غده تیروئید چیست؟ همه چیز در مورد این غده کوچک اما حیاتی

شاید شما هم جزء افرادی هستید که پزشک ابتلا به بیماری‌های غده تیروئید را در شما تشخیص داده است. اما آیا دقیقا می‌دانید غده تیروئید چیست؟ کم‌کاری و پرکاری تیروئید به چه معناست؟ کدام علائم نشان‌دهنده‌ی اختلالات غده تیروئید است؟ آیا برای حفظ سلامت تیروئید راهی وجود دارد؟ در این مطلب با غده تیروئید آشنا می‌شویم و همه چیز را در مورد این غده مهم توضیح می‌دهیم.

اگر مشکلات غده تیروئید در خانواده شما ارثی بوده یا علائمی شبیه به بیماری‌های تیروئید دارید، حتما به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو بهترین متخصصان غدد را پیدا کرده و برای تعیین وقت اقدام کنید. در دکترتو همچنین امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.

در این مطلب از دکترتو با غده تیروئید، ساختار و عملکرد آن و اختلالات و بیماری‌های این غده آشنا می‌شویم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

غده تیروئید چیست؟

بخش مهمی از سیستم غدد و متابولیسم بدن، غده تیروئید است. سیستم غدد و متابولیسم بدن شامل غدد درون ریز و برون ریز مختلفی است که در کنار هم عملکرد بسیاری از اندام‌ها و سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند.یکی از مهم‌ترین غده‌ها در سیستم غدد درون ریز بدن، غده تیروئید است که بسیاری از حیاتی‌ترین عملکردهای بدن تحت تأثیر این غده انجام می‌شود. هرگونه اختلال در تیروئید، بروز مشکلاتی در سیستم کلی بدن را به دنبال دارد. به همین دلیل کنترل تیروئید و انجام چکاپ سالیانه برای بررسی آن بسیار مهم است.

اما این غده دقیقا در کدام قسمت بدن قرار دارد؟ تیروئید درست جلوی گردن و زیر برجستگی غضروف قرار دارد. اندازه طبیعی غده تیروئید حدود ۵ سانتی‌متر است. آناتومی غده تیروئید پروانه‌ای شکل است. اگر به تصویر تیروئید دقت کنید متوجه می‌شوید که این غده دو لب جانبی دارد که از وسط با یک پل (ایستموس) به هم وصل شده‌اند.

آناتومی غده تیروئید به‌‍صورتی است که در حالت طبیعی و سالم نمی‌توانید آن را احساس کنید. اما اختلالات این غده باعث بزرگ‌شدن آن می‌شود و جلوی گردن احساس می‌شود. رنگ تیروئید قرمز مایل به قهوه‌ای است. دلیل ایجاد رنگ قرمز، رگ‌های خونی فراوانی است که در این ناحیه قرار دارند. علاوه بر رگ‌های خونی، از این ناحیه اعصاب مهمی عبور می‌کنند که بر کیفیت صدا تأثیر می‌گذارند.

غده تیروئید چه هورمونی ترشح می‌کند؟

هورمون‌های متعددی در تیروئید تولید و ترشح می‌شوند. در مجموع به این هورمون‌ها، هورمون تیروئید گفته می‌شود. مهم‌ترین هورمون در این غده، هورمون تیروکسین است که معمولاً به آن T4 گفته می‌شود. احتمالا صحبت پزشکان در مورد ضروریت مصرف ید را شنیده‌اید. امروزه در تمامی نمک‌های خوراکی از ید استفاده می‌شود. غده تیروئید از این ماده برای تولید دو هورمون اساسی استفاده می‌کند.

• تری یدوتیرونین (T3)
• تیروکسین (T4)

سطح هورمون‌های غده تیروئید باید نه خیلی زیاد و نه کم باشد. درصورتی‌که میزان تولید این هورمون‌ها بیشتر یا کمتر شود، اختلالات غدد درون ریز به بدن آسیب وارد می‌کند.

