بیماری کرون چیست؟
بیماری کرون یکی از انواع بیماری های التهابی روده (IBD) است. این بیماری باعث التهاب دستگاه گوارش می شود که ممکن است هر قسمتی از آن را درگیر کند اما اغلب روده‌ی کوچک و کولون(قسمتی از روده‌ی بزرگ) را درگیر می کند و می‌تواند منجر به درد شکم، اسهال شدید یا گاهی اسهال خونی، خستگی، از دست دادن وزن و سوء تغذیه شود. التهاب ناشی از بیماری کرون در افراد مختلف می‌تواند نواحی مختلفی از دستگاه گوارش را درگیر کند، این التهاب اغلب به لایه های عمقی بافت روده گسترش می یابد. در نظر داشته باشید که براساس محل درگیری، شش شکل از درگیری بافت ها در بیماری کرون وجود دارد:
معدوی دئودنالی: بیماری کرون معدی-دئودنالی که عمدتا معده و دئودنوم را در گیر می کند. دئودنوم اولین بخش از روده کوچک است. تقریبا ۵ درصد افرادی که دچار بیماری کرون می‌شوند، دچار این شکل از درگیری هستند.
ژوژنوایلئیت: این شکل در بخش دوم روده کوچک که ژژنوم نامیده می شود دیده می شود. این شکل درگیری نادر است.
ایلئیت: التهاب در آخرین بخش روده‌ی کوچک یا ایلئوم است. تقریبا ۳۰ درصد از بیماران کرون در این ناحیه دچار مشکل می‌شوند.
ایلئوکولیت: که ایلئوم و کولون را تحت تاثیر قرار می‌دهد، شایعترین نوع بیماری کرون است و ۵۰ درصد از بیماران به این شکل از درگیری دستگاه گوارش دچار هستند.
کولیتی: تقریبا ۲۰ درصد بیماران کرون دچار کرون کولیتی که تنها کولون را درگیر می کند، می‌شوند.
پری آنال: درگیری پری آنال (اطراف مقعد) تقریبا ۳۰ درصد از بیماران کرون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این شکل از بیماری اغلب شامل فیستول یا ارتباطات غیرطبیعی بین بافت ها، عفونت بافت های عمقی، همراه با زخم روی بخش خارجی پوست اطراف مقعد می شود.
علائم و نشانه‌های بیماری کرون:
بیماری کرون هم دردناک و هم ناتوان کننده است و گاهی ممکن است منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. با اینکه درمان قطعی برای بیماری کرون وجود ندارد، روش هایی برای کاهش قابل توجه علائم و نشانه‌های آن و حتی بهبود در طولانی مدت وجود دارد. با استفاده از درمان‌های موجود، بسیاری از بیماران توانایی عملکرد مناسب را به دست می آورند. علائم و نشانه‌های بیماری کرون می توانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند، آن ها اغلب به تدریج پیشرفت می‌کنند، اما گاهی ناگهانی ظاهر می‌شوند. در برخی افراد ممکن است دوره‌هایی از بهبود، که علائم یا نشانه ای دیده نمی‌شود، وجود داشته باشد.
علائم و نشانه‌های بیماری فعال شامل:
- اسهال
- تب
- خستگی
- کرامپ و درد شکمی
- وجود خون در مدفوع
- زخم در دهان
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن
- درد یا خروج ترشحات ناشی از التهاب در نزدیکی یا اطراف مقعد از طریق فیستول(مجرایی که از درون پوست می گذرد)
افرادی که دچار بیماری کرون شدید هستند ممکن است:
- التهاب پوست
- التهاب چشم ها و مفاصل
- التهاب کبد یا مجاری صفراوی
در کودکان نیز تاخیر در رشد یا تکامل جنسی را ممکن است تجربه کنند.
عوامل موثر در ابتلا به بیماری کرون:
علت اصلی بیماری کرون ناشناخته است. قبلا تصور می شد رژیم غذایی و استرس باعث بیماری کرون هستند، اما اکنون پزشکان می دانند این دو عامل ممکن است باعث تشدید بیماری کرون شوند اما عامل آن نیستند. به علاوه فاکتورهایی از جمله ژنتیک و عملکرد غیرطبیعی سیستم ایمنی احتمالا در ایجاد بیماری کرون نقش دارند.
