نکات مهم درباره سندروم کوشینگ و علائم آن

سندروم کوشینگ یک اختلال هورمونی نادر در بدن انسان و سایر حیوانات است که به دلیل افزایش بیش از حد هورمون کورتیزول در مدت زمان طولانی ایجاد می‌شود. هورمون کورتیزول (cortisol) یا هورمون استرس، هورمون استروئیدی وظایفی چون افزایش قندخون و فشار خون در موقعیت‌های تنش‌زا دارد. اما سطح بالای آن در بدن سردرد، کمردرد، حساسیت و حتی سندروم یا بیماری کوشینگ را به دنبال خواهد داشت. گردی بیش از حد صورت، افزایش وزن در قسمت میانی بدن، نازک شدن دست و پا و کبودشدن آسان از مهم‌ترین عوارض سندروم کوشینگ است.

اگر دچار علائم مشکوکی هستید یا به این بیماری مبتلا هستید، در این مطلب همراه ما باشید. در ادامه توضیح می‌دهیم که بیماری کوشینگ چیست؟ چه علائمی دارد؟ علت بروز آن چیست؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟ آیا راهی برای درمان دارد؟ چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد و در صورت عدم درمان چه عوارضی خواهد داشت؟

سندروم کوشینگ چیست؟

سندرم کوشینگ، که به عنوان هیپرکورتیزولیسم هم شناخته می‌شود، یک اختلال نادر غدد درون‌ریز همراه با تغییرات جسمی و روحی است که به دلیل وجود کورتیزول زیاد در خون برای مدت زمان طولانی ایجاد می‌شود. سطح کورتیزول بالا می‌تواند مشکلات قلبی، احساس سوء‌هاضمه و دیرهضمی و حتی فشارخون را در پی داشته باشد.

کورتیزول هورمونی است که توسط لایه بیرونی غدد فوق کلیه تولید می‌شود و به طور مستقیم با پاسخ بدن به میزان استرس و اضطراب فرد، در ارتباط است. بیشتر سلول‌های بدن گیرنده های کورتیزول دارند.

ترشح هورمون کورتیزول به وسیله غده‌های هیپوتالاموس، هیپوفیز، فوق کلیوی و غده ترکیبی که معمولا به آن محور HPA می‌گویند، کنترل می‌شود. در یک فرد سالم، هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH)، هورمونی که غده هیپوفیز تولید و ترشح می‌کند، تولید و آزادسازی کورتیزول از غدد فوق کلیه را تحریک می‌کند.

 میزان طبیعی کورتیزول به این شیوه به بدن کمک می‌کند:

• مدیریت سطح قند خون
• تنظیم متابولیسم
• کاهش التهاب
• کمک به حافظه
• تنظیم فشار خون و عملکرد قلب و عروق
• کمک به رشد جنین در دوران بارداری (در زنان)

نکته مهم برای پیشگیری از کوشینگ، اطلاع از علائم و تشخیص آن است. با توجه به این که اختلال در ترشح کورتیزول یک اختلال هورمونی است، در وبسایت دکترتو امکان تعیین نوبت ویزیت حضوری یا حتی مشاوره تلفنی و آنلاین با دکتر غدد یا دکتر فوق تخصص غدد وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند.

سندروم کوشینگ یک اختلال نادر غدد درون‌ریز همراه با تغییرات جسمی و روحی است که به دلیل وجود کورتیزول زیاد در خون برای مدت زمان طولانی ایجاد می‌شود.

