آزمایش کم خونی؛ راهنمای خواندن برگه آزمایش و تحلیل نتیجه آن

آزمایش کم خونی چه کاربردی دارد؟ آزمایش کم خونی به عنوان یک آزمایش خون تشخیصی؛ از مهم‌ترین و پرکاربردترین آزمایش‌ها است که علت کاهش آهن یا هموگلوبین خون را مشخص می‌کند. از آنجا که کم خونی دلایل زیادی دارد، ممکن است بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه، مسمومیت با سرب (در کودکان) و کمبود ویتامین (کمبود ویتامین مانند B12 و اسید فولیک) نیز مورد بررسی قرار گیرند. برای تفسیر جواب آزمایش کم خونی به پزشک عمومی مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق دکترتو با بهترین پزشکان ارتباط تلفنی یا آنلاین برقرار کنید و از وضعیت سلامت خود آگاه شوید.

آزمایش کم خونی چیست؟

کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که میزان هموگلوبین خون به زیر میزان نرمال برسد. کاهش هموگلوبین خود را با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون (RBC) و هماتوکریت (HCT) نشان می‌دهد. در حالت کلی، کم خونی با توجه به سوابق پزشکی و خانوادگی، معاینه‌ی بدنی و نتایج آزمایش کم خونی، تشخیص داده می‌شود. افزایش سرعت یا نامنظم بودن ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس، افزایش اندازه‌ی کبد و طحال، از علائمی هستند که در کم خونی می‌توان دید. با دیدن نشانه‌های کم خونی، از تست کم خونی استفاده می‌شود.

آزمایش کم خونی به انگلیسی چی میشه؟

آزمایش کم خونی به انگلیسی Anemia test نام دارد. این آزمایش فاکتورهای زیادی مانند فقر آهن، میزان ذخیره آهن در بدن و سطح هموگلوبین خون را بررسی می‌کند.

متن انگلیسی:
Iron-deficiency anemia is diagnosed by blood tests that should include a complete blood count (CBC).
ترجمه فارسی:
کم خونی فقر آهن با آزمایش خون که شامل شمارش کامل خون (CBC) است، تشخیص داده می‌شود.

به نقل از سایت hematology

آزمایش کم خونی با چه علامتی نشان داده میشود؟ (نماد کم خونی در آزمایش)

کم خونی در آزمایش چطور نوشته میشود یا شاخص کم خونی در آزمایش خون چیست؟ در آزمایش خون، رایج‌ترین علامت مورد استفاده برای نشان دادن کم خونی، سطح پایین هموگلوبین (Hb) یا مقدار هماتوکریت پایین (HCT) است. هموگلوبین پروتئینی است که وظیفه حمل اکسیژن در گلبول‌های قرمز را بر عهده دارد و هماتوکریت نشان‌دهنده درصد گلبول‌های قرمز نسبت به حجم کل خون است.

آیا کمبود گلبول قرمز خطرناک است؟ بله، اگر این مقادیر کمتر از محدوده مرجع باشد، نشان‌دهنده وجود کم خونی شدید هستند. انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد و ممکن است برای تعیین علت یا نوع خاص آن، آزمایش خون اضافی لازم باشد.

قبل از آزمایش کم خونی باید ناشتا باشیم؟

برای آزمایش کم خونی باید ناشتا بود؟ برای آزمایش کم خونی، به نمونه خون وریدی نیاز است. برای انجام آزمایش کم خونی لازم نیست ناشتا باشید یا به عبارتی آزمایش کم خونی ناشتا نیازی نیست. مگر پزشک شما آزمایش‌های کامل مثل بررسی ویتامین B12 یا فولات را نیز درخواست داده باشد، ممکن است لازم باشد ۸ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید.

