دلیل افسردگی بعد از زایمان مادران چیست و چه راه های درمانی دارد؟

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

افسردگی بعد از زایمان چیست؟
علائم و نشانه‌ها
علل و ریسک فاکتورها
روش‌های تشخیصی
مدیریت و درمان افسردگی بعد از زایمان
بیماری‌های همراه با افسردگی بعد از زایمان
پیشگیری

افسردگی بعد از زایمان چیست؟

برخی از مادران بعد از تولد نوزاد، نوع شدید و طولانی مدتی از افسردگی که افسردگی بعد از زایمان نامیده می‌شود را تجربه می‌کنند. تولد نوزاد مخلوطی از احساسات بسیار قوی از هیجان و لذت تا ترس و اضطراب، را به راه می‌اندازد، همچنین می‌تواند منجر به چیزی شود که هیچکس انتظار آن را ندارد! افسردگی! افسردگی پس از زایمان نشانه نقص، عدم علاقه به نوزاد یا ضعف شخصیتی نیست، تنها یک عارضه ساده زایمان است.

افسردگی بعد از زایمان رایج تر از تصور افراد است. مطالعه ای که در آن ۱۰۰۰۰ مادر با نوزاد تازه متولد شده، وجود داشتند نشان داد که حدود ۱نفر از هر ۷ مادر دچار افسردگی بعد از زایمان شده اند. همچنین مطالعه ای دیگر بیان می‌کند که افسردگی بعد از زایمان در جوامع شهری نسبت به جوامع روستایی شایع تر است.

برخی از مادران بعد از تولد نوزاد، نوع شدید و طولانی مدتی از افسردگی که افسردگی بعد از زایمان نامیده می‌شود را تجربه می‌کنند.

در مورد فردی که دچار افسردگی بعد از زایمان است درمان به موقع می‌توان به مدیریت علائم و پیوند مادر و کودک کمک کند. افسردگی پس از زایمان درمان نشده ممکن است برای ماه‌ها یا بیشتر باقی بماند.
دیده شده است که حدود ۱۰% از پدرهای جدید نیز ممکن است افسردگی پیش از تولد یا پس از زایمان، که گاهی افسردگی بعد از زایمان پدری نامیده می‌شود و معمولا طی ۴ تا ۶ ماه پس از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد، را تجربه کنند. ممکن است احساس خستگی یا ناراحتی، گیرافتادن، تجربه اضطراب یا تغییر در عادات معمول خوردن و خوابیدن داشته باشند. پدرانی که بسیار جوان هستند، سابقه افسردگی، مشکل در رابطه با همسر دارند یا از نظر مالی در تلاش یا رقابت هستند، بیشترین خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را دارند. افسردگی بعد از زایمان در پدران می‌تواند نتایج منفی مشابهی بر روابط زوجین و رشد کودک داشته باشد. درمان‌ها و حمایت‌های مشابهی برای افسردگی بعد از زایمان پدران نیز موجود است.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان متنوع اند و می‌توانند رنجی از خفیف تا شدید داشته باشند.

علائم اندوه ناشی از نوزاد: علائم و نشانه‌های آن بین چند روز تا دو هفته پس از زایمان باقی می‌مانند و شامل نوسان خلق، اضطراب، غم، تحریک پذیری، احساس گیرافتادن، گریه، کاهش تمرکز، مشکل اشتها و مشکل خواب، می‌شود.