سیستم ایمنی: این احتمال وجود دارد که یک ویروس یا باکتری شروع کننده ی بیماری کرون باشند. هنگامی که سیستم ایمنی در حال مبارزه با میکروارگانیسم مهاجم است، پاسخ ایمنی غیرطبیعی می‌تواند باعث حمله ی سیستم ایمنی به سلول های دستگاه گوارش نیز شود.
ژنتیک: بیماری کرون در افرادی که اعضا خانواده درگیر با بیماری دارند، بیشتر است. بنابراین ژن ها در مستعد نمودن افراد در ابتلا به بیماری کرون نقش دارند. با این حال، اغلب افراد دارای بیماری کرون سابقه ی خانوادگی بیماری را ندارند.
فاکتورهای مستعد کننده به بیماری کرون:
سن: بیماری کرون می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما احتمال اینکه افراد در جوانی، پیش از سن ۳۰ سالگی دچار بیماری شوند، بیشتر است.
نژاد: با اینکه بیماری کرون همه ی نژادها را درگیر می کند، افراد سفید پوست و یهودیان اروپای شرقی(اشکنازی) بیشترین خطر ابتلا را دارند. با این حال، شیوع بیماری کرون در میان سیاه پوستانی که در شمال آمریکا و انگلستان زندگی می‌کنند در حال افزایش است.
سابقه ی خانوادگی: افرادی که یکی از بستگان نزدیکان‌شان، مانند والدین، خواهر یا برادر و یا کودکشان دچار بیماری هستند، ریسک بالاتری برای ابتلا به بیماری کرون را دارند.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن مهمترین فاکتور خطر قابل کنترل برای بیماری کرون است. همچنین سیگار کشیدن منجر به بیماری شدیدتر و ریسک بالاتر نیاز به جراحی می‌شوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی(NSAIDS): این داروها شامل ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و داروهای دیگری می‌شوند. با اینکه این داروها باعث بیماری کرون نمی‌شوند، اما می‌توانند با ایجاد التهاب در روده، بیماری کرون را بدتر کنند.
محل زندگی: افرادی که در مناطق شهری یا کشورهای صنعتی زندگی می‌کنند به احتمال بیشتری دچار بیماری کرون می‌شوند. این موضوع مطرح کننده ی این است که فاکتورهای محیطی از جمله رژیم غذایی با چربی بالا یا غذاهای فرآوری شده، ممکن است در ایجاد بیماری کرون نقش داشته باشند.
تشخیص بیماری کرون:
پزشک گوارش تشخیص بیماری کرون را تنها بعد از کنار گذاشتن سایر علل احتمالی مرتبط با علائم و نشانه‌های بیمار به طور قطعی اعلام می‌کند. برای تشخیص بیماری کرون یک تست مشخص وجود ندارد. در واقع پزشک نیاز دارد ترکیبی از تست‌ها را برای کمک به تایید تشخیص بیماری کرون انجام دهد که شامل موارد زیر می‌شوند:
آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی وجود کم‌خونی، شرایطی که در آن گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن کافی به بافت‌ها وجود ندارد، یا بررسی نشانه‌های عفونت، انجام می شود.
آزمایش وجود خون مخفی در مدفوع: برای این آزمایش، بیمار نمونه ی مدفوع را برای بررسی از نظر وجود خون مخفی در آن، به آزمایشگاه تحویل می‌دهد.
روش های تشخیصی:
کولونوسکوپی: این روش به پزشک اجازه می‌دهد که همه ی کولون و انتهای ایلئوم را با استفاده از یک لوله‌ی باریک دارای چراغ که به آن یک دوربین متصل است را مشاهده کند. حین انجام این روش پزشک می‌تواند نمونه‌های کوچک بافتی برای بررسی آزمایشگاهی بردارد، که می توانند به تأیید تشخیص کمک کنند. وجود دسته‌ی سلول‌های التهابی که گرانولوما نامیده می‌شوند، به تایید تشخیص کرون کمک می‌کنند.
