نوروپاتی دیابتی و نکاتی که باید بدانید

نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy) آسیب عصبی ناشی از بیماری دیابت است. نوروپاتی دیابتی زمانی ایجاد می‌شود که اعصاب فرد به‌ خاطر بیماری دیابت و عوارض ناشی از آن آسیب می‌بینند. دیابت نوروپاتی روی عصب‌های مختلف بدن از جمله پاها، اندام‌ها و عضلات تاثیر می‌گذارد. اگر دکتر به شما گفته است که در خطر نوروپاتی دیابتی هستید، احتمالا سؤالاتی در مورد این عارضه دارید؛ نوروپاتی چه علائمی دارد؟ برای پیشگیری از آن چه کنیم؟ عوارض نوروپاتی چیست؟ و آیا درمانی برای آن وجود دارد؟ در ادامه این مطلب از دکترتو با ما همراه باشید تا با این بیماری، علائم و نشانه‌ها و عوارض آن بیشتر آشنا شوید.

بیماری نورو‌پاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی به آسیب تدریجی اعصاب محیطی و خودکار در اثر بالا بودن طولانی‌مدت قند خون گفته می‌شود. این آسیب که از عوارض دیابت است بیشتر در اعصاب پاها و دست‌ها دیده می‌شود و باعث علائمی مانند گزگز، بی‌حسی، سوزش، درد تیرکشنده یا کاهش حس می‌شود. در مراحل پیشرفته ممکن است تعادل بدن، رفلکس‌ها و قدرت عضلات هم درگیر شوند. این مشکل فقط حسی نیست؛ می‌تواند اعصاب خودکار را هم درگیر کند و روی فشار خون، ضربان قلب، گوارش، ادرار و عملکرد جنسی اثر بگذارد.

علل و عوامل مرتبط با نوروپاتی دیابتی	نشانه‌های نوروپاتی دیابتی
هایپرگلیسمی مزمن و طولانی‌مدت، کنترل‌نشدن قند خون	گزگز و مورمور انگشتان پا و دست، احساس سوزن‌سوزن
افزایش چربی خون (تری‌گلیسیرید و LDL بالا)	درد سوزشی یا تیرکشنده در پاها، حساسیت زیاد به لمس
آسیب عروق ریز تغذیه‌کننده اعصاب (میکروواسکولوپاتی دیابتی)	زخم‌ها و تاول‌های بدون درد
فشار خون بالا و سندرم متابولیک همراه دیابت	اختلال تعادل و افزایش خطر زمین‌خوردن
درگیری اعصاب خودمختار به‌دلیل دیابت طول‌کشیده	افت فشار خون وضعیتی، سرگیجه هنگام ایستادن
درگیری اعصاب دستگاه گوارش	سیری زودرس، نفخ، احساس دیر خالی شدن معده
درگیری اعصاب مثانه و دستگاه ادراری تناسلی	تکرر ادرار، احتباس یا بی‌اختیاری ادرار

انواع نوروپاتی دیابتی

۴ گروه اصلی برای انواع نوروپاتی مطرح می‌شوند: پلی‌نوروپاتی محیطی، نوروپاتی اتونومیک یا خودمختار (درگیری اعصاب قلب، روده، مثانه، عروق و سایر اندام‌ها)، نوروپاتی کانونی (درگیری محدود یک عصب، مانند عصب صورت یا عصب‌های حرکتی چشم) و پلکسوپاتی دیابتی که بیشتر به صورت کمردرد و درد یک‌طرفه پا یا ضعف اندام دیده می‌شود.

این بیماری انواع مختلفی دارد که شامل این موارد می‌شوند:

• نوروپاتی محیطی
• نوروپاتی خودمختار
• مونو نوروپاتی (نوروپاتی کانونی)
• نوروپاتی پروگزیمال (پلی‌ رادیکولوپاتی دیابتی)

۱. پریفرال نوروپاتی دیابتی یا نوروپاتی محیطی دیابتی

پریفرال نوروپاتی دیابتی یا همان نوروپاتی دیابتی محیطی متداول‌ترین نوع نوروپاتی است که در آن اعصاب پیرامونی مغز و نخاع آسیب می‌بینند. پریفرال نوروپاتی دیابتی مشخصا روی عصب‌ پاها و دست‌ها اثر گذاشته و می‌تواند شامل نوروپاتی حرکتی، نوروپاتی حسی یا هر دو باشد. عصب پاها در بیماران دیابتی باید در دوره‌های چکاپ سالانه منظم معاینه شود.

