رایج ترین مشکلات خواب نوزاد و کودک و روش های درمان آن

خواب نوزاد و کودک باید باکیفیت باشد زیرا خواب باکيفيت يکي از مهم‌ترين پايه‌های رشد مغزی و رفتاری کودک است. الگوی خواب کودکان با بزرگسالان فرق دارد. نوزادان در بازه‌های کوتاه و پراکنده می‌خوابند و بسياری از آنها حتی در ميان سروصدا هم بيدار نمی‌شوند. در اين مقاله از مجله دکترتو ابتدا تصويری روشن از مقدار خواب مورد نياز در سنين مختلف می‌دهيم و جدول خواب کودک و نوزاد را در اختيار شما می‌گذاريم. سپس اصول تنظيم خواب را قدم به قدم مرور می‌کنيم؛ از روتين ثابت شبانه، محيط خنک و تاريک و حذف صفحه نمايش‌ها گرفته تا جايگاه واقعی صدای یکنواخت و اينکه چرا دارو يا شربت خواب‌آور راه حل نيست.

خواب نوزاد سالم باید چگونه باشد؟

نوزاد سالم باید به اندازه کافی در طول روز بخوابد و هر چند ساعت برای تغذیه بیدار شود. چرخه خواب او ترکیبی از خواب فعال یا همان مرحله‌ای شبیه REM و خواب سبک‌تر است و در فاز فعال، تکان‌های ریز، صداهای کوتاه و نفس‌کشیدن نامنظم معمول محسوب می‌شود. هنوز ریتم شبانه‌روزی شکل نگرفته، بنابراین جابجایی روز و شب طبیعی است و به‌تدریج با نور روز و روتین آرام اصلاح می‌شود.

بهترین وضعیت، خواباندن نوزاد به پشت روی سطح سفت و تخت با ملحفه و بدون بالش یا اسباب‌بازی است. اتاق مشترک با والدین با تخت مجزا، دمای معتدل و پرهیز از پوشاندن زیاد، محیط خواب ایمن‌تری می‌سازد. از همان هفته‌های اول می‌توان نشانه‌های خواب‌آلودگی را شناخت تا نوزاد پیش از خستگی بیش‌ازحد به خواب برود. خمیازه، مالیدن چشم‌ها، خیره‌شدن یا بی‌قراری می‌تواند نشان بدهد وقت خواب است. در صورت خس‌خس شدید، توقف تنفس، کبودی یا دشواری واضح در تنفس، ارزیابی پزشکی فوری لازم است.

کودکت خواب کافی نداره و نگرانی؟

برای اطمینان از متخصص نوبت بگیر.

دکتر اطفال خوب

انواع مشکلات خواب کودکان و نوزادان

اختلالات خواب کودکان به‌طور کلی به دو گروه تقسیم می‌شوند: دیس‌سومنیا یعنی مشکل در به‌خواب‌رفتن یا تداوم خواب و پاراسومنیا یعنی رفتارهای ناخواسته هنگام خواب. دیس‌سومنیا شامل بی خوابی رفتاری، تاخیر فاز خواب در نوجوانان، اختلالات تنفسی مثل خروپف و آپنه انسدادی نوزاد و سندرم پاهای بی‌قرار است. پاراسومنیاها شامل راه‌رفتن در خواب، حرف‌زدن در خواب، کابوس و وحشت شبانه، دندان‌قروچه و لرزش‌های اندام هستند. خواب‌آلودگی روزانه، افت تمرکز و تغییرات خلقی عوارض مشترک بسیاری از این مشکلات است.

تمایز بین انواع اختلالات برای درمان درست ضروری است زیرا مداخلات رفتاری برای بی‌خوابی رفتاری بسیار کارآمد است اما آپنه خواب نیاز به ارزیابی تخصصی دارد. روتین منظم، زمان‌بندی ثابت خواب و بیداری، کاهش نور و صفحه‌نمایش پیش از خواب، و توجه به بهداشت خواب اساس مدیریت بیشتر موارد خفیف است. در صورت خرناس بلند، توقف‌های تنفسی، عرق زیاد شبانه، تاخیر رشد یا مشکلات رفتاری پایدار، باید به پزشک مراجعه کرد. در ادامه برخی از شایع‌ترین اختلالت خواب در کودکان را توضیح می‌دهیم.

کابوس شبانه کودکان

کابوس‌ها می‌توانند برای کودک بسیار ترسناک باشند. زیرا برای آن‌ها در این سنین تشخیص واقعیت بسیار دشوار است. معمولاً کودکان با دیدن کابوس از خواب بیدار می‌شوند. در چنین شرایطی باید به فرزند خود اطمینان بدهید که این موضوع واقعیت نداشته و او را دوباره به‌آرامی بخوابانید. بخشی از ترس‌های خواب نیز به‌عنوان وحشت شبانه شناخته می‌شود. برای حدود یک‌سوم کودکان این حالت در اوایل شب ایجاد می‌شود.