---

هورمون‌های غده تیروئید چگونه ترشح می‌شوند؟

برای حفظ تعادل هورمون‌های غده تیروئید دو غده در مغز به نام‌های هیپوتالاموس و هیپوفیز با هم در ارتباط هستند و سطح آنها را کنترل می‌کنند. در این فرایند غده هیپوتالاموس هورمون آزادکننده TSH را تولید و ترشح می‌کند. نام این هورمون، TRH است. هورمون TRH به هیپوفیز سیگنال می‌دهد که تولید هورمون TSH را کم یا زیاد کند.

TSH هورمون محرک تیروئید است. این هورمون به تیروئید سیگنال می‌دهد تا سطح T3 و T4 کنترل شود. زمانی که مقدار T3 و T4 در خون پایین باشد، غده هیپوفیز TSH بیشتری آزاد می‌کند.

هیپوتالاموس هورمونی به نام TRH تولید می‌کند که به هیپوفیز دستور تولید TSH را می‌دهد، TSHهم تولید هورمون‌های T3 و T4 را در غده تیروئید تنظیم می‌کند.

چرا غده تیروئید، غده‌ای حیاتی در بدن است؟

زمانی که تیروئید هورمون‌های T3 و T4 را تولید و وارد خون می‌کند، این هورمون‌ها بر بسیاری از سلول‌های بدن تأثیر می‌گذارند. این هورمون‌ها سرعت کار سلول‌ها و متابولیسم را تنظیم می‌کنند. متابولیسم فرایندهایی را شامل می‌شود که در تأمین انرژی بدن دخیل هستند و توسط هورمون‌های غده تیروئید تنظیم می‌شود. به‌عنوان‌مثال ضربان قلب و سرعت پردازش غذا در روده باتوجه‌به سطح هورمون‌های تیروئید تعیین می‌شوند. اگر سطح هورمون تیروئید پایین باشد، ضربان قلب کُند می‌شود، متابولیسم کاهش پیدا می‌کند و شخص دچار کاهش وزن می‌شود. در حالتی که سطح هورمون‌ها نسبت به حالت طبیعی افزایش یابد، علائم بالعکس می‌شوند.

بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن توسط هورمون‌های تیروئید تنظیم می‌شوند. از جمله:

• تنفس
• ضربان قلب
• سیستم عصبی مرکزی و محیطی
• وزن
• قدرت عضلانی
• سیکل‌های قاعدگی
• دمای بدن
• سطح کلسترول.

سطح هورمون‌های تیروئید میزان ضربان قلب، تنفس، وزن، دمای بدن، سرعت پردازش غذا و برخی از عملکردهای جنسی بدن را تعیین می‌کنند.

بیماری‌های غده تیروئید چیست؟

شاید برایتان عجیب باشد، اما بسیاری از علائم پزشکی مربوط به بیماری‌های غده تیروئید می‌شود. از آنجایی‌که این غده نقش مهمی در بدن ایفا می‌کند، بسیاری زا بیماری‌های شایع غدد هم مربوط به همین غده است. بیماری‌هایی که به احتمال زیاد یکی از اعضا خانواده‌مان درگیر آن هستند. برخی از شرایط باعث می‌شود، هورمون‌های تیروئید بیشتر یا کمتر از مقدار طبیعی تولید شوند. افزایش هورمون تیروئید باعث مصرف بیش‌از‌حد انرژی می‌شود. این حالت علائم متعددی را در سراسر بدن به وجود می‌آورد. گاهی هم هورمون کمتر تولید می‌شود و پیش‌زمینه بیماری‌های مختلف را ایجاد می‌کند.

در ادامه تعدادی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد که مربوط به تیروئید است، توضیح می‌دهیم و شما را با علائم آن‌ها آشنا می‌کنیم.

