فهرست مطالب
آلودگی هوا به وجود آلاینده‌ها در جو زمین گفته میشود که می‌تواند سلامت انسان و محیط زیست را به خطر بیاندازد. آلاینده‌ها می‌توانند گرد و غبار ناشی از باد، دود آتش‌سوزی‌های جنگل و آتشفشان یا مواد شیمیایی ناشی از فعالیت‌های انسانی باشند، بودار یا نامرئی باشند و طول عمر آنها بین چندین دقیقه تا چند سال باشد. روزانه بیش از ۱۸ هزار نفر در سراسر دنیا بر اثر آلودگی هوا از بین می‌روند. باتوجه به اینکه شهرهای بزرگ مانند تهران و اصفهان با آلودگی هوا همراه هستند، برای درمان بیماری‌های تنفسی ناشی از آلاینده‌ها حتما به دکتر عمومی یا متخصص ریه مراجعه کنید. در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان در شهر خود آشنا شوید و برای دریافت نوبت ویزیت حضوری یا مشاوره اقدام کنید.
آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا یکی از بزرگترین تهدیدها برای سلامت کودکان و بزرگسالان است که متاسفانه مردم بسیاری از شهرهای جهان را درگیر کرده است. زمانی که مواد مضر (آلاینده‌ها) که به شکل ذرات جامد، گاز یا مایع هستند به هوا آزاد می‌شوند و کیفیت آن را کاهش می‌دهند، هوا آلوده میشود. در زمان آلودگی شدید، می‌توانیم مه خاکستری یا زرد را ببینیم.
متاسفانه ۸۵ درصد از ذرات معلق و تقریبا تمام اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد در هوا که آنها را به‌عنوان آلاینده می‌شناسیم، حاصل استخراج یا سوزاندن نامناسب سوخت‌های فسیلی توسط انسان هستند.
وارونگی هوا چیست و چه اثری بر آلودگی دارد؟
در سطح زمین با هر یک کیلومتر افزایش ارتفاع، حدود ۶.۵ درجه سانتی‌گراد از دمای هوا کم میشود. در این شرایط هوا به‌طور دائم در جریان است و باد بین لایه‌های مختلف جو می‌وزد و آلاینده‌ها را متفرق و از غلظت آنها کم می‌کند. معمولا در ساده‌ترین حالت وارونگی، با افزایش ارتفاع، دمای هوا زیاد میشود زیرا چگالی هوای گرم از هوای سرد کمتر است. وارونگی هوا در مناطق شهری دردسرساز است، زیرا به دلیل وارونگی، آلودگی ایجاد شده در سطح زمین در همان ارتفاع می‌ماند.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت byjus
Air pollution is the introduction of particulates, gases, or other harmful substances into earth’s atmosphere, causing diseases, allergies, death to humans, damage to other living organisms such as animals and food crops, or the natural or built environment.
ترجمه فارسی:
آلودگی هوا به معنای وارد کردن ذرات، گازها یا سایر مواد مضر به جو زمین است که باعث بیماری، آلرژی، مرگ انسان، آسیب به سایر موجودات زنده مانند حیوانات و محصولات غذایی یا محیط طبیعی و سازه‌های مصنوعی میشود.
آلاینده هوا یعنی چه؟
آلاینده به ذرات جامد، مایع یا گازی شکلی گفته میشود که در جو زمین وجود دارند. این ذرات معمولا توسط انسان‌ها با سوزاندن نامناسب سوخت فسیلی ایجاد می‌شوند و اگر هوا را اشباع کنند، تنفس آنها بسیار خطرناک خواهد بود. شایع‌ترین آلاینده‌هایی که در هوا در زمان آلودگی هوا وجود دارند عبارت‌اند از:
- اکسیدهای گوگرد (SOx): به طور خاص دی اکسید گوگرد (SO2)، سوخت‌های فسیلی (نفت و زغال‌سنگ) مقداری گوگرد دارند و نه تنها به خودی خود برای سلامتی مضر هستند، بلکه با گذشت زمان و تابش آفتاب با سایر گازهای جو ترکیب شده و آلاینده‌های ثانویه را به وجود می‌آورند.
- اکسیدهای نیتروژن یا ازت (NOx): به طور خاص اکسید نیتروژن (NO) و دی اکسید نیتروژن (NO2)، اکسیدهای نیتروژن در سوختن با دمای بالا، در حمل و نقل و نیروگاه‌ها شکل می‌گیرند. دی اکسید نیتروژن یک گاز سمی است و می‌تواند باعث تشکیل ذرات معلق و ازون شود.