متن انگلیسی:
Diabetic neuropathy most often damages nerves in the legs and feet. Depending on the affected nerves, diabetic neuropathy symptoms may include pain and numbness in the legs, feet and hands. It also can cause problems with the digestive system, urinary tract, blood vessels and heart. Some people have mild symptoms.
ترجمه فارسی:
نوروپاتی دیابتی بیشتر عصب‌های پاها و ساق‌ها را درگیر می‌کند. باتوجه به نوع عصب آسیب‌دیده، علائم می‌تواند شامل درد و بی‌حسی در پاها، کف پا و گاهی دست‌ها باشد. این وضعیت ممکن است باعث مشکلات گوارشی، اختلالات ادراری، تغییرات عروقی و حتی تاثیر بر عملکرد قلب شود. در برخی بیماران، علائم خفیف هستند و مدتی طول می‌کشند تا تشخیص داده شوند.

به نقل از سایت mayoclinic

۲. نوروپاتی اتونومیک یا خودمختار

نوروپاتی اتونومیک دیابتی یعنی آسیب اعصاب خودکاری که کارشان تنظیم عملکردهایی مانند ضربان قلب، فشار خون، تعریق، هضم غذا، تخلیه معده، کنترل مثانه و عملکرد جنسی است. بیمار ممکن است دچار افت فشار وضعیتی، تپش قلب، احساس سیری زودرس، نفخ، اسهال یا یبوست مزمن، بی‌اختیاری ادرار، اختلال نعوظ یا خشکی واژن شود. این درگیری معمولا مخفی و تدریجی است و با افزایش طول مدت دیابت و کنترل نامناسب قند شایع‌تر می‌شود.

۳. نوروپاتی کانونی (فوکال)

نوروپاتی کانونی یا فوکال به معنی درگیری ناگهانی و موضعی یک عصب یا گروه کوچکی از اعصاب است. در دیابت ممکن است عصب‌های حرکتی چشم درگیر شوند و دوبینی یا افتادگی پلک ایجاد شود یا عصب فاسیال باعث فلج صورت شود. درگیری عصب رادیال، اولنار یا مدین در دست و عصب فمورال یا پرونئال در پا هم دیده می‌شود. این نوع نوروپاتی معمولا با شروع حاد درد و ضعف موضعی همراه است.

۴. نوروپاتی پروگزیمال

نوع نادری از آسیب عصبی است که باعث ناتوانی عصب‌های لگن، ران و باسن می‌شود. این نوع نوروپاتی دیابتی معمولا یک سمت بدن را درگیر کرده و در برخی بیماران می‌تواند به سمت مقابل هم گسترش یابد. نوروپاتی پروگزیمال معمولا باعث درد شدید و احتمال کاهش وزن زیاد می‌شود.

علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟

در مراحل خفیف، نشانه های نوروپاتی دیابتی معمولا حسی و گذرا هستند مانند گزگز، مورمور، بی‌حسی خفیف در انگشتان پا، احساس سوزن‌سوزن یا داغی در کف پا به‌خصوص شب‌ها، حساسیت به لمس یا احساس پوشیدن جوراب نامرئی.

با پیشرفت و درگیری شدیدتر، درد و سوزش کف پا، درد تیرکشنده، کاهش شدید حس درد و دما، زخم‌هایی که بدون درد ایجاد می‌شوند، اختلال تعادل، ضعف عضلانی، دفورمیته پا و در موارد اتونومیک، افت فشار وضعیتی، اختلال ضربان قلب، مشکلات گوارشی و جنسی دیده می‌شود.

شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم نوروپاتی دیابتی عبارت‌اند از:

• کرختی و بی‌حسی
• سوزن‌سوزن شدن
• احساس سوزش
• درد
• کرمپ و گرفتگی عضلانی
• ضعف

نشانه های نوروپاتی دیابتی معمولا از نوروپاتی دیابتی پا یا دست‌ها شروع می‌شوند و بعدها ممکن است به ساق، ران و بازوها سرایت پیدا کنند. از دیگر علایم نوروپاتی دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و ناراحتی در بازوها و پاها به خصوص شب‌ها
• عدم احساس درد، سوزش زخم یا بریدگی
• اختلال خواب
• نفخ و مشکلات گوارشی
• عدم تحمل گرما
• اسهال
• مشکلات ادراری (دفع آب)
• فشار خون پایین در حالت ایستاده
• اختلال جنسی
• ناتوانی در تشخیص زمان پایین بودن قند (هیپوگلیسمی)

در صورت مشاهده این علائم و احتمال ابتلا به دیابت یا پای دیابتی نوروپاتی دیابتی و سایر قسمت‌های بدن، بلافاصله به دکتر غدد و یا دکتر مغز و اعصاب در دکترتو مراجعه کنید.

