فهرست مطالب
فلج بل یا فلج صورت بیماری است که در آن عضلات یک طرف صورت ضعیف و فلج می‌شوند. در فلج بل یا فلج صورت تنها عضلات یک طرف صورت درگیر شده و دچار ضعف، افتادگی یا سفتی ناگهانی و موقت می‌شوند، لبخند فرد یک طرفه است و چشم طرف مقابل، در برابر بسته شدن مقاومت می‌کند. در موارد بسیار نادر، فلج بل یا فلج صورت بر روی هر دو طرف صورت تاثیر می‌گذارد. بیماری فلج بل یا فلج صورت ناشی از تورم و التهاب در عصب هفتم جمجمه‌ای است که “عصب صورت” نیز نامیده می‌شود و حرکات عضلات صورت را کنترل می‌کند.
بیماری فلج بل یا فلج صورت ناشی از تورم و التهاب در عصب هفتم جمجمه‌ای است که “عصب صورت” نیز نامیده می‌شود و حرکات عضلات صورت را کنترل می‌کند.
این بیماری در هر فردی ممکن است رخ دهد اما اغلب در افراد مبتلا به دیابت یا افراد مبتلا به عفونت‌های ویروسی بیشتر دیده می‌شود. این بیماری اغلب موقتی است و علائم طی چند هفته و نهایتا تا ۶ ماه بهبود می‌یابد و بیماری به ندرت دوباره تکرار می‌شود. ممکن است یک روز صبح از خواب بیدار شوید و متوجه شوید نمی‌توانید یک طرف صورت خود را تکان دهید، با قرار گرفتن در چنین حالتی شاید تصور کنید دچار سکته‌ی مغزی شده اید اما لازم است بدانید که در سکته‌ی مغزی علاوه بر عضلات صورت، در قسمت‌های دیگر بدن نیز شاهد ضعف عضلانی خواهید بود. اما با مشاهده علائم این بیماری جهت بررسی علت زمینه‌ای و رد سکته‌ی مغزی به سرعت به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
عصب صورتی، از طریق شکاف باریک و استخوانی در داخل جمجمه طی مسیر می‌کند تا به صورت برسد. هنگامی که عصب حتی به میزان کمی متورم شود، بر سطح سخت این کانال استخوانی فشار وارد می‌کند. این التهاب و فشار، بر پوشش محافظتی و عملکرد عصب تاثیر می‌گذارد. اگر پوشش محافظتی عصب آسیب ببیند، سیگنال‌هایی ارسالی مغز به عضلات صورت به درستی منتقل نمی‌شوند و باعث ضعف یا فلج شدن آنها می‌شود.
فلج بل یا فلج صورت بیماری است که در آن عضلات یک طرف صورت ضعیف و فلج می‌شوند.
شیوع، پروگنوز و عوارض
فلج بل یا فلج صورت بیماری نسبتا نادری است و سالانه ۱ نفر از هر ۵۰۰۰ نفر به آن مبتلا می‌شوند. اکثر بیماران طی ۹ ماه کاملا بهبود می‌یابند. ممکن است در صورت آسیب جدی عصبی، دوره‌ی درمان طولانی‌تر شده و دچار عوارضی شوند که برخی از آنها عبارتند از:
- رشد غیرطبیعی الیاف عصبی: فیبرهای عصبی به طور نامنظم رشد می‌کنند که منجر به انقباضات غیرارادی عضلات می‌شود. بیمار هنگام لبخند زدن به شکل غیرارادی یک چشم را می‌بندد و یا بالعکس، زمانی که یک چشم را می‌بندد گوشه‌ی دهان به صورت غیر ارادی به طرف بالا حرکت می‌کند.
- سندروم اشک تمساح: در این سندروم بیمار در حال غذا خوردن اشک می‌ریزد. در نهایت اشک ریختن متوقف می‌شود اما در موارد نادر، این مشکل می‌تواند مدت طولانی‌تری پایدار بماند.
- زخم قرنیه: هنگامی که پلک‌ها به طور کامل بسته نشوند، لایه‌ی اشکی که محافظ و روان کننده‌ی چشم است، عملکرد و تاثیر خود را از دست می‌دهد و منجر به خشک شدن قرنیه می‌شود. اگر فلج بل یا فلج صورت موجب کاهش تولید اشک شود خطر صدمه زدن به قرنیه بالاتر می‌رود. زخم قرنیه می‌تواند منجر به عفونت قرنیه و از دست دادن قسمتی تا کل قدرت بینایی شود.
