انواع مکمل های ضروری دوران بارداری و نحوه مصرف آنها

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

بارداری دوره‌ای حساس و پرنیاز برای بدن زن است که سلامت مادر و جنین را به‌طور همزمان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این دوران، نیاز به برخی ریزمغذی‌ها افزایش می‌یابد و حتی یک کمبود کوچک می‌تواند پیامدهای مهمی بر رشد و تکامل جنین داشت‌باشد. به همین دلیل، استفاده از مکمل‌ های دوران بارداری به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های پیشگیرانه توصیه می‌شود. مکمل‌هایی مانند اسید فولیک برای پیشگیری از نقص لوله عصبی، آهن برای جلوگیری از کم‌خونی و کلسیم برای حمایت از رشد استخوان‌ها اهمیت زیادی دارند. در این مقاله از دکترتو، به اهمیت این مکمل‌ها، انواع رایج آن‌ها و نقش هرکدام در ارتقای سلامت مادر و نوزاد می‌پردازیم.

انواع مکمل مولتی ویتامین دوران بارداری

انواع مکمل های دوران بارداری ترکیبی از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری هستند که برای رشد سالم جنین و سلامت مادر توصیه می‌شوند. این مکمل‌ها معمولا شامل اسیدفولیک، آهن، ید، کلسیم، ویتامین D و اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. تحقیقات نشان می‌دهد مصرف به‌اندازه و درست این مواد که از اصول تغذیه بارداری هستند، می‌تواند خطر نقایص مادرزادی، کم‌خونی و مشکلات استخوانی را کاهش دهد.

به‌طور کلی، مولتی‌ویتامین‌های دوران بارداری به سه گروه تقسیم می‌شوند:

• مولتی‌ویتامین قبل از بارداری: برای آماده‌سازی بدن، به‌ خصوص تامین اسیدفولیک و آهن
• مولتی‌ویتامین دوران بارداری: مخصوص سه‌ماهه‌ اول، دوم و سوم (مولتی‌ویتامین‌های بارداری معمولا روزی یک بار و در سراسر بارداری مصرف می‌شوند؛ تغییر فرمول بر حسب سه‌ماهه ضروری نیست مگر به‌تشخیص پزشک)
• مولتی‌ویتامین دوران شیردهی: برای حفظ سلامت و کیفیت شیر مادر

فولیک‌اسید (۴۰۰ µg روزانه) از پیش از بارداری تا پایان هفته ۱۲ و ویتامین D (۱۰ µg روزانه) در بارداری بدون نیاز به آزمایش اولیه توصیه می‌شوند. سایر مکمل‌ها بر اساس نیاز و آزمایش‌های پزشک تعیین می‌شوند.

۱. بهترین قرص آهن خارجی و ایرانی در بارداری

آهن یکی از مکمل‌های کلیدی دوران بارداری است که نیاز به آن تا دو برابر نسبت به قبل افزایش می‌یابد. این عنصر برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین، تشکیل جفت، افزایش حجم خون مادر و پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن اهمیت زیادی دارد. دریافت آهن از منابع غذایی به‌تنهایی کافی نیست به همین دلیل مصرف روزانه مکمل آهن توصیه می‌شود.

منابع حیوانی مانند گوشت قرمز و ماهی حاوی آهن «هم» با جذب بالا هستند، در حالی‌که آهن «غیر هم» موجود در غلات و سبزیجات جذب کمتری دارد و همراهی آن با ویتامین C میزان جذب را افزایش می‌دهد.

