فهرست مطالب
غده تیروئید، یکی از مهمترین غدد درونریز بدن، مسئول تنظیم سوختوساز، رشد و عملکرد مغز است. در کودکان، هرگونه اختلال در کارکرد این غده میتواند بهویژه در سالهای اولیه زندگی، تأثیرات جبرانناپذیری بر رشد جسمی و ذهنی بگذارد. کم کاری تیروئید در کودکان هنگامی رخ میدهد که تولید هورمونهای تیروئیدی کمتر از نیاز بدن باشد و بسته به زمان بروز، به دو نوع مادرزادی و اکتسابی تقسیم میشود. این اختلال ممکن است در ابتدا علائم خفیفی نشان دهد، اما در صورت تأخیر در تشخیص، مشکلاتی مانند کوتاهی قد، خستگی، و افت تحصیلی بروز مییابد. آگاهی والدین و پایش رشد کودک در مراحل اولیه، برای پیشگیری از پیامدهای پایدار ضروری است. در این مطلب از دکترتو، با کمکاری تیروئید در کودکان آشنا میشوید.
کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟
کمکاری تیروئید در کودکان زمانی رخ میدهد که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمونهای تیروئیدی تولید کند. این هورمونها نقش حیاتی در رشد مغز، متابولیسم، و رشد جسمی کودک دارند. کاهش آنها باعث کندی رشد، خستگی، اضافهوزن و اختلال در یادگیری میشود. اگرچه این بیماری در بزرگسالان شایعتر است، اما کم کاری تیروئید در کودکان نیز ممکن است بهصورت مادرزادی یا اکتسابی بروز کند و در صورت تشخیص و درمان بهموقع، بیشتر علائم آن قابل کنترل و برگشتپذیر است.
در این ویدئو دکتر زهره کرمیزاده فوق تخصص بیماریهای غدد درون ریز و متابولیسم و متخصص کودکان در مورد بیماری کم کاری غده تیروئید در کودکان با شما صحبت میکند.
علت کم کاری تیروئید در کودکان
کمکاری تیروئید در کودکان میتواند مادرزادی یا اکتسابی باشد و اگر بهموقع تشخیص داده نشود، رشد جسمی و تکامل عصبی را تحتتأثیر میگذارد. علتها از ناهنجاریِ تکامل غده و نقصهای ژنتیکیِ ساخت هورمون تا بیماریهای خودایمنی، کمبود یا افراط ید، داروها و اختلالات محور هیپوفیز–هیپوتالاموس متغیر است. علت کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:
- ناهنجاریهای تکاملی غده تیروئید (اژنزی، هیپوپلازی، اکتوپی)
- اختلالات ژنتیکی سنتز هورمون تیروئید (دیسهورمونزایی)
- کمکاری مرکزی بهعلت نقص هیپوفیز/هیپوتالاموس (TSH ناکافی)
- عوامل مادری: عبور آنتیبادی ضدتیروئید، مصرف داروی ضدتیروئید، ید خیلی کم یا زیاد در بارداری
- نارسبودن یا بیماری شدید نوزادی
- تیروئیدیت هاشیموتو (خودایمنی) در کودکان بزرگتر و نوجوانان
- کمبود ید یا دریافتِ بیشازحد ید
- جراحی تیروئید، ید رادیواکتیو یا پرتودرمانی گردن
- داروها: آمیودارون، لیتیوم، اینترفرونها و برخی مهارکنندههای تیروزینکیناز
- التهاب پس از عفونتهای ویروسی
- مهار گذرای تیروئید بر اثر تماس زیاد با ید موضعی (مثل برخی محلولهای ضدعفونی)
- سندرمهای ژنتیکی همراه (داون، ترنر)
- سوءتغذیه و کمبود ریزمغذیها
متن انگلیسی:
به نقل از chop
Hypothyroidism is a common endocrine disorder in which your child’s thyroid gland does not produce enough thyroid hormone. A child with an underactive thyroid may experience fatigue, weight gain, constipation, decreased growth, and a host of other issues.
