بیماری کرون چیست؟
بیماری کرون یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده (IBD) است. این بیماری باعث التهاب دستگاه گوارش می‌شود که ممکن است هر قسمتی از آن را درگیر کند؛ اما اغلب روده‌ی کوچک و کولون (قسمتی از روده‌ی بزرگ) را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به درد شکم، اسهال شدید یا گاهی اسهال خونی، خستگی، از دست دادن وزن و سوء تغذیه شود. التهاب ناشی از بیماری کرون در افراد مختلف می‌تواند نواحی مختلفی از دستگاه گوارش را درگیر کند، این التهاب اغلب به لایه‌های عمقی بافت روده گسترش می‌یابد.
این بیماری باعث التهاب دستگاه گوارش می‌شود که ممکن است هر قسمتی از آن را درگیر کند؛ اما اغلب روده‌ی کوچک و کولون (قسمتی از روده‌ی بزرگ) را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به درد شکم، اسهال شدید یا گاهی اسهال خونی، خستگی، از دست دادن وزن و سوء تغذیه شود.
در نظر داشته باشید که براساس محل درگیری، شش شکل از درگیری بافت‌ها در بیماری کرون وجود دارد:
معدوی دئودنالی: بیماری کرون معدی-دئودنالی که عمدتا معده و دئودنوم را در گیر می‌کند. دئودنوم اولین بخش از روده کوچک است. تقریبا ۵ درصد افرادی که دچار بیماری کرون می‌شوند، دچار این شکل از درگیری هستند.
ژوژنوایلئیت: این شکل در بخش دوم روده کوچک که ژژنوم نامیده می‌شود دیده می‌شود. این شکل درگیری نادر است.
ایلئیت: التهاب در آخرین بخش روده‌ی کوچک یا ایلئوم است. تقریبا ۳۰ درصد از بیماران کرون در این ناحیه دچار مشکل می‌شوند.
ایلئوکولیت: که ایلئوم و کولون را تحت تاثیر قرار می‌دهد، شایعترین نوع بیماری کرون است و ۵۰ درصد از بیماران به این شکل از درگیری دستگاه گوارش دچار هستند.
کولیتی: تقریبا ۲۰ درصد بیماران کرون دچار کرون کولیتی که تنها کولون را درگیر می‌کند، می‌شوند.
پری آنال: درگیری پری آنال (اطراف مقعد) تقریبا ۳۰ درصد از بیماران کرون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این شکل از بیماری اغلب شامل فیستول یا ارتباطات غیرطبیعی بین بافت‌ها، عفونت بافت‌های عمقی، همراه با زخم روی بخش خارجی پوست اطراف مقعد می‌شود.
علائم و نشانه‌های بیماری کرون
بیماری کرون هم دردناک و هم ناتوان کننده است و گاهی ممکن است منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. با اینکه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، روش‌هایی برای کاهش قابل توجه علائم و نشانه‌های آن و حتی بهبود در طولانی مدت وجود دارد. با استفاده از درمان‌های موجود، بسیاری از بیماران توانایی عملکرد مناسب را به دست می‌آورند. علائم و نشانه‌های بیماری کرون می‌توانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند، آن‌ها اغلب به تدریج پیشرفت می‌کنند، اما گاهی ناگهانی ظاهر می‌شوند. در برخی افراد ممکن است دوره‌هایی از بهبود، که علائم یا نشانه‌ای دیده نمی‌شود، وجود داشته باشد.
با اینکه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، روش‌هایی برای کاهش قابل توجه علائم و نشانه‌های آن و حتی بهبود در طولانی مدت وجود دارد.
علائم و نشانه‌های بیماری فعال شامل:
- اسهال
- تب
- خستگی
- کرامپ و درد شکمی
- وجود خون در مدفوع
- زخم در دهان
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن
- درد یا خروج ترشحات ناشی از التهاب در نزدیکی یا اطراف مقعد از طریق فیستول (مجرایی که از درون پوست می‌گذرد)
افرادی که دچار بیماری کرون شدید هستند ممکن است:
- التهاب پوست
- التهاب چشم‌ها و مفاصل
- التهاب کبد یا مجاری صفراوی
در کودکان نیز تاخیر در رشد یا تکامل جنسی را ممکن است تجربه کنند.