در آزمایش کم خونی چه مواردی اندازه گیری می شوند؟

این اندازه‌گیری‌ها به تعیین کمیت، اندازه و ویژگی‌های گلبول‌های قرمز و شناسایی نوع و شدت کم‌خونی کمک می‌کنند. انواع کم خونی در آزمایش خون یا آزمایشات کم خونی عبارتند از:

• سطوح هموگلوبین (Hb)
• میزان هماتوکریت (HCT)
• تعداد گلبول‌های قرمز (RBC) به ویژه در آزمایش کم خونی کودکان
• میانگین حجم گلبول قرمز بدن (MCV)
• تعداد میانگین هموگلوبین بدنی (MCH)
• میانگین غلظت هموگلوبین بدنی (MCHC)
• شمارش سلول‌های خونی یا cbc به ویژه در آزمایش کم خونی نوزاد
• serum iron در آزمایش خون یا میزان آهن در آزمایش خون که نوعی آزمایش کم خونی در زمان پریودی هم محسوب می‌شود.

جواب آزمایش خون را چگونه بخوانیم؟

برای تفسیر جواب تست آزمایش خون، از پزشک عمومی نوبت بگیر.

دکترعمومی آنلایننوبت دهی پزشک عمومی

۱. شمارش کامل سلول های خونی (CBC)

اولین آزمایش برای تشخیص کم خونی شامل شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) است. CBC در واقع تعداد، اندازه و محتوای هموگلوبین گلبول‌های قرمز و حجم بسیاری از سلول‌های خونی را اندازه‌گیری می‌کند، از جمله:

• گلبول‌های قرمز خون (RBC)
• گلبول‌های سفید خون (WBC)
• پلاکت‌ها (PLT)
• هموگلوبین (Hb) پروتئین غنی از آهن در گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را به بدن می‌رساند
• هماتوکریت (Hct) میزان فضای گلبول‌های قرمز در خون است
• حجم متوسط گلبول‌های قرمز (MCV) میانگین اندازه گلبول‌های قرمز خون است
• میانگین غلظت هموگلوبین بدن (MCHC)

۲. فقر آهن یا سرم ایرون در ازمایش خون (Serum iron)

serum iron در آزمایش خون چیست؟ معنی serum iron در آزمایش خون، میزان آهن موجود در خون است. آهن سرم معمولا در کم خونی فقر آهن و بیماری‌های مزمن کاهش می‌یابد. افزایش آهن سرم در بیماری‌های هموکروماتوزیس، آنمی همولیتیک و مسمومیت با آهن دیده می‌شود.

در دوران بارداری یا کودکی، یا در شرایطی که باعث از دست دادن خون مزمن و علائم فقر آهن می‌شود مانند زخم معده و سرطان روده بزرگ، بدن نیاز بیشتری به آهن دارد. به همین دلیل در ازمایش تست کم خونی مقدار آهن پایین‌تر است. در شرایطی مانند بیماری سلیاک نیز، بدن قادر به جذب آهن از غذاهای خورده شده نیست.

میزان نرمال آهن خون در زنان و مردان چقدر است؟

سطح ناکافی ذخیره آهن در گردش خون در نهایت منجر به کم خونی شدید در آزمایش خون می‌شود. رنج نرمال آهن خون در سنین مختلف عبارت است از:

• نوزادان: ۱۰۰ تا ۲۵۰ mcg/dL
• کودکان: ۵۰ تا ۱۵۰ mcg/dL
• زنان: ۶۰ تا ۱۶۰ mcg/dL
• مردان: ۸۰ تا ۱۸۰ mcg/dL

۳. آزمایش آهن خون فریتین (Ferritin)

آهن بدن باید چند باشد یا آهن خون باید روی چند باشد؟ فریتین همان ذخیره آهن در آزمایش خون است. فریتین پروتئینی است که برای ذخیره آهن استفاده می‌شود و آزمایش فریتین به طور معمول برای ارزیابی میزان ذخیره آهن در بدن انجام می‌گیرد. مقدار فریتین آزاد شده در خون، بازتابی از مقدار آهن ذخیره شده در بدن است. افزایش فریتین نیز در بیماری‌های هموکروماتوزیس و آنمی همولیتیک دیده می‌شود.

