فیبروز کبدی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

به تشکیل غیرعادی بافت اسکار و زخم مانند در کبد فیبروز کبدی می‌گویند. ایجاد این زخم روی بافت سالم کبد باعث شده که کبد نتواند درست کار کند. در واقع فیبروز نخستین مرحله از زخم کبدی محسوب می‌شود. در مراحل بعدی با پیشروی زخم، فیبروز کبدی به سیروز کبد تبدیل خواهد شد. هر چند نتایج مطالعات روی حیوانات نشان می‌دهند که کبد پتانسیل التیام و بازسازی خودش را دارد، اما در آسیب کبدی در انسان معمولاً کبد خودبه‌خود بهبود پیدا نمی‌کند، البته دارو و تغییر سبک زندگی می‌تواند مانع از پیشروی و بدتر شدن فیبروز کبد شود.

در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این بیماری، علائم و عوارض آن و روش‌های پیشگیری و کنترل این بیماری آشنا شوید. پیشنهاد ما این است که در صورت داشتن عوامل خطر ابتلا به فیبروز کبدی یا به محض روبه‌رو شدن با علائم به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد در دکترتو مراجعه کنید. در دکترتو همچنین می توانید در مورد ریسک ابتلا به این بیماری، عوامل خطر و علائم خود با پزشک مشاوره آنلاین یا تلفنی داشته باشید.

فیبروز کبدی چیست؟

به نقل از «healthline» فیبروز کبدی (Liver fibrosis) به ایجاد زخم در بافت سالم کبد می‌گویند که نشانه واکنش کبد به آسیبی است که به آن وارد می‌شود. درست همان‌طوری که پوست و سایر اندام‌ها از طریق تجمع کلاژن‌ها زخم‌ها را التیام می‌بخشند، کبد هم وقتی زخم می‌شود از طریق تجمع کلاژن جدید خودش را ترمیم می‌کند و در نتیجه بافتی فیبری در کبد ایجاد می‌شود که به آن فیبروز می‌گویند.

اگر علت اصلی ایجاد فیبروز شناسایی و درمان نشود، این فرایند به مرور زمان باعث سیروز کبدی یا دیگر بیماری های کبد می‌شود. در صورت پیشرفت این بیماری عملکرد کبد ‌مختل می‌شود و شاهد عوارض جدی بیماری کبدی مثل فشار خون بالا، نارسایی کبد و سرطان کبد خواهیم بود. با پیشروی سیروز کبد ناشی از این بیماری، ریسک سرطان کبد چند برابر می‌شود.

علائم فیبروز کبدی

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نزدیک به ۷ درصد مردم دنیا این بیماری را دارند و به ‌دلیل اینکه علائم و نشانه‌‌ای بروز نداده از وجود این بیماری در بدن خود خبر ندارند. معمولاً امکان تشخیص این بیماری در مراحل خفیف تا متوسط آن وجود ندارد، چراکه علائم فیبروز کبدی معمولاً تا وقتی که کبد آسیب جدی ببیند چیزی بروز نمی‌دهند. با پیشروی بیماری کبد، علائم و نشانه‌هایی در فرد ظاهر می‌شوند که شامل این موارد می‌شوند:

• کاهش اشتها
• مشکل در تفکر و تمرکز
• تجمع مایعات در پا یا شکم (ورم)
• زردی پوست و چشم‌ها
• درد شکمی
• حالت تهوع
• کاهش وزن بی‌دلیل
• ضعف.

دچار زردی پوست و ضعف شدی؟ اشتهات کاهش پیدا کرده؟

همین حالا با متخصص گوارش مشورت کن.

