد.

در همین حال، سازمان بهداشت جهانی استفاده از ‌ واکسن سینوفارم را در صورتی که مزایای واکسیناسیون برای زنان باردار بیشتر از خطرات احتمالی باشد توصیه می‌کند.

برای اینکه بدانید آیا واکسن سینوفارم برای شما مناسب است یا نه، یا اگر می‌خواهید در مورد نحوه عملکرد و عوارض واکسن سینوفارم بیشتر بدانید، بهتر است از سرویس مشاوره دارویی دکترتو استفاده کنید.

تزریق واکسن سینوفارم در زنان شیرده

انتظار می‌رود که اثر واکسن در زنان شیرده مشابه سایر بزرگسالان باشد. سازمان بهداشت جهانی استفاده از واکسن سینوفارم را در زنان شیرده مانند سایر بزرگسالان توصیه می‌کند و قطع شیردهی پس از واکسیناسیون را لازم نمی‌داند.

---

آیا افراد مبتلا به HIV می‌توانند واکسن سینوفارم تزریق کنند؟

افرادی که با ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) زندگی می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای عفونت شدید کووید-۱۹ هستند. این افراد در آزمایش واکسیناسیون شرکت نکردند، اما با توجه به این که واکسن غیر قابل تکثیر است، افرادی که مبتلا به HIV ممکن است بتوانند واکسینه شوند. در این رابطه بهتر است تصمیم‌گیری را به عهده پزشکتان بگذارید.

---

افرادی که قبلاً کرونا گرفته‌اند، می‌توانند واکسن سینوفارم تزریق کنند؟

بله؛ اطلاعات موجود نشان می‌دهد افرادی که به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند تا ۶ ماه دچار عفونت مجدد نمی‌شوند. از ای رو با توجه به محدود بودن میزان واکسن توصیه می‌شود دریافت واکسن را تا ۶ ماه بعد از ابتلا به تعویق بیندازند. اما تزریق این واکسن از جهت سلامتی و ایمنی در این مدت بلامانع است.

آیا واکسن سینوفارم از عفونت یا انتقال ویروس جلوگیری می‌کند؟

در حال حاضر هیچ اطلاعات قابل توجهی در مورد تأثیر واکسن سینوفارم بر انتقال SARS-CoV-2 در دسترس نیست. سازمان بهداشت جهانی برای حفظ و تقویت اقدامات بهداشت عمومی برای قطع زنجیره انتقال توصیه می‌کند که:

1. ماسک بزنید.
2. فاصله اجتماعی خود را با افراد رعایت کنید.
3. از شستن و ضدعفونی دست ها غافل نشوید.
4. بهداشت تنفسی و سرفه را رعایت کنید.
5. از ازدحام جمعیت اجتناب کنید.
6. از تهویه مناسب اطمینان حاصل کنید.

گلوت درد می‌کنه؟ فکر می‌کنی کرونا گرفتی؟ همین الان مشاوره بگیر!

دکتر کرونا

قیمت واکسن سینوفارم چقدر است؟

قیمت واکسن کرونا به طور قابل توجهی متفاوت است و قیمت بیشتر لزوماً برابر اثربخشی بیشتر نیست. قیمت فروش هر دوز واکسن Sinopharm را بین ۱۹ تا ۳۶ دلار (۳۰ دلار در چین) است. البته این قیمت با قیمت‌های گزارش شده سایر واکسن‌های مورد استفاده در اتحادیه اروپا و آمریکا تفاوت زیادی دارد. قیمت واکسن آسترزانکا زیر ۶ دلار (۲.۱۵ دلار) گزارش شده است. علاوه بر این واکسن‌های مدرنا و فایزر به طور کلی زیر ۲۰ دلار به ازای هر دوز هستند. با این حال با عدم قطعیت در مورد اثربخشی گزارش شده واکسن‌های سینوفارم و تخفیف‌های احتمالی که به کشورهای حامی (EU.UK/US)، قیمت واکسن Sinopharm بیشتر از حد انتظار است.

تا امروز کمترین قیمتی که چین این واکسن را به ایران فروخته است به ازای هر دوز ده دلار است. از طرفی چین ۸۵۰ هزار دوز واکسن سینوفارم را به صورت رایگان به ایران هدیه داده است.