- از دست دادن حس چشایی
- آسیب برگشت ناپذیر به عصب صورت
علائم و نشانه‌های فلج بل یا فلج صورت
علائم و نشانه‌های فلج بل یا فلج صورت ناگهانی رخ می‌دهد و معمولا یک طرف صورت را درگیر می‌کند اما در موارد نادر می‌تواند باعث ایجاد علائم دوطرفه شود. این بیماری عصب زوج هفتم مغزی را درگیر می‌کند که مسئول کنترل چشمک زدن، باز و بسته کردن چشمها، لبخند زدن، تولید بزاق، تولید اشک و اخم کردن است. ماهیچه‌ی استخوانچه‌ی رکابی (یکی از استخوانچه‌های گوش میانی که در انتقال اصوات به گوش داخلی نقش دارد) نیز می‌تواند در این بیماری درگیر شود.
این بیماری [فلج بل] عصب زوج هفتم مغزی را درگیر می‌کند که مسئول کنترل چشمک زدن، باز و بسته کردن چشمها، لبخند زدن، تولید بزاق، تولید اشک و اخم کردن است.
برخی از این علائم شامل موارد زیر است:
- شروع سریع ضعف خفیف تا فلج کامل در یک طرف صورت که در عرض چند ساعت تا چند روز اتفاق می‌افتد.
- افتادگی یا انقباض ماهیچه‌های یک طرف صورت و دشواری در ایجاد حالت‌‌های مختلف چهره، مانند بستن چشم یا خندیدن
- درد یا بی حسی در اطراف فک، داخل یا پشت گوش در طرف آسیب دیده
- افزایش حساسیت به صدا در گوش سمت مبتلا
- سردرد
- مشکل در جویدن
- کاهش در توانایی درک طعم و مزه
- تغییرات میزان اشک و بزاق تولیدی
- اختلال در بسته شدن یکی از پلک‌ها
- سوزش چشم به دلیل اینکه فرد قادر به چشمک زدن نیست و چشم بیش از حد خشک می‌شود.
آیا ضعف خفیفی در صورت احساس می‌کنی؟
در اولین فرصت به متخصص مراجعه کن.
عوامل موثر در ابتلا به فلج بل یا فلج صورت
اگر چه علت دقیق فلج بل یا فلج صورت روشن نیست، اما اکثر پزشکان معتقدند که این امر به دلیل آسیب و التهاب در عصب صورت که اکثر عضلات صورت و قسمت‌هایی از گوش را کنترل می‌کند، اتفاق می‌افتد. همچنین محققان معتقدند که عفونت‌های ویروسی نیز ممکن است در ایجاد فلج بل یا فلج صورت نقش داشته باشند. آنها شواهدی به دست آورده‌اند که ردپای ویروس هرپس سیمپلکس تایپ ۱ (علت شایع زخم‌های سرد و تبخال تناسلی) را در برخی موارد بیماری نشان می‌دهد. ویروس‌هایی که با فلج بل یا فلج صورت ارتباط دارند شامل موارد زیر است:
- زخم‌های سرد و تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس)
- آبله مرغان و زونا (هرپس زوستر)
- مونونوکلئوز عفونی (اپشتین بار یا EBV)
- عفونت‌های سیتومگالوویروس
- بیماریهای تنفسی (آدنوویروس)
- سرخک آلمانی (سرخجه)
- اوریون (ویروس اوریون)
- آنفولانزای B
- بیماری دست، پا و دهان (کوکساکی ویروس)
ریسک فاکتورهای موثر در ابتلا به فلج بل یا فلج صورت
فلج بل یا فلج صورت مردان و زنان را به طور مساوی درگیر می‌کند. حملات راجعه فلج بل یا فلج صورت نادر است، اما در بعضی موارد، وجود سابقه‌ی خانوادگی حملات مکرر نشان دهنده‌ی استعداد ژنتیکی برای ابتلا به بیماری فلج بل یا فلج صورت است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد نشان می‌دهد افراد مبتلا به میگرن بیشتر در معرض خطر فلج بل یا فلج صورت هستند. افراد مستعد ابتلا به بیماری فلج بل یا فلج صورت به شرح زیر هستند:
- افراد ۱۵ تا ۶۰ ساله
- افراد مبتلا به دیابت و یا بیماریهای تنفسی فوقانی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی
- زنان باردار، به خصوص در سه ماهه‌ی سوم بارداری و یا در هفته‌ی اول پس از زایمان
بررسی‌های تشخیصی
طبق نظریه‌ی انجمن پزشکی آمریکا (AMA)، با تشخیص زودهنگام فلج بل یا فلج صورت، درمان آن راحت‌تر خواهد بود، لذا در صورت مشاهده‌ی علائم فلج بل یا فلج صورت که بالاتر ذکر شد، سریعا به مراکز درمانی یا متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) مراجعه کنید. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص فلج بل یا فلج صورت وجود ندارد و تشخیص با رد سایر بیماری‌‌‌ها مانند تومور، بیماری لایم یا سکته‌ی مغزی، که باعث ایجاد علائم مشابه فلج بل یا فلج صورت می‌شوند میسر می‌شود. پزشک با انجام معاینه‌ی فیزیکی کامل و دقیق شامل بررسی عضلات صورت، شنوایی و تعادل شروع خواهد کرد.
