فهرست مطالب
خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:
تنبیه کودک یکی از روش‌های تربیتی والدین است که از نظر روانشناسی عوارض خطرناکی روی روان کودکان می‌گذارد. اینکار که معمولا با پیچاندن گوش، تحقیر، سرزنش زبانی یا کتک‌زدن انجام می‌شود، مهمترین عامل بروز خشونت، پرخاشگری یا کمبود شدید اعتمادبه‌نفس در کودکان است. در نتیجه ممکن است باعث اختلالات روانی جدی مانند اختلال سلوک یا حتی شخصیت ضد اجتماعی شود. متأسفانه هنوز برخی از والدین یا معلمان در مدارس از روش تنبیه بدنی کودکان با این توجیه که باعث شناخت رفتار درست در کودک می‌شود، استفاده می‌کنند که قابل قبول نیست. در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکترتو همراه ما باشید تا بیشتر با عوارض تنبیه و روش صحیح تربیت فرزند آشنا شویم. برای دریافت اطلاعات بیشتر نیز می‌توانید از دکتر روانشناس در سایت دکترتو نوبت ویزیت حضوری یا مشاوره دریافت کنید.
منظور از تنبیه یا کتک زدن کودک چیست؟
تنبیه بدنی یا کتک زدن کودک توسط پدر، مادر یا مسئولین مدرسه و آموزشگاه، به هر گونه آزار جسمی یا روانی عامدانه و از روی قصد که باعث احساس درد جسمی یا ناراحتی روحی شود، گفته می‌شود. این تنبیه معمولا در جواب به یک رفتار ناپسند از طرف کودک انجام می‌شود.
در بیشتر فرهنگ‌ها، از آن جایی که پدر و مادر فرزند را به دنیا می‌آورند، خود را محق می‌دانند که او را به هر شکلی که می‌خواهند تنبیه کنند و بخشی از سبک فرزند پروری در نظر می‌گیرند. در واقع برای فرزند خود موجودیتی مستقل در نظر نمی‌گیرند. گاهی هدف پدر و مادر از تنبیه بدنی و کتک زدن، تخلیه عصبانیت و انرژی منفی خودشان است و بسیاری از آنها هدف‌شان تربیت فرزند نیست.
مشاوره روانشناسی
با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران
انواع تنبیه بدنی چیست؟
کتک‌زدن یا تنبیه بدنی می‌تواند به شکل‌های مختلفی چون سیلی‌زدن، زدن ضربه‌ی محکم به باسن کودک یا نیشگون گرفتن باشد. سایر موارد تنبیه بدنی کودک توسط مادر و پدر عبارت است از:
- تنبیه بدنی با کمربند
- ضربه‌زدن با دمپایی
- تنبیه بدنی با چوب
- ضربه‌زدن با ابزار آشپزخانه مثل کف‌گیر و ملاقه
- قاشق داغ کردن بر پشت دست
همچنین عمل‌هایی چون محکم تکان دادن، مجبور کردن کودک به خوردن چیزی، اجبار در نگه‌داشتن کودک در یک مکان ثابت هم از انواع تنبیه کودک هستند.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت healthychildren
Research shows that spanking, slapping and other forms of physical punishment don’t work well to correct a child’s behavior. Harsh physical and verbal punishments can also damage a child’s long-term physical and mental health.
ترجمه فارسی:
تحقیقات نشان می‌دهد که ضرب و شتم، تنبیه بدنی و سایر اشکال مجازات جسمی برای اصلاح رفتار کودک تاثیر ندارد. مجازات‌های شدید جسمی و کلامی می‌تواند به سلامت جسمی و روانی کودک در طولانی مدت آسیب برساند.