علائم سندروم کوشینگ

علائم سندرم کوشینگ می‌تواند به طور ناگهانی یا تدریجی شروع شود و اگر درمان نشود، به تدریج بدتر می شوند. یکی از علائم اصلی کوشینگ افزایش وزن و چربی بدن است:

• افزایش چربی روی سینه و شکم با بازوها و پاهای باریک
• تجمع چربی در پشت گردن و شانه که به عنوان قوز بوفالو شناخته می‌شود.
• صورت قرمز، پف کرده و گرد
• قند خون بالا (دیابت)
• فشارخون بالا
• پوکی استخوان و ضعف در قسمت بالای بازوها و ران ها
• پوست نازک و شکننده که به راحتی کبود می‌شود.
• خطوط بنفش و قرمز (معمولاً روی شکم و زیر بازوها)
• کاهش میل جنسی (لبیدو کم) و مشکلات باروری
• افسردگی و مشکلات در تفکر
• رشد موهای زائد بیش از حد در صورت زنان

تغییرات ظاهری:

• علائم خطوط گسترده و بنفش روی پوست (سینه، زیر بغل، شکم، پهلوها)
• افزایش وزن سریع و بدون دلیل با صورت و شکم گرد
• افزایش چربی در گردن و بالای استخوان ترقوه و قسمت بالای کمر
• تغییرات پوستی (کبودی بدون آسیب، آکنه، رشد مو) و گونه های قرمز

خلق و خو و تفکر:

• از دست دادن حافظه یا ناتوانی در تفکر
• افسردگی
• اختلالات خلقی و رفتاری

علائم دیگر:

• خستگی
• ضعف عضلانی
• اختلالات سیکل قاعدگی
• پوکی استخوان
• گلوکز خون بالا (دیابت)
• فشار خون بالا
• لخته شدن خون در رگ های پا
• حمله قلبی
• سکته
• شکستگی دست و پا

همه گیرشناسی کوشینگ
• هر سال تنها ۱۰ تا ۱۵ نفر در هر میلیون نفر را مبتلا می‌کند.
• بیشتر در زنان دیده می‌شود.
• بیشتر مبتلایان بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سال هستند.

در صورت ابتلا به کوشینگ به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

اگر احساس می‌کنید به علائم کوشینگ مبتلا شده‌اید یا می‌خواهید مطمئن شوید، به دکتر متخصص غدد مراجعه کنید. با توجه به اینکه اختلال در میزان هورمون کورتیزول علت اصلی کوشینگ است، دکتر غدد می‌تواند به تشخیص و درمان آن کمک کند. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از مشاوره تلفنی با دکتر غدد در دکترتو استفاده کنید.

چربی بدنت بیش از حد زیاد شده؟ دچار آکنه و فشارخون بالا شدی؟

همین حالا با پزشک مشورت کن.

مشاوره آنلاین دکتر متخصص غدددکتر غدد

علت ایجاد بیماری کوشینگ

همان‌طور که در قسمت‌های بالا اشاره کردیم، اختلال در عملکرد غده هیپوفیز و فوق کلیه می‌تواند از دلایل ایجاد بیماری و سندرم کوشینگ باشد.

عوامل افزایش ریسک بروز سندرم کوشینگ

مصرف دوز بالای داروهای کورتیکواستروئیدها در یک دوره زمانی طولانی می‌تواند ریسک ابتلا به سندروم کوشینگ را افزایش دهد.

راه های تشخیص سندروم کوشینگ

معمولاً سه آزمایش مهم برای تشخیص سندرم کوشینگ و بیماری کوشینگ استفاده می‌شود. تشخیص کوشینگ معمولا دشوار است. زیرا علائم آن می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و سطح کورتیزول بالا در خون در چرخه بیماری‌ و حوادث دیگری ایجاد شده باشد.  

۱. تست بزاق

یکی از حساس‌ترین تست‌ها که سطح کورتیزول بزاق را بین ساعت ۱۱:۰۰ شب تا نیمه شب اندازه‌گیری می‌کند. نمونه‌ای از بزاق فرد در یک ظرف پلاستیکی کوچک جمع‌آوری می‌شود و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه می‌رود. در افراد سالم، سطح کورتیزول در این زمان بسیار پایین است. درصورتی‌که افراد مبتلا به سندرم کوشینگ سطح کورتیزول بالایی خواهند داشت.