اگر پزشک مغز و اعصاب به فلج بل یا فلج صورت مشکوک باشد، معاینه به این شکل است که او سعی می‌کند چشم بیمار را ببند اما چشم بیمار بسته نمی‌شود و هنگامی که خود فرد تلاش می‌کند پلک‌هایش را ببندد، چشم به سمت بالا و خارج منحرف می‌شود. دکتر به چهره شما نگاه می‌کند و از شما می‌خواهد با انجام حرکاتی مانند بستن چشمها، بالا انداختن ابرو، نشان دادن دندان‌ها و اخم کردن، عضلات صورت خود را حرکت دهید. آزمایش‌های دیگری برای کمک به تشخیص و تعیین پیش آگهی بیماری توسط پزشک درخواست می‌شوند که عبارتند از:
الکترومیوگرافی (EMG): این آزمایش برای بررسی آسیب عصبی، شدت و محل آن استفاده می‌شود. الکترودهایی روی صورت بیمار قرار می‌گیرند و فعالیت الکتریکی اعصاب و عضله در پاسخ به تحریک، توسط دستگاهی اندازه گیری می‌شود.
MRI، سی تی اسکن و اشعه ایکس: این آزمایش‌‌ها در تشخیص علل فشاری ایجاد کننده‌ی علائم مانند عفونت باکتریایی، شکستگی جمجمه یا تومور کمک کننده است.
مدیریت و درمان فلج بل یا فلج صورت
اکثر افراد مبتلا به فلج بل یا فلج صورت، طی یک تا دو ماه بدون درمان، به طور کامل بهبود می‌یابند. هیچ درمان جامعی برای فلج بل یا فلج صورت وجود ندارد، اما دارو درمانی و فیزیوتراپی سرعت بهبودی فرد را افزایش می‌دهند. در موارد نادری که علائم بهبود نمی‌یابند، عمل جراحی برای کاهش فشار بر روی عصب صورتی، انجام می‌شود. جهت اطلاع از روش‌های درمانی مطلب زیر را مطالعه فرمایید.
برای درمان فلج صورت دارو بهتر است یا فیزیوتراپی؟ از بهترین پزشکان بپرس.
داروها
توجه: مطلبی که مطالعه می‌کنید صرفا جنبه‌ی افزایش آگاهی دارد و به هیچ وجه جایگزین توصیه‌های پزشک نیست. برای مصرف دارو، آگاهی از عوارض جانبی، تداخل دارویی و موارد مرتبط دیگر لازم است حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
داروهای متداول درمان فلج بل یا فلج صورت عبارتند از:
کورتیکواستروئید: کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون، عوامل ضد التهابی قوی هستند که تورم عصب صورت را کاهش می‌دهند تا عصب راحت‌تر داخل شکاف استخوانی که عصب را احاطه کرده است، جا شود. در صورت شروع زودهنگام کورتیکواستروئیدها پاسخ درمانی بهتر خواهد بود و دوره‌ی فلج بل یا فلج صورت را کوتاه‌تر می‌کند.
پردنیزولون: پردنیزولون، استروئیدی است که باعث کاهش التهاب می‌شود و به بهبود عصب آسیب دیده کمک می‌کند. پردنیزولون همانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها از انتشار مواد التهابی در بدن جلوگیری می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که اگر پردنیزولون در عرض ۷۲ ساعت ابتدایی تجویز شود، می‌تواند به طور قابل توجهی شدت علائم را پس از ۱۲ ماه کاهش دهد. طول دوره‌ی درمان، به مدت ۱۰ روز و روزانه دو قرص است.