البته با همه‌ی این تفاسیر، تزریق واکسن برای شما رایگان است و این هزینه را دولت ایران متقبل می‌شود. هر فرد در ایران با مراجعه به مراکز تزریق واکسن می‌تواند یکی ازواکسن‌های موجود را به رایگان تزریق کند.

تزریق واکسن سینوفارم در ایران رایگان است و تمام هزینه‌های واردات، نگهداری و تزریق به عهده دولت است.

اعتبار واکسن سینوفارم در سطح جهانی

برخی رسانه‌ها واکسن‌های چین و روسیه‌، را به عنوان واکسن‌های درجه دوم می‌شناسند. گاهی با تبلیغات منفی یا حتی تحقیر در مورد این واکسن‌ها مواجهه هستیم. البته اینکه چقدر از این شایعات مبنای سیاسی دارد و چقدر مبنای علمی، چندان مشخص نیست.

از آنجا که از اواخر سال ۲۰۲۱ راه‌های جهانی برای سفرهای بین المللی باز می‌شود، ممکن است بسیاری از کشورها تبعیض‌هایی را برای کسانی که با واکسن چین و روسیه واکسینه شده‌اند، قائل شوند. واکسن سینوفارم در بسیاری از کشورهای نسبتاً توسعه یافته بیشتر در دسترس است و در بسیاری از کشورها تزریق می‌شود.

گزارش شده است که حداقل ۲۲۳ میلیون دوز واکسن سینوفارم در سراسر جهان توزیع شده است (از جمله ۱۲۰ میلیون در چین)، و ۹۲ میلیون دوز واکسن در اتحادیه اروپا (از شرکت‌های مختلف) توزیع شده است.

---

کدام کشورهای اروپایی به مسافران واکسینه شده با سینوفارم اجازه ورود می‌دهند؟

سازمان بهداشت جهانی سینوفارم را مجاز دانسته و تزریق آن را بلامانع اعلام کرده است. اما آژانس دارویی اروپا (EMA) تصمیمی درمورد آن اتخاذ نکرده و آن را به رسمیت نمی‌شناسد. درحال حاضر تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا به تمامی افرادی که با واکسن های «فایزر و بیون‌تک»، «مدرنا»، «آسترازنکا» و «جانسون اند جانسون» تزریق کرده‌اند، اجازه ورود می‌دهد. قابل ذکر است که اغلب این کشورها واکسن آسترازنکای تولید شده در هند را هم تأیید می‌کنند.

در حال حاضر ۷۱ کشور در جهان به مسافرانی که با سینوفارم واکسینه شده اند، اجازه ورود می‌دهند.

---

کدام کشورها از حوزه شینگن  واکسن سینوفارم را تایید کرده‌اند؟

با اینکه آژانس دارویی اتحادیه اروپا این واکسن را تایید نکرده است، برخی از کشورهای حوزه شینگن واکسن سینوفارم را تایید کرده‌اند. این کشورها به افرادی که دو دوز واکسن سینوفارم را دریافت کرده‌اند اجازه ورود می‌دهند. کشورهای اروپایی که سینوفارم را به رسمیت می‌شناسند عبارت‌اند از:

• هلند: کشورهلند به منظور حمایت از آزادی جا‌به‌جایی و تسهیل روند سفر به مسافرانی که توسط واکسن سینوفارم واکسینه شده‌اند اجازه ورود می‌دهد و گواهی واکسیناسیونی را می‌پذیرد که توسط سینوفارم تولید شده در پکن چین انجام شده است.
• سوئد: کشور سوئد از ابتدا استراتژی متفاوتی را مقابل پیشگیری از ویروس کرونا اجرا کرده بود و هیچوقت قرنطینه‌های طولانی مدت را اعمال نکرد. این کشور درمورد نوع واکسیناسیون مسافران ورودی به کشور سخت گیری نمی‌کند.
• فنلاند: تمام مسافرانی که توسط واکسن‌های مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی و آژانس دارویی اروپا واکسینه شده‌اند، می‌توانند وارد این کشور شوند.
• اسپانیا: اسپانیا جزو نخستین کشورهایی بود که واکسن سینوفارم را به رسمیت شناخت. رویکرد این کشور بر مبنای تأیید سازمان بهداشت جهانی است.
• اتریش: اتریش هم این واکسن را تأیید کرده است اما تأییدیه این کشور با سایر کشورها کمی متفاوت است. مسافرانی که با سینوفارم و سینوواک واکسینه شده‌اند نمی‌توانند وارد هتل‌ها و رستوران‌های این کشور شوند.
• سوئیس
• ایسلند
• قبرس
• یونان
• مجارستان
• گرجستان
• مقدونیه شمالی
• مونته نگرو
• و صربستان.