- ذرات معلق (PM): ذرات معلق ترکیبی از مواد جامد یا مایع در جو هستند که آلاینده به شمار می‌روند. ذرات معلق بزرگتر قطری بین ۲.۵ تا ۱۰ میکرون دارند و قطر ذرات معلق کوچکتر کمتر از ۲.۵ میکرون است.
- مونوکسید کربن (CO): گازی بی‌بو، بی‌رنگ و سمی است که از سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی و چوب به وجود می‌آید.
- ترکیب‌های زیستی تبخیرپذیر: این ترکیب‌ها از مواد شیمیایی، حلال‌ها و سوخت‌ها تبخیر شده و وارد جو می‌شوند. اثرات این ترکیب‌ها بر سلامتی مضر است. گاز متان (CH4) که در گاز طبیعی وجود دارد معمولا به‌عنوان دسته‌ای جدا از آلاینده‌ها درنظر گرفته میشود.
- آمونیاک (NH3): آمونیاک با کشاورزی و رهاسازی فاضلاب در جو رها میشود. پس از ورود به جو آمونیاک با مواد دیگر واکنش نشان داده و آلاینده‌های ثانوی تولید می‌کند.
- اوزون سطحی (O3): اوزون در سطح زمین با واکنش ترکیبات زیستی تبخیرپذیر و آمونیاک تولید میشود. اوزون بسیار سمی و احتمالا ماده‌ای سرطانزا است.
- فلزات سنگین: سرب فلزی سنگین است که از سوزاندن سوخت دارای سرب و زباله وارد جو میشود. سرب به شدت سمی و سرطانزا است. جیوه نیز فلزی سنگین، سرطانزا و سمی است که از سوزاندن زغال‌سنگ وارد جو میشود.
کدام آلاینده های هوا اندازه گیری می شوند؟
نحوه اندازه‌گیری آلاینده‌های هوا در کشورهای مختلف، متفاوت است. برای مثال در آمریکا علاوه‌بر آلاینده‌های شایع، میزان سرب موجود در هوا نیز اندازه‌گیری میشود. اما از نظر سازمان بهداشت جهانی اندازه‌گیری ذرات معلق، ازون، دی اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد کافی هستند.
مقیاس اندازه‌گیری این آلاینده‌ها، میکروگرم در هر متر مکعب است. این اندازه‌گیری ممکن است میانگین وجود آلاینده‌ها در یک ساعت یا یک سال در سطح زمین باشد. در این جدول، سقف پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی برای آلاینده‌ها را ملاحظه می‌کنید.
| سقف پیشنهادی برای هر آلاینده (میکروگرم در هر متر مکعب) | زمان | مقدار |
|---|---|---|
| ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون | متوسط یک سال | ۱۰ |
| متوسط یک روز | ۲۵ | |
| ذرات معلق بین ۲.۵ و ۱۰ میکرون | متوسط یک سال | ۲۰ |
| متوسط یک روز | ۵۰ | |
| ازون | متوسط ۸ ساعت | ۱۰۰ |
| دی اکسید نیتروژن | متوسط یک سال | ۴۰ |
| متوسط یک روز | ۲۰۰ | |
| دی اکسید گوگرد | متوسط یک سال | ۲۰ |
| متوسط یک روز | ۵۰۰ |
علائم مسمومیت آلودگی هوا
علائم مسمومیت با آلودگی هوا معمولا شامل تحریک چشم، بینی و گلو است که به‌صورت سوزش، خارش یا آبریزش ایجاد میشود. این اتفاق در کودکان و افراد مسن بیشتر رخ می‌دهد. مشکلات تنفسی و ابتلا به انواع بیماری آلودگی هوا مثل سرفه، درد قفسه سینه و گرفتگی مجاری هوایی هم شایع است. بیماری انسداد ریوی یکی از بیماری‌های تنفسی است که می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا ایجاد شود.
خستگی و سردرد طولانی مدت نیز در گروه‌های آسیب‌پذیر اتفاق می‌افتد. بهتر است در زمان آلودگی هوا، آب کافی و غذاهای نرم و آبکی بنوشید و تا حد امکان از خانه خارج نشوید.
آیا شما هم در زمان آلودگی دچار بیماری تنفسی می‌شوید؟
برای درمان همین الان نوبت بگیرید.