نیاز روزانه آهن در بارداری ۲۷ mg است و لزوما به معنی مصرف مکمل برای همه نیست. مکمل آهن فقط در صورت نیاز یا طبق آزمایش و نظر پزشک شروع می‌شود. درمان کم‌خونی فقر آهن معمولا به دوزهای بالاتر (۱۰۰ تا ۲۰۰ mg عنصر آهن در روز) نیاز دارد. پزشک بهترین قرص آهن برای زنان باردار را پیشنهاد می‌دهد و بدون مشورت استفاده نکنید:

• کپسول فروفورت گاین ۶۰ عددی
• کپسول ففول پرگننسی اینترافارم
• کپسول آیروفیکس بارداری (دایونیکس فارما)

۲. بهترین قرص کلسیم در بارداری

کلسیم یکی از مکمل های دوران بارداری است و برای رشد اسکلتی جنین به‌ خصوص در سه‌ماهه سوم اهمیت بالایی دارد. نیاز روزانه کلسیم در بارداری و شیردهی حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم المنتال است و در مادران نوجوان (۱۴ تا ۱۸ سال) به ۱۳۰۰ میلی‌گرم می‌رسد.

مصرف کافی کلسیم علاوه بر رشد استخوان جنین، می‌تواند خطر اختلالات فشار خون در بارداری را کاهش دهد. بهترین زمان مصرف کلسیم به نوع آن بستگی دارد؛ فرم کربنات باید بعد از غذا مصرف شود، در حالی که سیترات کلسیم در هر زمان جذب خوبی دارد. تقسیم دوز به دو بخش (۵۰۰ میلی‌گرم صبح و ۵۰۰ میلی‌گرم شب) همراه با ویتامین D، جذب را به حداکثر می‌رساند:

• قرص کلسی‌فید
• قرص کالمرز دوران بارداری
• قرص کلسیم سیترات یوروویتال
• کپسول یا قرص کلسیم کربنات و سیترات

متن انگلیسی:
A healthy diet is the best way to get the vitamins and minerals you need. But during pregnancy you might fall short on key nutrients. If you’re pregnant or hoping to conceive, prenatal vitamins can help fill any gaps.
ترجمه فارسی:
رژیم غذایی سالم بهترین راه برای دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی موردنیاز بدن است. اما در دوران بارداری ممکن است برخی مواد مغذی کلیدی به مقدار کافی تامین نشوند. اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، مصرف ویتامین‌های دوران بارداری می‌تواند به جبران این کمبودها کمک کند.

به نقل از سایت mayoclinic

۳. قرص ویتامین D در دوران بارداری

ویتامین D در تنظیم متابولیسم کلسیم و فسفات، تقویت ایمنی، سلامت استخوان و تکثیر سلولی نقش مهمی دارد. نیاز روزانه زنان باردار به این ویتامین حدود ۶۰۰ واحد بین‌المللی (۱۵ میکروگرم) است. از آنجا که محلول در چربی است، بهترین زمان مصرف آن همراه با وعده غذایی اصلی حاوی چربی (نهار یا شام) است.

سطح نرمال ویتامین D در بارداری متفاوت گزارش شده‌اند (۲۰ تا ۴۰ یا ۳۰ تا ۵۰ ng/mL). تفسیر سطح و تصمیم درمانی باید به‌عهده پزشک باشد. مصرف مکمل در صورت کمبود، از پوکی استخوان، دردهای عضلانی و اختلال رشد جنین پیشگیری می‌کند:

• قرص ویتامین D3 1000 واحدی دانا
• سافت ژل ویتامین D3 2000 واحدی هلث اید
• قرص ویتامین D3 آپوویتال

۴. مکمل اسید فولیک یا ویتامین b9 برای زنان باردار

اسید فولیک یا ویتامین B9 از مهم‌ترین مکمل‌های دوران بارداری است و نقش کلیدی در پیشگیری از نقص لوله عصبی جنین مانند اسپینا بیفیدا دارد. نیاز به این ویتامین در بارداری افزایش می‌یابد و توصیه می‌شود مصرف آن از حداقل یک ماه پیش از بارداری شروع شود.