ممکن است کودک در وحشت شبانه فریاد بکشد. اما معمولاً از خواب بیدار نمی‌شود یا صبح آن را به‌خاطر نمی‌آورد. در چنین شرایطی باید از سلامت فرزندتان مطمئن شوید. اگر فرزند شما گاه‌به‌گاه وحشت شبانه را تجربه می‌کند، نیازی نیست او را بیدار کنید و جای نگرانی نیست. اما اگر این حالت مکرر اتفاق می‌افتد یا باعث خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود، باید به متخصص اطفال مراجعه کنید.

صحبت و حرکت  کودکان در خواب

حرف‌زدن یا راه‌رفتن در خواب از پاراسومنیاهای شایع کودکان است که اغلب خوش‌خیم و گذرا بوده و با بلوغ مغز کاهش می‌یابد. این اتفاقات معمولاً در خواب عمیق رخ می‌دهند که عوامل محرک آن شامل کم‌خوابی، برنامه نامنظم، استرس، تب و سابقه خانوادگی است. برای حفاظت از کودک در این شرایط ایمنی اولویت دارد؛ درها و پنجره‌ها را قفل کنید، اشیای تیز را دور نگه دارید و برای پله‌ها موانع ایمن بگذارید. وقتی کودک حرکت کرد، او را به‌آرامی و بدون وحشت‌زدگی به تخت برگردانید. تلاش برای بیدارکردن ناگهانی معمولاً لازم نیست و می‌تواند گیجی را بیشتر کند.

به نظر می‌رسد، صحبت‌کردن در طول خواب بیشتر در طول خواب سبک اتفاق میفتد؛ بنابراین رعایت موارد گفته شده برای حل مشکل خواب، می‌تواند این مشکل را تا حدودی برطرف کند. این رفتار برای کودک کاملاً بی‌خطر است. اما ممکن است خواب افراد دیگر خانواده را دچار مشکل کند. گاهی این رفتار با سایر اختلالات خواب مانند کابوس یا راه‌رفتن در خواب همراه است. تحقیقات نشان می‌دهد که از هر ۳ کودک، یک کودک قبل از ۱۳ سالگی، راه‌رفتن در خواب را تجربه می‌کند. بیشتر این اتفاق در سال‌های پیش از نوجوانی اتفاق میفتد.

آپنه خواب کودک و نوزاد

طبیعی است که درست مانند بزرگسالان کودکان نیز گهگاهی خروپف کنند. خروپف در کودکان ممکن است، ناشی از تورم لوزه‌ها یا آدنوئیدها، آلرژی، چاقی، دود سیگار یا عوامل دیگر باشد. اگر کودک بیش از حد خروپف کند یا در تنفس مکث کرده و به دنبال آن نفس‌نفس بزند، احتمالاً دچار آپنه خواب است. کودکان مبتلا به آپنه خواب از اختلال در تنفس رنج می‌برند. این اختلال باعث می‌شود کودک در طول شب چندین بار از خواب بیدار شود.

بیدارشدن اغلب به‌گونه‌ای است که کودک متوجه نمی‌شود. اولین علائمی که می‌تواند نشانه اختلالی در خواب باشد، نشانه‌ای بارز کمبود خواب است. علائمی مثل خواب‌آلودگی در طول روز، مشکل در تمرکز و بیش‌فعالی از علائم کمبود خواب است. خروپف مکرر و آپنه نوزادی تأثیرات منفی روی سلامت او دارد. همچنین باعث اختلال خواب در سایر افراد خانواده می‌شود. در چنین شرایطی باید با دکتر اطفال برای کاهش علائم این عارضه صحبت کنید.

متن انگلیسی:
Sleep cycles consist of active sleep and quiet sleep. During active sleep, the newborn may move, groan, open their eyes, cry out or breathe noisily or irregularly. During quiet sleep, they will lie relatively still and their breathing will be more even.
ترجمه فارسی:
چرخه های خواب از خواب فعال و خواب آرام تشکیل می شود. در خواب فعال، نوزاد ممکن است حرکت کند، ناله کند، چشم هایش را باز کند، صدا بزند یا نفس کشیدنش پر سر و صدا یا نامنظم باشد. در خواب آرام، نوزاد نسبتا بی حرکت می ماند و تنفسش یکنواخت تر است.

به نقل از: betterhealth

سندرم پاهای بیقرار در کودکان

سندرم پاهای بی‌قرار در کودکان با میل سرکوب‌ناپذیر به حرکت‌دادن پاها مشخص می‌شود. برای درمان سندرم پای بی‌قرار باید کیفیت خواب را بالا برد و حرکات کششی قبل از خواب انجام داد. این وضعیت می‌تواند به تاخیر در به‌خواب‌رفتن، بیدارشدن‌های مکرر و خواب ناآرام منجر شود و در روز بعد خود را با خستگی، تحریک‌پذیری یا کاهش تمرکز نشان دهد. در درمان بزرگسالان مکمل‌های آهن موثر است. اما تحقیقات در مورد ایمنی و کارایی مکمل‌های آهن برای کودکان در حال انجام است.

در ادامه برخی از رفتارهای کودکان و نوزادان در خواب را توضیح می‌دهیم و بررسی می‌کنیم که علت آن چیست و چطور درمان می‌شود.