مشاوره آنلاین متخصص گوارشبهترین فوق تخصص کبد

دلیل بروز فیبروز کبدی

به نقل از «msdmanuals» این بیماری پس از ایجاد زخم یا التهاب در کبد ایجاد می‌شود. بعد از ایجاد زخم سلول‌های کبد شروع به ترمیم زخم‌ها می‌کنند، در طول فرایند التیام زخم، پروتئین مازاد مثل کلاژن و گلیکوپروتئین‌ها در کبد تشکیل می‌شوند. در نهایت، پس از اینکه ترمیم بارها و بارها انجام گرفت، سلول‌های کبد یعنی هپاتوسیت‌ها دیگر نمی‌توانند خود را ترمیم کنند. در نتیجه، پروتئین اضافی باعث زخم شدن کبد یا همان فیبروز کبد می‌شود. بیماری‌های کبدی مختلفی هستند که علت بروز این بیماری به‌ شمار می‌آیند که شامل این موارد می‌شوند:

• برخی از انواع هپاتیت مانند هپاتیت خود ایمنی، هپاتیت بی و هپاتیت سی ویروسی
• انسداد صفراوی
• آهن زیاد در بدن
• کبد چرب غیرالکلی که شامل استئاتوهپاتیت غیرالکلی و اسید چرب غیرالکلی می‌شود.
• بیماری کبد چرب الکلی

بر اساس نتایج مطالعات علمی، شایع‌ترین علت فیبروز کبدی بیماری کبد چرب به خصوص کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) است و رتبه دوم علت این بیماری به کبد چرب الکلی می‌رسد که به‌ خاطر مصرف طولانی مدت نوشیدنی‌های الکلی به کبد صدمه می‌رساند.

فیبروز کبدی چه عوارضی دارد؟

سیروز کبد یا زخم شدید کبد مهم‌ترین عارضه جانبی این بیماری به شمار می‌آید که در آن شدت آسیب‌دیدگی کبد به‌ حدی خواهد بود که عملکرد کبد را مختل کرده فرد را بیمار می‌کند، البته برای اینکه چنین اتفاقی بیفتد دست کم ده تا بیست سال زمان لازم است.

انسان برای زنده‌ ماندن به کبد نیاز دارد، چرا که کبد همانند تصفیه خانه بدن است که خون را از مواد مضر تصفیه می‌کند و وظایف مهم زیادی در بدن بر عهده دارد. در نهایت، اگر روند ایجاد زخم در کبد یا فیبروز کبدی به سیروز کبد و نارسایی کبد ختم شود، باید منتظر عوارض زیر بود:

• آسیت (ascites) (تشکیل مایعات در شکم)
• آنسفالوپاتی کبدی (hepatic encephalopathy) (رنجوری مغزی-کبدی)
• سندرم کبدی-کلیوی (سندرم هپاتورنال/hepatorenal)
• پرفشاری پورتال
• خون‌ریزی واریسی

هر کدام از این عوارض می‌توانند برای فرد مبتلا به بیماری کبد کشنده باشند.

مراحل فیبروز کبد چیست؟

مراحل فیبروز بین F0 تا F4 هستند:

• فیبروز کبدی F0: عدم وجود فیبروز
• فیبروز کبدی F1: فیبروز پورتال بدون سپتوم
• فیبروز کبدی F2: فیبروز پورتال با سپتوم کم
• فیبروز کبدی F3: سپتوم زیاد بدون سیروز
• فیبروز کبدی F4: سیروز

درجه بندی فیبروز کبدی بر اساس سیستم متاویر

مقیاس‌های مختلفی برای مراحل این بیماری وجود دارند که پزشک بر اساس آنها میزان آسیب وارده به کبد را مشخص می‌کند. از آنجایی‌ که مراحل این بیماری در هر فردی با فرد دیگر متفاوت است، سیستم‌های مقیاس‌بندی هم محدودیت‌های خاص خود را دارند. پزشکان معمولاً فیبروز کبدی را مرحله‌بندی می‌کنند تا هم بیمار و هم سایر پزشکان بتوانند درجه و شدت تأثیرگذاری بیماری روی کبد فرد را بسنجند.

یکی از محبو‌ب‌ترین سیستم‌های درجه‌بندی این بیماری، سیستم درجه‌بندی متاویر (METAVIR) است که نمره‌ای را برای «فعالیت» کبد یا پیش‌بینی نحوه پیشروی فیبروز و خود سطح فیبروز تعیین می‌کند. پزشکان تنها پس از انجام بیوپسی یا نمونه‌برداری بافت کبد می‌توانند مرحله و درجه این بیماری را مشخص کند. درجه فعالیت از A0 تا A3 است:

• A0: عدم فعالیت
• A1: فعالیت خفیف
• A2: فعالیت متوسط
• A4: فعالیت شدید

بر اساس سیستم متاویر، نمره فردی که شدیدترین شکل فیبروز کبد را دارد A3, F4 خواهد بود.