سایر کشورهای اروپایی مانند: فرانسه، آلمان، ایتالیا و غیره تصمیمی درباره رسمیت سینوفارم نگرفته‌اند. مبنا تصمیم‌گیری این کشورها، تصمیم آژانس دارویی اروپا است.

مقایسه واکسن فایزر، مدرنا و آسترازنکا با سینوفارم

ما نمی‌توانیم واکسن‌ها را به دلیل رویکردهای مختلف در طراحی مطالعات مربوطه مقایسه کنیم، اما به طور کلی، همه واکسن‌هایی که به فهرست استفاده اضطراری سازمان بهداشت جهانی رسیده‌اند، در پیشگیری از عفونت شدید کووید-۱۹ و بستری شدن بسیار مؤثر هستند.

ویژگی‌های مهم واکسن سینوفارم

• این واکسن از ویروس غیرفعال برای مبارزه با ویروس کرونا استفاده می‌کند. سینوفارم از یک روش سنتی و شناخته شده برای غیرفعال کردن ویروس برای محافظت در برابر COVID-19 استفاده می‌کند.
• ویروس از طریق مواد شیمیایی غیرفعال می‌شود. بتاپروپیولاکتون ماده‌ای شیمیایی است که به مواد ژنتیکی ویروس SARS-CoV-2 متصل شده و آن را غیرفعال کرده و از تکثیر و ایجاد COVID-19 جلوگیری می‌کند.
• تاثیر این واکسن تا ۷۹ درصد اعلام شده است.
• این واکسن باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد نگهداری شود. واکسن سینوفارم را می‌توان در دمای معمولی یخچال نگهداری کرد. این باعث می‌شود که حمل و نگهداری واکسن‌ها هزینه کمتری داشته باشد. از این رو برای کشورهایی که منابع کمی دارند، بسیار مناسب است. واکسن سینوفارم همچنین اولین واکسنی است که دارای مانیتور ویال است. این برچسب هنگام قرار گرفتن واکسن در معرض حرارت تغییر رنگ می‌دهد. این امر امکان نظارت دقیق‌تر در مورد ایمن بودن واکسن را فراهم می‌کند.
• هزینه هر دوز واکسن سینوفارم معادل ۳۰ دلار در چین است. و تزریق دو دوز از آن ضروری است.

اگر در مورد انواع واکسن کرونا اطلاعات کافی ندارید بهتر است با متخصص عفونی یا متخصص داخلی در مورد انتخاب بهترین واکسن مشورت کنید. البته به یاد داشته باشید بهترین واکسن در دسترس‌ترین واکسن است و همه ما در برابر خودمان، عزیزانمان و تمامی مردم جهان این مسئولت را داریم تا واکسن تزریق کنیم چون تا تمام مردم واکسینه نشوند، نمی‌توانیم جلوی این ویروس را بگیریم.

مقایسه فایزر و سینوفارم

• واکسن فایزر بر پایه mRNA طراحی شده است و به صورت مستقیم از ویروس غیرفعال شده استفاده نمی‌کند.
• میزان ایمنی فایزر، ۹۰ درصد است.
• تا به حال در کسانی که این واکسن روی آنها مورد آزمایش قرار گرفته‌، عوارض جانبی مهم مشاهده نشده است.
• قیمت هر دوز واکسن ۲۰ دلار است و تزریق دو دوز از آن ضروری است.
• این واکسن باید در دمای منهای ۷۰ درجه انبار و منتقل شود. واکسن فایزر در دمای یخچال معمولی تنها پنج روز دوام می‌آورد. مشکلات نگهداری از این واکسن فایزر باعث شده که کشورهایی که امکانات کافی در حمل و نقل ایمن این واکسن ندارند، از خرید آن خودداری کنند.
• قابل تزریق برای هر سنی است و برای افراد بالای ۶۵ ساله‌ها تا ۹۴% مؤثر است. اما ابعاد تأثیرگذاری آن تحت هر شرایطی روشن نیست.