۲. آزمایش کورتیزول بدون ادرار ۲۴ ساعته

برای این آزمایش، از شما خواسته می‌شود که ادرار خود را در یک دوره ۲۴ ساعته جمع‌آوری کنید. سپس سطح کورتیزول آزمایش خواهد شد.

۳. تست سرکوب دگزامتازون با دوز پایین یا تست استروئید

برای این آزمایش، یک دوز دگزامتازون در اواخر عصر به شما داده می‌شود. خون شما برای سطح کورتیزول در صبح آزمایش می‌شود و به طور معمول، دگزامتازون باعث کاهش کورتیزول خون می‌شود. اگر مشکوک به سندرم کوشینگ باشید، سطح کورتیزول خون شما کم نخواهد شد.

اگر این آزمایش‌ها سطح بالایی از کورتیزول را نشان دهند، پزشک میزان هورمون ACTH را در خون اندازه گیری می‌کند. در بیماران کوشینگ، سطح کورتیزول بالا و سطح ACTH، طبیعی یا بالا است. اگر این نتایج مشاهده شود، پزشک متخصص غدد از طریق بررسی عکس MRI غده هیپوفیز، محل هر تومور بررسی خواهد کرد.

درمان سندروم کوشینگ

درمان سندرم کوشینگ به علت آن بستگی زیادی دارد.

درمان سندرم کوشینگ درون زا: رویکرد اولیه تقریباً در بیشتر مواقع عمل جراحی است تا توموری که باعث افزایش کورتیزول خون می‌شود، بردارند. اگرچه جراحی معمولاً موفقیت آمیز است، برخی از افراد ممکن است به داروهایی نیاز داشته باشند که اثر هورمون کورتیزول یا پرتودرمانی را کاهش دهند تا سلول‌های تومور باقی‌مانده در بدن بیمار را از بین ببرند. برخی افراد برای کنترل سندرم کوشینگ باید هر دو غده فوق کلیوی را خارج کنند.

درمان سندرم کوشینگ اگزوژن: پس از اینکه بیمار مصرف داروهای کورتیزول‌مانندی که برای درمان بیماری دیگری استفاده می‌کرد، متوقف کند، از بین می رود. پزشک شما تعیین می‌کند که چه زمانی مناسب است که به آرامی مصرف داروی استروئیدی را کاهش دهید و در نهایت مصرف آن را متوقف کنید. توجه داشته باشید که این داروها باید به تدریج قطع شوند.

۱. درمان کوشینگ با دارو

پزشک شما یا دکتر غدد و متابولیسم ممکن است دارویی برای کمک به مدیریت سطح کورتیزول تجویز کند. برخی از داروها باعث کاهش تولید کورتیزول در غدد فوق کلیه یا کاهش تولید ACTH در غده هیپوفیز می‌شوند و سایر داروها اثر کورتیزول را بر بافت‌های شما مسدود می‌کنند.

• کتوکونازول (نیزورال)
• میتوتان (Lysodren)
• متیراپون (متوپیرون)
• پازیروتید (Signifor)
• میفپریستون (Korlym، Mifeprex) در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا عدم تحمل گلوکز

اگر از کورتیکواستروئیدها استفاده می‌کنید، ممکن است برای پیشگیری از عوارض سندرم کوشینگ به تغییر در دارو یا دوز مصرف آن نیاز داشته باشید. خودتان سعی نکنید دوز آن را تغییر دهید. شما باید این کار را تحت نظارت دقیق پزشک انجام دهید. می‌توانید از طریق تعیین وقت حضوری یا به صورت آنلاین این مورد را با متخصصان دکترتو درمیان بگذارید.

اگر از کورتیکواستروئیدها استفاده می‌کنید، ممکن است برای پیشگیری از عوارض سندرم کوشینگ به تغییر در دارو یا دوز مصرف آن نیاز داشته باشید.

