ویروس کرونا: چه آینده‌ای در انتظار ماست؟

اکنون، اسفند ماه ۱۳۹۸، ویروس کرونا دیگر مختص چین یا یک کشتی تفریحی نیست و در بیش از ۱۰۰ کشور دیده شده است. از دوم اسفند که ورود ویروس کرونا به کشور قطعی شد، بسیاری از ادارات و کسب و کارها به حالت نیمه تعطیل درآمده‌اند، مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل شده‌اند و بسیاری در قرنطینه خود خواسته به سر می‌برند. ارتباطات اجتماعی به حداقل رسیده است و بخش عمده‌ای از توجه عموم به بهداشت و شرایط بهداشتی پیرامون ویروس کرونا است. به نظر می‌رسد وضعیت کشور تا عید نوروز کمابیش به این صورت باقی بماند، اما آینده ورای تعطیلات نوروز روشن نیست. آیا همه‌گیری (یا اپیدمی) کرونا ادامه خواهد داشت؟ آیا کشور ما بر بیماری کرونا فائق خواهد آمد؟ سایر کشورهای دنیا چطور؟ آیا این همه‌گیری باعث تقویت همکاری‌های بهداشتی در سطح بین‌المللی خواهد شد؟ ما باید چه کنیم؟ آیا بشر جعبه پاندورا را باز کرده است؟

ویروس کرونا چیست؟

پیشتر به طور مفصل در مورد ویروس کرونا و بیماری‌ای که ایجاد می‌کند در اینجا صحبت کرده‌ایم؛ اما به طور خلاصه، اواخر سال گذشته میلادی نوعی جدید از ویروس کرونا، که خود دسته‌‏ای از ویروس‌هایی است که باعث سرماخوردگی می‌شوند، در ایالت هوبی و به طور خاص شهر ووهان چین افراد زیادی را مبتلا کرد. بیماری ناشی از این ویروس در ابتدا بسیار به سرماخوردگی شبیه است: تب و سرفه خشک نشانه‌های بارز آن هستند. اما از میان ۱۰۹۹ بیمار بررسی شده در یک مطالعه، تنها در حدود ۴۴ درصد مبتلایان در زمان پذیرش تب داشتند. حدود چهار نفر از هر پنج نفر بیمار در همان مطالعه دچار لنفوپنی یا کاهش گلبول‌های سفید در خون شده بودند.

بیماری COVID-19 به کرات با سارس SARS: Severe Acute Respiratory Syndrome و مرس MERS: Middle East Respiratory Syndrome مقایسه می‌شود. دلیل این مقایسه این است که علت بروز همه‏ی این بیماری‌ها انواع متفاوت ویروس کرونا است. نام کامل ویروس کرونای جدید، SARS-CoV-2 است.

بیماری فعلی یا به اصطلاح “کرونا”، نرخ مرگ و میر بسیار کمتری از سارس و مرس دارد. سارس در سال ۲۰۰۲، ۸۴۲۲ نفر را مبتلا کرد و ۹۱۶ نفر را کشت. ۱۰ سال بعد، در سال ۲۰۱۲ اولین مورد از مرس شناسایی شد. از آن زمان تاکنون، ۲۴۹۹ نفر به مرس مبتلا شده‌اند و ۸۶۱ نفرشان جان باخته‌اند. تا به حال بیماری مرس کاملا کنترل نشده و هنوز ممکن است افراد به آن مبتلا شوند. بنابراین سارس و مرس به ترتیب نرخ مرگ و میری معادل ۱۰/۸ و ۳۴/۴ درصد دارند. این درحالیست که نرخ مرگ و میر بیماری COVID-19 در حال حاضر در حدود ۳/۴ درصد است. در ماه ژانویه تصور می‌شد این عدد چیزی بین ۲ و ۳ درصد باشد، اما آمار از آن زمان بالاتر رفته‌اند. مطالعه‌ای که در انتهای ماه فوریه بر روی ۴۴٬۶۷۲ فرد مبتلا به بیماری COVID-19 انجام شده، آمار مرگ و میر بر اثر آن را ۲/۳ درصد اعلام کرده است. به دلیل عدم بروز علائم بیماری در تمام افراد مبتلا به ویروس، ممکن است آمار واقعی از ۳/۴ درصد پایین‌تر و به عدد اعلام‌شده در مطالعه نزدیک‌تر باشد.