علت آلودگی هوا: آلودگی هوا چگونه به وجود می آید؟
علت عمده آلودگی هوا در شهرهایی مانند تهران، گاز حاصل از نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع و حمل و نقل است. در سال‌های اخیر، خطرناک‌ترین آلاینده‌ها ذرات معلق بودند. ۱۵ درصد از کل ذرات معلق تهران را هم کامیون‌ها، خودروهای سواری و موتورسیکلت‌ها ایجاد می‌کنند:
- سوزاندن سوخت‌های فسیلی: منبع اصلی آلودگی است و گازهای مضر و ذرات سمی را به اتمسفر آزاد می‌کند.
- فرآیندهای صنعتی: کارخانه‌ها در زمان فعالیت‌های تولیدی، طیف وسیعی از آلاینده‌ها را آزاد می‌کنند.
- فعالیت‌های کشاورزی: کودهای شیمیایی و آفت کش‌ها می‌توانند ترکیبات مضر را به هوا آزاد کنند.
- انتشار گازهای گلخانه‌ای: وسایل نقلیه منبع آلودگی هوایی با گازهای NOx و CO هستند.
علت بوی بد هوا چیست؟
پخش بو به دلیل گوگرد موجود در سوخت وسائل نقلیه بنزینی و دیزلی و بوی ناشی از سوزاندن زباله‌ها و ترکیبات آلی فرار موجود در آنها است که از مهمترین دلایل ایجاد بوی بد در هوا هستند. نشت گاز طبیعی یا مواد تجزیه‌کننده هم می‌تواند دلیل بوی بد اتمسفر باشد.
شاخص آلودگی هوا چیست؟
گزارش وضعیت آلودگی شهرها با استفاده از شاخص آلودگی هوا (Air Quality Index) یا به اختصار AQI انجام میشود. در واقع تاثیر تمام آلاینده‌ها بر بدن انسان یکی نیست؛ برای مثال ذرات معلق کوچک، تاثیر منفی بیشتری نسبت به میزان برابر ازون در سطح زمین روی افراد دارند. به همین دلیل سقف مجاز پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی برای آلاینده‌ها متفاوت است.
در ایران شاخص آلودگی هوا عددی بین ۰ تا ۵۰۰ است که ۰ سالم‌ترین و ۵۰۰ آلوده‌ترین هوای ممکن است. افزایش خطرناک تنها یکی از آلاینده‌ها، کیفیت هوا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای مثال تنها اگر افزایش متوسط ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون در یک روز هوا را معادل شاخص آلودگی هوای ۲۰۰ آلوده کنند و دیگر هیچ آلودگی در هوا وجود نداشته باشد، شاخص آلودگی هوا در آن روز معادل ۲۰۰ است:
- AQI بین ۰ و ۵۰: وضعیت هوا خوب است.
- AQI بین ۵۱ و ۱۰۰: وضعیت هوا متوسط است.
- AQI بین ۱۰۱ و ۱۵۰: وضعیت هوا ناسالم برای گروه‌های حساس است.
- AQI بین ۱۵۰ و ۲۰۰: وضعیت هوا ناسالم است.
- AQI بین ۲۰۱ و ۳۰۰: وضعیت هوا خیلی ناسالم است.
- AQI بین ۳۰۱ و ۵۰۰: وضعیت هوا حطرناک است.
راه های مقابله با آلودگی هوا
بهترین راه مقابله با آلودگی هوا، کاهش استفاده از وسایل نقلیه و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، پیاده‌روی یا دوچرخه سواری است که می‌تواند به مقدار بسیار زیادی آلاینده‌های منتشر شده از اتومبیل‌ها را کاهش دهد. مصرف انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی یا بادی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی نیز از روش‌های موثری برای افزایش کیفیت هوا هستند.
همیشه وضعیت آلودگی هوا را درنظر داشته باشید و گزارش منابع معتبر را درباره وضعیت هوا بخوانید. اطلاع از اینکه کدام آلاینده‌ها باعث آلودگی هوا هستند و شاخص آلایندگی کدام بالای ۱۰۰ است، اهمیت زیادی دارد. در مواقعی باید نسبت به آلاینده‌ها با شاخص آلایندگی بالای ۵۰ هم واکنش نشان داد. در صورتی که علائمی مانند سرفه و تنگی نفس شدید داشتید و ماسک آلودگی هوا هم به شما کمکی نکرد، حتما به دکتر متخصص مراجعه کنید.