ترجمه فارسی:
کمکاری تیروئید یکی از اختلالات شایع غدد درونریز است که در آن غده تیروئید کودک، به اندازه کافی هورمون تیروئیدی تولید نمیکند. کودکی که دچار کمکاری تیروئید است ممکن است علائمی مانند خستگی، افزایش وزن، یبوست، کندی رشد و مجموعهای از مشکلات دیگر را تجربه کند.
کم کاری تیروئید در کودکان ۳ ساله
کمکاری تیروئید در کودکان سهساله زمانی رخ میدهد که غده تیروئید قادر به تولید مقدار کافی هورمونهای تیروئیدی نیست. در این سن، کمبود این هورمونها میتواند رشد جسمی، رشد مغز و تکامل گفتار را تحتتأثیر قرار دهد. علائمی مانند خستگی، خواب زیاد، یبوست، افزایش وزن، پوست خشک، تورم صورت و کندی رشد قدی از نشانههای هشداردهندهاند. تشخیص سریع از طریق آزمایش خون و شروع درمان با هورمون جایگزین (لووتیروکسین) اهمیت زیادی دارد، زیرا تأخیر در درمان میتواند به مشکلات شناختی و رشدی دائمی منجر شود.
علائم کم کاری تیروئید در کودکان
کمکاری تیروئید در کودکان میتواند از نوزادی تا نوجوانی خود را نشان دهد و اگر زود تشخیص داده نشود، رشد قدی، مغزی و بلوغ را کند میکند. الگوی علائم با سن فرق دارد؛ در نوزادان نشانهها ظریفترند و در سنین مدرسه بیشتر به کندشدن رشد و افت کارکرد تحصیلی و انرژی برمیخوریم. علائم تیروئید کم کار در کودکان عبارتند از:
- نوزادان: زردی طولانی، خوابآلودگی و بیحالی، مکیدن ضعیف و تغذیه دشوار، گریه خشن، یبوست، زبان بزرگ، شکم برجسته و فتق ناف، کاهش دمای بدن، فونتانل بازِ بزرگ
- شیرخوار و خردسال: کندی رشد قد و وزن، یبوست مزمن، بیحالی و خواب زیاد، پوست خشک و سرد، موی شکننده و ریزش مو، پف صورت و پلکها، صدای خشن، گواتر
- سنین مدرسه: کوتاهی قد نسبت به همسالان، افزایش وزن بدون پرخوری، خستگی زودرس، عدم تحمل سرما، کندی ضربان قلب، کاهش تمرکز و افت تحصیلی، کندی حرکات و ریلکس رفلکسها
- نوجوانان: تأخیر بلوغ یا نامنظمی قاعدگی، کاهش انرژی و میل، خلق پایین یا افسردگی، پوست خشک و آکنه مقاوم، درد یا گرفتگی عضلات، کندی رشد موهای بدن
- نشانههای عمومی در همه سنین: یبوست، خشکی پوست، پفکردگی، ریزش موی کناره ابرو، کندی گفتار و تفکر، عدم تحمل سرما، گواتر، ضربان قلب پایین
علائم کم کاری تیروئید در کودکان زیر دو سال
کمکاری تیروئید در نوزادان و کودکان زیر دو سال یکی از اختلالات مهم رشد است که در صورت عدم تشخیص و درمان بهموقع، میتواند بر رشد مغزی و جسمی تأثیر بگذارد. علائم این بیماری در اوایل ممکن است خفیف یا غیر اختصاصی باشند، اما توجه والدین به نشانههای زیر ضروری است:
- زردی طولکشیده پس از تولد که بیش از دو هفته ادامه دارد.