۱. کم کاری تیروئید

همان‌طور که از نام این اختلال پیداست، به کاهش تولید هورمون‌ها در تیروئید کم‌کاری تیروئید گفته می‌شود. یکی از مهم‌ترین علل ایجاد این مشکل، بیماری خودایمنی است. در نوزادان به کم‌کاری تیروئید کرتینیسم می‌گویند. عوارض جانبی این بیماری در نوزادان بسیار جدی است. ساخت استخوان در این نوزادان معمولا غیرطبیعی است و حتی ممکن است باعث عقب‌ماندگی ذهنی شود.

اما در بزرگسالان نشانه‌های کم‌ کاری غده تیروئید معمولا شامل موارد زیر است:

• مشکلات در خواب
• خستگی
• مشکل در تمرکز
• خشکی پوست و مو
• افسردگی
• حساسیت به دمای سرد
• پریود مکرر و سنگین
• درد مفاصل و عضلات.

---

۲. پرکاری تیروئید

در پرکاری تیروئید، هورمون‌های تیروئیدی بیش‌از‌حد تولید می‌شوند. در اغلب اوقات شرایط پزشکی مانند بیماری گریوز یا ندول تیروئید بیش‌فعال، زمینه را برای افزایش فعالیت غده تیروئید فراهم می‌کنند. از عوارض پرکاری تیروئید می‌توان به گواتر اشاره کرد.  

نشانه‌های پرکاری غده تیروئید معمولا موارد زیر است:

• اضطراب
• تحریک‌پذیری یا بدخلقی
• بیش‌فعالی
• تعریق یا حساسیت به درجه حرارت بالا
• لرزش دست
• ریزش مو
• کم‌شدن تعداد قاعدگی.

---

۳. گواتر

گواتر در واقع اصطلاحی کلی برای تورم در تیروئید است. بزرگ شدن غده تیروئید ممکن است بی‌ضرر باشد و یا نشان‌دهنده‌ی وضعیت خاصی باشد. کمبود ید یا بیماری مربوط به التهاب تیروئید به نام تیروئیدیت هاشیموتو باعث بزرگ‌شدن غده تیروئید می‌شوند.

گواتری که ناشی از کمبود ید است، گواتر ساده یا بومی نامیده می‌شود. نوع دیگری از گواتر وجود دارد که به آن گواتر سمی می‌گویند و با پرکاری تیروئید همراه است.

۴. تیروئیدیت

تیروئیدیت یا التهاب تیروئید معمولا به دلیل یک عفونت ویروسی یا بیماری خودایمنی ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد یا در برخی افراد دردناک شود. گاهی تیروئیدیت با عملکرد غیرطبیعی تیروئید به‌ویژه پرکاری این غده همراه است. با ایجاد التهاب، سلول‌های تیروئید از بین می‌روند. در نتیجه این غده نمی‌تواند هورمون‌های موردنیاز برای حفظ متابولیسم طبیعی بدن را تولید کند. در کل ۵ نوع تیروئیدیت وجود دارد و درمان هرکدام متفاوت است.

---

۵. تیروئیدیت هاشیموتو

این بیماری به‌عنوان تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هم شناخته می‌شود. هاشیموتو در هر سنی می‌تواند ایجاد شود. اما در زنان میانسال بیشتر دیده شده است. زمانی‌که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به تیروئید حمله کند و در عملکرد آن اختلال ایجاد کند، توانایی تولید هورمون مختل می‌شود.

برخی بیماران هیچ‌گونه علائمی ندارند. اما برخی دیگر علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• خستگی
• افسردگی
• یبوست
• افزایش وزن
• خشک‌شدن پوست
• رنگ‌پریدگی
• قاعدگی سنگین و نامنظم
• عدم تحمل سرما
• بزرگ‌شدن غده تیروئید.

---

۶. بیماری گریوز

گریوز یک بیماری خودایمنی است که باعث تحریک تیروئید می‌شود. در این حالت تیروئید بیش‌از‌حد فعال شود و درنتیجه پرکاری تیروئید را به همراه دارد.