عوامل موثر در ابتلا به بیماری کرون
علت اصلی بیماری کرون ناشناخته است. قبلا تصور می‌شد رژیم غذایی و استرس باعث بیماری کرون هستند، اما اکنون پزشکان می‌دانند این دو عامل ممکن است باعث تشدید بیماری کرون شوند اما عامل آن نیستند. به علاوه فاکتورهایی از جمله ژنتیک و عملکرد غیرطبیعی سیستم ایمنی احتمالا در ایجاد بیماری کرون نقش دارند.
سیستم ایمنی: این احتمال وجود دارد که یک ویروس یا باکتری شروع کننده‌ی بیماری کرون باشند. هنگامی که سیستم ایمنی در حال مبارزه با میکروارگانیسم مهاجم است، پاسخ ایمنی غیرطبیعی می‌تواند باعث حمله‌ی سیستم ایمنی به سلول‌های دستگاه گوارش نیز شود.
ژنتیک: بیماری کرون در افرادی که اعضا خانواده درگیر با بیماری دارند، بیشتر است. بنابراین ژن‌ها در مستعد نمودن افراد در ابتلا به بیماری کرون نقش دارند. با این حال، اغلب افراد دارای بیماری کرون سابقه‌ی خانوادگی بیماری را ندارند.
فاکتورهای مستعد کننده به بیماری کرون
سن: بیماری کرون می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما احتمال اینکه افراد در جوانی، پیش از سن ۳۰ سالگی دچار بیماری شوند، بیشتر است.
نژاد: با اینکه بیماری کرون همه‌ی نژادها را درگیر می‌کند، افراد سفید پوست و یهودیان اروپای شرقی (اشکنازی) بیشترین خطر ابتلا را دارند. با این حال، شیوع این بیماری در میان سیاه پوستانی که در شمال آمریکا و انگلستان زندگی می‌کنند در حال افزایش است.
سابقه‌ی خانوادگی: افرادی که یکی از بستگان نزدیکان‌شان، مانند والدین، خواهر یا برادر و یا کودکشان دچار بیماری هستند، ریسک بالاتری برای ابتلا به بیماری کرون را دارند.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن مهمترین فاکتور خطر قابل کنترل برای بیماری کرون است. همچنین سیگار کشیدن منجر به بیماری شدیدتر و ریسک بالاتر نیاز به جراحی می‌شوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS): این داروها شامل ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و داروهای دیگری می‌شوند. با اینکه این داروها باعث بیماری کرون نمی‌شوند، اما می‌توانند با ایجاد التهاب در روده، بیماری کرون را بدتر کنند.
محل زندگی: افرادی که در مناطق شهری یا کشورهای صنعتی زندگی می‌کنند به احتمال بیشتری دچار بیماری کرون می‌شوند. این موضوع مطرح کننده‌ی این است که فاکتورهای محیطی از جمله رژیم غذایی با چربی بالا یا غذاهای فرآوری شده، ممکن است در ایجاد بیماری کرون نقش داشته باشند.
تشخیص بیماری کرون
پزشک گوارش تشخیص بیماری کرون را تنها بعد از کنار گذاشتن سایر علل احتمالی مرتبط با علائم و نشانه‌های بیمار به طور قطعی اعلام می‌کند. برای تشخیص بیماری کرون یک تست مشخص وجود ندارد. در واقع پزشک نیاز دارد ترکیبی از تست‌ها را برای کمک به تایید تشخیص بیماری کرون انجام دهد که شامل موارد زیر می‌شوند:
آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی وجود کم‌خونی، شرایطی که در آن گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن کافی به بافت‌ها وجود ندارد، یا بررسی نشانه‌های عفونت، انجام می‌شود.
آزمایش وجود خون مخفی در مدفوع: برای این آزمایش، بیمار نمونه‌ی مدفوع را برای بررسی از نظر وجود خون مخفی در آن، به آزمایشگاه تحویل می‌دهد.
روش‌های تشخیصی:
کولونوسکوپی: این روش به پزشک اجازه می‌دهد که همه‌ی کولون و انتهای ایلئوم را با استفاده از یک لوله‌ی باریک دارای چراغ که به آن یک دوربین متصل است را مشاهده کند. حین انجام این روش پزشک می‌تواند نمونه‌های کوچک بافتی برای بررسی آزمایشگاهی بردارد، که می‌توانند به تأیید تشخیص کمک کنند. وجود دسته‌ی سلول‌های التهابی که گرانولوما نامیده می‌شوند، به تایید تشخیص کرون کمک می‌کنند.