علت دست و پا زدن زیاد نوزاد در خواب

نوزادان بخش زیادی از خواب‌شان را در خواب فعال یا REM می‌گذرانند؛ مرحله‌ای که با تکان‌خوردن دست‌ و پا، اخم‌کردن، صداهای ریز و حتی لرزش‌های کوتاه همراه است و کاملاً طبیعی به‌حساب می‌آید. همچنین رفلکس مورو تا حدود ۴–۶ ماهگی فعال است و می‌تواند با صدا یا تغییر وضعیت، باعث پرش ناگهانی اندام‌ها شود. اگر تنفس منظم است، رنگ پوست طبیعی است و نوزاد خوب می‌خورد و بیدار می‌شود، این حرکت‌ها معمولاً جای نگرانی ندارند.

در نوزادان کوچک، سیستم عصبی و الگوی خواب هنوز بالغ نشده و گذارهای مکرر بین مراحل خواب رخ می‌دهد؛ به همین دلیل تکان‌های بیشتر دیده می‌شود. اما اگر همراه این حرکت‌ها علائمی مثل خس‌خس، وقفه‌های تنفسی طولانی (≥۲۰ ثانیه)، کبودی لب‌ها، یا مشکل در بیدار شدن و تغذیه دیده شد، باید ارزیابی پزشکی انجام شود تا علل نادری مانند آپنه، ریفلاکس شدید یا اختلالات عصبی رد شوند.

علت گریه ناگهانی نوزاد در خواب

گریه‌های مقطعی حین خواب در نوزادان اغلب ناشی از تغییر مرحلهٔ خواب و برانگیختگی‌های گذرا است و معمولاً ظرف چند لحظه فروکش می‌کند. گاهی آشفتگی‌های کنفیوژنال (confusional arousals) در کودکان بزرگ‌تر سبب نشستن، ناله یا گریه در نیمهٔ اول شب می‌شود؛ این‌ها جزء پاراسومنیاها بوده و معمولاً بی‌خطرند و با خواب کافی و برنامهٔ منظم بهتر می‌شوند.

اگر گریه با نشانه‌هایی مانند تب، علائم تنفسی، تغذیهٔ بد، بی‌حالی غیرعادی یا استفراغ‌های تکراری همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کرد تا علل طبی (عفونت‌ها، ریفلاکس علامت‌دار، آپنه و …) بررسی شوند. راهبردهای رفتاری مانند حفظ روال منظم خواب، تاریک و خنک نگه‌داشتن اتاق و اجتناب از بیش‌تحریکی قبل از خواب می‌توانند دفعات بیداری‌های گریه‌دار را کم کنند.

علت ناله نوزاد در خواب

ناله، غرغر و صداهای متنوع در خوابِ نوزادان اغلب طبیعی است. در خواب سبک، نوزاد می‌تواند زمزمه، ناله یا حتی گریهٔ کوتاه داشته باشد و سپس بدون کمک دوباره به خواب برگردد. چون راه‌های هوایی و دستگاه گوارش هنوز نابالغ‌اند، صداهایی مثل خرخر خفیف یا قل‌قل هم شایع است. با این حال اگر ناله‌ها با تنفس دشوار، رنگ‌پریدگی یا کبودی، وقفهٔ تنفسی طولانی یا تغذیهٔ ضعیف همراه شود، باید ارزیابی انجام گردد. پایش علائم خطر و ثبت ویدئو به تشخیص کمک می‌کند.

علت کش و قوس و زور زدن نوزاد در خواب

زور زدن نوزاد در خواب یا بلافاصله قبل از دفع، در بیشتر موارد بخشی از روند طبیعی رشد اوست. در ماه‌های اول، دستگاه عصبی و عضلات کف لگن هنوز هماهنگ نشده‌اند. به همین خاطر ممکن است نوزاد قبل از دفعِ مدفوعِ نرم، چند دقیقه قرمز شود، صدا بدهد، پاها را جمع و باز کند یا حتی کمی گریه کند و بعد راحت دفع کند و آرام بگیرد. این حالت که در پزشکی به آن دیس‌کزیا نوزادی می‌گویند، معمولاً از نظر پزشکی خطری ندارد و با بزرگ‌تر شدن کودک خودبه‌خود برطرف می‌شود.

دلیل دیگرِ کش‌وقوس در خواب، گذارهای طبیعی بین مراحل خواب است. نوزادان خواب فعال زیادی دارند و در این مرحله تکان‌های ریز، ناله‌های کوتاه و حرکات دست و پا کاملاً طبیعی است. آنچه مهم است تشخیصِ نشانه‌های هشدار است. اگر مدفوعِ کودک سفت و گلوله‌ای شد یا موقع دفع به وضوح درد داشت، اگر همراه با زور زدن تب، بی‌حالی، نفخ شدید یا خون در مدفوع دیدید، یا اگر در کنار حرکات بدن علائم تنفسی غیرطبیعی مثل مکث‌های طولانی نفس‌کشیدن، کبودی لب‌ها و سخت نفس‌کشیدن وجود داشت، باید حتماً با پزشک مشورت کنید.

علت ترسیدن نوزاد در خواب چیست؟

ترسیدن نوزاد در خواب بیشتر به دلیل رفلکس مورو است. تغییر وضعیت، صدای بلند یا لمس ناگهانی می‌تواند باعث باز شدن دست‌ها و پرش بدن شود. این رفلکس به‌تدریج تا ۴ تا ۶ ماهگی کمرنگ می‌شود. طبیعی است که این پرش‌ها خواب را کوتاه کنند، اما به‌تنهایی مشکل پزشکی به‌حساب نمی‌آیند.