- خوابآلودگی و بیحالی بیش از حد همراه با گریه ضعیف
- یبوست مزمن و اشتهای کم
- پوست خشک و سرد و تورم صورت، زبان یا پلکها
- افزایش وزن غیرطبیعی یا کندی رشد قدی
- تأخیر در رشد حرکتی و ذهنی (مثل دیر نشستن یا راه رفتن)
- صدای بم یا گرفته هنگام گریه یا صحبت

علائم تیروئید در کودکان ۱۲ ساله
کمکاری تیروئید در کودکان ۱۲ ساله باعث کند شدن عملکردهای بدن و اختلال در رشد و یادگیری میشود. در این سن، ممکن است علائم بهتدریج ظاهر شوند و با خستگی یا تغییرات طبیعی بلوغ اشتباه گرفته شوند. مهمترین علائم کمکاری تیروئید در کودکان ۱۲ ساله عبارتاند از:
- خستگی مداوم و کاهش انرژی روزانه
- افزایش وزن بدون پرخوری یا تغییر در رژیم غذایی
- کندی رشد قدی یا تاخیر در بلوغ
- یبوست طولانیمدت
- خشکی پوست، شکنندگی ناخن و ریزش مو
- بیحوصلگی، خواب زیاد و کاهش تمرکز
- افت عملکرد تحصیلی و کندی در یادگیری
تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان
تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان معمولاً با آزمایش تیروئید و بررسی علائم بالینی انجام میشود. پزشک در ابتدا نشانههایی مانند خستگی، خواب زیاد، یبوست، افزایش وزن، رشد کند یا تأخیر در یادگیری را ارزیابی میکند. سپس برای تأیید تشخیص، آزمایش خون تیروئید تجویز میشود که شامل اندازهگیری سطح TSH و هورمون T4 (تیروکسین) است. افزایش TSH و کاهش T4 نشاندهنده کم کاری تیروئید است. روشهای تکمیلی تشخیص کمکاری تیروئید عبارتاند از:
- آزمایش آنتیبادیهای تیروئید برای شناسایی نوع خودایمنی بیماری مثل تیروئیدیت هاشیموتو
- سونوگرافی تیروئید جهت بررسی اندازه، شکل یا وجود التهاب در غده
- اسکن تیروئید در موارد خاص برای ارزیابی عملکرد غده
همچنین در نوزادان، آزمایش غربالگری تیروئید بلافاصله پس از تولد انجام میشود تا از بروز عوارض جبرانناپذیر رشد و هوش جلوگیری شود.
سن یا مرحله درمان | زمان انجام آزمایش TSH و fT4 | نکات مهم |
---|---|---|
بلافاصله بعد از شروع درمان | ۱ تا ۲ هفته بعد از شروع دارو | هدف این است که سطح هورمون تیروئید (fT4) سریع بالا برود و TSH طبیعی شود. |
تا زمانی که TSH طبیعی شود | هر ۲ هفته یکبار | اگر دوز دارو تغییر کرد یا فرمول دارویی عوض شد، یک آزمایش اضافی در ۴ تا ۶ هفته بعد انجام میشود. |
از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی | هر ۱ تا ۳ ماه | در هر ویزیت، رشد، وزن و روند تکاملی کودک هم بررسی میشود. |
از ۱۲ ماهگی تا ۳ سالگی | هر ۲ تا ۴ ماه | پس از ۳ سالگی معمولاً فاصله ویزیتها به ۳ تا ۶ ماه افزایش مییابد. |
در صورت غیرطبیعی بودن نتایج یا شک به مصرف نکردن منظم دارو | هر زمان لازم بود | پزشک ممکن است دفعات آزمایش را بیشتر کند تا تنظیم دقیق دوز انجام شود. |
مقدار tsh در کم کاری تیروئید کودکان
میزان هورمون TSH در کودکان بسته به سن و شرایط جسمی متغیر است، اما افزایش آن معمولاً نشانه کمکاری تیروئید محسوب میشود. در این حالت، غده هیپوفیز برای تحریک تیروئید، TSH بیشتری ترشح میکند. محدوده نرمال و غیرطبیعی آن بهصورت زیر است:
- مقدار طبیعی: حدود ۰.۵ تا ۶ میلیواحد در لیتر (mIU/L)
- کمکاری تیروئید خفیف (تحتبالینی): بین ۶ تا ۱۰ mIU/L، در حالیکه T4 هنوز در محدوده نرمال است
- کمکاری تیروئید آشکار: بیشتر از ۱۰ mIU/L، همراه با کاهش سطح T4
- تفسیر نهایی: بررسی همزمان سطح TSH و T4 و ارزیابی علائم بالینی توسط متخصص غدد برای تشخیص دقیق ضروری است.