---

۷. سرطان غده تیروئید

این نوع سرطان بسیار غیرمعمول است و جز سرطان‌های نادر محسوب می‌شود. در صورت بدخیم‌شدن غده تیروئید، تا حد زیادی قابل‌درمان است. برای درمان غده تیروئید بدخیم از جراحی، پرتودرمانی و هورمون‌درمانی استفاده می‌شود. سرطان تیروئید می‌تواند هر فردی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. البته زنان و به‌طورکلی افراد بالای ۳۰ سال بیشتر در معرض این بیماری هستند.

از علائم سرطان تیروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گرفتگی صدا
• درد گردن
• بزرگ‌شدن غدد لنفاوی.

---

۸. ندول یا گره تیروئید

ندول تیروئید، غده کوچک و غیرطبیعی در این ناحیه است. این بیماری بسیار شایع است و تعداد بسیار کمی از آنها سرطانی می‌شوند. عوارض گره تیروئید مختلف است. گاهی ممکن است باعث ترشح بیش از حد هورمون‌ها و پرکاری تیروئید شوند. گاهی هم مشکلی ایجاد نمی‌کنند. این بیماری معمولا از طریق بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف بدخیم یا خوش‌خیم بودن غده تشخیص داده می‌شود.

علائم بدکار کردن غده تیروئید

علائم مختلفی در اثر ایجاد بیماری‌های تیروئید ایجاد می‌شوند. برخی از این علائم به نشانه‌های دیگر بیماری‌ها شباهت دارند. به همین دلیل گاهی تشخیص آن دشوار است. معمولا علائم اختلال تیروئید به دودسته کم‌کاری و پرکاری این غده تقسیم می‌شود. از این رو که غده تیروئید در تنظیم متابولیسم نقش دارد، بیشتر علائم آن مربوط به بهم‌خوردن متابولیسم بدن است. نشانه‌هایی مانند تغییر وزن بدون دلیل، ضعف عضلانی، مشکل در خواب، حساسیت به گرما یا سرما، اختلال در قاعدگی و تغییر خلق‌وخو از علائم معمول بد کار کردن غده تیروئید هستند.

برای مشکلات تیروئیدت، دکتر رو انتخاب کردی؟

حالا از دکترتو نوبت بگیر

مشاوره آنلاین دکتر متخصص غددفوق تخصص غدد تیروئید

تشخیص اختلالات تیروئید

متخصص غدد برای بررسی دقیق تیروئید و احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف این غده، از آزمایش‌ تیروئید استفاده می‌کند. آزمایش تیروئید خود شامل چندین آزمایش است. اصلی‌ترین آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری تیروئید عبارت‌اند از:

• سونوگرافی تیروئید: دستگاه روی گردن قرار می‌گیرد و متخصص برای پیدا کردن هرگونه بافت غیرطبیعی در تیروئید معاینه را انجام می‌دهد.
• اسکن تیروئید: برای گرفتن عکس از تیروئید، مقدار کمی ید رادیواکتیو به‌صورت دهانی وارد بدن می‌شود و در این غده متمرکز می‌شود.
• بیوپسی تیروئید: برای بررسی سرطانی‌بودن غده، از روش بیوپسی استفاده می‌شود. معمولا این روش به‌وسیله سوزن انجام می‌شود و نمونه در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• بررسی هورمون محرک تیروئید (TSH): این هورمون توسط مغز (هیپوفیز) تولید شده و عملکرد تیروئید را تنظیم می‌کند. با آزمایش خون می‌توان سطح هورمون TSH را بررسی کرد. اگر سطح هورمون بالا باشد، نشان‌دهنده‌ی کم‌کاری تیروئید است و سطح پایین هورمون، پرکاری تیروئید را نشان می‌دهد.
• بررسی هورمون T3 و T4: با استفاده از آزمایش خون می‌توان سطح دو هورمون تیروئید را بررسی کرد.
• بررسی تیروگلوبولین‌ها: این ماده از تیروئید ترشح می‌شود. بیشتر برای پیگیری بیماران مبتلا به تیروئید این ماده را اندازه می‌گیرند. در واقع تیروگلوبولین نشانگر سرطان است و بالارفتن آن علامت عود سرطان است.
• سایر آزمایش‌های تصویربرداری: اگر سرطان تیروئید پیشرفت کرده باشد، برای تشخیص دقیق‌تر از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی استفاده می‌شود.