گلو درد یا تب دارید؟

فکر می‌کنی کرونا گرفتی؟همین الان مشاوره بگیر

مشاوره آنلاین با دکتر بیماری های عفونیمتخصص عفونی

همه‌گیری COVID-2019، تکرار تاریخ؟

آنفلونزای ۱۹۱۸ یکی از کشنده‌ترین رویدادها در تاریخ بشر بود. بیش از ۵۰ میلیون در این رویداد از بین رفتند، سهمی معادل ۲۰۰ میلیون از جمعیت فعلی بشر بر روی کره زمین! پیشتر در مورد این رویداد در اینجا نوشته‌ایم. برای بیش از یک قرن، آنفلونزای ۱۹۱۸ معیاری برای مقایسه همه‌گیری‌های جهانی و بیماری‌های واگیردار بود. هر چند شروع همه‌گیری جهانی ۱۹۱۸ ثبت و مستند نشده است، اما مستندات بعدی نشان می‌دهند این بیماری از هر جا که شروع شده، کاملا خاموش در سراسر دنیا پخش شده است. بیشتر موارد این بیماری ملایم و نرخ مرگ و میر آن بین ۰/۵ تا ۱ درصد بود، به همین دلیل در ابتدا موارد آن در بین مرگ و میر ناشی از سایر بیماری‌های تنفسی به نظر نمی‌آمدند. اما ناگهان این بیماری در تمام مراکز جمعیتی دنیا، تقریبا هم‌زمان ظاهر شد و شروع به گرفتن قربانی در ابعاد وسیع کرد.

بسیاری از متخصصان معتقدند ابزارهای فعلی، مانند قرنطینه، نمی‌توانستند جلوی همه‌گیری جهانی آنفلونزای ۱۹۱۸ را بگیرند. در واقع در قرن گذشته، هیچ‌وقت نتوانسته‌ایم جلوی همه‌گیری آنفلونزا را حتی با کمک داروهای ضدویروس و واکسیناسون بگیریم. مشکل اصلی، بدون عارضه و یا کم عارضه بودن یا انتقال آنفلونزا پیش از وقوع علائم به افراد دیگر است. حال باید دید با دوره نهفتگی احتمالا طولانی‌تر SARS-CoV-2 چه چیزی در انتظار ماست؟

اقدامات بلندپروازانه چین پیشرفت ویروس کرونا را کند کرده‌اند!

بیمارستان‌های چین که تا چند هفته پیش از بیماران کرونا سرریز کرده بودند، اکنون تخت خالی دارند! آزمایش داروهای جدید برای پیدا کردن بیمار دچار مشکل شده و تعداد موارد جدید گزارش شده از بیماری طی هفته‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است.

این مشاهدات تکان‌دهنده، بخشی از گزارش سازمان بهداشت جهانی است که روز ۹ دی منتشر شد. حدود ۳ هفته پیش، سازمان بهداشت جهانی کمیته‌ای را جهت بررسی و برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای به چین اعزام کرد. این کمیته که شامل ۱۳ دانشمند خارجی بود، توسط ۱۲ دانشمند چینی همراهی می‌شد.

منشاء ویروس COVID-19 در این گزارش، جانوری ذکر شده است. خفاش‌ها، منبع اصلی این ویروس هستند؛ اما ناقل یا ناقل‌هایی میانجی وجود دارند که هنوز مشخص نشده‌اند. بازار ماهی‌فروش‌های ووهان و سایر بازارهای تره‌بار این شهر هنوز در دست بررسی هستند.

خفاش‌ها، منبع اصلی این ویروس هستند؛ اما ناقل یا ناقل‌هایی میانجی وجود دارند که هنوز مشخص نشده‌اند.