تشخیص فیبروز کبدی

پزشکان از روش‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری بهره می‌برند که در ادامه به طور مفصل به بررسی آنها می‌پردازیم:

۱. بیوپسی کبد

از دیرباز بیوپسی کبد به‌ عنوان استاندارد طلایی آزمایش فیبروز کبد میان پزشکان شناخته می‌شود. در بیوپسی کبد پزشک با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند یک سوزن کوچک بخشی از بافت کبد را برمی‌دارد. سپس پاتولوژیست نمونه‌ی کبد را در آزمایشگاه بررسی می‌کند تا از وجود زخم در کبد یا فیبروز کبدی مطمئن شود.

۲. الاستوگرافی گذرا

روش دوم نوعی آزمایش عکس‌برداری است که به آن الاستوگرافی گذرا (transient elastography) می‌گویند و میزان سفتی کبد را اندازه‌گیری می‌کند. در بدن فرد مبتلا به این بیماری، سلول‌های زخم شده باعث سفت‌تر شدن کبد می‌شوند. الاستوگرافی از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه‌گیری سفتی بافت کبد استفاده می‌کند، البته گاهی هم احتمال اشتباه وجود دارد و ممکن است آزمایش مثبت کاذب باشد و بافت کبد سفت به نظر برسد، اما در نمونه‌برداری کبد اثری از زخم کبدی نباشد.

۳. آزمایش فیبروز کبدی

آزمایش فیبروز کبدی که به آن فیبرو تست یا اکتی تست (Fibrotest- Actitest) هم می‌گویند میزان فیبروز، سیروز و فعالیت التهاب نکروزی در کبد را بررسی و ارزیابی می‌کند. آزمایش این بیماری ترکیبی از نتایج پنج شاخص بیوشیمیایی زیر است:

• هاپتوگلوبین
• آلفا دو ماکروگلوبولین
• بیلی روبین
• گاما گلوتامیل ترانس پپتیداز
• آپولیپوپروتئین A1.

از مزایای فیبرو تست می‌توان به غیرتهاجمی بودن آن، ارزش تشخیصی بالا برای پیش‌بینی پرفشاری در بیماران مبتلا به سیروز کبد و غربالگری واریس مری در بیماران کبدی مزمن اشاره کرد.

۴. آزمایش های غیرجراحی برای تشخیص فیبروز کبدی

علاوه بر روش‌هایی که در بالا اشاره کردیم، شیوه‌هایی هم هستند که بدون نیاز به جراحی می‌توانند احتمال ابتلای فرد به این بیماری را مشخص کنند. آزمایش خونی که معمولاً برای افراد مبتلا به عفونت هپاتیت c مزمن تجویز می‌شود، می‌تواند احتمال فیبروز کبد را هم تا حدودی مشخص کند، آزمایش‌هایی مثل:

• هیالورونات سرم
• ماتریکس متالوپروتئیناز -۱
• بازدارنده بافتی ماتریکس متالوپروتئیناز -۱.

پزشکان ممکن است آزمایش‌های محاسباتی را تجویز کنند مثل آزمایش نسبت آمینو ترانسفراز به پلاکت‌های بزرگ خون یا آزمایش خون فیبروشور (FibroSURE) که شش نشانگر مختلف عملکرد کبد را اندازه‌گیری می‌کند و پیش از تعیین نمره آنها را در الگوریتمی قرار می‌دهد، البته پزشک بر اساس این آزمایش‌ها معمولاً نمی‌تواند مرحله این بیماری را مشخص کند.

بهترین حالت زمانی است که پزشک بیماری را در مراحل اولیه تشخیص بدهد، یعنی زمانی که هنوز اوضاع تحت کنترل است و شرایط قابل درمان. هر چند از آنجایی ‌که شرایط معمولاً در مراحل اولیه بیماری علائم و نشانه‌ای ندارند، بیشتر مواقع بیماری در مراحل پیشرفته‌تر تشخیص داده می‌شود.

پزشکان از تست فیبروتست و اکتی تست در کنار بیوپسی کبد و آزمایش تصویربرداری الاستوگرافی گذرا در کنار تست‌های دیگر برای تشخیص فیبروز کبد و تعیین درجه آن استفاده می‌کنند.