نگران علائم نوروپاتی دیابتی هستی؟
بدون معطلی نوبت حضوری از دکتر بگیر.

بهترین فوق تخصص غدد

علت نوروپاتی دیابتی چیست؟

بالا بودن میزان گلوکز خون یا همان قند خون و میزان چربی خون بالا مانند تری‌ گلیسیرید در خون به‌دلیل بیماری دیابت به‌ مرور زمان به عصب‌ها آسیب می‌رساند. میزان قند خون بالا به عروق خونی کوچکی آسیب رسانده که اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز عصب‌ها را تامین می‌کنند. عصب‌ها بدون اکسیژن و مواد مغذی کافی نمی‌توانند کارشان را درست انجام بدهند. هرچقدر فرد مدت طولانی‌تری به بیماری دیابت مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود. از دیگر علل شایع این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قند خون بالا و کنترل‌نشده (هایپرگلیسمی مزمن)
• طولانی بودن مدت ابتلا به دیابت
• چربی خون بالا
• آسیب عروق ریز تغذیه‌کننده اعصاب (میکروواسکولوپاتی دیابتی)
• فشار خون بالا و سندرم متابولیک
• چاقی و کم‌تحرکی
• سیگار و مصرف الکل
• بیماری کلیوی یا کبدی مزمن همراه دیابت

تشخیص نوروپاتی دیابتی چگونه است؟

پس از مشاهده علائم و مراجعه به متخصص غدد، دکتر بعد از معاینه اولیه آزمایش خون را تجویز می‌کند. به‌ علاوه اینکه میزان قند خون قبلی‌تان را چک می‌کند تا متوجه روند کنترل بیماری دیابت‌تان شود. بعد از تشخیص، دکتر برای درمان بیشتر شما را به پزشک متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد. معمولا در ویزیت اول بیمار دیابتی سراغ معاینه پاها می‌رود. دکتر وضعیت پوست پا، نبض، دما و عضلات پا را بررسی می‌کند. تشخیص معمولا بالینی است (فیلامان، ارتعاش و دما، معاینه پا) و در صورت لزوم ممکن است آزمایش نوار عضله (EMG) هم گرفته شود.

نتیجه این آزمایش نشان می‌دهد که آیا نوروپاتی محیطی به عصب‌ها آسیب رسانده است یا خیر. میزان هماهنگی عصب و عضله در نوار عضله مشخص می‌شود و تست سرعت هدایت عصبی هم با محاسبه سرعت انتقال پیام‌های عصبی در واقع سلامت عصب‌ها در بیمار را بررسی می‌کند.

درمان نوروپاتی دیابتی چیست؟

درمان نوروپاتی دیابتی به عصب‌هایی بستگی دارد که تحت تاثیر این بیماری قرار گرفته‌اند. روش‌های درمان نوروپاتی محیطی مربوط به آسیب اعصاب پاها یا دست‌ها شامل این موارد می‌شوند:

• گفتگو و مشاوره با متخصص دیابت یا دکتر داخلی درباره نحوه محافظت و مراقبت از پوست و رفع درد
• برای درد نوروپاتیک دیابتی، معمولا استفاده از دولوکستین، آمی‌تریپتیلین، گاباپنتین یا پره‌گابالین شروع می‌شود
• مراقبت از پاها باید اولویت اصلی بیماران دیابتی باشد. پوشیدن کفش و جوراب‌های مناسب اهمیت زیادی دارد.
• درباره روش‌های درمان مشکلات ناشی از آسیب اعصاب اتونومیک مانند فشار خون پایین در حالت ایستاده یا مشکلات گوارشی و جنسی با پزشک خود مشورت کنید.

متن انگلیسی:
Diabetes-related neuropathy treatment involves carefully managing your blood sugar. This is the most important step to prevent nerve damage from getting worse. Your healthcare provider and other diabetes specialists — like a CDCES (Certified Diabetes Care and Education Specialist) — will work with you to achieve realistic blood sugar goals.
ترجمه فارسی:
درمان نوروپاتی مرتبط با دیابت نیاز به کنترل دقیق قند خون دارد و این مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از پیشرفت آسیب عصبی محسوب می‌شود. پزشک و دیگر متخصصان دیابت، به شما کمک می‌کنند تا اهداف واقع‌بینانه برای کنترل قند خون تعیین و اجرا شوند.

