فهرست مطالب
- ماموگرافی چیست؟
- انواع ماموگرافی
- تکنولوژی‌های مدرن ماموگرافی
- چه کسانی باید ماموگرام غربالگری انجام دهند؟
- چگونه برای انجام ماموگرافی آماده شویم؟
- دستگاه ماموگرام، چگونه از سینه عکس می‌گیرد؟
- نحوه انجام ماموگرافی
- چرا باید ماموگرافی را انجام داد؟
- خطرات و عوارض ماموگرافی
- تفسیر نتایج ماموگرافی
- فرق ماموگرافی و سونوگرافی
- آیا با وجود ایمپلنت سینه می‌توان ماموگرافی انجام داد؟
- سخن آخر دکترتو
ماموگرافی یک عکس رادیوگرافی از سینه است که به‌عنوان یک ابزار غربالگری برای تشخیص سرطان سینه استفاده می‌شود. ماموگرافی به همراه معاینات بالینی منظم و معاینات ماهانه سینه توسط خود فرد، یک عنصر کلیدی در تشخیص زودهنگام سرطان سینه محسوب می‌شود.
انجام ماموگرام سالانه پس از ۴۰ سالگی ضروری است. طبق اظهارات مؤسسه ملی سرطان، سرطان سینه بعد از سرطان پوست دومین سرطان شایع در میان زنان است. ازاین‌رو تشخیص زودهنگام آن به کمک ماموگرافی می‌تواند نقش‌برجسته‌ای در سلامت زنان داشته باشد.
در این مطلب از دکترتو، به بررسی نحوه‌ی انجام ماموگرافی، مزایا، خطرات و نحوه آمادگی برای این تست می‌پردازیم. در انتها به سؤالات متداول شما عزیزان در این مورد می‌پردازیم.
ماموگرافی چیست؟
از ماموگرافی برای مشاهده بافت پستان استفاده می‌شود. در این روش تصویربرداری پزشکی تخصصی از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می‌شود. آزمایش ماموگرافی که ماموگرام هم نامیده می‌شود، به ردیابی و تشخیص زودهنگام بیماری‌های سینه در زنان کمک می‌کند.
ماموگرافی در تشخیص سرطان پستان نقش اساسی ایفا می‌کند. همچنین می‌توان ازاین‌روش برای بررسی و تشخیص بیماری‌های مرتبط با سینه در زنانی که علائمی مانند غده، درد، فرورفتگی روی پستان یا ترشح نوک سینه را تجربه می‌کنند استفاده کرد.
واحد ماموگرام یک جعبه مستطیل شکل است که لوله تولیدکننده اشعه ایکس درون آن قرار می‌گیرد. این دستگاه به‌صورت اختصاصی برای معاینه سینه به‌وسیله اشعه ایکس استفاده قرار می‌شود و دارای تجهیزات خاصی است که این امکان را فراهم می‌کند تا فقط سینه در معرض اشعه ایکس قرار گیرد.
دستگاهی متصل به این واحد است که سینه را نگه‌داشته و فشرده می‌کند و آن را در موقعیت مناسب قرار می‌دهد تا واحد بتواند تصاویر مختلف را در زوایای متفاوت ثبت کرد.
بیشتر بخوانید:
علایم سرطان سینه چیست و درمان سرطان سینه به چه شکل است؟
خدمات زیبایی زنان
از کلینیک های معتبر با هزینه مناسب
با بهترین کیفیت از پزشکان برتر
انواع ماموگرافی
ماموگرافی در کل به دو دسته ماموگرافی غربالگری و ماموگرافی تشخیصی تقسیم می‌شود.
- ماموگرافی غربالگری: این نوع ماموگرام به‌عنوان یک آزمایش روتین برای بررسی سرطان یا سایر تغییرات سینه‌ها انجام می‌شود.
- ماموگرافی تشخیصی: اگر توده یا سایر علائم سرطان سینه را دارید، متخصص زنان ماموگرافی تشخیصی را تجویز می‌کند. همچنین اگر ایمپلنت یا پروتز سینه داشته باشید به ماموگرام تشخیصی نیاز خواهید داشت.