سی تی اسکن: سی تی اسکن نوعی تکنیک اشعه‌ی X خاص است که جزئیات بیشتری نسبت به عکس رادیولوژی استاندارد نشان می‌دهد. به کمک CT تمام روده و همچنین بافت‌های اطراف آن را بررسی می‌کنند.
ام آر آی (MRI): دستگاه ام آر‌ای از امواج رادیویی برای ایجاد تصویر برداری جزئیات از ارگان‌ها و بافت‌ها استفاده می‌کند. ام آر‌ای به طور خاص برای بررسی فیستول‌های اطراف مقعد (ام آر‌ای لگن) یا بررسی روده‌ی کوچک (ام آر انتروگرافی) مفید است.
انتروسکوپی همراه با بالون: این روش به پزشک اجازه می‌دهد درون روده‌ی کوچک که اندوسکوپ استاندارد قادر به دسترسی به آن نیست را ببیند. این تکنیک زمانی که شواهدی به نفع بیماری کرون از سایر روش‌ها به دست آمده اما تشخیص همچنان قطعی نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 |
تشخیص افتراقی‌های بیماری کرون
بسیاری از بیماری‌هایی که باعث اختلال در سیستم گوارش می‌شوند می‌توانند علائمی شبیه به بیماری کرون ایجاد کنند، بنابراین هر بیماری که مشکل اسهال داشته باشد لازم است از نظر عفونت‌ها، IBD (بیماری‌های التهابی روده)، و در موارد خاص بیماری سلیاک بررسی شود. همچنین آپاندیسیت، بیماری بهجت، و اولسرایتیو کولایتیس (UC)، می‌توانند علائمی شبیه به بیماری کرون داشته باشند.
بیماری‌های همراه با بیماری کرون
بیماری کرون ممکن است منجر به یک یا چند عارضه از عوارض زیر شود:
انسداد روده: به این علت که بیماری کرون ضخامت دیواره‌ی روده را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بخش‌هایی از روده که به دلیل زخم‌های ناشی از آن باریک شده‌اند می‌توانند مسیر جریان مواد غذایی در حال هضم در روده را ببندند.
زخم مخاط دستگاه گوارش: التهاب مزمن می‌تواند باعث ایجاد زخم در هر جایی از دستگاه گوارش از جمله دهان، مقعد و همچنین ناحیه‌ی تناسلی شود.
فیستول: اگر زخم‌ها به طور کامل دیواره‌ی روده را درگیر کنند، فیستول که یک ارتباط غیرطبیعی میان دو بخش از بدن است، ایجاد می‌شود. فیستول اطراف ناحیه‌ی مقعد شایع ترین نوع است. گاهی فیستول ممکن است عفونی شده و آبسه ایجاد کند که می‌تواند بسیار خطرناک و تهدید کننده‌ی زندگی باشد.
فیشر یا شقاق مقعد: فیشر یک شکاف کوچک در بافتی که مقعد را می‌پوشاند یا پوستی که اطراف مقعد قرار دارد، این محل‌ها مستعد عفونت نیز هستند.
سوءتغدیه: اسهال، درد شکم و کرامپ ممکن است غذا خوردن را برای بیمار و جذب مواد غذایی لازم و کافی را برای روده، دشوار کند. کم خونی به دلیل کمبود آهن و کمبود ویتامین B12 می‌توانند در اثر این بیماری ایجاد شوند.
سرطان کولون: ابتلا به بیماری کرون به شکلی که کولون را درگیر کند، خطر ابتلا به سرطان کولون را افزایش می‌دهد. برای غربالگری‌های مورد نیاز با پزشک مشورت کنید.
سایر بیماری‌ها: بیماری کرون می‌تواند باعث بیماری‌های دیگر از جمله کم خونی (آنمی)، اختلالات پوستی، استئوپورزیس (پوکی استخوان)، آرتریت و بیماری‌های کیسه‌ی صفرا یا کبد شود.