آیا فیبروز کبدی قابل درمان است؟

فیبروز کبدی و سیروز کبد در گذشته به ‌عنوان بیماری لاعلاج شناخته می‌شد، اما خوشبختانه به ‌لطف پیشرفت علم در زمینه پاتوژن‌های مولکولی فیبروز کبد می‌توان گفت که این بیماری قابل درمان است. در فیبروز کبدی خفیف تا متوسط با شناسایی علت زمینه‌ای بیماری می‌توان قسمتی از آسیب وارده به کبد یا تمام آن را جبران نمود. روند بهبودی کبد بسته به علل بروز و شدت بیماری می‌تواند آهسته یا سریع باشد.

هرچقدر بیماری زودتر تشخیص داده شود احتمال درمان شدنش بیشتر می‌شود. به خصوص در مراحل اولیه بیماری، آسیب محدود و تا حد زیادی قابل ترمیم خواهد بود، اما در موارد شدیدتر، احتمال بهبودی پایین می‌آید و ریسک ابتلا به سیروز کبد چند برابر می‌شود و در نهایت نیز به سرطان کبد، نارسایی کبد و مرگ ختم خواهد شد.

پیشنهاد ما این است که به محض روبه‌رو شدن با علائم با دریافت مشاوره آنلاین و یا مراجعه حضوری به متخصصین دکترتو به درمان این بیماری بپردازید.

جدیدترین درمان فیبروز کبدی برای جلوگیری از سیروز کبد چیست؟ همین حالا با متخصص گوارش مشورت کن.

دکتر سیروز کبدی

درمان خانگی فیبروز کبدی

پس از اینکه فوق تخصص کبد با انجام آزمایش‌ها علت اصلی بیماری را شناسایی می‌کند دوره درمانی مناسب با سطح و شدت بیماری را تجویز می‌کند. محدود یا متوقف کردن مصرف الکل، و استفاده از روش‌های درمانی حمایتی، درمان عفونت‌های هپاتیت مزمن، تغییر رژیم غذایی، کنترل کلسترول، چربی و قند خون از جمله روش‌های درمانی شایع این بیماری هستند. در کنار روش‌های پزشکی که فوق تخصص کبد تجویز می‌کنند روش‌های درمان خانگی این بیماری هم می‌توانند در روند بهبودی این بیماری اثربخش باشند:

• مصرف گیاه خار مریم به‌ خاطر وجود آنتی‌اکسیدان (افرادی که داروی هپاتیت سی مصرف می‌کنند مجاز به مصرف خار مریم نیستند)
• مصرف قهوه
• کاهش مصرف نمک.

با رعایت مسائلی مانند ترک الکل، اصلاح رژیم غذایی، کنترل کلسترول، چربی و قند خون و مصرف گیاهان دارویی مانند خار مریم، مصرف قهوه، و کاهش مصرف نمک می‌توان به درمان فیبروز کبد کمک کرد.

فیبروز کبدی و رژیم غذایی

کار اصلی کبد در بدن هضم غذا و تصفیه سموم از بدن است. هر چقدر مواد غذایی مصرفی سالم‌تر باشند بدن و اندام‌ها هم عملکرد بهتری خواهند داشت. رژیم غذایی مناسب در بیماران مبتلا به این بیماری می‌تواند از شدت آسیب وارده به کبد جلوگیری کرده، از بدن در مقابل عوارض احتمالی بیماری محافظت می‌کند، به‌ علاوه اینکه کیفیت زندگی بیمار در دراز مدت بهبود می‌یابد، البته از آنجایی که سیستم بدنی افراد با هم تفاوت دارد بهتر است پیش از انتخاب رژیم غذایی حتماً با متخصص تغذیه و دکتر گوارش مشورت کنید تا بر اساس نوع بیماری و متناسب با بدنتان رژیم غذایی مناسب دریافت کنید. مصرف سبزیجات، غلات، گوشت و حبوبات، میوه، لبنیات و خوراکی‌های حاوی فیبر و سبوس می‌تواند رژیم غذایی مناسبی برای این بیماری باشد.