ذخیره آهن در بدن چقدر باید باشد؟ (آهن خون نرمال چند است؟)

فریتین معمولا در کم خونی فقر آهن، عفونت و التهاب کاهش می‌یابد و مقدار طبیعی آن برابر است با:

• نوزادان: ۲۵ تا ۲۰۰ ng/dl
• مردان: ۱۲ تا ۳۰۰ ng/dl
• زنان: ۱۰ تا ۱۵۰ ng/dl

۴. ترانسفرین (Transferrin) و ظرفیت اتصال کل آهن (TIBC)

ترانسفرین پروتئینی است که به آهن متصل شده و باعث انتقال آهن در خون می‌شود. TIBC بازتاب میزان ترانسفرین موجود برای اتصال به آهن است.

مقدار طبیعی ترانسفرین در خون چقدر است؟

سطح ترانسفرین و TIBC در کم خونی فقر آهن افزایش می‌یابد. مقدار طبیعی آن برابر است با:

• کودکان ۳ ماهه تا ۱۰ ساله: ۲۰۳ تا ۳۶۰ mg/dL
• بزرگسالان: ۲۰۰ تا ۴۰۰ mg/dL
• افراد مسن با سن بیش از ۶۰ سال: ۱۸۰ تا ۳۸۰ mg/dL.

۵. سطح ویتامین B12 و فولات در آزمایش کم خونی

ویتامین B12 و فولات، ویتامین‌های لازم برای تولید گلبول قرمز خون هستند. آزمایش ویتامین B12 به طور معمول برای تشخیص علت کم خونی، ارزیابی وضعیت تغذیه و نظارت بر اثربخشی درمان کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا فولات استفاده می‌شود.

برخی شرایط در جذب ویتامین B12 و فولات از طریق روده کوچک تداخل ایجاد می‌کنند که عبارتند از:

• کم خونی پرنیشیوز (شایعترین علت کمبود ویتامین B12)
• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
• رشد بیش‌ازحد باکتری یا انگل در دستگاه گوارش
• کاهش تولید اسید معده به علت استفاده طولانی مدت (بیش از یک سال) از آنتی اسیدها
• برداشتن بخشی از معده با جراحی مانند بای پس معده یا روده
• نارسایی لوزالمعده
• کمبود فولات یا ویتامین B12 در رژیم غذایی
• اعتیاد مزمن به الکل 
• استفاده از برخی داروها مانند متفورمین، امپرازول، متوترکسات یا داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین
• افزایش نیاز مانند بارداری (زنان باردار روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند)، سرطان متاستاز یافته یا کم خونی همولیتیک مزمن
• سیگار کشیدن

افزایش سطح ویتامین B12 معمولا از نظر بالینی کنترل نمی‌شود. با این حال، بالا بودن سطح ویتامین B12 در موارد زیر دیده می‌شود:

• نئوپلاسم مزمن میلوپرولیفراتیو
• دیابت و چاقی
• نارسایی قلبی
• بیماری ایدز
• بیماری شدید کبدی
• مصرف استروژن
• مصرف ویتامین C یا ویتامین A

مقدار طبیعی ویتامین B12 و فولات در خون چقدر است؟

بهتر است قبل از انجام این آزمایش ۸ ساعت ناشتا باشد و از مصرف مکمل ویتامین B12 و مشروبات الکلی خودداری کنید:

• ۲۰۰ تا ۹۰۰ pg/L ویتامین ب ۱۲
• ۴ تا ۲۰ ng/ml فولات

همین الان بهترین دکتر متخصص را برای درمان کم خونی پیدا کن.

دکتر کم خونی

۶. اریتروپویتین (EPO) در تست کم خونی

اریتروپویتین هورمونی است که ترشح آن، تولید گلبول‌های قرمز را تحریک می‌کند. اندازه‌گیری هورمون اریتروپویتین، برای کمک به تعیین علت کم خونی، پلی سیتمی (افزایش تعداد گلبول های قرمز خون) یا سایر اختلالات مغز استخوان کاربرد دارد.