سی تی اسکن: سی تی اسکن نوعی تکنیک اشعه ی X خاص است که جزئیات بیشتری نسبت به عکس رادیولوژی استاندارد نشان می‌دهد. به کمک CT تمام روده و همچنین بافت های اطراف آن را بررسی می‌کنند.
ام آر آی(MRI): دستگاه ام آر آی از امواج رادیویی برای ایجاد تصویر برداری جزئیات از ارگان ها و بافت ها استفاده می کند. ام آر آی به طور خاص برای بررسی فیستول های اطراف مقعد(ام آر آی لگن) یا بررسی روده‌ی کوچک (ام آر انتروگرافی) مفید است.
انتروسکوپی همراه با بالون: این روش به پزشک اجازه می‌دهد درون روده‌ی کوچک که اندوسکوپ استاندارد قادر به دسترسی به آن نیست را ببیند. این تکنیک زمانی که شواهدی به نفع بیماری کرون از سایر روش ها به دست آمده اما تشخیص همچنان قطعی نیست، مورد استفاده قرار می گیرد.
تشخیص افتراقی های بیماری کرون:
بسیاری از بیماری هایی که باعث اختلال در سیستم گوارش می‌شوند می توانند علائمی شبیه به بیماری کرون ایجاد کنند، بنابراین هر بیماری که مشکل اسهال داشته باشد لازم است از نظر عفونت ها، IBD(بیماری‌های التهابی روده)، و در موارد خاص بیماری سلیاک بررسی شود. همچنین آپاندیسیت، بیماری بهجت، و اولسرایتیو کولایتیس(UC)، می توانند علائمی شبیه به بیماری کرون داشته باشند.
بیماری های همراه با بیماری کرون:
بیماری کرون ممکن است منجر به یک یا چند عارضه از عوارض زیر شود:
انسداد روده: به این علت که بیماری کرون ضخامت دیواره ی روده را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بخش هایی از روده که به دلیل زخم های ناشی از آن باریک شده اند می توانند مسیر جریان مواد غذایی در حال هضم در روده را ببندند.
زخم مخاط دستگاه گوارش: التهاب مزمن می‌تواند باعث ایجاد زخم در هر جایی از دستگاه گوارش از جمله دهان، مقعد و همچنین ناحیه‌ی تناسلی شود.
فیستول: اگر زخم ها به طور کامل دیواره‌ی روده را درگیر کنند، فیستول که یک ارتباط غیرطبیعی میان دو بخش از بدن است، ایجاد می شود. فیستول اطراف ناحیه ی مقعد شایع ترین نوع است. گاهی فیستول ممکن است عفونی شده و آبسه ایجاد کند که می‌تواند بسیار خطرناک و تهدید کننده ی زندگی باشد.
فیشر یا شقاق مقعد: فیشر یک شکاف کوچک در بافتی که مقعد را می پوشاند یا پوستی که اطراف مقعد قرار دارد، این محل ها مستعد عفونت نیز هستند.
سوءتغدیه: اسهال، درد شکم و کرامپ ممکن است غذا خوردن را برای بیمار و جذب مواد غذایی لازم و کافی را برای روده، دشوار کند. کم خونی به دلیل کمبود آهن و کمبود ویتامین B12 می توانند در اثر این بیماری ایجاد شوند.
سرطان کولون: ابتلا به بیماری کرون به شکلی که کولون را درگیر کند، خطر ابتلا به سرطان کولون را افزایش می‌دهد. برای غربالگری‌های مورد نیاز با پزشک مشورت کنید.
سایر بیماری‌ها: بیماری کرون می‌تواند باعث بیماری‌های دیگر از جمله کم خونی(آنمی)، اختلالات پوستی، استئوپورزیس(پوکی استخوان)، آرتریت و بیماری های کیسه‌ی صفرا یا کبد شود.