علائم افسردگی بعد از زایمان: ممکن است در ابتدا با اندوه ناشی از نوزاد اشتباه شود، اما علائم شدیدتر و طولانی تر است و درنهایت ممکن است با توانایی مادر برای مراقبت از نوزاد و انجام سایر وظایف روزانه تداخل پیدا کند. علائم معمولا طی ۴ تا ۶ هفته اول بعد از زایمان شروع می‌شوند اما ممکن است زودتر، طی حاملگی، یا دیرتر، تا یک سال بعد از زایمان، نیز شروع شوند. علائم و نشانه‌های آن شامل:

• خلق پایین یا نوسان خلق شدید
• گریه شدید و گاهی بدون علت مشخص
• دشواری در برقراری پیوند با نوزاد (احساس نزدیکی با نوزاد)
• دوری از خانواده و دوستان یا احساس طرد شدن
• از بین رفتن اشتها یا غذا خوردن بیش از حد معمول
• ناتوانی در خواب یا خوابیدن بیش از اندازه
• خستگی بسیار شدید یا فقدان انرژی
• سردرد
• دل درد یا تاری دید
• کاهش شوق یا لذت در فعالیت‌هایی مانند تفریحات معمول، غذا، مراقبت از خود و رابطه جنسی
• عصبانیت یا تحریک پذیری بیش از اندازه
• ترس از اینکه مادر خوبی نباشد
• یاس و ناامیدی
• احساس بی ارزشی
• خجالت
• گناه یا ناتوانی
• کاهش توانایی خوب فکر کردن
• تمرکز کردن
• یادگیری
• حافظه یا تصمیم گیری
• بی قراری
• حملات شدید اضطراب یا پانیک
• تفکرات آسیب به خود یا نوزاد و تفکرات تکرار شونده مرگ یا خودکشی

علائم و نشانه‌های سایکوز پس از زایمان: کسی که دچار سایکوز پس از زایمان است، شرایط نادری که معمولا طی هفته اول پس از زایمان دیده می‌شود، علائم و نشانه‌های شدیدی دارد که شامل:

• گیجی و عدم آگاهی
• توهم و هذیان (یعنی حس کردن چیزهایی که وجود ندارند یا داشتن تفکری که غیرواقعی است)
• اختلالات خواب
• امتناع از غذا خوردن
• تفکرات وسواسی یا ترس نسبت به نوزاد
• انرژی و پرخاشگری زیاد
• توهم توطئه و تلاش برای آسیب به خود و نوزاد

علل و ریسک فاکتورها

علل جسمانی و روحی هر دو در افسردگی بعد از زایمان نقش ایفا می‌کنند:

تغییرات جسمانی: بعد از تولد فرزند، کاهش چشمگیر هورمون‌ها (استروژن و پروژسترون) در بدن می‌تواند منجر به این بیماری شود. سایر هورمون‌های ساخته شده توسط غده تیروئید نیز ممکن است سریعا افت پیدا کنند که می‌تواند باعث احساس خستگی، تنبلی و افسردگی شود.

علل روحی: هنگامی که مادر دچار محرومیت از خواب می‌شود ممکن است برای مدیریت حتی مشکلات کوچک دچار مشکل شود؛ بنابراین ممکن است درمورد توانایی خود برای مراقبت از کودک اضطراب داشته باشد. ممکن است شوق کمتری داشته باشد و با احساس هویت خود درگیر باشد یا احساس کند کنترل زندگی خود را از دست داده است، ممکن است از تغییرات جسمی بعد از زایمان احساس بدی داشته باشد هرکدام از این موارد می‌تواند منجر به افسردگی بعد از زایمان شود.

هر مادری پس از زایمان می‌تواند افسردگی بعد از زایمان را بعد از تولد هر بچه، نه فقط بچه اول، تجربه کند. با این حال خطر ابتلا درصورتی که فرد ریسک فاکتورهای زیر را داشته باشد، بیشتر است.

• سابقه افسردگی، چه در دوران بارداری چه زمان‌های دیگر، داشته باشد.
• دچار اختلال دو قطبی باشد.
• در بارداری قبلی دچار افسردگی پس از زایمان شده باشد.
• درمیان اعضا خانواده کسی دچار افسردگی یا سایر بیماری‌های خلقی باشد.
• حوادث پراسترس، مانند عوارض بارداری و زایمان (ازجمله بی اختیاری ادرار، کم خونی، تغییرات فشار خون و تغییرات متابولیسم)
• بیماری یا از دست دادن کار در سال گذشته را تجربه کرده باشد.
• مشکلات مربوط به شیردهی
• مشکلات سلامتی یا نیازهای خاص نوزاد
• مادر دارای دوقلو، سه قلو یا سایر چنرقلویی‌ها باشد.
• مشکلاتی در روابط با همسر یا افراد مهم دیگر داشته باشد.
• سیستم حمایتی ضعیفی داشته باشد.
• مشکلات مالی داشته باشد.
• بارداری بدون برنامه ریزی یا ناخواسته باشد.