مقدار توصیه‌شده برای زنان باردار ۴۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم روزانه است و ادامه مصرف طی سه‌ماهه اول بارداری مهم محسوب می‌شود. فولیک اسید همچنین در شیر ترشح می‌شود و مصرف آن خطری برای نوزاد ندارد:

• قرص فولیک اسید او پی دی فارما
• کپسول ففول پلاس (حاوی آهن و فولیک اسید)
• قرص فولیک اسید ۱ میلی‌گرم الحاوی
• قرص فولیک اسید ۴۰۰ میکروگرم یوروویتال

۵. مکمل و قرص ید در بارداری

ید از ریزمغذی‌های ضروری در دوران بارداری است که کمبود آن می‌تواند منجر به کم‌کاری تیروئید در مادر و جنین شود و عوارضی مانند اختلال رشد و گواتر جنینی را به‌دنبال داشته‌باشد. پزشکان مقدار ۲۲۰ میکروگرم برای بارداری و ۲۹۰ میکروگرم برای شیردهی را پیشنهاد می‌کنند. بهترین زمان مصرف مکمل ید همراه با وعده غذایی است تا جذب بهینه‌تری داشته‌باشد:

• یدوفولیک الحاوی
• قرص یدوفولیک او پی دی فارما
• کپسول یدوفولیک رازک

۶. مکمل امگا ۳ برای بارداری

اسیدهای چرب امگا ۳ به‌ خصوص DHA از مکمل‌های دوران بارداری هستند که در کنار اسید فولیک و سایر ویتامین‌ها نقش کلیدی در رشد و سلامت مادر و جنین دارند. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف منظم DHA می‌تواند خطر زایمان زودرس را کاهش داده و موجب افزایش وزن نوزاد در هنگام تولد شود. علاوه بر این، امگا ۳ به رشد مغز و شبکیه جنین کمک کرده و سلامت شناختی نوزاد را بهبود می‌بخشد:

• سافت ژل امگا ۳ یوروویتال
• سافت ژل امگا ۳ جالینوس
• امگا ۳ هلث اید

پزشکان پیشنهادی

۴.۸ (۴۳۷ نظر)

دکتر فهیمه فرزادی

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۵ (۳۰۷ نظر)

اسما رجبی هرسینی

تخصص تغذیه

نوبت بگیرید

۴.۷ (۳۱۴ نظر)

دکتر سلمی شریف

تخصص کودکان و اطفال

نوبت بگیرید

۴.۷ (۲۹۹ نظر)

دکتر نقی دارا

فوق تخصص گوارش و کبد کودکان

نوبت بگیرید

۵ (۲۵۴ نظر)

حسین فزونی

تخصص تغذیه

نوبت بگیرید

۴.۹ (۲۲۶ نظر)

دکتر ساناز مهربانی طبری

فوق تخصص گوارش و کبد کودکان

نوبت بگیرید

بهترین قرص مکمل قبل از بارداری

مناسب‌ترین مکمل های دوران بارداری مکمل‌هایی است که ذخایر اسیدفولیک، آهن و ید بدن را به‌خوبی تامین کنند. تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد مصرف روزانه ۴۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم اسیدفولیک حداقل یک ماه قبل از بارداری خطر نقص لوله عصبی جنین را تا ۷۰ درصد کاهش می‌دهد.

مکمل‌های رایج پیش از بارداری معمولا شامل موارد زیر هستند:

• اسیدفولیک (ضروری‌ترین)
• آهن (برای پیشگیری از کم‌خونی)
• ید (برای رشد مغز جنین)
• ویتامین D (برای سلامت استخوان)

پزشکان تاکید می‌کنند قبل از شروع مصرف این مکمل‌ها، مادر آزمایش خون بدهد تا وضعیت آهن، ویتامین D و سایر مواد مشخص شود. سپس بر اساس نتیجه آزمایش، پزشک نوع و مقدار مناسب را تجویز می‌کند. مصرف خودسرانه ممکن است باعث اضافه‌دریافت ویتامین یا تداخل دارویی شود.

جدول مکمل‌های دوران بارداری و شیردهی نمای کلی از نیازهای شایع مادر در مراحل مختلف را نشان می‌دهد.