ماموگرام تشخیصی به طور گسترده‌تری از ماموگرام غربالگری انجام می‌شود. در این روش معمولاً از دوز اشعه‌ی ایکس بالاتری استفاده می‌شود تا بتوان سینه را از چندین موقعیت گوناگون مشاهده کرد. متخصص رادیولوژی همچنین ممکن است برخی از نواحی خاص را بزرگ‌تر نشان دهد.
ماموگرافی تشخیصی برای بررسی بیماران دارای علائم بالینی غیرطبیعی مانند توده سینه یا ترشح از نوک سینه استفاده می‌شود. ممکن است ماموگرافی تشخیصی پس از غربالگری ماموگرافی با نتایج غیرعادی انجام شود تا ناحیه غیرطبیعی در غربالگری اولیه، به‌صورت دقیق‌تر بررسی شود.
بیشتر بخوانید:
توده سینه چیست و در مواجهه با توده سینه چه کنیم؟
می‌خوای نتیجه ماموگرافی رو بدونی؟
همین حالا مشاوره بگیر
تکنولوژی‌های مدرن ماموگرافی
اخیراً پیشرفتهای چشمگیری در زمینه ماموگرافی انجام شده است که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
۱. ماموگرافی دیجیتال
در صورت دردسترس‌بودن از ماموگرام های دیجیتال استفاده می‌شود. این نوع ماموگرافی خصوصاً برای افراد زیر ۵۰ سال که سینه‌های حجیم‌تری نسبت به افراد مسن دارند، مناسب است.
ماموگرافی دیجیتال، اشعه ایکس را به تصویر الکترونیکی از سینه تبدیل می‌کند که روی کامپیوتر ذخیره می‌شود. تصاویر را می‌توانید بلافاصله مشاهده کنید.
علاوه بر این از ماموگرام دیجیتال برای مشاهده نقاطی استفاده می‌شود که در ماموگرام معمولی چندان قابل‌مشاهده نیستند.
۲. سیستم تشخیص به کمک کامپیوتر (CAD)
در تصاویر ماموگرام دیجیتالی، نواحی دارای چگالی، توده و کلسیفیکاسیون بررسی می‌شود که ممکن است نشان‌دهنده‌ی وجود سرطان باشند. سیستم CAD این نواحی را روی تصویر هایلایت می‌کند و به متخصص رادیولوژی هشدار می‌دهد که آنها را به‌دقت ارزیابی کند.
۳. توموسنتز سینه یا ماموگرافی سه بعدی
ماموگرام سه بعدی که به آن توموسنتز دیجیتال سینه (DBT) هم گفته می‌شود، نوع پیشرفتهای از تصویربرداری سینه است که در آن چندین تصویر از زوایای مختلف از سینه ثبت می‌شوند و به مجموعه‌ای از تصاویر سه بعدی تبدیل می‌شوند. از این نظر، تصویربرداری سه بعدی از سینه مشابه تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری (CT) است که عکس‌ها از “تکه‌های” نازک در کنار هم قرار می‌گیرند تا تصویری سه بعدی از سینه به دست آید.
دوز تابش در برخی ماموگرام‌های سه بعدی کمی بیشتر از دوز استفاده شده در ماموگرام معمولی است. اما جزو تابش‌های ایمن مورد تأیید FDA محسوب می‌شود. البته برخی از سیستم‌ها دارای دوزهای بسیار مشابه ماموگرام معمولی هستند.
مطالعات جدید نشان داده‌اند که ماموگرافی سه بعدی منجر به بهبود نرخ تشخیص سرطان می‌شود.
ماموگرافی سه بعدی با استفاده از واحدهای ماموگرافی دیجیتال انجام می‌شود، اما همه دستگاه‌های دیجیتال مجهز به سیستم ماموگرافی سه بعدی نیستند.