خطرات مرتبط با داروها: برخی داروهای بیماری کرون که از فعالیت سیستم ایمنی جلوگیری می‌کنند، با خطر پایینی برای ایجاد سرطان هایی از جمله لنفوم و سرطان پوست مرتبطند. همچنین این بیماری ها می توانند خطر عفونت را افزایش دهند. به علاوه کورتیکواستروئیدها با خطر استئوپورزیس، شکستن استخوان، کاتاراکت(آب مروارید)، گلوکوما(آب سیاه)، دیابت و افزایش فشار خون مرتبطند. برای ارزیابی خطر این بیماری‌ها و فایده استفاده از داروها برای درمان بیماری، لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
درمان بیماری کرون:
در حال حاضر، درمانی برای بیماری کرون وجود ندارد، و هیچ درمان مشخصی که برای همه ی بیماران موثر باشد نیز وجود ندارد. هدف درمان، کاهش التهاب که علائم و نشانه ها را تحریک می کند و همچنین بهبود پروگنوز(پیش آگهی) طولانی مدت بیماری با محدود کردن عوارض، است. در بهترین موارد، این فرایند درمانی نه تنها منجر به کاهش علائم می شود، بلکه باعث بهبود در طولانی مدت نیز می شود.
داروهای ضد التهاب: اغلب اولین درمان بیماری های التهابی روده هستند و کورتیکواستروئیدها (شامل پردنیزولون و بودزوناید هستند و معمولا برای همه بیماران استفاده نمی‌شوند، همچنین کورتیکواستروئیدها در مدت کوتاه ۳ تا ۴ ماه برای بهبود علائم به کار می روند) و ۵-آمینوسالیسیلات های خوراکی ( که شامل سولفاسالازین می شود و در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می گرفتند) را در بر می گیرند.
داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی: این داروها نیز التهاب را کاهش می دهند اما هدف آن ها سیستم ایمنی است، که مواد التهاب زا را تولید می کند. این داروها شامل:
- آزاتیوپرین و مرکاپتوپورین، که وسیع ترین سرکوب کنندگان ایمنی برای درمان بیماری التهابی روده هستند و مصرف آن ها نیازمند این است که فرد به طور دائم تحت نظر پزشک باشد.
- اینفلیکسیماب، ادالیموماب و سرتولیزوماب پگل که مهار کننده های یک پروتئین مخرب سیستمیک به نام TNF هستند.
- متوتروکسات، برای بیماران کرون که به سایر داروها پاسخ نمی دهند استفاده می شود.
- ناتالیزوماب و ودولیزوماب داروهایی هستند که با جلوگیری از اتصال مولکول‌های ایمنی خاصی به سلول‌های سطح روده، عمل می‌کنند و به دلیل عوارض بسیار جدی و خطرناکی که ممکن است داشته باشند ، لازم است تحت برنامه ی درمانی محدود و مشخصی مورد استفاده قرار گیرند، می‌شوند.
آنتی بیوتیک‌ها: آنتی بیوتیک ها می توانند حجم موادی که از فیستول ها تخلیه می‌شوند را کاهش دهند و گاهی فیستول ها و آبسه ها در افراد با بیماری کرون را درمان کنند. آنتی بیوتیک هایی که اغلب استفاده می‌شوند شامل سیپروفلوکساسین و مترونیدازول هستند.
سایر داروها: از بعضی داروها برای کاهش علائم می توان استفاده کرد، اما لازم است تحت نظر پزشک و با توجه به شدت بیماری مصرف شوند:
ضد اسهال ها: انواع مکمل فیبردار برای اسهال های خفیف تا متوسط می توانند مفید باشند و انواع دیگر نظیر لوپرامید برای اسهال های شدیدتر مورد استفاده قرار می گیرند.
مسکن ها: برای تسکین درد احتمالا پزشک تنها استامینوفن تجویز می کند زیرا همانطور که اشاره شد برخی داروها نظر ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند علائم را بدتر کنند.
مکمل آهن: در صورت وجود خونریزی دائمی از روده، ممکن است کم خونی ناشی از کمبود آهن ایجاد شود و مصرف مکمل آهن مورد نیاز باشد.
مکمل ویتامین B12: بیماری کرون می‌تواند باعث کمبود ویتامین B12 شود.
مکمل ویتامین D و کلسیم: بیماری کرون و مصرف استروئیدها که برای درمان آن استفاده می‌شوند، می توانند خطر استئوپورزیس(پوکی استخوان) را افزایش دهند، بنابراین ممکن است بیمار نیاز به مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D پیدا کند.