روش‌های تشخیصی

پزشک معمولا با بیمار در مورد احساسات، تفکرات و سلامت روحی صحبت می‌کند تا بتواند بین موارد کوتاه مدت اندوه ناشی از نوزاد پس از زایمان و موارد شدیدتر که دچار افسردگی هستند افتراق دهد. فرد نباید خجالت زده شود زیرا افسردگی بعد از زایمان شایع است. لازم است علائم را با پزشک درمیان بگذارد تا پزشک بتواند برنامه درمانی مفیدی برای وی طراحی کند. برای بررسی، پزشک احتمالا غربالگری افسردگی انجام می‌دهد که شامل پاسخ به پرسشنامه است، برای تشخیص کم کاری تیروئید یا کم خونی که می‌توانند در علائم و نشانه‌های بیمار دخیل باشند، تست‌های خونی می‌گیرد و تست‌های دیگری برای رد کردن سایر علل علائم بیمار انجام می‌دهد.

تشخیص افتراقی‌های افسردگی بعد از زایمان

بسیاری از مادران جدید پس از تولد نوزاد “اندوه ناشی از نوزاد” پس از زایمان را تجربه می‌کنند که معمولا شامل نوسان خلق، حملات گریه، اضطراب و به سختی خوابیدن می‌شود.اندوه ناشی از نوزاد معمولا طی اولین روزهای بعد از زایمان است و نهایتا تا دو هفته باقی می‌ماند. به ندرت یک اختلال خلق بسیار شدید که سایکوز پس از زایمان نامیده می‌شود نیز ممکن است پس از تولد نوزاد ایجاد شود. سایکوز پس از زایمان ممکن است منجر به تفکرات یا رفتارهای تهدید کننده زندگی شود و به درمان فوری نیاز دارد. همچنین کم کاری تیروئید و کم خونی می‌توانند علائم و نشانه‌هایی مشابه با افسردگی بعد از زایمان ایجاد کنند.

مدیریت و درمان افسردگی بعد از زایمان

مدت زمان درمان و بهبود متفاوت است و به شدت افسردگی و نیازهای فرد بستگی دارد. اگر بیمار دچار کم کاری تیروئید یا هر بیماری زمینه ای باشد، پزشک آن بیماری را درمان می‌کند و یا بیمار را به متخصص مربوطه ارجاع می‌دهد.

اندوه ناشی از نوزاد: این حالت معمولا خود به خود طی چند روز تا نهایتا یک یا دو هفته برطرف می‌شود، در این زمان، تا می‌توانید استراحت کنید، کمک‌های خانواده و دوستان را بپذیرید، با مادران جدید دیگر ارتباط برقرار کنید، از الکل و داروهای مخدر و روان گردان که می‌توانند نوسان خلق را بدتر کنند دوری کنید.

افسردگی بعد از زایمان: افسردگی پس از زایمان اغلب با روان درمانی (که به آن گفتگو درمانی یا مشاوره سلامت روانی نیز می‌گویند)، دارودرمانی یا هردو درمان می‌شود:

روان درمانی: صحبت درمورد نگرانی‌ها با یک روان درمانگر می‌تواند کمک کننده باشد. از طریق درمان فرد می‌تواند راه‌های بهتری برای رو به رو شدن با احساساتش، حل مشکلاتش، قرار دادن اهداف حقیقی و پاسخ مثبت به شرایطی که اتفاق می‌افتد، پیدا کند. گاهی خانواده درمانی یا رابطه درمانی نیز کمک کننده است.