به نقل از سایت my.clevelandclinic

۱. بهترین قرص درمان نوروپاتی دیابتی

بهترین قرص برای نوروپاتی دیابتی یک داروی واحد نیست، بلکه چند خانواده دارو به‌عنوان خط اول داروی نوروپاتی دیابتی پیشنهاد می‌شوند. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین نورآدرنالین مانند دولوکستین، داروهای ضدتشنج مانند پره‌گابالین و گاباپنتین و در برخی بیماران، ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین از انواع قرص نوروپاتی دیابتی هستند. انتخاب داروی نوروپاتی دیابتی به سن، بیماری‌های همراه و عوارض جانبی بستگی دارد.

وقتشه برای درمان نوروپاتی دیابتی اقدام کنی؛ نوبتت رو از دکترتو بگیر.

دکتر دیابت

۲. بهترین پماد برای نوروپاتی دیابتی 

برای درمان نوروپاتی پای دیابتی یا سایر قسمت‌ها به شکل موضعی، معمولا بهترین پماد برای نوروپاتی دیابتی پچ یا کرم‌های حاوی کپساسین است که به‌عنوان گزینه مکمل برای دردهای موضعی مطرح شده‌اند. انتخاب باید شخصی‌سازی‌شده و با نظر پزشک باشد.

۳. روش جدید درمان نوروپاتی

مقالات جدید بیشتر از درمان قطعی روی درمان‌های هدفمند و کاهش پیشرفت بیماری تمرکز دارند؛ مانند داروهای آنتی‌اکسیدان، تعدیل‌کننده مسیرهای التهابی، تست و کارآزمایی داروهای نوروتروفیک، روش‌های تحریک الکتریکی و مغناطیسی اعصاب، تمرینات ساختارمند ورزشی و ترکیب درمان دارویی با مداخلات سبک زندگی. همچنین تحقیقات روی درمان‌های ژنی و سلول‌درمانی در سطح آزمایشگاهی و کارآزمایی‌های اولیه برای اطلاع از روش جدید درمان نوروپاتی یا درمان جدید نوروپاتی دیابتی در جریان است.

۴. درمان قطعی نوروپاتی دیابتی

در حال حاضر درمان قطعی برای برگرداندن کامل آسیب عصبی پایدار وجود ندارد. مهم‌ترین کار، کنترل دقیق قند خون، فشار خون و چربی‌ها، ترک سیگار و اصلاح سبک زندگی برای کند کردن پیشرفت و کاهش علائم است.

۵. درمان سریع نوروپاتی دیابتی

در حال حاضر هیچ راه درمان نوروپاتی دیابتی وجود ندارد که در چند روز آسیب عصبی را برگرداند اما می‌توان نسبتا سریع درد و برخی علائم را کنترل کرد. شروع یک داروی خط اول درد (مانند پره‌گابالین، گاباپنتین یا دولوکستین) به‌طور تدریجی در چند هفته می‌تواند شدت درد را کم کند. هم‌زمان اصلاح قند خون، پایبندی به داروها، مراقبت از پا و خواب کافی کمک می‌کند علائم کمتر آزاردهنده باشند، هرچند بیماری نوروپاتی به این سرعت برطرف نمی‌شود.

۶. درمان خانگی نوروپاتی دیابتی – درمان خانگی درد پای دیابتی

درمان خانگی جایگزین درمان پزشکی نیست اما می‌تواند در کنار آن علائم را کاهش دهد و از عوارضی مانند زخم پا پیشگیری کند. مهم‌ترین نکته، مدیریت سبک زندگی و مراقبت منظم از پاها است. فعالیت بدنی منظم، تغذیه سالم، پرهیز از سیگار و الکل و کنترل دقیق قند خون مهم هستند.

روش‌های مختلفی برای درمان خانگی نوروپاتی دیابتی یا درمان خانگی درد پای دیابتی وجود دارند مانند:

• شست‌وشو و خشک‌کردن روزانه پا و بررسی تاول یا زخم
• استفاده از کرم مرطوب‌کننده روی پوست خشک (نه بین انگشتان)
• پوشیدن جوراب نخی و کفش راحت و مناسب دیابتی
• پیاده‌روی منظم طبق توان و توصیه پزشک
• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل

۷. درمان گزگز پای دیابتی

درمان گزگز پای دیابتی بر کنترل دقیق قند خون، کاهش نوسانات گلوکز و پیشگیری از پیشرفت آسیب عصبی استوار است. برای کاهش علائم، دارو برای نوروپاتی دیابتی مانند گاباپنتین طبق نظر پزشک استفاده می‌شوند و اصلاح سبک زندگی نقش مکمل دارد. همچنین مراقبت منظم از پا می‌تواند برای کم شدن شدت نوروپاتی موثر باشد.