آزمایش تیروئید شامل آزمایش‌های TSH، T3، T4 است که به‌صورت روتین برای بررسی سلامت غده تیروئید و وجود اختلال در عملکرد این غده انجام می‌شود.

درمان بیماری‌های غده تیروئید

متخصص غدد و متابولیسم باتوجه‌به نوع بیماری تیروئید یکی از روش‌های زیر را برای درمان انتخاب می‌کند:

• جراحی تیروئید: زمانی‌که شخص مبتلا به سرطان تیروئید، گواتر یا پرکاری تیروئید است، از روش جراحی می‌توان استفاده کرد. در این روش جراح همه یا بخشی از تیروئید را برمی‌دارد.
• داروهای ضد تیروئید: برای اینکه سطح تولید هورمون تیروئید به حد استاندارد برسد، معمولا متخصص از داروهای مختلف استفاده می‌کند. دو مورد از رایج‌ترین داروهای ضد تیروئید متیمازول و پروپیل تیوراسیل است.
• ید رادیواکتیو: برای آزمایش غده تیروئید یا ازبین‌بردن غده بیش‌فعال از ید دارای رادیواکتیویته استفاده می‌شود. در ازبین‌بردن بافت سرطانی هم این روش کاربرد دارد و باید دوز ید رادیواکتیو افزایش یابد.
• قرص هورمون تیروئید: زمانی که تیروئید نتواند هورمونی را بسازد، داروی جایگزین تجویز می‌شود. این قرص‌ها که هورمون مصنوعی هستند، کم‌کاری تیروئید را درمان می‌کنند. همچنین برای جلوگیری از عود سرطان بعد از درمان این داروها کاربرد دارند. مهمترین دارو در این دسته، لووتروکسین است.

---

درمان غده تیروئید با داروهای گیاهی

برای درمان بیماری‌های تیروئید هیچ داروی گیاهی خاصی وجود ندارد که بتوان با مصرف آن مشکل را برطرف کرد. اما برخی گیاهان علائم پرکاری یا کم‌کاری تیروئید را تا حدودی رفع می‌کنند. گیاه کلپ منبع غنی ید است و در رفع کم‌کاری تیروئید مؤثر است. گیاه دیگری به نام بادرنجبویه برای درمان پرکاری تیروئید پیشنهاد شده است. حتما دقت داشته باشید که قبل از مصرف هر گیاه دارویی با متخصص غدد مشورت کنید. برخی گیاهان تأثیر منفی روی غدد درون ریز گذاشته و وضعیت بیمار را بدتر می‌کنند. شما می‌توانید قبل از مصرف این داروهای گیاهی از مشاوره آنلاینی یا تلفنی با متخصص غدد در دکترتو استفاده کنید.

به دنبال سریع‌ترین راه درمان مشکلات تیروئید هستی؟ همین الان از متخصص مشاوره بگیر.

دکتر تیروئید

جراحی تیروئید چه زمانی لازم است؟

در صورت ایجاد هر یک از مشکلات زیر، متخصص ممکن است از روش جراحی استفاده کند:

• سرطان تیروئید
• بزرگ‌شدن غیر سرطانی تیروئید (گواتر)
• پرکاری تیروئید
• ندول یا گره تیروئید.