تغییر در سلول‌های قرمز خون بر آزاد شدن اریتروپویتین تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، افراد دچار کم خونی گلبول‌های قرمز کمتری دارند، بنابراین اریتروپویتین بیشتری در بدن آن‌ها تولید می‌شود. افزایش سطح اریتروپویتین ممکن است به دلیل پلی سیتمی ثانویه، زندگی در ارتفاعات یا به دلیل توموری که اریتروپویتین آزاد می‌کند اتفاق بیفتد.

مقدار طبیعی اریتروپویتین در خون چقدر است؟

کاهش سطح اریتروپویتین ممکن است در نارسایی مزمن کلیه، کم خونی به علت بیماری مزمن یا پلی سیتمی ورا دیده شود و مقدار طبیعی آن ۵ تا ۳۵ mIU/ml است.

۷. اسمیر خون محیطی در آزمایش کم خونی

یکی دیگر از اجزای آزمایش کم خونی، بررسی اسمیر خون محیطی است. برای این آزمایش، نمونه خون در زیر میکروسکوپ از نظر اندازه، تعداد و شکل سلول‌های خونی بررسی می‌شود. اگر کم خونی ناشی از فقر آهن باشد، گلبول‌های قرمز خون کوچکتر و کم رنگ‌تر از حد طبیعی به نظر می‌رسند. پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید خون نیز از نظر تعداد و اندازه بررسی می‌شوند.

دو نمونه بی‌نظمی RBC که در اسمیر خون محیطی دیده می‌شوند عبارتند از:

• آنیزوسیتوز که به اندازه‌های متغیر در گلبول‌های قرمز خون اشاره دارد. RBCهای کوچکتر از حد نرمال را میکروسیت و RBCهای بزرگتر از حد نرمال را ماکروسیت می‌نامند.
• Poikilocytosis که به اشکال مختلف گلبول‌های قرمز اشاره دارد.

آزمایش های تکمیلی پس از بررسی نتایج اولیه آزمایش کم خونی (تشخیص کم خونی از روی آزمایش)

پس از بررسی نتیجه آزمایش کم خونی، برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است پزشک آزمایش دیگری مانند آزمایش RBC درخواست دهد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

علائم کم خونی آشکار	علائم کم خونی پنهان
سوزن سوزن شدن دست و پا	خستگی مقطعی
ریزش مو	اشتهای کم
تهوع و استفراغ	کاهش نیرو و انرژی فرد
ناخن‌ها پوسته پوسته و گود	رنگ پریدگی مقطعی پوست

۱. الکتروفورز هموگلوبین

تست کم خونی، انواع مختلف هموگلوبین در آزمایش خون را بررسی کرده و می‌تواند به تشخیص نوع کم خونی کمک کند.

۲. شمارش تعداد رتیکولوسیت ها

این آزمایش کم خونی، تعداد گلبول‌های قرمز جوان موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. شمارش تعداد رتیکولوسیت نشان می‌دهد که مغز استخوان با سرعت مناسب سلول‌های قرمز خون را تولید می‌کند یا خیر. به طور کلی، تعداد رتیکولوسیت‌ها بازتابی از فعالیت مغز استخوان هستند.

مغز استخوان در پاسخ به کم خونی تعداد RBC ها را افزایش می‌دهد. در این حالت امکان آزاد شدن زودهنگام RBC های نابالغ وجود دارد و تعداد رتیکولوسیت در خون نیز افزایش می‌یابد. خونریزی و کم خونی همولیتیک باعث افزایش رتیکولوسیت‌ها می‌شوند.

کاهش رتیکولوسیت در بیماری‌هایی مانند کم خونی فقر آهن، کم خونی پرنیشیوز، کمبود اسید فولیک، کم خونی آپلاستیک، پرتو درمانی، نارسایی مغز استخوان ناشی از عفونت یا سرطان، بیماری شدید کلیوی، اعتیاد به الکل و بیماری غدد درون‌ریز دیده می‌شود.