دوره	مکمل‌های بارداری
قبل از بارداری	اسیدفولیک، آهن، ید، ویتامین D
سه‌ماهه اول	اسیدفولیک، ویتامین B12، آهن (در صورت کمبود)، ید
سه‌ماهه دوم	آهن، کلسیم، ویتامین D، امگا ۳
سه‌ماهه سوم	آهن، کلسیم، منیزیم، ویتامین C
دوران شیردهی	مولتی‌ویتامین مخصوص شیردهی، امگا ۳، ویتامین D

مکمل های سه ماهه اول بارداری

مکمل‌های سه‌ماهه اول بارداری برای شکل‌گیری مغز و ستون فقرات جنین اهمیت زیادی دارند. در این دوره، اسیدفولیک همچنان مهم‌ترین مکمل است و باید روزانه دریافت شود. علاوه بر آن، نیاز به ویتامین B12، ید و گاهی آهن مطرح است.

مکمل‌های اصلی در سه‌ماهه اول عبارت‌اند از:

• اسیدفولیک (برای پیشگیری از نقص عصبی)
• ویتامین B12 (به‌ خصوص در مادران گیاه‌خوار)
• ید (برای رشد مغز و تیروئید جنین)
• آهن (در صورت کمبود)

نمی‌دونی در دوران بارداری کدوم دارو رو مصرف کنی؟
با متخصص مشورت کن، بعد انتخاب کن.

متخصص تغذیه

مکمل های سه ماهه دوم بارداری

مولتی ویتامین‌های سه‌ماهه دوم بارداری بیشتر برای تامین رشد سریع جنین و پیشگیری از کم‌خونی و مشکلات استخوانی استفاده می‌شوند. در این زمان، نیاز مادر به آهن و کلسیم بیشتر می‌شود و ویتامین D برای جذب بهتر کلسیم اهمیت دارد.

مکمل‌های اصلی سه‌ماهه بارداری دوم عبارت‌اند از:

• آهن (برای تولید خون و پیشگیری از کم‌خونی)
• کلسیم (برای استخوان و دندان جنین)
• ویتامین D (برای جذب کلسیم و تقویت ایمنی)
• امگا ۳ (برای رشد مغز و بینایی جنین)

مکمل های سه ماهه سوم بارداری

داروهای مکمل دوران بارداری در ۳ ماه سوم بیشتر برای آماده‌سازی بدن مادر و تکامل نهایی جنین مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این زمان، ذخایر آهن، کلسیم و منیزیم اهمیت زیادی دارند.

مکمل‌های اصلی سه‌ماهه سوم برای زنان باردار شامل موارد زیر هستند:

• آهن (برای خون‌رسانی کافی به جنین و مادر)
• کلسیم (برای تکامل استخوان‌ها)
• منیزیم
• ویتامین C (برای جذب بهتر آهن و تقویت ایمنی)

بهترین مکمل های دوران شیردهی

مکمل‌های دوران شیردهی مکمل‌هایی هستند که علاوه بر سلامت مادر، کیفیت شیر را هم تقویت کنند. در این دوره نیاز بدن به ویتامین D، امگا ۳ و برخی مواد معدنی مثل کلسیم و ید همچنان بالا است.

مکمل‌های مهم دوران شیردهی عبارت‌اند از:

• مولتی‌ویتامین مخصوص شیردهی
• امگا ۳ (DHA برای رشد مغز نوزاد)
• ویتامین D (برای مادر و نوزاد)
• کلسیم (برای حفظ تراکم استخوان مادر)
• ید (برای عملکرد تیروئید نوزاد)

پزشکان توصیه می‌کنند مادران در دوران شیردهی هم حتما آزمایش بدهند تا کمبودهای تغذیه‌ای مشخص شود. در صورت کافی بودن رژیم غذایی، ممکن است نیاز به مصرف مکمل جداگانه کمتر شود.

طریقه مصرف مولتی ویتامین و مکمل در بارداری

نحوه مصرف مولتی ویتامین و مکمل در بارداری باید منظم و مطابق دستور پزشک باشد. بیشتر قرص‌های مکمل روزی یک بار همراه با یک لیوان آب مصرف می‌شوند. توصیه می‌شود این قرص‌ها بعد از غذا خورده شوند تا احتمال مشکلات گوارشی مثل تهوع یا سوزش معده کمتر شود.