---

عوارض برداشتن غده تیروئید چیست؟

برداشتن غده تیروئید روش کم‌خطری است. اما مانند هر جراحی عوارضی دارد. از جمله:

• خونریزی
• عفونت
• آسیب به غده پاراتیروئید حین جراحی (این غده پشت تیروئید قرار دارد و کلسیم خون را تنظیم می‌کند.)
• انسداد راه هوایی ناشی از خونریزی
• آسیب عصبی به صدا.

---

چه افرادی به بیماری‌های تیروئید مبتلا می‌شوند؟

هر شخصی ممکن است، پس از آزمایش‌های هورمونی متوجه اختلال در تیروئید شود. بیماری‌های تیروئید می‌توانند زنان، مردان، کودکان، نوزادان، نوجوانان و حتی سالمندان را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از بیماری‌ها از بدو تولد وجود دارند، مثل کم‌کاری تیروئید و برخی دیگر با افزایش سن ایجاد می‌شوند. این حالت بیشتر در زنان یائسه به دلیل اختلال در هورمون‌ها دیده می‌شود.

بیماری‌های تیروئید بسیار شایع هستند. اگر شما خودتان دچار اختلال تیروئید نباشید، احتمالاً در میان نزدیکان و دوستان خود شخصی را با چنین اختلالی دیده‌اید. این نوع بیماری‌ها در زنان ۵ تا ۸ برابر مردان است.

اگر هر یک از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، حتماً باید برای بررسی سلامت تیروئید به دکتر غدد مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. برای پیداکردن بهترین متخصصان این حوزه دکترتو در کنار شماست و می‌توانید از طریق سایت دکترتو متخصص مورد نظرتان را پیدا کنید.

• سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
• بیماری‌های مختلفی از جمله کم‌خونی خطرناک، دیابت نوع ۱، نارسایی اولیه آدرنال، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن و سندرم ترنر می‌توانند زمینه را برای اختلالات تیروئید آماده کنند.
• استفاده از داروهای حاوی ید (آمیودارون)
• سنین بالای ۶۰ سال به‌ویژه خانم‌ها
• سابقه بیماری تیروئید یا سرطان (تیروئیدکتومی یا پرتودرمانی).

---

راهنمای مراجعه به پزشک

غده تیروئید غده‌ای در جلوی گلو شما است که در تنظیم بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن و متابولیسم نقش دارد. این غده دو هورمون T3 و T4 را ترشح می‌کند. عملکرد این غده توسط غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس تنظیم می‌شود. بیماری‌های مختلفی باعث ایجاد اختلال در عملکرد این غده می‌شود. در حقیقت بیماری‌های غده تیروئید نسبتا شایع هستند. اگر علائمی مانند خستگی بی‌دلیل، حساسیت به سرما، اختلالات خلقی یا ریزش مو را تجربه می‌کنید بهتر است سری به متخصص غدد بزنید.

حال که توضیح دادیم، غده تیروئید چیست، باید به سلامت آن بیشتر اهمیت دهیم. اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید در نزدیکان شما وجود دارد، حتما باید با یک متخصص حرفه‌ای غدد مشاوره داشته باشید. متخصص با انجام آزمایش‌های مختلف سطح هورمون تیروئید را اندازه گرفته و از سلامت غده تیروئید مطمئن می‌شود. با مصرف دارو و مدیریت بیماری‌های مربوط به تیروئید می‌توان بسیاری از علائم آن را برطرف کرد.

برای پیداکردن بهترین متخصص غدد در تهران، شیراز، اصفهان، اهواز و دیگر شهرها می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصصان وجود دارد.

برای دریافت نوبت مطب بهترین دکترهای متخصص غدد در شهرهای ایران می توانید از لینک های زیر استفاده کنید:

دکتر متخصص غدد تهران
دکتر متخصص غدد شیراز
دکتر متخصص غدد اصفهان
دکتر متخصص غدد مشهد
دکتر متخصص غدد کرج

دکترتو مراقب سلامتی شماست!