ماموگرافی سه بعدی معمولاً در موارد زیر مورداستفاده قرار می‌گیرد:
- تشخیص زودهنگام سرطان‌های کوچک سینه که ممکن است در یک ماموگرام عادی تشخیص داده نشوند.
- کاهش تعداد بیوپسی‌های غیرضروری یا آزمایش‌های اضافی.
- در تشخیص تومورهای متعدد سینه.
- ثبت تصاویر واضح‌تر از ناهنجاری‌های موجود در بافت متراکم سینه.
- دقت بیشتر در تعیین اندازه، فرم و محل ناهنجاری سینه.
چه کسانی باید ماموگرام غربالگری انجام دهند؟
طبق دستورالعمل‌های شبکه جامع ملی سرطان آمریکا، زنان بالای ۴۰ سال باید هرسال ماموگرافی انجام دهند. تحقیقات متعددی اثبات کرده است که ماموگرافی سالانه منجر به تشخیص زودهنگام سرطان سینه و در نتیجه اقدامات درمانی سریع‌تر و مؤثرتر و محافظت بهتر از سینه می‌شود.
اگر درگذشته سابقه سرطان سینه داشته‌اید یا به دلیل سابقه خانوادگی سرطان سینه یا تخمدان در معرض خطر بیشتری هستید، ممکن است لازم باشد قبل از ۴۰ سالگی شروع به انجام ماموگرافی کنید. البته تشخیص این موضوع بر عهده متخصص زنان است. اگر در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان سینه هستید، ممکن است علاوه بر ماموگرام سالانه، نیاز به انجام MRI سینه هم داشته باشد.
چگونه برای انجام ماموگرافی آماده شویم؟
قبل از انجام ماموگرام علائم یا مشکلات سینه، جراحی‌های قبلی، استفاده از داروهای هورمونی، وجود سابقه خانوادگی و یا شخصی سرطان سینه و احتمال بارداری را به اطلاع متخصص زنان برسانید.
در صورت امکان، کپی ماموگرافی‌های پیشین خود را همراه داشته باشید و در روز معاینه در اختیار متخصص رادیولوژی قرار دهید.
جواهرات خود را در خانه بگذارید و لباس‌های گشاد و راحت بپوشید. ممکن است از شما خواسته شود که در هنگام ماموگرافی یک روپوش بلند بپوشید.
از دئودورانت، پودر تالکوم یا لوسیون در زیر بازوها یا روی سینه خود استفاده نکنید، زیرا ممکن است در ماموگرام به‌صورت لکه‌های کلسیم ظاهر شوند و در تشخیص صحیح اختلال ایجاد کنند.
اگر در دوره پریود سینه‌هایتان حساس می‌شوند، ماموگرافی را برای هفته قبل از پریود برنامه‌ریزی نکنید. بهترین زمان برای ماموگرام یک هفته پس از پریود است. در صورت وجود هرگونه احتمال بارداری، همیشه دکتر زنان یا تکنسین ماموگرافی خود را مطلع کنید.
از مرکز رادیولوژی در مورد زمان آماده‌شدن نتایج بپرسید؛ اگر از پزشک یا مرکز ماموگرافی خبری دریافت نکردید، نتایج را طبیعی فرض نکنید و حتماً پیگیری‌های لازم را انجام دهید.
برای ماموگرافی سالانه، در صورت امکان سعی کنید به یک مرکز مراجعه کنید. این کار باعث می‌شود مقایسه نتایج آسان‌تر باشد. اگر برای اولین‌بار به یک مرکز جدید مراجعه کرده‌اید و قبلاً ماموگرافی انجام داده‌اید، سعی کنید تصاویر قدیمی را همراه خود بیاورید.
دستگاه ماموگرام، چگونه از سینه عکس می‌گیرد؟
وقتی اشعه ایکس به قسمتی از بدن تابیده می‌شود، به مقادیر مختلف توسط بافت‌های مختلف جذب می‌شود. استخوان متراکم میزان زیادی از اشعه‌ها را جذب می‌کند در حالی که از بافت‌های نرمی مانند ماهیچه، چربی اشعه ایکس کمتری را جذب می‌کنند. در نتیجه، در تصویربرداری اشعه ایکس استخوان‌ها با رنگ روشن‌تر و بافت نرم با سایه‌های خاکستری و هوا با رنگ سیاه دیده می‌شود.