نکته تکان‌دهنده در برخورد چین با این همه‌گیری، حجم کنترل و داده جمع‌آوری شده توسط دولت چین است. برای مثال تنها در شهر ووهان، ۱۸۰۰ تیم حداقل ۵ نفره از اپیدمیولوژیست‌ها (یا همه‌گیرشناس‌ها) برای بررسی علت بیماری و انتقال آن فعالیت می‌کنند. واکنش چین به این ویروس در سه گام انجام شده‌است:

گام اول

هدف اصلی در گام اول، جلوگیری از انتشار ویروس به خارج از ووهان و سایر شهرهای استان هوبی بود. بازارهای تره‌بار بسته شدند و تلاش برای پیدا کردن ناقل بیماری شروع شد. در این گام، ژنوم ویروس تهیه شده و در اختیار سازمان بهداشت جهانی و سایر نهادهای مربوط قرار گرفت.

گام دوم

در این مرحله، تلاش برای کاهش شدت همه‌گیری و کند کردن افزایش مبتلایان بود. از ۲۳ ژانویه یا ۳ بهمن ماه، محدودیت‌های شدید تردد در ووهان برقرار و این شهر قرنطینه شد. رویدادهای عمومی تعطیل، تعطیلات سال نو چینی تمدید و کنترل ترافیک و تمامی ظرفیت شهری ووهان و استان هوبی برای کاهش جابجایی افراد به کار گرفته شد. آموزش بهداشت عمومی شدت گرفت و  بیمارستان‌های جدید ساخته شدند. همچنین پخش تجهیزات پزشکی با هماهنگی و برنامه‌ریزی انجام شد.

گام سوم

گام سوم، زمان کاهش توده بیماران، کنترل همه‌جانبه همه‌گیری و ایجاد تعادل بین کنترل و پیش‌گیری و توسعه اقتصادی-اجتماعی بود. در ووهان و سایر نقاط استان هوبی کماکان تلاش برای مداوای بیماران ادامه دارد. سیستم پیش‌گیری و کنترل با توجه به ریسک برای جاهای مختلف استفاده می‌شود. از فناوری‌های جدید، مانند هوش مصنوعی و داده بزرگ برای تقویت پیگیری تماس‌ها (پیگیری تماس‌های منجر به انتقال بیماری: Contact Tracing) و مدیریت جمعیت درخطر استفاده می‌شود. حتی سیاست‌های بیمه سلامت نیز با توجه به این همه‌گیری تغییر کردند. آماده‌سازی پیش از مدرسه تقویت شد و کار و تجارت در فازهای مختلف از سرگرفته شدند. فعالیت‌های اجتماعی نیز به صورت گام به گام به حال خود بازمی‌گردند و دانش و مهارت‌های بهداشتی افراد در حال افزایش است. هم‌زمان، دانشمندان نیز در تلاش برای یافتن راه‌های بهتر تشخیص، درمان و بهبود بیماران هستند.

سازمان بهداشت جهانی، گام‌های چین را در جهت کنترل این اپیدمی، بلندپروازانه، چابک و مهاجم می‌خواند. این برنامه که با تاکید بر شستشوی دست، کنترل دمای بدن و استفاده از ماسک شروع شد، حال با استفاده از نتایج تحقیقات علمی در حال تغییر و به‌روزرسانی است. فناوری‌های جدید مانند پلتفورم‌های آنلاین پزشکی برای چکاپ روزانه، تا استفاده از پلتفورم ۵G برای کنترل عملیات در مناطق روستایی، نقش به‌سزایی در اعمال برنامه‌ها و سیاست‌های سلامت در ارتباط با ویروس کرونا دارند. کاهش موارد کرونا در چین واقعی است. سازمان بهداشت جهانی اقدامات چین را راهی موثر برای کنترل همه‌گیری و جلوگیری از انتشار بیشتر بیماری می‌داند.

آیا کشورهای دیگر می‌توانند از چین برای کنترل همه‌گیری درس بگیرند؟

راهکارهای چین علیرغم موفقیت، منتقدانی نیز داشته است. برای مثال لاورنس گاستین، مدرس حقوق سلامت بین‌الملل در دانشگاه جورج تاون، پس از “بسیار سازنده و بیانگر تلاش‌های چین برای جلوگیری از انتشار ویروس در سرزمین چین و سایر نقاط جهان” خواندن سفر سازمان بهداشت جهانی، اضافه کرد: “فکر می‌کنم دلایل بسیاری برای تردید کشورهای دیگر در اجرای این سیاست‌های وجود داشته باشد.”