برای کمتر شدن دفعات، محیط را آرام نگه دارید و نوزاد را با روتین قابل پیش‌بینی به خواب ببرید. استفاده از قنداق ایمن فقط تا قبل از شروع توانایی غلتیدن می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر ترسیدن با قطع تنفس، کبودی، سفتی طولانی اندام‌ها یا حرکات تکراری غیرعادی همراه شد، بهتر است ارزیابی تخصصی انجام شود تا تشنج یا مشکلات دیگر رد شوند.

علت غلت خوردن زیاد کودک در خواب

غلتیدن نشانهٔ رشد حرکتی است و وقتی نوزاد بزرگ‌تر می‌شود، در خواب هم بیشتر جابه‌جا خواهد شد. مهم‌ترین نکته این است که شروع خواب همیشه به پشت باشد و محیط خواب کاملاً ایمن: تشک سفت و تخت، بدون بالش و پتو و عروسک‌های نرم. اگر نوزادِ قادر به غلتیدن در خواب خودش به شکم برگشت، لازم نیست مدام برگردانید؛ فقط محیط را ایمن نگه دارید.

علت دندان قروچه کودک در خواب

ساییدن دندان‌ها در کودکان نسبتاً شایع است و اغلب با رشد کمتر می‌شود. علت دقیق در هر کودک متفاوت است، اما استرس‌های روزانه، نامرتبی دندان‌ها و گاهی مشکلات تنفسی مثل خروپف و آپنهٔ خواب می‌توانند نقش داشته باشند. نشانه‌ها شامل صدای ساییدن دندان، درد فک صبحگاهی و ساییدگی مینای دندان است. اگر همراه دندان‌قروچه خروپف بلند یا تنفس دهانی شبانه هم وجود دارد، کودک و نوزاد باید از نظر آپنهٔ خواب هم بررسی شود.

علت عرق كردن سر و گردن کودک در خواب

معمول‌ترین علت تعریق شبانه، کودک در خواب گرمای بیش از حد است. اتاق داغ، لباس زیاد یا پتوی سنگین. تب و بیماری‌های ویروسی هم باعث عرق کردن می‌شوند. در بعضی کودکان، تعریق شبانه با آپنهٔ خواب همراه است، مخصوصاً اگر خروپف، دهان‌باز خوابیدن، بی‌قراری شبانه یا خواب‌آلودگی یا بی‌قراری روزانه هم دیده شود.

برای رفع این مشکل باید دمای اتاق را متعادل کنید و لباس کودک را سبک کنید. برای شیرخواران از کیسه‌خواب به‌جای پتو استفاده کنید تا هم ایمنی بیشتر شود و هم گرما کمتر. اگر تعریق با خروپف پایدار، مکث‌های تنفسی یا مشکلات رفتاری روزانه همراه است، موضوع را با پزشک کودکان در میان بگذارید.

علت از خواب پریدن کودک با گریه

اگر کودک در نیمهٔ اول شب با گریه، گیجی و بی‌قراری شدید بیدار می‌شود و صبح چیزی به یاد نمی‌آورد، احتمالاً دچار ترس شبانه یا آشفتگی کنفیوژنال شده است. این حالت‌ها بخشی از پاراسومنیاهای کودکی‌اند و معمولاً با بزرگ‌تر شدن کمتر می‌شوند. هدف درمان این شرایط، آرام‌کردن، ایمن نگه‌داشتن محیط و کافی‌بودن خواب است.

اگر بیدار شدن همراه با یادآوری یک خواب تکرارشونده و بیشتر در نیمهٔ دوم شب است، احتمال کابوس بیشتر است. در هر دو حالت، کم‌خوابی، تب، استرس یا آپنهٔ خواب می‌توانند محرک باشند. با منظم‌کردن برنامهٔ خواب، کم‌کردن صفحه‌نمایش قبل از خواب و آرام‌سازی قبل از خاموشی، دفعات کمتر می‌شود. اگر موارد خیلی مکرر یا شدید بودريا، موضوع را با پزشک مطرح کنید.

علت خون دماغ شدن کودک در خواب

خون‌دماغ شبانه در کودکان بیشتر به‌خاطر خشکی و تحریک مخاط بینی است؛ هوای خشک اتاق، دست‌کاری بینی یا آلرژی‌ها شایع‌ترین دلایل خون دماغ شدن کودک هستند. در اغلب موارد با فشار مستقیم روی بخش نرم بینی به‌مدت ۱۰ دقیقه و مرطوب‌سازی هوا کنترل می‌شود. برای پیشگیری از خوم دماغ کودک در خواب، داخل بینی را با پمادهای سادهٔ بی‌بو کمی چرب کنید و رطوبت اتاق را بهبود دهید. اگر خون‌دماغ‌ها مکرر یا شدید باشند، با کبودی آسان یا خونریزی از جاهای دیگر همراه شوند، یا کودک داروی رقیق‌کننده مصرف کند، حتماً با پزشک مشورت کنید.