اکثر تصاویر اشعه ایکس در قالب فایل‌های دیجیتالی می‌باشند که به‌صورت الکترونیکی ذخیره می‌شوند. برای تشخیص و مدیریت بیماری، این تصاویر ذخیره شده به راحتی در دسترس هستند.
در سیستم مجهز به فیلم عکس و ماموگرام دیجیتال، یک لوله اشعه ایکس ثابت، تصویری را از پهلو و تصویری را از بالای سینه‌ی فشرده شده می‌گیرد. در ماموگرافی سه بعدی لوله اشعه ایکس به‌صورت کمانی بر روی سینه حرکت کرده و چندین تصویر را از زوایای مختلف می‌گیرد.
نحوه انجام ماموگرافی
ماموگرافی به‌صورت سرپایی انجام می‌شود. پس از در آوردن گردنبند و لباس‌ها از کمر بالا، تکنسین یک روپوش به شما می‌دهد که از جلو بسته می‌شود. بسته به امکانات مرکز تصویربرداری ممکن است نیاز باشد هنگام گرفتن عکس‌ها بایستید یا بنشینید.
هر سینه روی یک صفحه اشعه ایکس صاف و مسطح قرار می‌گیرد. یک کمپرسور، سینه را به سمت پایین فشار می‌دهد تا بافت را صاف کند. این امر باعث می‌شود تصویر واضح‌تری از سینه گرفته شود. ممکن است مجبور شوید برای هر عکسی نفستان را حبس کنید تا از تار شدن عکس پیشگیری شود. همچنین ممکن است کمی احساس فشار و ناراحتی داشته باشید، اما این حالت معمولاً بسیار کوتاه است.
فشرده‌سازی سینه به دلایل زیر انجام می‌شود:
- ضخامت سینه را یکنواخت می‌کند تا تمام بافت سینه قابل‌مشاهده باشد.
- بافت را به‌گونه‌ای پخش می‌کند که احتمال پنهان شدن ناهنجاری‌های کوچک توسط بافت سینه به حداقل برسد.
- از دوز کمتری از اشعه ایکس استفاده می‌شود، زیرا ضخامت کمتری از بافت سینه در حال تصویربرداری است.
- سینه را ثابت نگه می‌دارد تا تاری تصویر ناشی از حرکت را به حداقل برساند.
- پراکندگی اشعه ایکس را کاهش می‌دهد تا وضوح تصاویر بیشتر شود.
گاهی در حین تصویربرداری از شما خواسته می‌شود تا موقعیتتان را تغییر دهید. تصویربرداری معمولی شامل یک تصویر از بالابه‌پایین و تصویری از نمای جانبی و به‌صورت زاویه‌دار است. این کار برای سینه دیگر هم تکرار می‌شود. در حین غربالگری ماموگرافی سه بعدی، تصاویر دوبعدی هم از تصاویر سنتز شده سه بعدی، گرفته می‌شوند. این فرایند معمولاً حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
چرا باید ماموگرافی را انجام داد؟
- ماموگرافی غربالگری خطر مرگ ناشی از سرطان سینه را کاهش می‌دهد. این روش برای تشخیص انواع سرطان سینه، از جمله سرطان تهاجمی مجاری و سرطان لوبولار مفید است.
- این غربالگری، توانایی پزشک در تشخیص تومورهای کوچک را بالا می‌برد. هنگامی که غدد سرطانی کوچک هستند گزینه‌های درمانی بیشتری وجود دارد.
- استفاده از غربالگری ماموگرافی امکان تشخیص رشد بافت‌های غیرطبیعی کوچک در مجاری شیری سینه که به آن کارسینوم مجرایی درجا (DCIS) گفته می‌شود را افزایش می‌دهد.