رژیم غذایی مناسب برای فیبروز کبدی

می‌توانید از این رژیم غذایی برای فیبروز کبدی استفاده کنید:

• آب زیاد بنوشید تا از دهیدراته شدن بدن جلوگیری کنید.
• غذاهای حاوی فیبر زیاد مصرف کنید.
• غذاهای سرشار از پروتئین را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید.
• پروتئین گیاهی و حیوانی دریافت کنید. به خصوص پروتئین بدون چربی مثل مرغ، ماهی و حبوبات داشته باشید.
• از مصرف فست‌فودها، غذاهای پرچرب و سرخ‌کردنی‌ها، نوشابه‌های گازدار، نوشیدنی‌های الکلی، قند و شیرینی مصنوعی پرهیز کنید.
• مصرف گوشت قرمز و آرد سفید را به حداقل برسانید.

روش های پیشگیری از فیبروز کبد چیست؟

بعید است که این ضرب‌المثل مشهور را نشنیده باشید که پیشگیری بهتر از درمان است. یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از این بیماری داشتن سبک زندگی سالم است. با سالم‌خواری و داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات، غلات سبوس‌دار، خوراکی‌های پروتئینی و البته ورزش و کنترل وزن می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد یا روند پیشروی آن را کاهش داد. داروهایی مثل آنتی فیبروتیک هم هستند که به تجویز پزشک می‌توانید برای به حداقل رساندن احتمال زخم کبدی مصرف کنید.

تفاوت فیبروز کبدی و سیروز کبدی چیست؟

این بیماری واکنش کبد به زخم در بافت کبد است که در صورت عدم درمان به سیروز کبدی ختم می‌شود. نقص کلیوی، سرطان سلول‌های کبدی و فشار خون از عوارض این بیماری هستند که بیشتر به‌ خاطر مصرف الکل، بیماری کبد چرب الکلی و غیرالکلی و عفونت هپاتیت سی مزمن ایجاد می‌شود.

در مقابل سیروز کبدی نوعی آسیب مزمن کبد است که به خاطر تجمع پروتئین‌های ماتریکس ناشی از فرایند فیبروز ایجاد می‌شود. عدم شناسایی و درمان نشدن این بیماری به سیروز کبدی ختم خواهد شد که بافت کبد دچار زخم می‌گردد. در سیروز کبدی خفیف، کبد می‌تواند خودش را ترمیم کند، اما در حالت پیشرفته احتمال این مسئله پایین می‌آید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

فیبروز کبدی بیماری بدون علائمی است که در صورت پیشروی به ‌مرور زمان به سیروز کبد ختم می‌شود. فیبروز در مراحل خفیف تا متوسط نشانه‌ای ندارد و در مراحل پیشرفته علائم خود را نشان می‌دهد. معمولاً این بیماری بر اساس نتایج آزمایش خون اکتی تست و فیبروتست، عکس‌برداری و بیوپسی کبد تشخیص داده می‌شود و برای درمان آن هم باید علت زمینه‌ای بیماری برطرف شود.

نکته مهم این است که فیبروز و سیروز کبدی اختلال مشخصی نیستند، بلکه به خاطر آسیب‌دیدگی کبد ناشی از عوامل دیگری ایجاد می‌شوند. امروزه سیروز کبد یکی از علل اصلی مرگ در سراسر دنیا به شمار می‌آید. از این رو تشخیص زودهنگام و درمان به ‌موقع فیبروز کبد پیش از پیشروی بیماری و تبدیل شدنش به زخم کبد از اهمیت بالایی برخوردار است. البته با توجه به بی علامت بودن این بیماری، انجام این کار کمی سخت است.

پزشکان عوامل خطری مثل اضافه وزن و چاقی زیاد یا مصرف بیش از اندازه نوشیدنی‌های الکلی را به‌ عنوان عامل اصلی بروز فیبروز کبدی مطرح می‌کنند. پیشنهاد ما این است که در صورت داشتن عوامل خطر ابتلا به فیبروز کبدی یا به محض روبه‌رو شدن با علائم به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد در دکترتو مراجعه کنید. در دکترتو همچنین می توانید در مورد ریسک ابتلا به این بیماری، عوامل خطر و علائم خود با پزشک مشاوره آنلاین یا تلفنی داشته باشید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!