ایا کم کاری تیروئید در کودکان درمان دارد؟
درمان کمکاری تیروئید در کودکان با هدف بازگرداندن سطح طبیعی هورمونهای تیروئیدی و پیشگیری از اختلال رشد و تکامل انجام میشود. درمان هرچه زودتر آغاز شود، نتایج شناختی و جسمی کودک بهتر خواهد بود. داروها معمولاً مادامالعمر مصرف میشوند اما دوز باید متناسب با سن، وزن و نتایج آزمایش تنظیم شود. روشهای درمان کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:
- مصرف قرص لووتیروکسین (هورمون تیروئید مصنوعی)
- بررسی منظم سطح هورمونهای تیروئید
- تنظیم دوز دارو بر اساس رشد و وزن کودک
- بررسی و درمان علل زمینهای در صورت وجود
- پیگیری رشد، وزن و تکامل کودک توسط پزشک متخصص
تغذیه کم کاری تیروئید در کودکان
رعایت رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در کنترل کمکاری تیروئید در کودکان دارد و میتواند به بهبود عملکرد غده تیروئید و کاهش علائم کمک کند. هدف از تغذیه صحیح، تأمین ید، سلنیوم، روی و سایر مواد مغذی مورد نیاز برای تولید هورمونهای تیروئیدی است. مهمترین توصیههای تغذیهای عبارتاند از:
- مصرف غذاهای غنی از ید: مانند ماهی، میگو، نمک یددار و لبنیات (در حد متعادل و طبق نظر پزشک)
- منابع حاوی سلنیوم و روی: تخممرغ، مغزها (گردو، بادام)، گوشت سفید و غلات کامل برای حمایت از عملکرد تیروئید
- میوهها و سبزیجات تازه: برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب بدن
- کاهش مصرف غذاهای گواتروژن: مانند کلم، شلغم، سویا و کلمبرگ خام که میتوانند در جذب ید اختلال ایجاد کنند
- پرهیز از غذاهای فرآوریشده، پرنمک و شیرین: برای پیشگیری از افزایش وزن و تنظیم متابولیسم
درمان کم کاری تیروئید در کودکان با طب سنتی
درمان کمکاری تیروئید در کودکان با طب سنتی بههیچوجه جایگزین درمان دارویی و هورمونی (لووتیروکسین) نیست، اما میتواند بهعنوان روشی تکمیلی برای بهبود انرژی، عملکرد متابولیکی و تقویت سیستم ایمنی مورد استفاده قرار گیرد. در کودکان، هرگونه درمان گیاهی باید زیر نظر پزشک متخصص غدد یا طب سنتی کودک انجام شود تا از بروز عوارض جلوگیری شود. برخی رویکردهای کمکی در طب سنتی عبارتاند از:
- اصلاح تغذیه: مصرف غذاهای گرم و مقوی مانند عسل طبیعی، خرما، روغن زیتون و سوپهای ساده با زردچوبه و زنجبیل (در مقادیر بسیار کم و با نظر پزشک).
- پرهیز از غذاهای سرد و نفاخ: مانند لبنیات زیاد، خیار، گوجه، دوغ و نوشیدنیهای سرد.
- ماساژ ملایم بدن با روغن کنجد یا بادام شیرین گرم برای تقویت گردش خون و کاهش خشکی پوست.
- استفاده از شربتهای گیاهی ملایم تقویتکننده غده تیروئید مانند ترکیب عسل با مقدار کمی دارچین (فقط با تایید پزشک).
- حفظ گرمای بدن کودک بهویژه در فصول سرد، زیرا سرما میتواند عملکرد تیروئید را ضعیفتر کند.