- پس از ماموگرافی انجام شده توسط اشعه ایکس، هیچ اشعه‌ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
- اشعه ایکس معمولاً هیچ عارضه جانبی در محدوده تشخیص ایجاد نمی‌کند.
خطرات و عوارض ماموگرافی
- اکثر بیماران در ذهن خود با این سؤال کلنجار می‌روند که آیا ماموگرافی باعث سرطان می‌شود؟ بله، در روش‌های تصویربرداری با اشعه ایکس همیشه یک احتمال جزئی برای ابتلا به سرطان به دلیل تابش بیش از حد اشعه وجود دارد. بااین‌حال، مزایای تشخیص دقیق این روش بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن است.
- ماموگرافی مثبت کاذب: ۵ تا ۱۵ درصد از ماموگرام‌های غربالگری انجام شده، برای تشخیص صحیح نیاز به آزمایش‌های بیشتری مانند ماموگرام مجدد یا سونوگرافی دارند. اکثر این آزمایش‌ها معمولاً نتایج صحیحی را ارائه می‌دهند. در صورت مشاهده موارد غیرطبیعی، ممکن است ماموگرافی مجدد یا بیوپسی انجام شود. اکثر بیوپسی‌ها نتایج ماموگرافی، اولیه را تأیید می‌کنند. تخمین زده می‌شود که در زنان بین ۴۰ تا ۴۹ سال که ماموگرام سالانه انجام می‌دهند، حدود ۳۰ درصد مثبت کاذب وجود داشته باشد و در دوره ۱۰ ساله در حدود ۷ تا ۸ درصد موارد، نیاز به بیوپسی سینه وجود خواهد داشت.
تفسیر نتایج ماموگرافی
با نحوه خواندن ماموگرافی آشنا هستید؟ بعد از انجام ماموگرافی یک متخصص رادیولوژی تصاویر را تجزیه و تحلیل می‌کند و یک گزارش امضا شده را به پزشک ارسال می‌کند تا از این طریق، نتایج با شما در میان گذاشته شود.
نتایج حاصل از ماموگرافی و تصاویر بعدی می‌تواند به یافتن کلسیفیکاسیون یا رسوبات کلسیم در سینه کمک کنند. این آزمایش همچنین می‌تواند به تشخیص کیست کمک کند (که ممکن است در دوران پریود در برخی خانم‌ها به طور معمول ایجاد شوند و از بین بروند). همچنین اغلب توده‌ی سرطانی یا غیر سرطانی سینه در ماموگرام مشخص می‌شود.
بسیار مهم است که بدانیم همه سرطان‌های سینه در ماموگرافی قابل‌مشاهده نیستند. تفسیر ماموگرافی، ممکن است دشوار باشد، زیرا شکل طبیعی سینه در هر زن متفاوت است. همچنین در صورت وجود پودر یا محلول بر روی سینه‌ها و یا انجام جراحی سینه درگذشته، ممکن است تصویر ثبت شده دچار خطا باشد. ازآنجاکه مشاهده برخی از سرطان‌های سینه دشوار است، ممکن است متخصص رادیولوژی بخواهد تصویر را با تصاویر ثبت شده در معاینات قبلی مقایسه کند.
افزایش تراکم سینه به دلایل متعددی توجه بسیاری از متخصصان را جلب کرده است، از جمله:
- افزایش تراکم سینه، مشاهده سرطان در ماموگرافی را دشوار می‌کند.
- افزایش تراکم سینه ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.
رادیولوژیستی که ماموگرام شما را می‌خواند، تراکم سینه را تعیین کرده و آن را به پزشک گزارش می‌دهد.
سامانه نوبت اینترنتی دکترتو، با ارائه لیستی از بهترین دکتر سونوگرافی و رادیولوژی و سونوگرافی درخدمت شماست.