تأثیرات منفی تنبیه بدنی کودک در خانه
والدینی که فرزندان خود را در خانه کتک می‌زنند، آسیب روانی و جسمی بزرگی به کودک وارد می‌کنند. این آسیب یا ضربه روانی به تدریج آثار مخرب خود را نشان خواهد داد. روانشناسان باور دارند که تنبیه بدنی کودک فقط باعث بدتر شدن رفتاری می‌شود که پدر و مادر برای ترک آن کودک را کتک زده‌اند.
انجمن روانشناسان کودک آمریکا اعلام کرده است که تنبیه بدنی کودک رفتاری که به خاطر آن تنبیه شده‌اند را از بین‌نمی‌برد. علاوه‌بر این تنبیه باعث می‌شود کودکان عصبی شده و مستعد ابتلا به بیماری‌های روانی در بزرگسالی شود.
محیط خانه برای کودکان باید یک فضای امن و آرام باشد. کودک باید باور کند که در این فضا آرامش دارد و کسی به او آسیبی نخواهد رساند. گرفتن این امنیت روانی از محیط خانه، کودک را پرخاشگر و عصبی می‌کند. توجه داشته باشید که فقط کتک‌زدن و تنبیه بدنی این اثرات منفی را بر روان کودک ندارد. تمسخر، تحقیر و آزار کلامی به کودک هم می‌تواند کودک را به لبه‌ی پرتگاه مشکلات روانی برساند.
تأثیرات منفی تنبیه بدنی کودکان در مدرسه
سالانه تعداد زیادی از دانش‌آموزان در مدارس دولتی و خصوصی توسط مدیران و ناظمان تنبیه می‌شوند. با وجود این که مشخص است که این روش فایده ندارد و باعث آسیب‌های جدی به دانش‌آموزان می‌شود اما باز هم این روش به‌طور گسترده انجام می‌شود.
بسیاری از کودکان و نوجوانانی که در مدرسه تنبیه می‌شوند، وارد دوره‌های افسردگی، ترس و خشم می‌شوند. این دانش‌آموزان معمولا بعد از مدتی به‌طور کاملا ناگهانی از تحصیل دست می‌کشند و اشتیاق خود را به درس خواندن، انجام فعالیت‌های درسی و مدرسه رفتن از دست می‌دهند. تأثیرات منفی و عوارضی که کتک خوردن کودک در مدرسه به جای می‌گذارد، بی‌شمارند. از جمله نتایج منفی کتک زدن و تنبیه بدنی کودکان در مدارس عبارت‌اند از:
- عدم تمرکز حین درس خواندن و حضور در کلاس
- نشان دادن رفتارهای ضداجتماعی
- ناتوانی در انجام کارهای گروهی
- افت تحصیلی
- نفرت از نظم و قانون‌مندی
- مشکلات جسمی و رفتارهای ناهنجار در دوره‌ی جوانی.
معمولا این مسئله والدین را بر سر دوراهی پیشرفت تحصیلی و سلامت جسمی و روانی فرزندانشان قرار می‌دهد. این که آنان را در معرض آسیب دیدن از معلم، ناظم و مدیر بگذارند یا تحصیل را نادیده گرفته و به سلامت جسمی و روانی آنها اهمیت دهند.
تنبیه دانش‌آموز در مدرسه کمک‌کننده و آموزنده نیست و باعث به وجود آمدن مسائل و مشکلات بسیاری در سرنوشت فردی و اجتماعی کودک می‌شود. حذف چنین روشی از آموزش و پرورش می‌تواند کمک زیادی به سلامت روان کودکان و رشد تحصیلی آنها بکند.
بهترین روش تربیت فرزند چیه؟
با دکتر روانشناس مشورت کن.