عوارض کم کاری تیروئید در کودکان
کمکاری تیروئید در کودکان اگر دیر تشخیص داده شود یا درمان منظم نباشد، میتواند رشد جسمی و ذهنی را بهطور جدی مختل کند. کمبود هورمونهای تیروئیدی باعث کندی متابولیسم، تأخیر در بلوغ و ضعف عملکرد مغز میشود. پایش منظم آزمایشها و مصرف دقیق دارو برای پیشگیری از این عوارض ضروری است. عوارض کم کاری تیروئید در کودکان عبارتند از:
- تأخیر رشد قدی و کوتاهی قامت
- افزایش وزن بدون پرخوری و کاهش سوختوساز بدن
- خستگی، بیحالی و افت انرژی روزانه
- کاهش تمرکز، افت تحصیلی و کندی در یادگیری
- پوست خشک، موهای شکننده و ریزش ابروها
- یبوست مزمن و نفخ شکم
- پفکردگی صورت و پلکها و تورم دست و پا
- صدای خشن و کندی گفتار
- تأخیر در بلوغ و نامنظمی قاعدگی در نوجوانان
- افزایش کلسترول خون و خطر بیماریهای قلبی در درازمدت
عوارض قرص کم کاری تیروئید در کودکان
درمان کمکاری تیروئید در کودکان معمولاً با داروهای هورمونی مثل لووتیروکسین انجام میشود، اما بسته به سن، شدت بیماری و وضعیت سایر هورمونها، ممکن است داروهای دیگری نیز در کنار آن تجویز شوند. در صورت تنظیم نادرست دوز یا مصرف همزمان داروهای دیگر، احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد که معمولاً با اصلاح درمان برطرف میشود. عوارض احتمالی داروهای کمکاری تیروئید در کودکان عبارتاند از:
- افزایش یا نامنظمی ضربان قلب
- اضطراب، تحریکپذیری یا بیخوابی
- تعریق زیاد و حساسیت به گرما
- لرزش دست یا بیقراری
- کاهش وزن غیرعادی
- اسهال یا ناراحتیهای گوارشی
- سردرد یا احساس خستگی مفرط
نتیجه گیری
کمکاری تیروئید در کودکان یکی از اختلالات قابلدرمان غدد درونریز است که با تشخیص زودهنگام میتوان از آسیبهای جبرانناپذیر آن بر رشد مغزی و جسمی جلوگیری کرد. درمان استاندارد با داروی لووتیروکسین باعث بازگشت سطح هورمونها به حالت طبیعی میشود و در بیشتر کودکان، رشد و تکامل طبیعی دوباره برقرار میگردد. پیگیری منظم، انجام آزمایشهای دورهای و تنظیم دقیق دوز دارو نقش مهمی در کنترل مؤثر بیماری دارد. همکاری والدین با پزشک و پایبندی به درمان میتواند کیفیت زندگی کودک را بهطور چشمگیری بهبود بخشد و از عوارض بلندمدت بیماری پیشگیری کند.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!
دخترم رو پیش فوق تخصص غدد کودکان بردم تشخیص داده تیروئید رو
Tsh 7/5
Anti tpo بالای ۱۰۰۰
T3 1/8
الان تجویز کرده قرص تیروئید با دز ۱۰۰ ۴روز هفته بخوره درز قرص کمی بالا نیست براز شردع؟دخترم ۹ سالشه سابقه خانوادگی ام داره
سلام، با توجه به نتایج آزمایشات دخترتان که نشاندهنده تیروئیدیت خودایمنی (Anti-TPO بالا) و سطح TSH بالا است، شروع درمان با قرص تیروئید جهت تنظیم هورمونها ضروری به نظر میرسد. دوز تجویزی ۱۰۰ میکروگرم، اگرچه ممکن است در ابتدا به نظر بالا برسد، اما فوق تخصص غدد با در نظر گرفتن وضعیت بالینی و سابقه خانوادگی تصمیم گرفتهاند که این دوز مناسب است. معمولاً دوز دارو بر اساس پاسخ آزمایشهای مکرر تنظیم میشود، بنابراین پیگیری منظم با پزشک جهت کنترل و تنظیم دوز اهمیت زیادی دارد. توصیه میشود دارو را طبق دستور پزشک مصرف کنید و از تغییر خودسرانه دوز خودداری نمایید.