علت لرزش بدن کودک در خواب

علت پرش بدن کودک در خواب ممکن است میوکلونوس (پرش‌های کوتاه و ریتمیک دست و پا که فقط در خواب رخ می‌دهند و با بیدار کردن قطع می‌شوند) خوش‌خیم باشد. این شرایط در کودک معمولا بی‌خطر است و با رشد کمتر می‌شود. البته نباید آن را با تشنج اشتباه گرفت. تشنج معمولاً با بیدار کردن قطع نمی‌شود و نشانه‌های دیگری هم دارد. تب و سرما، خستگی زیاد، برنامه نامنظم خواب یا استرس هم می توانند لرزش ها را بیشتر کنند. اگر کودک بزرگ تر شب ها پاهایش گزگز دارد یا مدام تکان می دهد، کمبود آهن هم باید بررسی شود.

علت مدفوع کردن کودک در خواب

برای شیرخواران، دفع مدفوع شبانه کاملاً طبیعی است و با بزرگ‌تر شدن رفع می‌شود. اما در کودکانِ در حال ازپوشک‌گیری یا بزرگ‌تر، مدفوع در خواب گاهی نشانهٔ انکوپرزیس ناشی از یبوست مزمن است؛ یعنی مدفوع سفت در روده مانده و مدفوع شل از کنار آن نشت می‌کند. در این شرایط هدف اصلی درمان یبوست است.

مصرف مایعات و فیبر کافی، عادت‌دهی منظم به توالت بعد از غذا و در صورت نیاز مصرف ملین با نظر پزشک می‌تواند به این شرایط کمک کند. اگر خون یا مخاط در مدفوع دیدید، کودک وزن نمی‌گیرد، یا درد شکمی و تب طولانی دارد، باید بررسی‌های بیشتری انجام شود.

خواب زیاد نوزاد خطرناک است؟

نوزاد به طور معمول به خواب زیادی نیاز دارد. اما گاهی خواب زیاد نوزاد می‌تواند باعث نگرانی شود. اگر نوزاد بیش از ۱۷ ساعت در روز می‌خوابد و این موضوع در توانایی او برای خوردن حداقل ۸ مرتبه شیر در روز مشکل ایجاد می‌کند، باید حتما به پزشک مراجعه کرد. کم‌شدن مکرر وعده‌های غذایی می‌تواند به افزایش وزن و رشد او آسیب وارد کند. اگر خواب زیاد نوزاد به همراه علائم زیر است، باید سریعاً به متخصص اطفال مراجعه کرد:

• بی‌حالی شدید بعد از بیدارشدن یا مشکل در بیدار کردن نوزاد
• علائم کم‌آبی مانند پوشک خیس کمتر، ادرار تیره، گریه بدون اشک و لب‌های ترک‌خورده
• عصبانیت شدید نوزاد بعد از بیدارشدن
• بی‌علاقگی به غذا خوردن بعد از بیدارشدن.

نوزاد در روز چند ساعت میخوابد؟

نوزادان به‌طور معمول در شبانه‌روز حدود ۱۴ تا ۱۷ ساعت می‌خوابند، اما این خواب در کل ۲۴ ساعت پراکنده و به‌صورت بازه‌های کوتاه است. زیرا ریتم شب‌و‌روز در بدن نوزاد هنوز شکل نگرفته و معده‌‌اش کوچک است، باید هر چند ساعت برای شیر خوردن بیدار شوند. به همین دلیل الگوی خواب در چند ماه اول نامنظم و غیرقابل‌ پیش‌بینی است. جابه‌جایی روز و شب در این سن طبیعی است و با نور روز، روتین آرام قبل از خواب و رشد تدریجیِ کودک، کم‌کم منظم‌تر می‌شود.

متن انگلیسی
Very young babies need to eat frequently to get the nourishment they need. So if your newborn’s sleep schedule doesn’t quite match up, you should wake her if she’s slept too long during the day or at night.
ترجمه فارسی:
نوزادان خیلی کوچک برای دریافت تغذیه کافی باید به طور مکرر شیر بخورند. بنابراین اگر برنامه خواب نوزاد شما هماهنگ نیست، در صورتی که او در طول روز یا شب بیش از حد طولانی خوابیده است باید بیدارش کنید.

به نقل از whattoexpect

علت زیاد خوابیدن نوزاد سه ماهه و چهار ماهه

زیاد خوابیدن در ۳ تا ۴ ماهگی بیشتر اوقات طبیعی و ناشی از جهش‌های رشدی یا پیشرفت‌های تکاملی است و بدن برای این تغییرات به استراحت بیشتری نیاز دارد. بااین‌حال گاهی می‌تواند نشانهٔ بیماری، کم‌آبی بدن، واکنش گذرای پس از واکسیناسیون یا تغییرات تازه در روال زندگی و محیط باشد. خواب‌آلودگی بیشتر بعد از سرماخوردگی یا عفونت خفیف، تغییر محل زندگی یا سفر هم شایع است.