حتی این شک وجود دارد که پس از برداشته شدن این محدودیت‌ها برای احیای اقتصاد چین، این همه‌گیری دوباره بالا نگیرد.

مناقشه‌برانگیزترین اتفاق در میان واکنش‌های دولت چین به این همه‌گیری، قرنطینه ووهان و شهرهای همجوارش در استان هوبی بود. در واقع دولت چین با اینکار، حدود ۵۰ میلیون شهروند چینی را در قرنطینه اجباری قرارداد.

دو اپلیکیشن موبایل بسیار پرطرفدار در چین، که در سال‌های اخیر جای پول نقد را گرفته‌اند، به ابزاری برای اجرای قرنطینه تبدیل شدند: AliPay و WeChat به دولت چین اجازه می‌دهند محل افراد را پیگیری کرده و در صورت لزوم آنها را متوقف کند. در واقع برای هر کس یک چراغ راهنمایی تعریف شده است؛ رنگ‌های سبز، زرد و قرمز وضعیت سلامت افراد را بر روی موبایل آنها نشان داده و به پرسنل انتظامی و بهداشتی اجازه شناسایی سریع افراد مبتلا را می‌دهند.

از نظر الکساندار فیلان، متحصص چین در مرکز بهداشت و امنیت جهانی دانشگاه جورج تاون، “شاید سنگاپور و هنگ‌کنگ الگوهای بهتری برای دنبال کردن باشند.” تا زمان انتشار این نوشتار، در سنگاپور ۱۳۸ مبتلا به COVID-19 گزارش شده و این بیماری در آنجا تلفاتی نداشته است.

آیا قرنطینه راهی شدنی برای کنترل ویروس است؟

قرنطینه کردن، راهی منطقی برای کنترل یک بیماری همه‌گیر به نظر می‌آید، اما تنها راه کنترل این نوع بیماری‌ها نیست. در واقع چه قرنطینه و چه راه‌های دیگر علاوه بر هزینه‌های مستقیم، هزینه‌های غیرمستقیمی را نیز بر اقتصاد یک کشور تحمیل می‌کنند. یکی از راه‌هایی که در ووهان و سایر شهرهای ایالت هوبی در چین استفاده شده است، غیر از قرنطینه، بررسی تماس‌های افراد و چکاپ افراد در تماس با افراد آلوده پیشین است. در واقع این دو عمل، یعنی قرنطینه بیماران و افراد با احتمال به آلودگی، سیاست اصلی چینی‌ها (در کنار کارهای دیگر) برای کنترل ویروس کرونا است.

در شبیه‌سازی که در ژورنال معتبر پزشکی لنست چاپ شده، دو متغیر اصلی بر میزان اثربخشی قرنطینه در مورد بیماری COVID-19 تعداد عفونت‌های ثانویه جدید ایجاد شده بر اثر هر عفونت و میزان قابل انتقال بودن عفونت پیش از بروز علائم است. در این شبیه‌سازی، با رساندن پیگیری تماس‌ها به ۱۰۰%، یعنی قرنطینه کردن تمامی افرادی که پیشتر با افراد مبتلا به ویروس ارتباط داشتند، در بیشتر سناریوهای احتمالی همه‌گیری ویروس کنترل می‌شود. یکی از نتایج این شبیه‌سازی این است که در بعضی موارد، تنها قرنطینه افراد دچار بیماری برای کنترل آن کافی نیست.

در بعضی موارد، تنها قرنطینه افراد دچار بیماری برای کنترل آن کافی نیست.

در واقع بسیاری از متغیرهای همه‌گیری اخیر بیماری COVID-19 در حال حاضر شناخته شده نیست، به همین دلیل اظهار نظر قطعی در مورد آن به دانش بیشتری نیازمند است که به زمان و تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

یکی از مدل‌های ساده‌ای که برای شبیه‌سازی بیماری‌های واگیردار استفاده می‌شود تابع لجستیک (Logistic Function) است. در تحلیل لجستیک، نقطه عطف همه‌گیری زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد موارد جدید ابتلای روزانه نسبت به روز قبل افزایش نداشته باشند؛ در این حالت بیماری به مرز کنترل رسیده است و با ادامه روند پیشین، موارد ابتلای جدید سیر نزولی را طی خواهند کرد. بنابراین با پایش ساده تعداد مبتلایان جدید در هر روز، می‌توان ایده‌ای کلی از وضعیت موجود و روند ادامه همه‌گیری به دست آورد.