روش های صحیح تربیت کودک بدون کتک زدن
همیشه راه‌های بهتری نسبت به تنبیه بدنی کودکان وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم. هنگامی که می‌توان با روش‌های جایگزین بدون آسیب، کودک را متوجه کار اشتباه خود کرد، چرا راه پرمخاطره و دشوار را انتخاب کنیم؟ از آن‌جایی که تنبیه بدنی آسیب‌های دائمی و بلند مدتی برای کودکان به جای می‌گذارد، بهتر است به جای آن از راه‌های زیر استفاده کنیم.
| انواع تنبیه بدنی | عوارض تنبیه بدنی |
|---|---|
| سیلی‌زدن | پرخاشگری کودکان |
| ضربه‌زدن به باسن | رفتارهای ضداجتماعی |
| تنبیه بدنی با کمربند | تقویت رفتار ناپسندی که والدین می‌خواستند از بین برود |
| قاشق داغ کردن بر پشت دست | روابط اجتماعی ضعیف |
| تنبیه بدنی با چوب | گرفتن حس امنیت از کودکان |
۱. تنها گذاشتن کودک
تنبیه بدنی یک پیام گیج کننده به فرزند شما می‌دهد. این پیام که چطور اشکالی ندارد پدر و مادرم من را کتک بزنند اما من به خاطر کتک زدن خواهر یا برادرم باید کتک بخورم؟ ایجاد این تقانض برای کودک کاملا منطقی است. بهتر است به جای این روش از روش تنها گذاشتن کودک استفاده کنید.
روش تنها گذاشتن کودک به این شکل است که بعد از انجام یک رفتار ناپسند که بارها به انجام آن تاکید کردید، کودک را برای مدت زمان کوتاه در اتاقش با در باز قرار می‌دهید. البته اینکار برای مسائل مهم انجام می‌شود و زمان‌بندی آن برای هر سنی متفاوت است. مثلا کودک یک ساله را نباید ۱۵ دقیقه در اتاق تنها گذاشت! بهتر است حدود ۲ تا ۵ دقیقه باشد تا به عواقب کارش فکر کند.
اگر این روش به درستی انجام گیرد، کودک دیگر رفتار اشتباه را تکرار نخواهد کرد. توجه داشته باشید که تایم اوت یا تنها گذاشتن کودک هنگامی معنی پیدا می‌کند که در حالت عادی پدر و مادر به اندازه‌ی کافی با او وقت بگذرانند. به صورتی‌که هنگام تنها گذاشه شدن در اثر انجام کار اشتباه، کودک متوجه کار اشتباه خود شود و فرصت داشته‌باشد که فکر کند و تصمیم بهتری برای دفعه‌ی بعد بگیرد.
همین الان بهترین روش برای ارتباط صحیح با فرزند را پیدا کن.
۲. گرفتن امکانات رفاهی از کودک
هدف از این روش تنبیهی این است که به فرزند خود آموزش دهید تصمیم بهتر و درست‌تری بگیرد. هنگامی که زمان تماشای تلوزیون آنها را به خاطر انجام یک کار اشتباه کم کنید، به آنها یاد می‌دهید که در صورت گرفتن یک تصمیم غلط، ممکن است تفریحات‌شان را از دست بدهند.
۳. نادیده گرفتن اشتباهات رفتاری کوچک
در صورتی که فرزند شما مرتکب یک اشتباه رفتاری کوچک می‌شود، سعی کنید آن را نادیده بگیرید. گاهی اوقات بسیاری از کارهای ناهنجاری که کودکان انجام می‌دهند، به خاطر جلب توجه است. در صورتی که شما این مورد را نادیده بگیرید، به آن ها می‌فهمانید که راه اشتباهی را برای جلب توجه انتخاب کرده‌اند. با این کار، کودک رفتار ناپسند خود را کنار می‌گذارد. فقط سعی کنید که صبور باشید.
۴. صحبت کردن با کودک
شاید فرزند شما خیلی کوچک باشد اما اگر کودک می‌تواند حرف‌های شما را دنبال کند و با شما مکالمه برقرار کند، یکی از بهترین روش‌های تصحیح رفتار صحبت کردن منطقی با او است. این که راجع به یک خطای انجام شده توسط فرزندتان با او صحبت کنید، ممکن است برای شما دشوار باشد. اما مطمئن باشید تأثیر بسیار خوبی روی فرزندتان خواهد گذاشت.