۳. آزمایش کم خونی داسی شکل

غربالگری نوزادان، آزمایش ژنتیک، تست حلالیت هموگلوبین S و غربالگری سدیم متا بی‌سولفیت از تست‌های تشخیصی برای کم خونی داسی شکل هستند. هموگلوبین S در افراد مبتلا به کم خونی سلول داسی شکل وجود دارد.

۴. آزمایش بررسی مغز استخوان

آزمایش نمونه‌برداری یا بیوپسی از مغز استخوان، برای بررسی سلامت مغز استخوان و تولید کافی سلول‌های خونی انجام می‌شود. پزشک از اطلاعات حاصل از نمونه‌برداری مغز استفاده می‌کند و آن‌ها را با اطلاعات حاصل از معاینه بالینی، سابقه پزشکی، آزمایش خون و انواع آزمایش‌های دیگر مانند اسکن تصویربرداری و اشعه ایکس ترکیب می‌کند تا به تشخیص نهایی برسد.

۵. آزمایش تشخیص کم خونی به دلیل خونریزی گوارشی

اگر پزشک شک کند که کم خونی و کمبود آهن به دلیل از دست دادن مزمن خون مانند خونریزی از دستگاه گوارش است، آزمایش‌های دیگری ممکن است انجام شود. تست‌های آزمایشگاهی که ممکن است خونریزی گوارشی را تشخیص دهند عبارتند از:

انواع آزمایش کم خونی در دستگاه گوارش	بررسی نشانه‌های کم خونی
آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT)	نتیجه آزمایش مثبت خون مخفی مدفوع نشان‌دهنده خونریزی غیرطبیعی در جایی از دستگاه گوارش است. این از دست دادن خون می‌تواند به دلیل سرطان روده بزرگ یا تومورهای سرطانی، پولیپ‌های خوش خیم، زخم، دیورتیکولوز، بیماری التهابی روده، بواسیر یا خون بلعیده شده به دلیل خونریزی از لثه یا بینی دماغ باشد.
تست هلیکوباکتر پیلوری	تشخیص هلیکوباکتر پیلوری از طریق آزمایش مدفوع، آزمایش تنفسی یا نمونه‌برداری از بافت معده از طریق آندوسکوپی انجام می‌شود.
آندوسکوپی	در صورت وجود خون در مدفوع، ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند اندوسکوپی برای یافتن منبع خونریزی انجام شود.
کولونوسکوپی	طی این آزمایش، یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین، از طریق مقعد به راست روده وارد می‌شود. کولونوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا دلیل خونریزی از روده بزرگ را را تشخیص دهد.
سونوگرافی	سونوگرافی لگن در خانم‌ها برای بررسی علت خونریزی بیش از حد قاعدگی مانند فیبروم، انجام می‌شود.

چگونه آزمایش خون را بخوانیم؟ (راهنمای خواندن آزمایش خون در خانه)

بعد از انجام تست کم خونی، لازم است بدانیم که کم خونی در آزمایش چطور نوشته میشود؟ تفسیر ازمایش کم خونی در خانه ساده است. فقط کافی است معنای مخفف‌های نوشته شده در برگه آزمایش را بدانید. به یاد داشته باشید که مقادیر طبیعی هر آزمایشی با توجه به استانداردهای هر آزمایشگاه، می‌تواند به مقدار ناچیزی متفاوت باشد. به طور کلی، دامنه طبیعی قسمت‌های مختلف CBC عبارتند از:

آزمایش CBC	مقدار نرمال هر فاکتور خونی
گلبول‌های سفید (WBC) نرمال	۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر (سلول / میکرولیتر)
تعداد گلبول‌های قرمز (RBC) نرمال	۴/۵ میلیون تا ۵/۹ میلیون سلول در هر میلی لیتر در مردان ۴/۱ میلیون تا ۵/۱ میلیون سلول در هر میلی لیتر در زنان
هموگلوبین (Hb) نرمال	۱۴ تا ۱۷/۵ گرم در دسی لیتر (gm / dL) در مردان ۱۲/۳ تا ۱۵/۳ گرم در دسی لیتر در زنان
هماتوکریت (HCT) نرمال	۴۱/۵ درصد تا ۵۰/۴ در مردان ۳۵/۹ درصد تا ۴۴/۶ درصد در زنان
حجم متوسط گلبول‌های قرمز (MCV) نرمال	۸۰ تا ۹۶
میزان پراکندگی حجم گلبول‌های قرمز (RDW) نرمال	۱۵/۶ تا ۱۱/۸ در مردان بالغ ۱۵/۵ تا ۱۱/۹ درصد  در زنان بالغ
پلاکت (PLT) نرمال	۱۵۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ در هر میلی لیتر

عوامل موثر در تفسیر جواب آزمایش کم خونی

از علل کاهش هماتوکریت با تعداد RBC پایین و هموگلوبین پایین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از دست دادن بیش‌ازحد خون به عنوان مثال در ضربه ی شدید، خونریزی مزمن از دستگاه گوارش، مثانه یا رحم و کمبودهای تغذیه‌ای مانند کمبود آهن، فولات یا B12
• آسیب به مغز استخوان ناشی از سم، پرتودرمانی، شیمی درمانی، عفونت یا داروها
• اختلالات مغز استخوان مانند کم خونی آپلاستیک، سندرم میلودیسپلاستیک یا سرطان لوسمی، لنفوم، مولتیپل میلوما یا سایر سرطان‌هایی که به مغز استخوان گسترش می‌یابند.
• نارسایی کلیوی مانند بیماری‌های شدید و مزمن کلیه که منجر به کاهش تولید اریتروپویتین می‌شوند
• بیماری‌های التهابی مزمن
• کاهش تولید هموگلوبین مانند تالاسمی
• تخریب بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز در کم خونی همولیتیک از خود ایمنی، هموگلوبینوپاتی (کم خونی سلول داسی شکل)، ناهنجاری در غشای RBC یا اختلال در آنزیم RBC (کمبود G6PD)

هماتوکریت بالا با تعداد RBC بالا و هموگلوبین بالا نشان دهنده پلی سیتمی است. چند نمونه از علل افزایش هماتوکریت عبارتند از:

• کمبود آب بدن
• بیماری ریوی
• بیماری قلبی مادرزادی
• تومور کلیه که اریتروپویتین اضافی تولید می‌کند
• سیگار کشیدن
• زندگی در ارتفاعات (جبران کاهش اکسیژن هوا)
• دلایل ژنتیکی
• پلی سیتمی ورا (بیماری نادری که در آن بدن به طور نامناسب RBC اضافی تولید می‌کند).

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

آزمایش کم خونی برای شناسایی و ارزیابی کم خونی، کمبود گلبول‌های قرمز خون یا سطح هموگلوبین پایین، استفاده می‌شود. این آزمایش شامل اندازه‌گیری اجزای مختلف خون مانند هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت (HCT)، تعداد گلبول‌های قرمز (RBC)، میانگین حجم بدنی (MCV)، میانگین هموگلوبین بدنی (MCH) و میانگین غلظت هموگلوبین بدنی (MCHC) است.

این اندازه‌گیری‌ها اطلاعات مهمی در مورد کمیت، اندازه و ویژگی‌های گلبول‌های قرمز ارائه کرده و به تشخیص نوع و شدت کم‌خونی کمک می‌کنند. برای تفسیر آزمایش خون به دکتر عمومی یا با صلاحدید پزشک به متخصص انکولوژی مراجعه کنید. در سایت دکترتو امکان دریافت نوبت حضوری از بهترین پزشکان سراسر کشور یا مشاوره متنی و تلفنی و سیستم دکترعمومی آنلاین و دکتر خون و سرطان آنلاین برای شما قرار دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!