سناریوهای پیش‌رو کدامند؟

نحوه شیوع و آمار ابتلای بیماری COVID-19 تا به حال به این صورت بوده است:

تعداد قربانیان بیماری COVID-19 تا به حال اینگونه افزایش یافته است:

در مورد آینده همه‌گیری بیماری COVID-19 سناریوهای مختلفی وجود دارد:

اگر چین موفق به کنترل بیماری شده است، چرا سایر کشورها نتوانند؟

ویروس کرونا اولین همه‌گیری از این دست نیست که چین با آن مواجه می‌شود. ۵ سال پیش از همه‌گیری سارس، در سال ۱۹۹۷، با نوع جدیدی از ویروس آنفلونزا به نام H5N1 مواجه شده بود. ویروسی که نوعی از آنفلونزای مرغی بود و از پرندگان به انسان منتقل می‌شد. راه‌حل دولت چین در آن زمان، کشتار سریع ۱/۵ میلیون مرغ بود. این بیماری با این که در مجموع ۱۸ نفر را بیشتر درگیر نکرد، اما سرعت و نوع واکنش دولت چین به بیماری‌های این‌چنین را نشان می‌دهد. حال به نظر تا زمان انتشار این نوشتار، دولت چین موفق به کنترل بیماری COVID-19 شده است. اما هنوز نمی‌توان در مورد پایداری این کنترل نظر داد.

یکی از دلایل دیگری که کنترل بیماری را دشوار می‌کند، امکانات محدود کشورهایی مانند ایالات متحده، ایتالیا و ایران برای تست بیماران مشکوک به ویروس کرونا است. ممکن است امکانات محدود بهداشتی در مکان‌هایی که بیشتر درگیر ویروس کرونا هستند، باعث بالا رفتن نرخ تلفات شود. برای مثال نرخ تلفات ویروس کرونا در شهر ووهان چیزی بیش از ۵ درصد است، درحالیکه این آمار در سایر نقاط چین کمتر از ۱ درصد است. ممکن است دلیل تلفات زیاد در ووهان، زیاد بودن نرخ تقاضا برای امکانات پزشکی باشد.

به طور واقع‌بینانه، ایده اصلی بسیاری از روش‌های کنترل بیماری در حال حاضر “خرید وقت” برای علم پیش از همه‌گیری جهانی و غیر قابل کنترل ویروس کرونا است.

آیا با تغییر فصل و گرم‌تر شدن هوا، ویروس کرونا خود به خود از بین می‌رود؟

هنوز در مورد ارتباط شیوع ویروس کرونا و بیماری COVID-19 در شرایط آب و هوایی مختلف نتیجه قطعی و قابل استنادی وجود ندارد؛ هر چند تحقیقات در این زمینه در حال انجام و انتشار است. البته در حال حاضر نتایج تحقیقات اولیه پیش از بررسی دقیق توسط کارشناسان مستقل (Peer Review) قابل استناد نیست.

از جمله این تحقیقات اولیه، که هنوز توسط منابع مستقل تایید نشده‌اند، مقاله‌ای است که جمعی از محققان دانشگاه هاروارد منتشر کرده‌اند. در این مقاله ارتباط دما و رطوبت، دو عامل آب و هوایی که طی فصل‌های مختلف سال تغییرات شایانی می‌کنند، با شیوع بیماری COVID-19 در نقاط مختلف چین بررسی شده است. نتیجه نهایی این مطالعه، تاثیر کم آب و هوا (به طور خاص دما و رطوبت) بر شیوع بیماری COVID-19 است.

اما حتی در صورت تاثیر عمده آب و هوا و تغییر فصل بر روی شیوع بیماری COVID-19، ممکن است این بیماری با تغییر فصل از بین نرود. نیتن گروباغ، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه ییل، زمستان سال بعد را “زمستان سرنوشت‌ساز” می‌خواند.