خطرات مرتبط با داروها: برخی داروهای بیماری کرون که از فعالیت سیستم ایمنی جلوگیری می‌کنند، با خطر پایینی برای ایجاد سرطان‌هایی از جمله لنفوم و سرطان پوست مرتبطند. همچنین این بیماری‌ها می‌توانند خطر عفونت را افزایش دهند. به علاوه کورتیکواستروئیدها با خطر استئوپورزیس، شکستن استخوان، کاتاراکت (آب مروارید)، گلوکوما (آب سیاه)، دیابت و افزایش فشار خون مرتبطند. برای ارزیابی خطر این بیماری‌ها و فایده استفاده از داروها برای درمان بیماری، لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
درمان بیماری کرون
در حال حاضر، درمانی برای بیماری کرون وجود ندارد، و هیچ درمان مشخصی که برای همه‌ی بیماران موثر باشد نیز وجود ندارد. هدف درمان، کاهش التهاب که علائم و نشانه‌ها را تحریک می‌کند و همچنین بهبود پروگنوز (پیش آگهی) طولانی مدت بیماری با محدود کردن عوارض، است. در بهترین موارد، این فرایند درمانی نه تنها منجر به کاهش علائم می‌شود، بلکه باعث بهبود در طولانی مدت نیز می‌شود.
داروهای ضد التهاب: اغلب اولین درمان بیماری‌های التهابی روده هستند و کورتیکواستروئیدها (شامل پردنیزولون و بودزوناید هستند و معمولا برای همه بیماران استفاده نمی‌شوند، همچنین کورتیکواستروئیدها در مدت کوتاه ۳ تا ۴ ماه برای بهبود علائم به کار می‌روند) و ۵-آمینوسالیسیلات‌های خوراکی ( که شامل سولفاسالازین می‌شود و در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند) را در بر می‌گیرند.
داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی: این داروها نیز التهاب را کاهش می‌دهند اما هدف آن‌ها سیستم ایمنی است، که مواد التهاب زا را تولید می‌کند. این داروها شامل:
- آزاتیوپرین و مرکاپتوپورین، که وسیع ترین سرکوب کنندگان ایمنی برای درمان بیماری التهابی روده هستند و مصرف آن‌ها نیازمند این است که فرد به طور دائم تحت نظر پزشک باشد.
- اینفلیکسیماب، ادالیموماب و سرتولیزوماب پگل که مهار کننده‌های یک پروتئین مخرب سیستمیک به نام TNF هستند.
- متوتروکسات، برای بیماران کرون که به سایر داروها پاسخ نمی‌دهند استفاده می‌شود.
- ناتالیزوماب و ودولیزوماب داروهایی هستند که با جلوگیری از اتصال مولکول‌های ایمنی خاصی به سلول‌های سطح روده، عمل می‌کنند و به دلیل عوارض بسیار جدی و خطرناکی که ممکن است داشته باشند ، لازم است تحت برنامه‌ی درمانی محدود و مشخصی مورد استفاده قرار گیرند، می‌شوند.
آنتی بیوتیک‌ها: آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند حجم موادی که از فیستول‌ها تخلیه می‌شوند را کاهش دهند و گاهی فیستول‌ها و آبسه‌ها در افراد با بیماری کرون را درمان کنند. آنتی بیوتیک‌هایی که اغلب استفاده می‌شوند شامل سیپروفلوکساسین و مترونیدازول هستند.
سایر داروها: از بعضی داروها برای کاهش علائم می‌توان استفاده کرد، اما لازم است تحت نظر پزشک و با توجه به شدت بیماری مصرف شوند:
ضد اسهال‌ها: انواع مکمل فیبردار برای اسهال‌های خفیف تا متوسط می‌توانند مفید باشند و انواع دیگر نظیر لوپرامید برای اسهال‌های شدیدتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مسکن‌ها: برای تسکین درد احتمالا پزشک تنها استامینوفن تجویز می‌کند زیرا همانطور که اشاره شد برخی داروها نظر ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند علائم را بدتر کنند.
مکمل آهن: در صورت وجود خونریزی دائمی از روده، ممکن است کم خونی ناشی از کمبود آهن ایجاد شود و مصرف مکمل آهن مورد نیاز باشد.
مکمل ویتامین B12: بیماری کرون می‌تواند باعث کمبود ویتامین B12 شود.