حل مشکل خواب کودکان

خواب کافی ستون رشد و رفتار سالم کودک است و وقتی آن را در خانواده اولویت بدهید، الگوی بدنِ کودک برای خواب‌وبیداری هم منظم‌تر می‌شود. ساخت یک ریتم ثابت روزانه (ساعت بیداری، وعده‌های غذایی، چرت و بازی) به‌همراه فعالیت بدنی و نور روز، و کاهش نور و هیجان از حدود یک‌ساعت قبل خواب، بیشترِ مشکلات شایع را کم می‌کند.

برای بالابردن کیفیت و تنظیم خواب کودک باید از همان ابتدا عادات خوبی برای خواب نوزاد ایجاد کرد و از دستورالعمل‌هایی پیروی کنید. رعایت نکات زیر می‌تواند چاره‌ساز باشد:

• خواب کافی را به‌عنوان اولویت خانواده قرار دهید
• برنامه منظم روزانه را رعایت کنید
• فعالیت روزانه را فراموش نکنید
• صفحات نمایشی مانند تلفن همراه، تبلت، لپ‌تاپ و تلویزیون را از اتاق کودک دور کنید
• اتاق‌خواب و محیط خانه را برای خواب آماده کنید
• نوجوانان به خواب بیشتری نیاز دارند
• هنگام خواب از بطری آبمیوه یا شیر استفاده نکنید
• قبل از ۶ ماهگی به کودک مواد غذایی جامد ندهید
• اختلال خواب کودک را شناسایی کنید
• مصرف کافئین را محدود کنید.
• کودک را حمام آب گرم بگیرید.
• اگر کودک شما در طول شب از خواب بیدار می‌شود، او را با کمترین آشفتگی به اتاق خود برگردانید.
• از پرده ضخیم برای جلوگیری ورود از نور استفاده کنید.

روش های تنظیم خواب نوزاد و کودک

پایه درمان بیشتر مشکلات خواب در نوزاد و کودک رفتاردرمانی و ساختن یک برنامه ثابت در شبانه روز است. یک ساعت بیداری مشخص، زمان های منظم برای وعده ها و چرت ها، و یک روال کوتاه و آرام پیش از خواب مثل حمام ولرم، تعویض، کتاب خواندن و کم کردن نور به مغز کودک علامت می دهد که زمان خواب رسیده است. کودک را وقتی خواب آلود اما بیدار است در تخت بگذارید تا مهارت به خواب رفتن مستقل را یاد بگیرد.

محیط را ساده، خنک، تاریک و بی صدا نگه دارید و صفحه نمایش ها را از اتاق بیرون ببرید. اگر بیداری شبانه رخ داد با حداقل نور و حرف زدن رسیدگی کنید و او را به تخت خودش برگردانید تا ارتباط تخت و خواب حفظ شود. روش های علمی مانند خاموشی تدریجی با سرکشی های زمان بندی شده و تنظیم تدریجی ساعت خواب می توانند در چند شب زمان به خواب رفتن و بیداری های شبانه را کاهش دهند. دارو جایگزین این اصول نیست و فقط در موارد کمی و با ارزیابی پزشکی مطرح می شود.

صدای سشوار برای خواب نوزاد

بعضی نوزادان با صدای یکنواخت بهتر آرام می گیرند اما استفاده از سشوار انتخاب ایمنی نیست زیرا گرما و صدای بالایی دارد. اگر به صدای یکنواختت نیاز دارید از دستگاه استاندارد دیگری که بتوانید شدت را کم نگه دارید استفاده کنید و آن را دور از تخت قرار دهید. صدا را پایین نگه دارید و زمان استفاده را محدود کنید. اولویت همیشه با خواب امن است یعنی به پشت، روی سطح سفت و بدون وسایل نرم.

شربت تنظیم خواب نوزاد

برای بی خوابی های رفتاری شیرخواران شربت یا داروی خواب آور توصیه نمی شود. بهترین راه اصلاح بهداشت خواب و اجرای پیوسته روال های رفتاری است. داروهای آرام بخش و آنتی هیستامین ها می توانند عارضه بدهند و الگوی خواب را بدتر کنند. اگر بی خوابی نوزاد با علائم هشدار همراه است یا به اصلاح رفتار پاسخ نمی دهد با متخصص کودکان مشورت کنید.

قطره تنظیم خواب نوزاد

بیشتر قطره های گیاهی و مکمل های به اصطلاح خواب آور برای نوزاد پشتوانه علمی و نظارت دارویی کافی ندارند. ملاتونین برای نوزادان توصیه نمی شود و در کودکان بزرگ تر فقط در شرایط خاص، کوتاه مدت و با تجویز پزشک قابل طرح است. قبل از هر فراورده ای اول روتین رفتاری را درست کنید و برای هر دارویی نظر پزشک را بگیرید.

خواندن لالایی برای خواب نوزاد

لالایی بخش ساده و مؤثر کارهای قبل از خواب است. ترکیب نور ملایم، تماس آرام، آغوش کوتاه و لالایی ثابت به کوتاه‌تر شدن زمان به خواب رفتن و کاهش بیداری های شبانه کمک می کند. سعی کنید هر شب روال یکسانی داشته باشید تا کودک با نشانه های تکراری آرام شود. هدف این است که نوزاد بعد از لالایی در تخت خودش و در حالی که هنوز بیدار است به خواب برود.