حتی در صورت تاثیر عمده آب و هوا و تغییر فصل بر روی شیوع بیماری COVID-19، ممکن است این بیماری با تغییر فصل از بین نرود.

احتمالا شما هم به ویروس کرونا مبتلا خواهید شد!

مارک لیپسیش، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه هاروارد، در مصاحبه‌ای که در مقاله جنجالی نشریه آتلانتیک چاپ شد می‌گوید: “فکر می‌کنم در نهایت این بیماری قابل کنترل نباشد.” آقای لیپسیش پیش‌بینی می‌کند در سال پیش‌رو، بین ۴۰ تا ۷۰ درصد افراد در سراسر دنیا به این ویروس مبتلا شوند. البته او تاکید می‌کند که تمامی این افراد در خطر بیماری شدید نیستند، اما در مقاطعی ناقل بیماری خواهند شد. در این صورت این بیماری هم مانند سرماخوردگی و آنفلونزا، به یک بیماری فصلی تبدیل می‌شود و هر سال به جای “فصل سرماخوردگی و آنفلونزا”، “فصل سرماخوردگی، آنفلونزا و COVID-19” را تجربه خواهیم کرد.

آقای لیپسیش پیش‌بینی می‌کند در سال پیش‌رو، بین ۴۰ تا ۷۰ درصد افراد در سراسر دنیا به این ویروس مبتلا شوند.

خونه بمون و مشاوره کرونا بگیر

دکتر کرونا

پایان همه‌گیری با واکسن، واقعیت یا رویا؟

یک واکسن یا داروی ضدویروس می‌تواند جلوی همه‌گیری جهانی بیماری COVID-19 را بگیرد؛ یا حداقل در آینده این کار را انجام دهد. چند سال پس از همه‌گیری ویروس ابولا، که در فاصله سال‌های ۱۶-۲۰۱۴ حدود ۱۱٬۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشید، در سال ۲۰۱۹ واکسن آن ساخته شد. در حال حاضر از این واکسن برای مبارزه با همه‌گیری مجدد ابولا استفاده می‌شود.

اکنون نسبت به سال‌های پیش سرعت واکنش جهانی نسبت به تهدید همه‌گیری ویروسی بالا رفته است. برای مثال شناسایی و انتشار ژنوم ویروس کرونای جدید تنها چند هفته زمان برد. برای مقایسه، تنها شناسایی آنفلونزای مرغی در سال ۱۹۹۷ به حدود ۴-۳ ماه وقت نیاز داشت.

از میان تمامی سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌هایی که در حال ساختن واکسن ویروس کرونا هستند، تلاش شرکت دارویی اینویو (Invio Pharmaceuticals) بیشتر در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. این شرکت در حال حاضر مشغول آزمایش واکسنی برای مرس بر روی بیماران است. به گفته وبسایت شرکت دارویی اینویو، تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی واکسن ویروس کرونا به تولید انبوه می‌رسد. اما بسیاری از کارشناسان زمان تولید یک واکسن کارآمد برای مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا را ۱۸ ماه بعد تخمین می‌زنند.

بسیاری از کارشناسان زمان تولید یک واکسن کارآمد برای مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا را ۱۸ ماه بعد تخمین می‌زنند.

حال چه باید کرد؟

پیشنهاد می‌کنیم روش‌های پیشگیری و مقابله شخصی با ویروس کرونا و بیماری COVID-19 را از اینجا مطالعه کنید. اخبار را تنها از منابع موثق و قابل‌اعتماد پیگیری کنید و به شایعات توجهی نکنید. در صورتی که علائم تنفسی دارید و به بیماری COVID-19 مشکوک هستید، پیش از مراجعه به مراکز درمانی به این لینک مراجعه کنید و لزوم مراجعه به مراکز درمانی را بسنجید.

هسیود، شاعر یونانی پیش از تاریخ، پایان افسانه پاندورا را اینگونه روایت می‌کند: “تنها امید باقی ماند، … او به در کوزه گیر کرد و نتوانست پرواز کند.”

در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص عفونی در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.