---

مقایسه مدرنا و سینوفارم

• واکسن مدرنا هم به گروه mRNA تعلق دارد.
• میزان تأثیرگذاری آن ۹۴،۵ درصد است.
• عوارض جانبی محسوسی ندارد.
• قیمت هر دوز واکسن ۲۵ دلار است و دو دوز واکسن برای ایجاد مصونیت لازم است.
• این واکسن را می‌توان در دمای معمولی یخچال تا ۳۰ روز نگهداشت و تا دوماه در دمای منهای ۲۰ درجه سانتی‌گراد انبار کرد.
• میزان تأثیر آن بر موارد سخت بیماری هم مثبت بوده و برای هر سنی قابل استفاده است.

---

مقایسه آسترازنکا و سینوفارم

• این واکسن برخلاف واکسن دو شرکت داروسازی مدرنا و فایزر به گروه واکسن‌های mRNA تعلق ندارد. ماده فعال AZD1222 بر پایه ویروس ضعیف شده سرماخوردگی شامپانزه‌ها کشت داده شده است و حاوی مواد ژنتیکی پروتئینی است که آنتی بادی از طریق آن به سلول‌های انسانی متصل می‌شود. این ماده می‌تواند باعث تولید آنتی‌بادی‌های خاص و سلول‌های ایمنی T باشد که برای سیستم ایمنی بدن انسان مهم هستند.
• میزان تاثیرگذاری واکسن این شرکت بین ۶۲ تا ۹۰ درصد و بسته به دوز تزریق آن است.
• عوارض جانبی بیشتری دارد.
• بهای این واکسن پایین است و وزارت بهداشت ایتالیا قیمت آن را در اروپا حدود ۲.۵ یورو تخمین زده است.
• این واکسن قابل تزریق به افراد در هر رده سنی است. آسترزانکا روی مسن‌ترها همانقدر مرثر است که در افراد جوان تأثیر دارد.
• این واکسن نسبت به دو شرکت فایزر و مدرنا تأثیرگذاری پایین‌تری دارد. اما نقطه قوت مهم آن در مقایسه با دو واکسن دیگر آسیب‌پذیری پایین در حمل و نقل و انبار کردن آن است و به مراتب ارزان‌تر است.

اگر هنوز واکسن کرونا تزریق نکرده‌اید یا تردید دارید که کدام واکسن را تزریق کنید، بهتر است از مشاوره تخصصی یک متخصص عفونی یا متخصص داخلی استفاده کنید.

نتیجه‌گیری کلی در مورد واکسن سینوفارم

واکسن سینوفارم در چین طراحی شده است و در حال حاضر در کشورهای دیگر مانند امارات هم تولید می‌شود. این واکسن با رویکرد سنتی طراحی واکسن و بر مبنای ویروس کشته شده طراحی شده است. سازمان بهداشت جهانی این واکسن را برای تزریق اضطراری تأیید کرده است. و در حال حاضر در بیش از ۴۰ کشور دنیا تزریق می‌شود.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی اثر بخشی این واکسن ۷۹% است و حدود ۹۰% از فرم شدید عفونت و مرگ و میر در اثر ابتلا به کرونا جلوگیری می‌کند. این واکسن عوارض نادری دارد و واکسن ایمنی به شمار می‌آید.

این واکسن بر روی واریانت دلتا هم مؤثر است. این واکسن بیشترین واکسن وارداتی به ایران است و تقریباً در دسترس‌ترین واکسن در ایران به شما می‌رود. بدترین کار در مورد واکسن این است که به بهانه رسیدن یک واکسن دیگر، تزریق را به تأخیر بیندازید. اگر هنوز واکسن نزده‌اید، همین الان برای تزریق واکسن به محل‌های تزریق واکسن بروید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد واکسن سینوفارم می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی دکترتو با بهترین پزشکان متخصص داخلی و متخصص عفونی استفاده کنید.