سلام دختر من تازه ازمایش داده جواب ازمایش دخترم TSH 7.76
T41.27 پریودشم از اول که یک سال میشه نامنظمه
الان تیروئید دخترم در چه وضعیتی هست؟
سلام، با توجه به نتیجه آزمایش TSH برابر ۷.۷۶ که بالاتر از حد نرمال است و T4 برابر ۱.۲۷، احتمال وجود کمکاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) در دختر شما وجود دارد. نامنظمی پریود نیز میتواند از علائم این وضعیت باشد. توصیه میشود برای تشخیص دقیقتر و تعیین نیاز به درمان، حتماً با متخصص غدد یا پزشک معالج مشورت کنید تا بر اساس شرایط بالینی و آزمایشها، برنامه درمانی مناسب آغاز شود. پیگیری به موقع بسیار مهم است.
متخصص غدد
سلام پسرم تیروئیدمادرزادی داره آزمایش قبلیشtsh3.6بود آزمایش جدیدش۶شده رفته بالا…بایدقرصشوکم کنم؟
سلام
افزایش سطح TSH از ۳.۶ به ۶ نشاندهنده کاهش عملکرد تیروئید و احتمال نیاز به تنظیم دوز قرص لووتیروکسین است. با این حال، تغییر دوز دارو باید حتماً توسط پزشک متخصص غدد بر اساس علائم بالینی و سایر پارامترهای آزمایشگاهی انجام شود. بنابراین توصیه میشود برای ارزیابی دقیقتر و تنظیم مناسب درمان به پزشک معالج مراجعه کنید و از تغییر خودسرانه دوز دارو خودداری نمایید.
آیا tch 6.60 برای کودک یکساله خطرناکه؟؟
نیاز به دارو و بررسی بیشتر دارد؟
دکتر متخصص کودکان گفتند که نیاز به دارو ندارد
ولی من خیلی نگرانم
چون زود هم بدنیا امده
سلام
مقدار TSH (هورمون محرک تیروئید) ۶.۶۰ در یک کودک یکساله ممکن است نشاندهنده تیروئید کمکار (هیپوتیروئیدی) باشد، اما تنها یک نتیجه آزمایش نمیتواند برای تشخیص قطعی کافی باشد. در برخی موارد، نیاز به بررسیهای بیشتر مانند آزمایشهای T3 و T4 و ارزیابی پزشک برای تصمیمگیری در مورد درمان ممکن است باشد. چون کودک شما زود به دنیا آمده است، ممکن است نیاز به مراقبتهای خاصی داشته باشد، اما نظر پزشک متخصص کودک مهم است. بهتر است نگرانیهای خود را با پزشک مطرح کنید و در صورت نیاز، آزمایشهای اضافی انجام دهید تا مطمئن شوید درمان لازم ارائه میشود.
متخصص اطفال
سلام پسرم ۱۰ سالشه برای درمان بیماری نوروبلاستوم عکس هسته ای باید میگرفتیم وقطره لوگو مصرف کرد بعد تیروئیدگرفت واز دوسال پیش قرص لووتیروکسین ۵۰ هر روز به جز جمعه میخورد ودوسال پیش رادیوتراپی هم شده الان عددTsh۸شده باید چیکار کنم
سلام پسرم ۱۰ سالشه برای درمان بیماری نوروبلاستوم عکس هسته ای باید میگرفتیم وقطره لوگو مصرف کرد بعد تیروئیدگرفت واز دوسال پیش قرص لووتیروکسین ۵۰ هر روز به جز جمعه میخورد ودوسال پیش رادیوتراپی هم شده الان عددTsh۸شده باید چیکار کنم