پردنیزولون دارای عوارض جانبی احتمالی مانند درد شکم، نفخ، آکنه، مشکل خواب، خشکی پوست، سردرد، سرگیجه، افزایش اشتها، افزایش تعریق، سوء هاضمه، تغییرات خلق و خو، حالت تهوع، برفک دهان، بهبود زخم آهسته، نازک شدن پوست، خستگی و علائم آلرژی مانند کهیر، مشکلات تنفسی، ورم صورت، ورم لب، ورم زبان و گلو است. عوارض جانبی معمولا بعد از چند روز بهبود می‌یابند. در صورت تجربه‌ی هرگونه واکنش آلرژیک به پردنیزولون باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. پزشک معمولا در پایان دوره‌ی درمانی دوز استروئید را به تدریج کاهش می‌دهد، این کار به کاهش علائمی مانند استفراغ یا خستگی کمک می‌کند.
داروهای ضد ویروسی: نقش داروهای ضد ویروسی هنوز مشخص نشده است. اضافه کردن ضد ویروس‌ها به استروئید در درمان برخی افراد مبتلا به فلج بل یا فلج صورت، سودمند هستند، اما این راهکار درمانی هنوز اثبات نشده است. با این حال، گاهی اوقات در افراد مبتلا به فلج صورت، همراه با پردنیزون والاسیکلوویر (Valtrex) یا آسیکلوویر تجویز می‌شود.
مراقبت‌‌های چشمی: به علت کاهش تولید اشک و عدم توانایی بیمار در بستن پلک‌ها، چشم در معرض هوا قرار می‌گیرد و اشک تبخیر می‌شود، در این حالت خطر آسیب یا عفونت چشم افزایش می‌یابد. پزشک برای مقابله با چنین مشکلاتی اشک مصنوعی را تجویز می‌کند. استفاده از قطره‌ی چشم، عینک و محافظ چشم در ساعات بیداری و استفاده از پماد و پچ چشمی برای بسته نگه داشتن پلک در زمان خواب مفید می‌باشد.
فیزیوتراپی: عضلات فلج شده، کوچک و کوتاه می‌گردند و دچار انقباض دائمی می‌شوند. فیزیوتراپی برای رفع این مشکل می‌تواند مفید باشد.
مراقبت از دندان: در صورت وجود بی حسی در دهان، غذا به راحتی در بین دندان‌ها باقی می‌ماند و منجر به پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌شود. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان در جلوگیری از این امر مفید است.
مشکلات غذا خوردن: در صورت وجود اختلال در بلع، فرد باید به خوبی غذا را بجود، به آرامی غذا بخورد و غذاهای نرم مانند ماست را انتخاب کند.
تسکین درد: برای کاهش هر گونه ناراحتی، برخی داروهای مسکن مانند آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن می‌توانند موثر واقع شوند.
طب سوزنی: قرار دادن سوزن‌های نازک در نقاط خاص پوست باعث تحریک اعصاب و عضلات می‌شود و ممکن است تسکین دهنده باشد.
بوتاکس: تزریق بوتاکس در طرف آسیب دیده‌ی صورت، می‌تواند عضلات منقبض شده را شل کند و انقباض عضلانی ناخواسته را کاهش دهد.
جراحی: به ندرت برای اصلاح مشکلات عصبی جراحی پلاستیک صورت می‌گیرد. جراحی پلاستیک می‌تواند ظاهر و تقارن صورت را بهبود بخشد تا فرد بتواند دوباره لبخند بزند. اما این عمل نمی‌تواند عصب را درمان کند.
ورزش صورت: با شروع بهبود عصب، انقباض و شل کردن مکرر عضلات صورت می تواند آنها را تقویت کند. با انجام تمرینات زیر در منزل می‌توانید عضلات صورت خود را تقویت کنید.
- به آرامی ابروها را بالا ببرید و آنها را بالا نگه دارید و سپس اخم کنید.
- بینی خود را چروک کنید.
- نفس عمیق بکشید به طوری که سوراخ‌های بینی به سمت بسته شدن بروند.
- سعی کنید گوشه‌های دهان را به سمت خارج حرکت دهید.
- یک طرف دهان را با دست بکشید سپس با سمت دیگر لبخند بزنید.
- چشم‌هایتان را ببندید و محکم فشار دهید.
- سر را مستقیم نگه دارید و با چشم‌هایتان پایین را نگاه کنید.
- انگشت اشاره را به آرامی روی پلک قرار دهید تا آن را بسته نگه دارد.
- کمی ابرو را ماساژ دهید تا از سفتی آن جلوگیری شود.
- بدون استفاده از دست، به آرامی پلک‌ها را باز و بسته کنید.
- چشمها را نیمه باز نگه دارید.
سلام من ۳۶ ساله ۹ سال پیش یه طرف صورت فلج شده
سلام
تشخیص پزشکتان چه بود؟
از نظر سکته مغزی و یا بل ازمایش یا اسکن انجام داده اید؟