۲. کتوکونازول برای سندرم کوشینگ

کتوکونازول بیش از ۳۰ سال است که در سراسر جهان در درمان سندروم کوشینگ استفاده می‌شود. نقش خود را از طریق کاهش سطح کورتیزول انجام می‌دهد. با این حال بعد از هشدارهای آژانس‌های پزشکی اروپا و سازمان غذا و دارو به دلیل امکان نقش داشتن در سمیت کبد زیر سوال رفته است و نیاز به مطالعه در مقیاس بزرگ دارد.

۳. عمل جراحی سندرم کوشینگ

اولین انتخاب درمان بیماری کوشینگ، برداشتن تومور با عمل جراحی است. موفقیت درمان با جراح هیپوفیز مجرب در افراد مبتلا به تومورهای کوچک غده هیپوفیز، حدود ۹۰٪ است. بیماران معمولاً از طریق سینوس‌های بینی جراحی میکروسکوپی انجام می‌دهند و در موارد کمی غدد فوق کلیوی با عمل جراحی برداشته می‌شوند تا تولید بیش از حد کورتیزول متوقف شود.

عوارض بعد از عمل کوشینگ

افرادی که با یک عمل جراحی بهبود پیدا نکنند، ممکن است نیاز به جراحی مجدد داشته باشند. هنگامی که جراحی جواب نمی‌دهد، پرتودرمانی ممکن است بتواند در از بین بردن سلول‌های تومور باقی‌مانده کمک‌کننده باشد. پرتودرمانی مدتی طول می‌کشد تا اثر کامل داشته باشد.

۴. درمان خانگی سندرم کوشینگ

هیپرگلیسمی یا قند خون بالا یک اتفاق رایج برای مبتلایان به سندرم کوشینگ است و شانس ابتلا به دیابت را نیز افزایش می‌دهد. برای حفظ قند خون، از مصرف زیاد شیرینی‌ها و غذاهای فرآوری‌شده پرهیز کنید.

به مقدار کافی پروتئین مصرف کنید. تحلیل عضلات یکی از عوارض هیپرکورتیزولیسم یا افزایش کورتیزول است و بیماران ممکن است به دلیل کاهش توده عضلانی، دست‌ها و پاهای لاغرتری داشته باشند. مصرف متعادل پروتئین می‌تواند توده عضلانی، قدرت و سلامتی را حفظ کند.

سعی کنید مصرف نمک را کم کنید. افزایش مصرف نمک در غذا و خوراکی‌ها، فشار خون را بالا می‌برد. افزایش کورتیزول ناشی از سندرم کوشینگ نیز باعث افزایش فشار خون می‌شود و شما را مستعد فشار خون می‌کند. روی میوه‌های تازه، سبزیجات و غذاهای سالم سرمایه‌گذاری کنید.

۵. رژیم غذایی سندروم کوشینگ

مصرف غذاهای پرفیبر مانند نان سبوس‌دار، بلغور جو، آجیل، انواع توت‌ها، سیب‌زمینی شیرین، لوبیا، گوشت بدون چربی و پنیر دلمه منابع عالی پروتئین و ریزمغذی‌ها هستند. با مصرف آن‌ها سلامتی خود را حفظ کنید.

تیم درمان سندروم کوشینگ از چه پزشکانی تشکیل شده است؟

تشخیص سندرم کوشینگ می‌تواند یک فرآیند طولانی و گسترده باشد. بهتر است از ابتدا به پزشک متخصصی که با شایع‌ترین بیماری‌های غدد سر و کار داشته و در زمینه اختلالات هورمونی تخصص دارد، متخصص غدد و متابولیسم، مراجعه کنید.

برای جلوگیری از عوارضی مثل دیابت و پوکی استخوان سریعا برای درمان سندرم کوشینگ اقدام کن.

