آریتمی قلب چیست؟ هر آنچه لازم است در مورد اختلال ریتم قلب بدانید

آیا شما هم دچار بیماری آریتمی قلب هستید؟ از علائم این بیماری اطلاع دارید؟ آیا می‌دانید علت ایجاد آریتمی قلب چیست؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد و از چه روش‌هایی درمان می‌شود؟ در این مطلب علائم آریتمی قلب را ذکر کرده و علت ایجاد این بیماری را توضیح می‌دهیم. همچنین روش‌های درمانی را معرفی کرده و عوارض آن را در درازمدت عنوان می‌کنیم.

اگر دچار بیماری آریتمی قلب هستید و یا برای تشخیص آن می‌خواهید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید، دکترتو بهترین متخصصان را به شما معرفی می‌کند. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصص وجود دارد.

آریتمی قلبی چیست؟

اصطلاح آریتمی از یک واژه‌ی یونانی ریشه می‌گیرد. “آ” به معنای فقدان است بنابراین آریتمی یعنی از دست دادن ریتم. در واقع آریتمی نوعی بیماری قلبی به معنای بی نظمی در “سرعت” یا “ریتم” ضربان قلب است که با الکتروکاردیوگرام یا ECG قابل تشخیص است. 

چه کسانی بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به آریتمی هستند؟

آریتمی یا اختلال ریتم قلب دلایل مختلفی دارد. ممکن است مادرزادی باشد یعنی از بدو تولد وجود داشته باشد. یا ممکن است به دلیل عوامل محیطی مانند استرس عاطفی یا روانی ایجاد شود.

انتخاب سبک زندگی نامناسب مانند استعمال سیگار، مصرف الکل، نوشیدن زیاد قهوه، استرس و سوء‌مصرف مواد می‌تواند شانس ابتلا به آریتمی را افزایش دهد.

آریتمی یا کژآهنگی قلب همچنین می‌تواند به دلیل بیماری‌های دیگری مانند بیماری عروق کرونر، اختلالات دریچه‌ای، عدم تعادل الکترولیت‌ها در خون (مانند سدیم یا پتاسیم)، تغییر در عضله قلب، آسیب ناشی از حمله قلبی، روند بهبودی بعد از عمل قلب، نارسایی قلب، فشار خون بالا، پرکاری تیروئید یا دیابت کنترل نشده نیز ایجاد شود.

از دیگر افرادی که در معرض خطر آریتمی هستند می‌توان به افراد با سن بالای ۶۵ سال، افراد دارای ناهنجاری‌های ژنتیکی ارثی و افراد دارای اضافه وزن اشاره کرد.

جالب است بدانید که ضربان قلب نامنظم می‌تواند در قلب طبیعی و سالم نیز رخ دهد.

انواع آریتمی قلب

ضربان قلب نرمال بین ۵۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه است. ورزشكاران حرفه‌ای معمولا دارای ضربان قلب كم‌تر از ۶۰ بار در دقيقه هستند. شما می‌توانید سرعت ضربان قلب خود را با شمارش نبض خود در یک دقیقه حساب کنید. می‌توانید نبض خود را در مچ دست، قسمت داخلی آرنج و گردن لمس کنید. در آریتمی ممکن است قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا متناقض منقبض شود.

۱. آریتمی تاکی کاردی یا سریع

آریتمی سریع (بیش از ۱۰۰ ضربان در دقیقه) تاکی کاردی نامیده می‌شود. تاکی کاردی خود شامل چند نوع مختلف می‌شود.

• فیبریلاسیون دهلیزی: زمانی که سیگنال‌دهی قلب نامنظم می‌شود، ضربان قلب سریع و ناهماهنگ شده و ممکن است این وضعیت موقتی یا طولانی شود. برخی از دوره‌های آن با درمان متوقف شده و از عوارض جدی آن سکته مغزی است.
• فلوتر دهلیزی: این مورد شبیه به فیبریلاسیون دهلیزی بوده و تفاوت آن در این است که ضربان منظم‌تر است. فلوتر نیز با سکته مغزی در ارتباط است.
• تاکی کاردی فوق بطنی: این اصطلاح تمامی آریتمی‌هایی را شامل می‌شود که از بالای بطن شروع می‌شوند. باعث تپش قلب‌هایی می‌شود که به طور ناگهانی شروع شده و پایان می‌یابد.
• فیبریلاسیون بطنی: این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که سیگنال‌های الکتریکی سریع و نامنظم باعث اختلال در بطن‌ها شوند. در این حالت بطن به جای پمپاژ خون فقط می‌لرزد.
• تاکی کاردی بطنی: سیگنال‌های الکتریکی معیوب از بطن شروع شده و ضربان قلب سریع اجازه نمی‌دهد که بطن‌ها از خون پر شوند. در افرادی که قلب سالم دارند، این حالت مشکلی ایجاد نمی‌کند.