نوروپاتی دیابتی خطرناک است؟

اگر بیماری نوروپاتی دیابتی جدی گرفته نشود می‌تواند خطرناک باشد. کاهش حس در پا باعث می‌شود زخم‌ها بدون درد و دیر تشخیص داده شوند و به عفونت عمیق و در نهایت قطع عضو منجر شوند. درگیری اعصاب اتونومیک قلب و عروق ممکن است باعث آریتمی، افت فشار شدید یا سنکوپ شود. از طرفی، درد مزمن، گزگز پا و اختلال خواب و عملکرد جنسی روی کیفیت زندگی و سلامت روان اثر می‌گذارد.

نوروپاتی دیابتی همان زخم پای دیابتی است؟

نوروپاتی دیابتی به معنای آسیب اعصاب است در حالی‌که زخم پای دیابتی نتیجه ترکیب نوروپاتی، اختلال خون‌رسانی و فشار مکانیکی است. زمانی که حس درد و فشار در پا کم شود، بیمار متوجه آسیب‌های کوچک، کفش نامناسب یا سوختگی نمی‌شود و همین موضوع به‌مرور به زخم عمیق تبدیل می‌شود. بنابراین نوروپاتی عامل زمینه‌ای زخم‌های پای دیابتی است، نه خود زخم دیابتی.

نوروپاتی دیابتی و زخم دست دیابتی

سوختگی بدون احساس گرما، بریدگی‌های تکراری یا فشار طولانی‌مدت روی یک نقطه در دست می‌توانند زخم دست دیابتی را ایجاد کنند. در بیمارانی با نوروپاتی شدید، ضعف بینایی یا کنترل ضعیف قند، زخم دست و عفونت‌های تاندونی هم ممکن است رخ دهد و نیازمند مراقبت دقیق و پیشگیری مشابه است.

پزشکان پیشنهادی

۴.۶ (۱۸۵۴ نظر)

دکتر محمد باقرزاده

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۷ (۱۷۰۱ نظر)

دکتر مجید رمضانی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۳ (۱۸۳۸ نظر)

دکتر شهاب نوریان

فوق تخصص غدد کودکان

نوبت بگیرید

۴.۹ (۱۳۴۸ نظر)

دکتر جواد تولایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۳.۹ (۱۷۰۸ نظر)

دکتر محمدرضا میرزایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۶ (۱۱۸۷ نظر)

دکتر جواد همت یار

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

راهی برای پیشگیری از نوروپاتی دیابتی وجود دارد؟

یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از نوروپاتی دیابتی، کنترل بیماری دیابت با مدیریت و کنترل میزان قند خون، فشار خون و میزان کلسترول و چربی خون است. به همین دلیل انجام چکاپ برای افراد دیابتی باید در اولویت قرار داده شود. برای پیشگیری از آسیب عصبی ناشی از ابتلا به دیابت باید اقدامات زیر را انجام دهید:

• انجام فعالیت‌های جسمی و ورزشی به ‌صورت منظم
• رعایت رژیم غذایی دیابتی
• ترک سیگار
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• مصرف منظم و سر وقت داروهای تجویزی پزشک

نتیجه گیری

بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی باید بیماری دیابت خود را مدیریت و کنترل کنند یعنی میزان قند خون، فشار خون، میزان چربی و کلسترول خون و وزن باید مدام چک شوند تا از تشدید آسیب عصبی جلوگیری شود. مراقبت از پاها یکی از مولفه‌های مهم در تمام بیماران دیابتی به ‌شمار می‌آید و اهمیت آن در مبتلایان به نوروپاتی محیطی چندبرابر بیشتر است. بیمار باید هر روز پاهایش را چک کند و همیشه مراقب باشد و حداقل سالی یکبار برای معاینه پاها و عصب‌ها به پزشک مراجعه کند.

 عوارض نوروپاتی دیابتی بسته به اینکه چه عصب‌هایی درگیر شده‌اند فرق می‌کند اما معمولا از بین رفتن حس پاها که فرد اصلا متوجه زخم شدن پایش نمی‌شود از عوارض خطرناک این بیماری است که گاهی حتی تا قطع شدن انگشتان و خود پای بیمار هم پیش می‌رود. ضعف و بیهوشی ناشی از افت فشار خون را هم باید از عوارض نوروپاتی دیابتی دانست. پیشنهاد ما این است که برای تشخیص و درمان این بیماری به متخصص نوروپاتی دیابتی یا متخصص غدد و دکتر داخلی مراجعه کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!