ضدافسردگی‌ها: پزشک ممکن است داروی ضدافسردگی پیشنهاد کند. اگر مادر شیردهی دارد، هر دارویی مصرف کند وارد شیر می‌شود. با این حال اغلب ضدافسردگی‌ها می‌تواند طی شیردهی با خطر کم عارضه برای نوزاد، استفاده شوند. لازم است بیمار در مورد تعیین میزان خطرات بالقوه در مقایسه با فواید داروی پیشنهادی با پزشک همکاری کند.
طبق مطالعات در بین ضدافسردگی‌ها سه حلقه‌ای‌ها (TCA) مانند ایمی پرامین و نورتریپتیلین کم خطرترین داروها برای نوزاد هستند، البته اگر فردی دچار مشکلات قلبی، صرع یا افسردگی شدید با تفکرات خودکشی باشد نمی تواند از این دسته دارویی استفاده کند و برای این افراد معمولا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند پاروکستین و سرترالین تجویز می‌شود.

مقادیر پاروکستین و سرترالین که درنهایت وارد شیر می‌شود بسیار کم است.با درمان مناسب علائم افسردگی بعد از زایمان معمولا بهبود می‌یابد. در برخی موارد، افسردگی پس از زایمان می‌تواند ادامه یابد و مزمن شود. مهم است که درمان را حتی پس از اینکه احساس بهبود داشتید ادامه دهید زیرا قطع زودتر از موعد می‌تواند منجر به عود شود.

بیشتر بخوانید: ۱۰ علامت خطر که مادران در حین بارداری باید از آن اطلاع داشته باشند

سایکوز پس از زایمان: این حالت به درمان فوری و معمولا در بیمارستان، نیاز دارد.

داروها: درمان می‌تواند شامل ترکیبی از داروها، ازجمله آنتی سایکوزها، تثبیت کننده‌های خلق و بنزودیازپین‌ها، باشد.

درمان الکتروشوک (ECT): اگر افسردگی بعد از زایمان شدید باشد و بیمار دچار سایکوز پس از زایمان شود، درصورتی که علائم بیمار به داروها جواب ندهد می‌توان از ECT استفاده کرد. ECT پروسه ای است که تحت بیهوشی عمومی و بعد از تجویز ریلکس کننده‌های عضلانی، جریان‌های الکتریکی کوچک از میان مغز عبور می‌کنند و تشنج کوچک عمدی ایجاد می‌کنند. به نظر می‌رسد ECT در بیوشیمی مغز تغییر ایجاد کرده و می‌تواند باعث کاهش افسردگی و سایکوز، مخصوصا هنگامی که سایر درمان‌ها ناموفق هستند، شود.

درمان سایکوز پس از زایمان به علت جدایی بین مادر و کودک و مصرف داروهایی که برای نوزاد می‌توانند مضر باشند، ممکن است مانع از شیردهی به نوزاد شود، بنابراین بیمار برای روبرویی با این چالش به کمک درمانگر نیاز دارد.

با استفاده از برخی توصیه‌ها در زندگی روزمره که براساس برنامه درمانی بیمار چیده شده باشند می‌توان سرعت بهبودی را افزایش داد:

شیوه زندگی سالمی انتخاب کنید: فعالیت بدنی مانند پیاده روی با نوزاد و سایر انواع ورزش‌ها را در فعالیت‌های روزانه بگنجانید، به طور متناوب غذا بخورید تا قندخون خود را در رنج مناسبی حفظ کنید، سعی کنید استراحت کافی و باکیفیت داشته باشید، غذاهای سالم مصرف کنید و از الکل دوری کنید.

انتظارات واقعی داشته باشید: خود را برای انجام همه کارها تحت فشار قرار ندهید. برای مدیریت کارها از برنامه ریزی استفاده کنید تا استرس کمتری داشته باشید. استانداردهای خود را برای خانه داری عالی کاهش دهید. هرکاری که توان آن را دارید انجام دهید و بقیه را رها کنید.