۲. آریتمی برادی کاردی یا آهسته

آریتمی آهسته (آهسته‌تر از ۶۰ ضربان در دقیقه) برادیکاردی نامیده می‌شود. اختلال عملکرد گره سینوس، ضربان قلب آهسته به دلیل گره SA غیر طبیعی و بلوک قلبی از انواع برادی آریتمی هستند.

بعضی اوقات آریتمی‌های قلبی با توجه به منشاء آن‌ها به دو دسته‌ی آریتمی بطنی(با منشاء بطنی) یا آریتمی فوق بطنی(با منشاء مناطق بالای بطن یا دهلیز) طبقه بندی می‌شوند.

• آریتمی فوق بطنی: نوعی از آریتمی که در دهلیزها(اتاقک‌های فوقانی قلب) شروع می‌شود. انواع آریتمی فوق بطنی شامل این موارد هستند: انقباضات زودرس دهلیزی (PAC)، تاکی کاردی پاروکسیسمال فوق بطنی (PSVT)، تاکی کاردی با ورود مجدد در گره AV یا (AVNRT)، تاکی کاردی دهلیزی، فیبریلاسیون دهلیزی، فلوتر دهلیزی و سندروم ولف پارکینسون وایت (WPW).

• آریتمی بطنی: این آریتمی از بطن‌ها (اتاقک‌های تحتانی قلب) شروع می‌شود. انواع آریتمی بطنی شامل این موارد است: انقباضات زودرس بطنی (PVC)، تاکی کاردی بطنی (V-tach)، فیبریلاسیون بطنی (V-fib) و سندروم QT طولانی.

آریتمی‌های خطرناک قلب

نوعی از اختلال ریتم قلب به نام فیبریلاسیون بطنی ریتم نامنظم قلب محسوب شده و از انقباضات سریع و ناهماهنگ بطن ایجاد می‌شوند. فیبرریلاسیون بطنی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد و با بیماری قلبی در ارتباط است. در بیشتر مواقع حمله قلبی باعث بروز آن می‌شود. سندرم QT نیز اختلال ریتم قلب بوده و جز موارد خطرناک آریتمی است.

نوع دیگری از آریتمی به نام فلوتر دهلیزی وجود دارد که می‌تواند یک بیماری جدی به حساب بیاید. معمولا زمانی که درمان نشود، به فیبریلاسیون تبدیل می‌شود.

---

علائم آریتمی قلب

در بیشتر مواقع کژآهنگی قلب ساکت هستند و علامتی ایجاد نمی‌کنند، اما ممکن است خطر سکته مغزی یا ایست قلبی را افزایش دهند. در ایالات متحده، سالانه بیش از ۸۵۰/۰۰۰ نفر به علت آریتمی در بیمارستان بستری می‌شوند. علائم بیماری قلبی گاهی مستقیما به قلب مرتبط نبوده و به همین دلیل این نشانه‌ها جدی گرفته نمی‌شود.

پزشک می‌تواند با گرفتن نبض یا از طریق الکتروکاردیوگرام (ECG) ضربان قلب نامنظم را هنگام معاینه بدنی تشخیص دهد. علائمی که در افراد مبتلا به آریتمی دیده می‌شود شامل موارد زیر است:

• تپش قلب (فرد افزایش ضربان قلب یا تکان خوردن در قفسه سینه را احساس می‌کند. برخی افراد این احساس را تجربه می‌کنند که گویی قلب در حال دویدن یا کنده شدن از قفسه سینه است).
• ضربان قلب خیلی آهسته
• ضربان قلب نامنظم
• مکث بین ضربان‌های قلب
• احساس فشار و ناراحتی در قفسه سینه
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• غش
• تنگی نفس
• ضعف یا خستگی
• درد قفسه‌ی سینه
• اضطراب
• تعریق فراوان.

اگر به طور ناگهانی یا به طور مکرر هر یک از علائم بالا را تجربه کردید فورا به پزشک مراجعه کنید. زیرا برخی از انواع آریتمی‌ها می‌توانند کشنده باشند.