درمان تغذیه ای: پزشک ممکن است انواع خاصی از تغذیه مانند تغذیه از طریق لوله (تغذیه انترنال) یا تغذیه از طریق تزریق وریدی، برای بهبود شرایط تغذیه‌ی بیمار و همچنین استراحت روده پیشنهاد کند. این روش می‌تواند در کوتاه مدت التهاب روده را کاهش دهد. این دو نوع تغذیه اغلب برای بهبود سلامتی افراد پیش از جراحی یا هنگامی که داروها قادر به کنترل علائم نیستند مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین اگر فضای داخلی روده‌ی فرد باریک باشد، پزشک ممکن است رژیم غذایی دارای فیبر کم را برای کاهش خطر انسداد روده پیشنهاد کند.
جراحی: اگر تغذیه و تغییر سبک زندگی، دارودرمانی و سایر درمان ها، باعث بهبود علائم و نشانه ها نشدند، ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد. با این وجود جراحی بیماری کرون را کاملا درمان نمی کند. همچنین جراحی ممکن است برای بستن فیستول ها و تخلیه ی آبسه ها مورد استفاده قرار گیرد. اثر جراحی معمولا موقتی است و عود بیماری شایع است.
درمان‌های جایگزین: برخی درمان‌های تکمیلی و جایگزین که البته تا کنون مطالعات کاملا تایید شده ای بر روی موثر و بی خطر بودن آن ها انجام نشده است، شامل مکمل های گیاهی و تغذیه ای، پروبیوتیک ها(باکتری های زنده ای هستند که در غذاهای خاص یا مکمل ها یافت می‌شوند)، روغن ماهی و پری بیوتیک ها(این مواد از انواعی از کربوهیدرات ها می آیند که انسان نمی‌تواند هضم شان کند. در واقع باکتری های مفید روده‌ی شما این مواد را می خورند) هستند. با توجه به اینکه بیماری کرون یک بیماری مزمن با حملات دردناک و ناتوان کننده است، بیمار را تنها از لحاظ جسمی تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، بنابراین لازم است برای مدیریت اثرات روحی آن بیمار اطلاعات کافی داشته باشد، در گروه های حمایتی شرکت کند و با مشاور یا روانشناس ملاقات کند.
پیشگیری از بیماری کرون:
برخی تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی می توانند برای کنترل علائم و افزایش زمان بین عود بیماری مفید باشند.
رژیم غذایی: برخی غذاها و نوشیدنی ها می توانند علائم را مخصوصا حین عود تشدید کنند. محصولات لبنی را محدود کنید، غذاهای دارای چربی کم مصرف کنید زیرا ممکن است بدن شما قادر به هضم و جذب مناسب چربی ها نباشد، اگر غذاهای خام و سبزیجات علائم شما را بدتر می کند، مصرف آن ها را محدود کنید یا آن ها را به نحوی بپزید و از سایر غذاهایی که می توانند علائم را بدتر کنند نظیر غذاهای تند، الکل و کافئین اجتناب کنید. تعداد وعده های غذایی را بیشتر کنید و در هر وعده حجم کمتری مصرف کنید. مایعات فراوان بنوشید، بهترین مایع آب است. برای انتخاب بهترین رژیم غذایی به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر بروز بیماری کرون را افزایش می‌دهد و همچنین در بیماری که دچار کرون است علائم را بدتر می کند و احتمال عود را افزایش می‌دهد.
استرس: با اینکه استرس باعث ایجاد بیماری کرون نمی شود اما علائم را بدتر می کند و عود را افزایش می‌دهد. برای مدیریت استرس می توان از ورزش که حتی میزان کمی از آن می‌تواند باعث کاهش استرس، بهبود افسردگی و نرمال شدن عملکرد روده شود، تکنیک بیوفیدبک که به کاهش تنش عضلانی و کاهش ضربان قلب کمک می کند و تمرین های ریلکس کردن و تنفس عمیق و آرام، استفاده کرد.
تنظیم و ترجمه: فائزه باستان
منابع: mayoclinic ، webMD ، healthline