برای خود زمان بگذارید: برای خود زمان بگذارید و از خانه خارج شوید، به این معنا که از همسر خود بخواهید از نوزاد نگهداری کند یا پرستار داشته باشد. کاری انجام دهید که از آن لذت می‌برید، همچنین زمانی را برای بودن با همسر یا دوستان خود قرار دهید.

تنها نمانید: با همسر، دوستان و خانواده خود درباره احساساتتان صحبت کنید، از سایر مادرها درمورد تجربیاتشان بپرسید.

درخواست کمک کنید: با کسانی که به شما نزدیکند راحت باشید و اجازه دهید بدانند به کمک نیاز دارید. اگر کسی پیشنهاد کرد از نوزاد نگهداری کند از او کمک بگیرید و از زمان به دست آمده برای استراحت و تفریح موردعلاقه استفاده کنید. همچنین می‌توانید از توصیه‌های سایرین درمورد نگهداری از نوزاد و بهبود خواب او و آرام کردن گریه و نق نق‌هایش استفاده کنید. به یاد داشته باشید نگهداری از نوزاد شامل نگهداری از خود نیز می‌شود.

بیماری‌های همراه با افسردگی بعد از زایمان

افسردگی پس از زایمان اگر درمان نشود می‌تواند در پیوند مادر-فرزند اختلال ایجاد کرده و باعث مشکلات خانوادگی شود:

برای مادران: افسردگی بعد از زایمان درمان نشده می‌تواند برای ماه‌ها یا بیشتر باقی بماند و گاهی به اختلال افسردگی مزمن تبدیل شود. حتی در صورت درمان نیز افسردگی بعد از زایمان خطر دوره‌های افسردگی ماژور در فرد را افزایش می‌دهد.

برای پدران: افسردگی بعد از زایمان می‌تواند اثر موجی داشته باشد و بر روی هرکسی که به نوزاد جدید نزدیک است آسیب روحی ایجاد کند. هنگامی که مادر جدید افسرده است، خطر افسردگی در چدر نوزاد نیز می‌تواند افزایش پیدا کند. چه مادر مبتلا شده باشد چه نشده باشد، پدران جدید نیز در خطر افزایش احتمال ابتلا به افسردگی قرار دارند.

برای کودکان: کودکان مادرانی که افسردگی بعد از زایمان درمان نشده دارند بیشتر در خطر مشکلات احساسی و رفتاری، ازجمله مشکلات خوردن و خوابیدن، گریه‌های بیش از حد و تاخیر در تکامل صحبتی، هستند.

پیشگیری

برای پیشگیری از ابتلا به افسردگی پس از زایمان، اقداماتی را می‌توان انجام داد:

سابقه ابتلا به افسردگی: علی الخصوص افسردگی بعد از زایمان، دارید و قصد بارداری مجدد دارید، یا پیش از بارداری و یا به سرعت پس از اینکه متوجه بارداری خود شدید، به دکتر زنان و زایمان خود اطلاع دهید.

طی بارداری: پزشک شما را از نزدیک برای بررسی علائم و نشانه‌های افسردگی تحت نظر می‌گیرد. او ممکن است از شما بخواهد پرسشنامه غربالگری افسردگی را حین بارداری یا پس از زایمان پرکنید. گاهی افسردگی خفیف می‌تواند توسط گروه‌های حمایت کننده، مشاوره یا روانشناس مدیریت شود. در سایر موارد ممکن است داروهای ضدافسردگی، حتی طی بارداری، توصیه شوند.

بعد از تولد نوزاد: پزشک ممکن است چک آپ زودهنگام پس از زایمان را برای علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان توصیه کند. اگر سابقه افسردگی بعد از زایمان دارید، ممکن است روانپزشک درمان ضدافسردگی یا روان درمانی را بلافاصله پس از زایمان توصیه کند.

منابع: mayoclinic ، webMD ، medicalnewstoday