علت آریتمی قلب

فرآیند سیگنال‌دهی در قلب سالم معمولا به‌آرامی انجام می‌شود. قلب سالم در حالت استراحت بین 60 تا 100 ضربان در دقیقه دارد. اما برخی عوامل باعث می‌شوند که ضربان قلب نامنظم شده و در اصطلاح شخص دچار آریتمی شود. برخی از علل آریتمی قلب عبارتند از:

• سکته قلبی یا زخمی که از حمله قلبی درگذشته ایجاد شده است.
• انسداد عروق در قلب (بیماری عروق کرونر)
• تغییر در ساختار قلب مانند کاردیومیوپاتی
• دیابت
• فشارخون بالا
• ابتلا به کرونا
• پرکاری تیروئید
• کم‌کاری تیروئید
• آپنه خواب
• برخی داروها، به‌ویژه داروهای سرماخوردگی و آلرژی که بدون تجویز پزشک مصرف می‌شوند.
• مصرف بیش از حد الکل و کافئین
• سوءمصرف مواد مخدر
• ژنتیک
• سیگارکشیدن
• استرس و اضطراب

---

خطرات آریتمی قلب

عوارض آریتمی قلب در درازمدت باتوجه‌به نوع آن متفاوت است. اما به‌طورکلی این بیماری خطر سکته مغزی، مرگ ناگهانی و نارسایی قلبی را دارد. یکی از عوارض خطرناک آریتمی ایجاد لخته خون است. لخته می‌تواند از قلب به مغز حرکت کند و باعث سکته شود. ممکن است پزشک برای کاهش احتمال این عارضه داروهای رقیق‌کننده خون تجویز کند.

---

آریتمی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص بیماری قلبی یا تعیین علت آن آزمایشاتی انجام می‌شود. برای تشخیص آریتمی در ابتدا پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. باید در مورد سابقه پزشکی و علائم خود اطلاعات کاملی در اختیار متخصص قرار دهید. برای بررسی ضربان قلب نامنظم و شرایطی مانند بیماری قلبی یا بیماری تیروئید که باعث این عارضه شده‌اند، پزشک آزمایش‌هایی را توصیه می‌کند. آزمایشات مربوط به آریتمی قلب ممکن است شامل موارد زیر شود.

• نوار قلب: در این روش حسگرهایی به قفسه سینه و گاهی بازوها و پاها وصل می‌شود. حسگرهای نوار قلب ضربان قلب را بررسی کرده و زمان هر مرحله الکتریکی را ثبت می‌کنند.
• مانیتور هولتر: برای ثبت عملکرد قلب در مدت‌زمان طولانی (24 یا 48 ساعت) این دستگاه کوچک و قابل‌حمل استفاده شده و فعالیت قلب را طی کارهای روزمره ثبت می‌کند.
• اکو قلب: در این آزمایش غیرتهاجمی دستگاهی روی قفسه سینه قرار می‌گیرد. این دستگاه از امواج صوتی برای تشکیل تصویر از قلب استفاده می‌کند. با اکو قلب می‌توان اندازه، ساختار و حرکت قلب را بررسی کرد.

اگر متخصص با این روش‌ها به تشخیص دقیق آریتمی نرسد، از روش‌های دیگری استفاده می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:

• تس ورزش: گاهی آریتمی با انجام ورزش بدتر می‌شود. به همین دلیل از تست استرس یا تست ورزش برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کنند. در این تست شخص روی تردمیل می‌دود یا با دوچرخه ثابت کار می‌کند و در حین تمرین عملکرد قلب کنترل می‌شود.
• تست میز شیب: اگر شخص غش کرده باشد، برای بررسی علت آن از این روش استفاده می‌شود. بیمار روی یک میز دراز کشیده و ضربان قلب و فشارخون او کنترل می‌شود. سپس میز به‌آرامی از حالت افقی به عمودی رسیده و در این حین واکنش قلب به تغییر زاویه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ایجاد آریتمی

عوامل زیادی وجود دارد که می‌توانند قلب را تحریک کرده و باعث ایجاد اختلال ریتم قلب شوند. لذا عاقلانه‌ترین کار اجتناب از عوامل ایجاد کننده و عوامل تشدید کننده است.