دکتر اختلالات هورمونی

عوارض سندروم کوشینگ

اگر کوشینگ در طولانی‌مدت درمان نشود، می‌تواند عوارض خطرناکی به دنبال داشته باشد:

• پوکی استخوان و شکستگی‌های غیرعادی استخوان مانند شکستگی دنده و شکستگی استخوان‌های پا
• دیابت نوع ۲
• عفونت‌های طولانی و غیرعادی
• از دست دادن حجم زیادی از عضلات دست و پا
• لخته شدن خون در ریه
• افزایش سطح کلسترول
• افسردگی و سایر تغییرات خلقی
• از دست دادن حافظه و مشکلات تمرکز

راه های پیشگیری از بیماری کوشینگ

متأسفانه، هیچ راهی برای جلوگیری از توموری که باعث سندرم کوشینگ (هیپرکورتیزولیسم) می‌شود، وجود ندارد. اما اکثر افراد مبتلا به این سندرم می‌توانند تحت درمان و مراقبت قرار گیرند. سندرم کوشینگ درمان نشده می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

انواع بیماری کوشینگ

انواع بیماری کوشینگ شامل سندروم کوشینگ درون زا و اگزوژن می‌شود.

• سندرم کوشینگ درون‌ زا: معمولاً به کندی بروز می‌کند و تشخیص آن دشوار است. این نوع از سندرم کوشینگ توسط تومورهای ترشح کننده هورمون غدد فوق کلیه یا هیپوفیز، غده‌ای که در پایه مغز قرار دارد، ایجاد می‌شود. در غده‌های فوق کلیه، تومورها (معمولاً غیر سرطانی) کورتیزول بیش از حد تولید می‌کنند. بیشتر تومورهایی که  ACTH  (هورمون تنظیم‌کننده تولید کورتیزول) تولید می‌کند از غده هیپوفیز منشا می گیرند، اما بعضی وقت‌ها تومورهای غیر هیپوفیزی، معمولاً در ریه‌ها، می‌توانند بیش از حد ACTH تولید کنند و باعث سندرم کوشینگ نابجا شوند.
• سندرم کوشینگ اگزوژن: شایع‌ترین علت سندرم کوشینگ اگزوژن به دلیل مصرف داروهای شبه کورتیزول مانند پردنیزون است. این داروها برای درمان اختلالات التهابی مانند آسم و آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود. همچنین بعد از پیوند عضو، سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند. سندرم کوشینگ اگزوژن موقتی است و با پایان مصرف داروهای مشابه کورتیزول توسط بیمار برطرف می‌شود.

سندرم و بیماری کوشینگ گستردگی زیادی دارد و از نوزادان و کودکان تا زنان و مردان و حتی حیوانات را هم در بر می‌گیرد.

سندرم کوشینگ در نوزادان و کودکان

کودکان و حتی نوزادان ممکن است به سندرم کوشینگ مبتلا شوند (اگرچه کمتر از بزرگسالان به آن مبتلا می‌شوند). بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۹، حدود ۱۰٪ از موارد جدید سندرم کوشینگ هر ساله در کودکان رخ می‌دهد و ممکن است با علائمی مانند چاقی، سرعت رشد کندتر و فشار خون بالا همراه باشد.

بیماری کوشینگ در زنان

میزان شیوع سندرم کوشینگ در زنان بیشتر از مردان است. طبق گفته مؤسسه ملی بهداشت (NIH)، زنان سه برابر بیشتر از مردان به سندرم کوشینگ مبتلا می‌شوند. زنان مبتلا به سندرم کوشینگ ممکن است دچار موهای زائد صورت و گردن، قفسه سینه، شکم و ران شوند. حتی ممکن است قاعدگی نامنظم را تجربه کنند یا در برخی موارد، اصلا قاعدگی را تجربه نکنند. سندرم کوشینگ درمان نشده در زنان می‌تواند منجر به مشکلات باردارشدن و ابتلا به سندرم کوشینگ در بارداری شود.