نکات مهم در طریقه مصرف داروهای مولتی ویتامین دوران بارداری شامل موارد زیر است:

• مصرف منظم در یک ساعت مشخص (ترجیحا شب یا بعد صبحانه)
• پرهیز از مصرف همزمان آهن با لبنیات یا چای و قهوه
• رعایت فاصله زمانی بین مکمل آهن و کلسیم (حداقل ۲ ساعت)

بهترین زمان مصرف مکمل های دوران بارداری

بهترین زمان مصرف مولتی ویتامین دوران بارداری بسته به نوع مکمل متفاوت است. مکمل‌های آهن بهتر است صبح یا ظهر همراه با معده نیمه‌خالی و همراه با ویتامین C مصرف شوند. در مقابل، مکمل‌های کلسیم و مولتی‌ویتامین‌های کامل معمولا بعد از وعده غذایی اصلی توصیه می‌شوند:

• مولتی‌ویتامین دوران بارداری: بعد صبحانه یا شام
• آهن: صبح یا ظهر، با فاصله از لبنیات
• کلسیم: شب یا بعد شام
• امگا ۳: همراه غذا برای جذب بهتر

همین حالا یک دکتر مطمئن برای تغذیه اصولی جنین و نوزاد پیدا کن.

دکتر تغذیه نوزاد و کودک

فواید مصرف مکمل های دوران بارداری

خواص مصرف مولتی‌ویتامین در بارداری شامل پیشگیری از نقایص مادرزادی، حمایت از رشد مغزی جنین، کاهش خطر کم‌خونی و تقویت سیستم ایمنی مادر است. مولتی‌ویتامین‌ها جایگزین مراقبت بارداری نیستند اما تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد زنانی که مولتی‌ویتامین مصرف می‌کنند، کمتر دچار مشکلات بارداری می‌شوند:

• کاهش خطر نقص لوله عصبی با مصرف اسیدفولیک
• پیشگیری از کم‌خونی با مصرف آهن
• تقویت رشد استخوان‌ها با کلسیم و ویتامین D
• حمایت از رشد مغز و بینایی با امگا ۳

قرص زیبایی جنین – چه ویتامینی در زیبایی جنین تاثیر دارد؟

قرص زیبایی جنین اصطلاحی است که در میان مادران رایج شده اما از نظر علمی مکملی اختصاصی با این نام وجود ندارد. با این حال، برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در رشد پوست، مو و چشم‌های جنین نقش غیرمستقیم دارند. مهمترین آنها شامل ویتامین E و C، امگا ۳ و زینک هستند.

عوارض نخوردن مولتی ویتامین در بارداری

خطرات نخوردن مکمل های دوران بارداری می‌تواند شامل افزایش خطر کم‌خونی، اختلال در رشد مغزی جنین، ضعف سیستم ایمنی مادر و مشکلات استخوانی باشد. البته حتما برای جلوگیری از عوارض، لیست داروهای غیرمجاز در بارداری را بررسی کنید و بدون مشورت پزشک دارو نخورید. شایع‌ترین عوارض نخوردن ویتامین در دوران بارداری معمولا شامل موارد زیر است:

• افزایش خطر نقص لوله عصبی جنین
• کم‌خونی فقر آهن و خستگی شدید مادر
• کاهش تراکم استخوان مادر
• افزایش احتمال زایمان زودرس
• رشد ناکافی جنین در رحم

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

مصرف آگاهانه مکمل‌های دوران بارداری می‌تواند خطر برخی پیامدها را کاهش دهد اما جایگزین مراقبت بارداری نیست. این مکمل‌ها نه‌تنها از بروز کمبودهای تغذیه‌ای پیشگیری می‌کنند، بلکه در رشد صحیح مغز، استخوان‌ها و سیستم ایمنی نوزاد هم اثرگذار هستند. انتخاب مکمل مناسب باید تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا نیازهای هر مادر متفاوت است. در نهایت، توجه به تغذیه متعادل در کنار مصرف آگاهانه مکمل‌ها، مسیر یک بارداری سالم و ایمن را هموار می‌کند.

دکترتو مراقب سلامت شماست!