مکمل ویتامین D و کلسیم: بیماری کرون و مصرف استروئیدها که برای درمان آن استفاده می‌شوند، می‌توانند خطر استئوپورزیس (پوکی استخوان) را افزایش دهند، بنابراین ممکن است بیمار نیاز به مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D پیدا کند.
درمان تغذیه‌ای: پزشک ممکن است انواع خاصی از تغذیه مانند تغذیه از طریق لوله (تغذیه انترنال) یا تغذیه از طریق تزریق وریدی، برای بهبود شرایط تغذیه‌ی بیمار و همچنین استراحت روده پیشنهاد کند. این روش می‌تواند در کوتاه مدت التهاب روده را کاهش دهد. این دو نوع تغذیه اغلب برای بهبود سلامتی افراد پیش از جراحی یا هنگامی که داروها قادر به کنترل علائم نیستند مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین اگر فضای داخلی روده‌ی فرد باریک باشد، پزشک ممکن است رژیم غذایی دارای فیبر کم را برای کاهش خطر انسداد روده پیشنهاد کند.
جراحی: اگر تغذیه و تغییر سبک زندگی، دارودرمانی و سایر درمان‌ها، باعث بهبود علائم و نشانه‌ها نشدند، ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد. با این وجود جراحی بیماری کرون را کاملا درمان نمی‌کند. همچنین جراحی ممکن است برای بستن فیستول‌ها و تخلیه‌ی آبسه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. اثر جراحی معمولا موقتی است و عود بیماری شایع است.
درمان‌های جایگزین: برخی درمان‌های تکمیلی و جایگزین که البته تا کنون مطالعات کاملا تایید شده‌ای بر روی موثر و بی خطر بودن آن‌ها انجام نشده است، شامل مکمل‌های گیاهی و تغذیه ای، پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های زنده‌ای هستند که در غذاهای خاص یا مکمل‌ها یافت می‌شوند)، روغن ماهی و پری بیوتیک‌ها (این مواد از انواعی از کربوهیدرات‌ها می‌آیند که انسان نمی‌تواند هضم‌شان کند. در واقع باکتری‌های مفید روده‌ی شما این مواد را می‌خورند) هستند. با توجه به اینکه بیماری کرون یک بیماری مزمن با حملات دردناک و ناتوان کننده است، بیمار را تنها از لحاظ جسمی تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، بنابراین لازم است برای مدیریت اثرات روحی آن بیمار اطلاعات کافی داشته باشد، در گروه‌های حمایتی شرکت کند و با مشاور یا روانشناس ملاقات کند.
پیشگیری از بیماری کرون
برخی تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توانند برای کنترل علائم و افزایش زمان بین عود بیماری مفید باشند.
رژیم غذایی: برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند علائم را مخصوصا حین عود تشدید کنند. محصولات لبنی را محدود کنید، غذاهای دارای چربی کم مصرف کنید زیرا ممکن است بدن شما قادر به هضم و جذب مناسب چربی‌ها نباشد، اگر غذاهای خام و سبزیجات علائم شما را بدتر می‌کند، مصرف آن‌ها را محدود کنید یا آن‌ها را به نحوی بپزید و از سایر غذاهایی که می‌توانند علائم را بدتر کنند نظیر غذاهای تند، الکل و کافئین اجتناب کنید. تعداد وعده‌های غذایی را بیشتر کنید و در هر وعده حجم کمتری مصرف کنید. مایعات فراوان بنوشید، بهترین مایع آب است. برای انتخاب بهترین رژیم غذایی به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر بروز بیماری کرون را افزایش می‌دهد و همچنین در بیماری که دچار کرون است علائم را بدتر می‌کند و احتمال عود را افزایش می‌دهد.
استرس: با اینکه استرس باعث ایجاد بیماری کرون نمی‌شود اما علائم را بدتر می‌کند و عود را افزایش می‌دهد. برای مدیریت استرس می‌توان از ورزش که حتی میزان کمی از آن می‌تواند باعث کاهش استرس، بهبود افسردگی و نرمال شدن عملکرد روده شود، تکنیک بیوفیدبک که به کاهش تنش عضلانی و کاهش ضربان قلب کمک می‌کند و تمرین‌های ریلکس کردن و تنفس عمیق و آرام، استفاده کرد.
منابع: mayoclinic ، webMD ، healthline
چقد این بیماری شبیه سلیاک هست…ممکنه تشخیص اشتباه داده بشه؟؟