تاثیر قطره اهن بر خواب کودک

کمبود آهن می تواند با بی قراری پاها و حرکات دوره ای پا در خواب مرتبط باشد و خواب کودک را آشفته کند. اگر پزشک بر اساس شرح حال و آزمایش خون فریتین پایین را تأیید کند مکمل آهن خوراکی با دوز و مدت مناسب می تواند علائم را بهبود دهد. خوددرمانی نکنید و پیگیری آزمایشگاهی را طبق نظر پزشک انجام دهید.

درمان سخت نفس کشیدن کودک در خواب

نفس کشیدن سخت، خروپف پایدار یا مکث های تنفسی می تواند نشانه آپنه انسدادی باشد. تشخیص قطعی با مطالعه خواب انجام می شود چون معاینه تنها کافی نیست. اگر بزرگی لوزه و آدنوئید عامل اصلی باشد جراحی برداشتن آنها درمان خط اول است و در موارد باقی مانده از فشار مثبت راه هوایی و اصلاح وزن استفاده می شود. در صورت کبودی، ایست های واضح تنفسی، تعریق شدید شبانه یا خواب آلودگی و رفتار غیر عادی در روز حتما ارزیابی تخصصی لازم است.

شربت خواب اور کودک

برای بیشتر مشکلات معمول خواب در کودکان مانند مقاومت هنگام خواب و بیداری های رفتاری استفاده از شربت های خواب آور توصیه نمی شود. راهنماهای پزشکی بر روتین ثابت، آموزش به خواب رفتن مستقل و اصلاح محرک ها تأکید دارند. اگر فکر می کنید کودک به دارو نیاز دارد ابتدا باید علت زمینه ای مانند آلرژی، ریفلاکس یا آپنه خواب بررسی و درمان شود و سپس درباره دارو فقط با تجویز پزشک تصمیم گرفته شود.

جدول خواب کودک و نوزاد

در جدول خواب کودک و نوزاد می‌توانید مقدار خواب کافی برای نوزاد و کودک ۰ تا ۶ ساله را مشاهده کنید. در ماه های اول، نوزاد هنوز ریتم شبانه روزی تثبیت شده ندارد و خواب در سراسر شبانه روز به صورت بازه های کوتاه پخش می شود. از حدود ۶ هفتگی تا ۴ ماهگی خواب شب کم کم منظم تر می شود و بین ۳ تا ۶ ماه عمق خواب بیشتر و بیداری های شب کمتر می شود. هم زمان تعداد چرت ها از سه نوبت به دو نوبت می رسد.

بعد از ۶ ماهگی بیشتر نوزادان به دو چرت روزانه بسنده می کنند و تا حوالی یک سالگی مجموع خواب به حدود ۱۲ تا ۱۴ ساعت می رسد. از سال دوم زندگی روند حذف چرت ظهرگاهی آغاز می شود و بین ۳ تا ۵ سالگی بیشتر کودکان یک خواب شبانه پایدار بدون چرت دارند. حدود ۵ تا ۶ سالگی الگوی خواب به شکل ثابت شبانه در می آید. اگر الگوی خواب با تب، سخت نفس کشیدن، تغذیه ضعیف یا وزن نگرفتن همراه شد با پزشک کودکان مشورت کنید.

سن	کل خواب در شبانه روز	الگوی خواب شب
میزان خواب نوزاد ۰ تا ۲ ماه	۱۵ تا ۱۸ ساعت	خواب تکه تکه ۲ تا ۴ ساعته بدون ریتم شبانه روز
میزان خواب نوزاد ۲ تا ۴ ماه	۱۴ تا ۱۷ ساعت	شروع نظم تدریجی شب با طولانی تر شدن یک بازه خواب
میزان خواب نوزاد ۴ تا ۶ ماه	۱۴ تا ۱۶ ساعت	چرخه ها عمیق تر و بیداری های شب رو به کاهش
میزان خواب نوزاد ۶ تا ۹ ماه	۱۳ تا ۱۵ ساعت	خواب شب طولانی تر و پیوسته تر همراه دو چرت روزانه
میزان خواب نوزاد ۹ تا ۱۲ ماه	۱۲ تا ۱۴ ساعت	خواب شب عمدتا پایدار با بیداری کمتر و دو چرت
میزان خواب کودک ۱۲ تا ۱۸ ماه	۱۲ تا ۱۴ ساعت	خواب شب پایدارتر گذار از دو چرت به یک چرت
میزان خواب کودک ۱۸ تا ۲۴ ماه	۱۲ تا ۱۳ ساعت	خواب شب ثابت با یک چرت میانه روز
میزان خواب کودک ۲ تا ۳ سال	۱۱ تا ۱۳ ساعت	خواب شب پایدار کاهش تدریجی نیاز به چرت
میزان خواب کودک ۳ تا ۵ سال	۱۰ تا ۱۳ ساعت	خواب شب ثابت اغلب بدون چرت
میزان خواب کودک ۵ تا ۶ سال	۱۰ تا ۱۲ ساعت	الگوی شبانه ثابت بدون چرت

بهترین ساعت خواب برای کودکان و نوزادان چه زمانی است؟

پزشکان توصیه می‌کنند که کودکان ۳ تا ۶ ساله به حدود ۱۰ تا ۱۲ ساعت خواب نیاز دارند. کودکان ۱۰ تا ۱۲ ساله با ۱۰ تا ۱۱ ساعت خواب بهترین عملکرد را از خود نشان می‌دهند. خواب کم می‌تواند باعث افزایش وزن شود. همچنین بر سلامت جسمی، عاطفی و اجتماعی آن‌ها آسیب وارد می‌کند. بهترین ساعت خواب برای همهٔکودکان عدد ثابتی نیست و باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که مجموع خواب ۲۴ساعته متناسب با سن تأمین گردد و زمان خواب‌وبیداری هر روز تا حد امکان ثابت بماند.

