امسال صدمین سال آنفلوانزای دنیاگیر ۱۹۱۸ است. در این مطلب نگاهی به این اتفاق تاریخی می‌کنیم.

بین سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ میلادی نوعی از آنفلوانزا در جهان رایج شد که شیوع گسترده آن باعث شد که این بیماری تبدیل به یکی از مرگ‌بارترین فجایع تاریخ بشر شود. این آنفلوانزا در دو موج مختلف فراگیر شد و در مجموع بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر (۳ تا ۵ درصد جمعیت جهان) را از بین برد. هم زمان شدن شیوع این آنفلوانزا با جنگ جهانی اول باعث شد که جنگ تاثیرات زیادی بر میزان گستردگی بیماری و نحوه‌ی مقابله با آن داشته باشد.

این آنفلوانزا در دو موج مختلف فراگیر شد و در مجموع بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر (۳ تا ۵ درصد جمعیت جهان) را از بین برد.

از این آنفلوانزا با نام‌های آنفلوانزا دنیاگیر ۱۹۱۸ یا آنفلوانزا پاندمی ۱۹۱۸ یاد می‌شود که اشاره به گستردگی بیماری در سطح جهان دارد. این بیماری در سال‌های شیوع به اشتباه با نام آنفلوانزای اسپانیایی شناخته می‌شد و تا امروز هم با این نام از آن یاد می‌شود.

این بیماری نشانه‌های رایج آنفلوانزا مثل تب، حالت تهوع، خارش و اسهال را داشت. تاثیرات این آنفلوانزا در بسیاری از مبتلایان منجر به سینه پهلوی شدید شد. همچنین پوست بسیاری از بیماران کبود می‌شد و از کمبود هوا در ریه‌ها که ناشی از پر شدن ریه بود خفه می‌شدند. در زمان شیوع این آنفلوانزا، دارو یا واکسنی برای مقابله با گسترش آن وجود نداشت. به همین دلیل تلاش می‌شد از اقدامات پیشگیرانه مثل استفاده از ماسک و تعطیلی مدارس، تئاترها و مکان‌های عمومی در مقاطع زمانی مشخص بهره ببرند.

گسترش سریع آنفلوانزای همه‌گیر ۱۹۱۸

عوامل مختلفی باعث شد که آنفلوانزای دنیاگیر ۱۹۱۸ در طول ۲ سال به سرعت در جهان شایع شود و قربانیان زیادی بگیرد.

جنگ یکی از موثرترین عواملی بود که در گسترش و تحول آنفلوانزای پاندمی ۱۹۱۸ تاثیر داشت. زمانی که یک فرد مبتلا به این ویروس عطسه یا سرفه می‌کند بیش از نیم میلیون از ذرات ویروس در محیط منتشر می‌شود. در زمان جنگ پناهگاه‌ها و سربازخانه‌های بزرگ که تعداد زیادی از افراد را در خود جای می‌دادند تبدیل به مکانی مناسب برای گسترش ویروس شدند. از طرف دیگر سوء تغذیه و استرس بالای سربازان در زمان جنگ می‌تواند از عواملی باشد که سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و منجر به افزایش مرگ و میر در اثر این آنفلوانزا شده باشد.

جنگ یکی از موثرترین عواملی بود که در گسترش و تحول آنفلوانزای پاندمی ۱۹۱۸ تاثیر داشت.

یکی دیگر از عواملی که منجر به گسترش سریع ویروس شد امکان حمل و نقل سریع به نقاط مختلف بود. در سال ۱۹۱۸ حمل و نقل تا حد زیادی مدرن شده بود و به همین واسطه سربازان، ملوانان و شهروندان به راحتی می‌توانستند به نقاط مختلف جهان سفر کنند. این جا به جایی منجر شد که ویروس در مدت زمان کوتاهی در نقاط مختلف جهان منتشر شود.

میزان مرگ و میر ناشی از این ویروس در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ به شکل دقیق مشخص نیست اما تخمین زده می‌شود که ۱۰ تا ۲۰ درصد از مبتلایان به این ویروس از بین رفته‌اند. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان در اثر این بیماری همه‌گیر از بین رفته‌اند. گفته می‌شود که آنفلوانزای همه‌گیر ۱۹۱۸ در ۲۴ هفته تعداد قربانیان بیشتری از ۲۴ سال ایدز گرفته است.