بیماری کوشینگ در مردان

مانند زنان و کودکان، مردان مبتلا به سندرم کوشینگ نیز ممکن است علائم دیگری را تجربه کنند. اختلال در نعوظ، از دست دادن علاقه جنسی و کاهش قدرت باروری برخی از علائم سندروم کوشینگ در مردان هستند.

بیماری کوشینگ در سگ و گربه

سندروم کوشینگ در سگ‌ها بیشتر از گربه‌ها یافت می‌شود. بیماری کوشینگ معمولا در سگ‌های میانسال تا مسن رخ می‌دهد که این بیماری به‌کندی پیشرفت می‌کند و علائم اولیه آن همیشه مشاهده نمی‌شود. بیشترین علائم در سگ‌ها عبارتند از:

• افزایش تشنگی
• افزایش ادرار
• افزایش اشتها
• کاهش فعالیت
• نفس نفس زدن بیش از حد
• پوست نازک یا شکننده
• ریزش مو
• عفونت‌های مکرر پوست
• بزرگ‌شدن شکم که باعث ظاهری “گلدانی” می‌شود.

گربه‌های مبتلا به سندروم کوشینگ اغلب سابقه اپیلاسیون و دوره‌های بی‌حالی، کاهش اشتها و کاهش وزن را دارند. برخی از گربه‌ها ممکن است سابقه استفراغ نیز داشته باشند.

آیا سندرم کوشینگ کشنده است؟

اگر سندرم کوشینگ درمان نشود، می‌تواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد و حتی کشنده باشد! بدون دریافت روش‌های درمانی اثربخش، هیپرکورتیزولیسم می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی فرد ایجاد کند. حتما در صورت مشاهده علائم سندروم کوشینگ به پزشک متخصص مراجعه کنید.

عکس بیماری کوشینگ

در تصویر زیر می‌توانید علائم فرد مبتلا به بیماری کوشینگ را مشاهده کنید.

تفاوت سندروم کوشینگ با بیماری کوشینگ

در حالت طبیعی، لایه خارجی غده فوق کلیه وظیفه تولید هورمون کورتیزول را دارد. در صورتی که به دلیل هر عارضه‌ و مشکلی در بدن میزان تولید کورتیزول زیاد شود، سندروم کوشینگ شکل می‌گیرد.

اما در برخی افراد ممکن است تومور غده هیپوفیز (هیپوفیز آدنوما) در پایه مغز ایجاد شده باشد که با آزادسازی هورمون ACTH، باعث تحریک غده فوق کلیه و افزایش ترشح کورتیزول می‌شود. در این صورت نوع خاصی از سندروم ایجاد شده که به آن بیماری کوشینگ می‌گوییم. اگرچه تشخیص تومورهای غده هیپوفیز به دلیل اندازه کوک‌شان ممکن است سخت باشد، اما کمک متخصص غدد می تواند شانس تشخیص سریع و موفقیت آمیز را برای بیمارانی که علائم بیماری کوشینگ دارند، افزایش دهد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک متخصص

مهم‌ترین علت ایجاد سندروم کوشینگ ترشح بیش از حد کورتیزول در بدن است و دلایل مختلفی برای آن وجود دارد که می‌تواند استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی تا ایجاد تومورهای غدد فوق کلیوی و هیپوفیز باشد.

هر چه سریع‌تر درمان بیماری کوشینگ را شروع کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت. دیدگاه فردی شما به درمانی که دریافت می‌کنید ارتباط زیادی دارد. ممکن است مدتی تا بهبود علائم شما طول بکشد. حتماً در این مدت ارتباط خود را با پزشک متخصص ثابت نگه دارید و از دستورالعمل غذایی سالم استفاده کنید. در این مسیر، دکترتو کنار شماست تا با مشاوره آنلاین، تلفنی و حضوری به شما کمک کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری کوشینگ باید با متخصص غدد مشاوره داشته باشید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با متخصص غدد وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!