با توجه به ساعت بیداری (مثلاً حدود ۶:۳۰–۷ صبح)، زمان خواب شب به‌نحوی تعیین شود که مقادیر لازم خواب کامل شوند (برای نوپا و پیش‌دبستانی حوالی ۷ تا ۸:۳۰ شب، برای دبستانی ۸ تا ۹:۳۰ شب و برای نوجوان ۹:۳۰ تا ۱۰:۳۰ شب مناسب است). همچنین رعایت روتین آرام‌بخش پیش از خواب، پرهیز از نمایشگرها حداقل یک ساعت قبل از خواب، و فراهم‌کردن محیطی تاریک، آرام و خنک به تثبیت خوابِ باکیفیت کمک می‌کند.

چرا خواب کودکان راحت تر از بزرگسالان است؟

با رشد انسان، در مغز تغییراتی ایجاد می‌شود که منجر به هوشیاری می‌شود. در یک تولد یا جشن، صدای موسیقی و هیاهوی جشن تاثیری متفاوتی روی افراد در سنین مختلف دارد. احتمالا در یک محیط پر سر و صدا، بچه‌ای را می‌بینید که در خواب خوش است. دلیل این شرایط این است که بچه‌ها هنگام خواب قابلیت فیلتر کردن صدای محیط را دارند. علت این موضوع وابستگی زیاد فرزند انسان به والدینش است. این وابستگی باعث می‌شود که کودکان هنگام خواب نسبت به صداهای مختلف هوشیار نباشند و بتوانند صدای محیط را فیلتر کنند.

با بالا رفتن سن این قابلیت تغییر می‌کند. مغز انسان در بزرگسالی نیاز دارد که در خواب نسبت به صداهای مختلف هوشیار باشد و خطرات احتمالی که او را تهدید می‌کند را تشخیص دهد. در نتیجه کمتر پیش می‌آید که والدین در محیط پر سر و صدا خواب بروند. حتی اگر بزرگسالان بتوانند در محیط شلوغ بخوابند معمولا صدای محیط با خوابشان ترکیب می‌شود.

اما صدایی که باعث بیدار شدن ما می‌شود بیش از اینکه صدای بلند باشد، صدایی ناشناخته و جدید است. اگر در خانه خوابیده باشیم احتمالا سر و صدای بلند اتوبوسی که هر روز از خیابان می‌گذرد ما را از خواب بیدار نمی‌کند. اما وقتی که در سفر هستیم گوش ما به صداهای اطراف بسیار حساس می‌شود و هرگونه صدای غیر معمول در اطرافمان را می‌شنویم. در این حالت است که مغزمان ما را برای بررسی شرایط و آگاهی از احتمال خطر بیدار می‌کند.

پزشکان پیشنهادی

۴.۷ (۵۲۹۳ نظر)

دکتر بهروز مقدادی

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۴.۹ (۵۰۲۰ نظر)

دکتر بهنام مقدادی

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۴.۹ (۳۲۲۷ نظر)

دکتر حمیدرضا معظم

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۵ (۲۸۰۰ نظر)

دکتر حمیدرضا شرکت العباسیه

فوق تخصص عفونی کودکان

نوبت بگیرید

۴.۹ (۲۴۵۳ نظر)

دکتر رامین اسدی

فوق تخصص غدد کودکان

نوبت بگیرید

۴.۷ (۱۹۰۸ نظر)

دکتر علی اکبر سیاری

فوق تخصص گوارش و کبد کودکان

نوبت بگیرید

نتیجه گیری

اگر کودک شما دچار اختلال در خواب است و هیچ یک از روش‌های گفته شده در این مطلب بر او مؤثر نیست، باید حتماً به متخصص اطفال مراجعه کنید. گاهی اختلال در خواب نوزاد می‌تواند به دلیل بیماری یا مشکل خاصی باشد. پزشک باید نوزاد را بررسی کند و از سلامت جسمی او مطمئن شود. خواب سبک نوزاد مسئله‌ای کاملاً طبیعی است و به‌مرورزمان برطرف می‌شود. اما بی‌خوابی و بیدار ماندن در تمام شب یک مشکل است. ابتدا باید مطمئن شوید، کودک در دمای مناسب خوابیده است. گاهی گرمای زیاد باعث بی‌خوابی نوزاد می‌شود. نور و صدای زیاد نیز می‌تواند باعث بی‌خوابی نوزاد شود. اگر رفع هیچ یک از این موارد بر خواب نوزاد تأثیر مثبتی نداشت، باید از دکتر اطفال کمک گرفت.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!