آنفلوانزای ۱۹۱۸ به سرعت در جهان گسترده شد و باعث شد که افراد در نقاط مختلف جهان جان خود را از دست دهند. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۱۷ میلیون نفر در هند از این بیماری جان خود را از دست دادند. در ژاپن نزدیک به ۲۳ میلیون نفر مبتلا به این ویروس شدند که منجر به مرگ ۳۹۰ هزار نفر از این افراد شد. آمار قربانیان برای بخش‌های دیگر جهان مثل اندونزی فعلی ۱.۵ میلیون نفر، آمریکا ۵۰۰ هزار نفر، تاهیتی ۱۳% جمعیت و ساموآ ۲۲% جمعیت اعلام شد. تخمین زده می‌شود که آنفلوانزای دنیاگیر ۱۹۱۸ در ایران درصدی بین ۸ تا ۲۱ درصد قربانی داشت.

دلایل مرگ و میر بالای آنفلوانزای دنیاگیر ۱۹۱۸

طی ۱۰۰ سال گذشته تحقیقات مختلفی برای یافتن علل شیوع گسترده آنفلوانزای دنیاگیر ۱۹۱۸ انجام شده است. بعضی از محققین معتقدند که گونه‌ای مشخص از ویروس این آنفلوانزا، ساختاری به شدت تهاجمی داشته است. تعدادی از محققین موفق شدند ویروس را از بدن یخ زده قربانیان بازیابی کنند و آن‌ را روی حیوانات آزمایش کنند. آزمایش‌ها نشان می‌دهد که با فعالیت ویروس، سیستم تنفسی به سرعت با اختلال مواجه شده و منجر به طوفان سیتوکین Cytokine Storm می‌شود. این اتفاق در اثر واکنش شدید سیستم ایمنی پیش می‌آید. در نتایج بعدی مشخص شد که سیستم ایمنی قوی بدن در افراد بالغ منجر به واکنش بیش از حد به ویروس و در نهایت مرگ شده است. اما در بین کودکان و افراد میانسال به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، تعداد مرگ و میر در اثر این آنفلوانزا کمتر بوده است.

تحقیقات جدیدتر که بیشتر بر گزارشات پزشکی در زمان فراگیری آنفلوانزای ۱۹۱۸ متمرکز است به یافته‌های بیشتری دست یافته است. پزشکان به این نتیجه رسیدند که عفونت این بیماری طبیعت تهاجمی بیشتری نسبت به آنفلوانزاهای قبلی نداشته است بلکه شرایط خاص جهان مثل سوء تغذیه، وضعیت کمپ‌ها و بیمارستان‌های بیش از اندازه شلوغ در کنار سطح پایین بهداشت باعث گسترش فراوان و تعاد بالای قربانیان این آنفلوانزا شد.

آنفلوانزای ۱۹۱۸ در دو موج

میزان شیوع آنفلوانزای ۱۹۱۸ را در ۲ موج تقسیم می‌کنند. موج اول این آنفلوانزا مثل آنفلوانزاهای معمول بود. تاثیر آن بیشتر روی افراد مریض و سالمندان بود در حالی که افراد بالغ در سنین جوانی با سرعت بیشتری بهبود پیدا می‌کردند. اما در ماه آگوست ۱۹۱۸ موج دوم این آنفلوانزا از فرانسه، آمریکا و سیرالئون شروع شد و ویروس به شکل بسیار کشنده‌ای جهش یافت.

دلیل افزایش شدت ویروس را تا حد زیادی مربوط به وضعیت جهان در نتیجه‌ی تاثیرات جنگ جهانی می‌دانند. در این دوران غیر نظامیانی که به شدت مریض بودند در خانه می‌ماندند و افرادی که مریضی خفیف‌تری داشتند به زندگی روزانه خود ادامه می‌دادند. در مورد نظامیان این روند برعکس بود. نظامیانی که بیماریشان خفیف بود در سنگر باقی مانند و بیمارانی که در وضعیت بحرانی بودند برای درمان با قطارهای شلوغ به بیمارستان‌های پر ازدحام فرستاده شدند. این روند باعث شد که ویروس به سرعت در نقاط مختلف جهان پخش شود.

مسئولان زمانی متوجه میزان فراگیری موج دوم این بیماری شدند که جوامع در اثر موج دوم این آنفلوانزا آسیب جدی دیده بود.

پایان آنفلوانزای مرگ‌بار

بعد از موج مرگ‍بار دوم که جان بسیاری را گرفت، شیوع بیماری و تعداد مبتلایان به آن کاهش پیدا کرد.

بعد از آنفلوانزای سال ۱۹۱۸ آنفلوانزاهای دنیاگیر یا پاندمی دیگری هم رخ داد که هیچ کدام به اندازه‌ی این آنفلوانزا مرگ بار نبود. در بین سال‌های ۱۹۵۷ و ۵۸ یک آنفلوانزای پاندمی منجر به مرگ ۲ میلیون نفر در سراسر جهان شد. همچنین در سال‌های ۱۹۶۸ تا ۶۹ یک آنفلوانزای پاندمی دیگر نزدیک به ۱ میلیون نفر را از بین برد.

منابع: + + +