۱. از روبرو شدن با محرک‌ها خودداری کنید

موارد مانند نیکوتین، کافئین، برخی داروهای بدون نسخه و الکل می‌توانند ضربان قلب را افزایش دهند و باعث تحریک ایجاد آریتمی شوند. برخی داروهای ضد‌سرفه و سرماخوردگی حاوی ترکیباتی هستند که باعث نامنظمی ضربان قلب می‌شوند. برچسب داروها را با دقت بخوانید و از پزشک یا داروساز خود بپرسید که چه داروهایی برای شما مناسب است.

۲. شیوه زندگی خود را تغییر دهید

• اگر متوجه شدید که کژآهنگی قلب شما با فعالیت‌های خاصی بیش‌تر رخ می‌دهد، باید از انجام آن‌ها خودداری کنید.

• اگر سیگار می‌کشید، در اسرع وقت استعمال دخانیات را متوقف کنید.

• مصرف الکل را محدود کنید.

• استفاده از کافئین را محدود یا متوقف کنید. برخی افراد نسبت به کافئین حساس هستند و هنگام استفاده از محصولات کافئینی (مانند چای، قهوه، نوشابه و برخی از داروهای بدون نسخه) ممکن است متوجه تشدید علائم شوند.

• ورزش کردن را در برنامه هفتگی خود قرار دهید.

• کلسترول و فشار خون خود را کنترل کنید.

• در رژیم غذایی خود مقدار زیادی سبزیجات، میوه و منابع پروتئین گیاهی را قرار دهید و از چربی‌های اشباع و ترانس پرهیز کنید.

• مصرف امگا ۳ را در برنامه غذایی خود قرار دهید. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است خطر مرگ ناگهانی قلبی را کاهش دهند. اسیدهای چرب امگا ۳ را می‌توانید در ماهی‌های چرب آب‌های سرد مانند ماهی سالمون، ساردین و شاه ماهی پیدا کنید. انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند دو بار در هفته از ماهی‌های حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ استفاده کنید.

درمان آریتمی

بسته به نوع و شدت ضربان قلب نامنظم و اینکه چه عواملی باعث ایجاد اختلال ریتم قلب شده است، درمان‌های مختلفی وجود دارد. درمان‌ها می‌توانند شامل دارو درمانی، ایجاد تغییر در شیوه زندگی و انجام اقدامات جراحی باشند.

۱. دارو آریتمی قلبی

داروهای بسیاری برای درمان انواع مختلف تاکی کاردی موجود است. برای به حداقل رساندن عوارض، مصرف هر داروی ضد آریتمی دقیقا مطابق دستور پزشک بسیار مهم است. برخی از این داروها عبارتند از:

۲. داروهای ضد آریتمی

این داروها ضربان قلب را کنترل می‌کنند و کژآهنگی قلب را به حداقل می‌رسانند.

۳. داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت

این داروها خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را کاهش می‌دهند. این داروها شامل وارفارین یا آسپرین است که در مبتلایان به فیبریلاسیون دهلیزی استفاده می‌شود.

۴. شوک قلبی یا کاردیوورژن چیست؟

اگر داروها نتوانند ریتم قلبی نامنظم را کنترل کنند (مانند فیبریلاسیون دهلیزی)، ممکن است لازم شود شوک قلبی ایجاد شود. پس از تجویز بیهوشی کوتاه مدت، شوک الکتریکی به دیواره قفسه سینه فرد داده می‌شود که قلب را همزمان و هماهنگ می‌کند و اجازه می‌دهد ریتم طبیعی قلبی مجدد شروع شود.

۵. ضربان ساز (pacemaker) چیست؟

ضربان ساز وسیله‌ای است که برای ایجاد ضربان قلب منظم، ضربان‌های الکتریکی کوچکی را به عضله قلب می‌فرستد. pacemaker به مدیریت آریتمی و بهینه سازی عملکرد ضربان قلب کمک می‌کند. آن‌ها مانع کاهش ضربان قلب می‌شوند. ضربان ساز دارای یک مولد پالس است (که در آن یک باتری و یک کامپیوتر کوچک قرار دارد). تکانه‌های تولیدی به وسیله مولد پالس از طریق یک سیم،‌ به عضله قلب می‌رسد.

۶. دفیبریلاتور قابل کاشت قلبی (ICD) چیست؟

ICD یک وسیله پیشرفته است که برای درمان تاکی کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی که بسیار خطرناک هستند، استفاده می‌شود. این دستگاه به طور مداوم ریتم قلب را کنترل می‌کند و هنگامی که ریتم قلب بسیار سریع و غیرطبیعی شود آن را تشخیص می‌دهد. ICD با ارسال انرژی به عضله قلب باعث می‌شود قلب دوباره در یک ریتم عادی منقبض شود.