دکتر سونوگرافی شیراز
دکتر سونوگرافی تهران
دکتر سونوگرافی اصفهان
دکتر سونوگرافی مشهد
برای برآورد هزینه ماموگرافی همین الان از دکتر متخصص مشاوره بگیر
چند نکته در مورد به‌حداقل‌رساندن تابش اشعه
در طول آزمایش‌های انجام شده توسط اشعه ایکس، مراقبت ویژه‌ای صورت می‌گیرد تا از کمترین دوز تابش ممکن برای تولید بهترین تصاویر استفاده شود. سازمان‌های ملی و بین‌المللی حفاظت از رادیولوژی به طور مداوم استانداردهای تکنیکی مورداستفاده توسط متخصصان رادیولوژی را بررسی و به‌روز می‌کنند.
سیستم‌های مدرن تصویربرداری با اشعه ایکس، پرتوهای اشعه ایکس بسیار کنترل شده‌ای را ساطع می‌کنند و مجهز به روش‌های کنترل دوز برای به‌حداقل‌رساندن تشعشعات پراکنده هستند. این امر تضمین می‌کند که قسمت‌هایی از بدن بیمار که تحت تصویربرداری قرار ندارد، در معرض حداقل اشعه ممکن قرار می‌گیرند.
فرق ماموگرافی و سونوگرافی
سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند، در حالی که در ماموگرافی از اشعه ایکس و اشعه امواج الکترومغناطیسی برای ثبت تصویر استفاده می‌گردد.
به‌طورکلی، تصاویر سونوگرافی نمی‌توانند رسوبات کلسیمی ریز در بافت سینه را ثبت کنند. این رسوبات کوچک کلسیمی اغلب می‌توانند یکی از اولین علائم سرطان سینه باشند. اما در تصاویر ماموگرام می‌توان این رسوبات ریز کلسیمی را تشخیص داد.
دلایل تجویز سونوگرافی خیلی بیشتر از ماموگرافی است. از سونوگرافی سینه تنها برای تشخیص سرطان و توده استفاده نمی‌شود، بلکه کاربردهای فراتری دارد. در برخی موارد پزشک با کمک سونوگرافی بیوپسی سینه را انجام می‌دهد. در این روش پزشک نمونه‌ای از بافت سینه را برمی‌دارد و آن را برای تشخیص سرطان آزمایش می‌کند. در بیوپسی سینه پزشک از تصویربرداری سونوگرافی برای هدایت سوزن به ناحیه مناسب سینه استفاده می‌کند.
آیا با وجود ایمپلنت سینه می‌توان ماموگرافی انجام داد؟
وجود پروتز سینه می‌توانند مانع خوانش دقیق ماموگرافی شوند، زیرا ایمپلنت‌های سیلیکونی و نمکی در اشعه ایکس شفاف ظاهر نشده و به‌خصوص اگر ایمپلنت در جلوی قفسه سینه قرار گرفته باشد، ممکن است نمای شفاف بافت‌های اطراف خود را مسدود کند.
تکنسین‌ها و رادیولوژیست‌های باتجربه می‌دانند که چگونه سینه‌ها را با دقت فشرده کنند تا بدون پارگی ایمپلنت، دید مناسبی از داخل قفسه سینه ایجاد شود.
اگر باردارید یا شیرده هستید، حتماً قبل از ماموگرافی متخصص رادیولوژی را در جریان قرار دهید. به‌طورکلی، در این شرایط نمی‌توانید ماموگرام غربالگری را انجام دهید اما در صورت لزوم، پزشک می‌تواند از روش‌های دیگر غربالگری همچون سونوگرافی استفاده کند.
سخن آخر دکترتو
ماموگرافی تأثیر بسزایی در پیشگیری از سرطان و پیشرفت آن دارد. همه‌ی زنان بالای ۴۰ سال باید حداقل سالی یکبار ماموگرام انجام دهند. پزشک متخصص آنکولوژی و متخصص زنان در صورت مشاهده علائم سرطان سینه، ماموگرافی یا سونوگرافی سینه را تجویز می‌کند. در سایت دکترتو می‌توانید بهترین دکتر سونوگرافی تهران و شهرستان‌ها را پیدا کرده و سلامتی خود را تضمین کنید.