۴.۸ (۹۵۶ نظر)۴.۷ (۷۴۲ نظر)۴.۹ (۵۸۸ نظر)۴.۹ (۵۷۰ نظر)۴.۹ (۴۴۴ نظر)۴.۹ (۳۷۶ نظر)۵. تشویق کردن کودک
همیشه که نباید به دنبال تنبیه باشیم. هنگامی که فرزندتان کار درستی انجام می‌دهد، او را با دادن هدیه‌های کوچک و یا برداشتن محدودیت‌ها خوشحال کنید. هنگامی که کودک ببیند که با انجام کار درست چه برخورد دلگرم کننده‌ای با او می‌شود، سعی می‌کند بهتر عمل کند. درصورتی‌که در نتیجه‌ی انجام کارهای بد تشویق نشود و حتی تشر به او زده شود، تمایلی به انجام کار خطا نخواهد داشت.
با استفاده از روش‌های تربیتی صحیح مثل صحبت‌کردن منطقی با کودک، گرفتن امکانات و تشویق کردن کودک برای رفتارهای صحیح و نادیده گرفتن رفتارهای غلط کوچک، می‌توانید بدون وارد کردن کمترین آسیب، به بهترین نحو فرزند خود را تربیت کنید.
عوارض خطرناک تنبیه بدنی کودک
تنبیه بدنی کودک نه تنها باعث بهبود رفتار او نمی‌شود، بلکه مشکلات احساسی، تحصیلی و رفتاری بسیاری را ایجاد می‌کند. کتک زدن کودکان به آنان رفتار صحیح را نمی‌آموزد. کودک ممکن است در حضور تنبیه‌کننده آن کار را انجام دهد اما در زمان‌های دیگر کار اشتباه را مجددا تکرار می‌کند. علاوه‌بر این آنها یاد می‌گیرند که خشونت‌های فیزیکی در مواقعی که رفتاری نامناسب یا برخلاف میل آنها صورت گیرد، مجاز است.
تحقیقات نشان می‌دهد که تنبیه بدنی رابطه‌ی والد و فرزند را تضعیف می‌کند و نوعی سوءاستفاده از کودک است. همچنین کودکان برای یاد گرفتن نیازی به درد کشیدن ندارند.
به‌طور کلی، عوارض خطرناکی که تنبیه بدنی کودک به ارمغان می‌آورد عبارت‌اند از:
- پرخاشگری کودکان
- رفتارهای ضداجتماعی
- زورگویی مداوم کودک
- تقویت رفتار ناپسندی که والدین می‌خواستند از بین برود
- روابط اجتماعی ضعیف
- گرفتن حس امنیت از کودکان
- تأثیرات منفی روی رشد مغز کودک
- ایجاد لکنت زبان در کودک
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
تنبیه بدنی، کتک‌زدن و تنبیه کلامی، نه تنها تأثیر مثبتی در اصلاح رفتار کودک ندارد، بلکه آن رفتار بد را در کودک تثبیت می‌کند. وقتی کودک در اثر انجام کار اشتباهی برخورد بدی از والدینش می‌گیرد، یاد نمی‌گیرد که چرا آن رفتار بد است و چه کار درستی را باید به جای آن انجام دهد.
تربیت فرزند کار سختی است و بدون آموزش صحیح انجام نمی‌گیرد. مشورت با روانشناس، شرکت در دوره‌های فرزندپروری، مطالعه کتاب‌های خوب در این حوزه و تلاش و تمرین با صبر کافی، از جمله کارهای ضروری برای تربیت درست فرزند است.
با یک جستجوی ساده در وب‌سایت دکترتو می‌توانید لیستی از بهترین روانشناسان و روان‌پزشکان کشور را ببیند و با استفاده از سامانه نوبت‌دهی آنلاین به‌راحتی از دکتر روانشناس نوبت بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!