۷. ابلیشن با کاتتر (Catheter Ablation) چیست؟

در ابلیشن با کاتتر، انرژی الکتریکی با فرکانس بالا از طریق یک کاتتر به ناحیه‌ای از بافت داخل قلب که باعث ایجاد ریتم غیرطبیعی قلب می‌شود، منتقل می‌شود. این انرژی مسیر ریتم غیر طبیعی را از بین می‌برد. برای دستیابی به درمان بهینه می‌توان ابلیشن با کاتتر را با سایر روش‌ها ترکیب کرد.

۸. جراحی قلب و آریتمی

جراحی قلب برای اصلاح بیماری‌های قلبی که باعث ایجاد آریتمی می‌شوند، مورد استفاده است. روش Maze نوعی جراحی است که برای اصلاح فیبریلاسیون دهلیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طی این روش، یک سری برش در دهلیز راست و چپ ایجاد می‌شود تا محرک‌های الکتریکی در مسیرهای تعریف شده محصور شوند. ممکن است برخی از افراد بعد از این عمل به ضربان ساز احتیاج داشته باشند.

۹. درمان خانگی آریتمی قلب

اگر به بیماری قلبی دچار هستید، باید علاوه بر مصرف دارو یا انجام جراحی، برای مدیریت بهتر و کنترل بیماری خود از درمان‌های خانگی نیز استفاده کنید. برای داشتن سبک زندگی سالم باید موارد زیر را رعایت کرد.

• غذاهای مفید برای سلامت قلب بخورید. رژیم غذایی سالم انتخاب کنید. باید مصرف نمک و چربی‌های مضر را به حداقل رسانده و از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل بیشتر استفاده کنید.
• منظم ورزش کنید. سعی کنید حداقل 30 دقیقه در روز، وقت خود را به ورزش اختصاص دهید.
• ترک سیگار: اگر ترک سیگار برایتان سخت است، حتما با پزشک خود صحبت کرده و از استراتژی‌های موثر استفاده کنید.
• تناسب‌اندام را حفظ کنید. چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را بیشتر می‌کند.

درمان گیاهی آریتمی قلبی

مصرف گیاهان مختلفی برای سلامت قلب پیشنهاد می‌شود. گیاه زالزالک بیشتر برای درمان تپش قلب توصیه شده است. از قرون‌وسطی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌های قلبی این گیاه موردتوجه بود. امروزه مطالعات نشان می‌دهد که زالزالک برخی از نارسایی‌های قلب را درمان می‌کند.

آریتمی قلب در کودکان رایج است؟

این بیماری می‌تواند کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. تشخیص آن به سن کودک بستگی دارد. اگر فرزند شما در سن بلوغ باشد، علائمی مانند سبکی سر یا احساس بال زدن در قفسه سینه را تشخیص می‌دهد. دررابطه‌با نوزادان و کودکان خردسال علائمی مانند رنگ‌پریدگی پوست، تحریک‌پذیری و بی‌علاقگی به خوردن غذا زنگ خطر محسوب می‌شوند.

آریتمی قلبی در جوانان رایج است؟

آریتمی قلبی به خصوص فیبریلاسیون دهلیزی بیشتر در افراد مسن ایجاد می‌شود. اما در سال‌های اخیر این نوع از آریتمی در جوانان افزایش پیدا کرده است. این آمار در سنین 35 تا 64 سال رو به رشد بوده و در مواقعی باعث فوت افراد شده است. البته متخصصان معتقدند آریتمی می‌تواند یک عامل موثر در مرگ و میر باشد و خود این عارضه دلیل بر فوت افراد نیست.  

---

برای درمان آریتمی به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم آریتمی قلب را دارید یا عوامل خطری شما را تهدید می‌کنند، باید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. متخصص باتوجه‌به علائم و معاینات فیزیکی آزمایش‌های مختلف را تجویز کرده تا عملکرد قلب به طور دقیق بررسی شود.

برای پیداکردن بهترین متخصص می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصص وجود دارد.

برای نوبت‌گیری از بهترین پزشکان قلب و عروق به وبسایت دکترتو مراجعه کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!

منبع: health.harvard، mayoclinic، medicalnewstoday، healthline، sciencedirect، clevelandclinic، medicinenet، stanfordhealthcare، hopkinsmedicine