| نوع آلاینده/شاخص آلایندگی | خوب | متوسط | ناسالم برای گروه‌های حساس | ناسالم | بسیار ناسالم | خطرناک |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ذرات معلق | – | افراد بسیار حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از فعالیت‌های سنگین خارج از خانه خودداری کنند. افراد سالم باید فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از هرگونه فعالیت خارج از خانه خودداری کنند. افراد سالم باید از فعالیت‌های سنگین خارج از خانه بپرهیزند. | افراد حساس از خانه خارج نشوند و فعالیت خود را به حداقل برسانند. افراد سالم از هرگونه فعالیت فیزیکی خارج از منزل خودداری کنند. |
| دی اکسید نیتروژن | – | افراد بسیار حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از فعالیت‌های سنگین خارج از خانه پرهیز کنند. افراد سالم باید فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از هرگونه فعالیت خارج از خانه خودداری کنند. افراد سالم باید از فعالیت‌های سنگین خارج از خانه بپرهیزند. | افراد حساس از خانه خارج نشوند و فعالیت خود را به حداقل برسانند. افراد سالم از هرگونه فعالیت خارج از منزل خودداری کنند. |
| ازون | – | افراد بسیار حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از فعالیت‌های سنگین خارج از خانه پرهیز کنند. افراد سالم باید فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از هرگونه فعالیت خارج از خانه اجتناب کنند. افراد سالم باید فعالیت‌های خارج از خانه را کاهش دهند. | همه افراد باید از فعالیت خارج از خانه اجتناب کنند. |
| مونوکسید کربن | – | – | افراد حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند و از منابع تولید مونوکسید کربن مانند ترافیک شدید دوری کنند. | افراد حساس فعالیت‌های خارج از خانه را کاهش دهند و از منابع تولید مونوکسید کربن مانند ترافیک شدید دوری کنند. | افراد حساس هرگونه فعالیت خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس از هرگونه فعالیت خودداری کرده و از ترافیک شدید دوری کنند. افراد سالم باید فعالیت‌های سنگین خود را کم کنند. |
| دی اکسید گوگرد | – | – | افراد حساس فعالیت‌های سنگین خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس فعالیت‌های خارج از خانه را کاهش دهند. | افراد حساس باید از فعالیت‌های خارج از خانه پرهیز کنند. افراد سالم باید فعالیت‌های سنگین خود را کم کنند. | افراد حساس از خانه خارج نشوند و افراد سالم از فعالیت‌های خارج از منزل خودداری کنند. |
برای آلودگی هوا چه دمنوشی بخوریم؟
برخی از نوشیدنی‌ها می‌توانند به مقابله با اثرات مضر آلودگی هوا کمک کنند:
- چای سبز: سرشار از آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند التهاب را کاهش دهد و از ریه‌ها در برابر آلودگی محافظت کند.
- آب لیموی گرم: باعث سم زدایی بدن میشود.
- چای زردچوبه و زنجبیل: به دلیل خواص ضد التهابی، می‌توانند به کاهش مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی کمک کند.
همین الان بهترین دکتر برای درمان آسم را پیدا کن.
بهترین میوه برای آلودگی هوا
انواع توت‌ها سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند که با التهاب مبارزه می‌کنند و به افزایش سلامت ریه کمک می‌کنند. مرکبات (مانند پرتقال و لیمو) نیز به دلیل ویتامین C بالایی که دارند، می‌توانند به تقویت پاسخ ایمنی در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از آلودگی هوا کمک کنند.
ماسک مناسب آلودگی هوا
حفاظت موثر در برابر آلودگی هوا را می‌توان با استفاده از ماسک مناسب آلودگی هوا به دست آورد. بهترین ماسک برای آلودگی هوا در حال حاضر ماسک‌های تنفسی N95 هستند. این ماسک‌ها حداقل ۹۵ درصد از ذرات هوا را فیلتر می‌کنند و مانع از تنفس بسیاری از آلاینده‌های مضر در هوا می‌شوند. و آنها را برای استفاده روزمره در سطوح بالای آلودگی مناسب می کنند.
اگر آلودگی هوا خیلی شدید باشد یا با مواد سمی سروکار دارید، ماسک نیم صورت ۶۵۰۲ تری ام فیلتراسیون بسیار قوی‌تری دارد. البته این نوع ماسک بیشتر در صنایع صنایع نفت، گاز و پتروشیمی یا داروسازی استفاده میشود.
عوارض آلودگی هوا
قرار گرفتن مداوم در معرض آلودگی هوا بسیار خطرناک است و پیامدهای جدی برای سلامت انسان به‌خصوص کودکان و افراد مسن دارد. از شایع‌ترین عوارض آلودگی هوا ابتلا به بیماری‌های تنفسی و قلبی عروقی مانند آسم، انسداد ریوی مزمن (COPD) و نارسایی قلبی است که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. سایر عوارض آلودگی هوا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش قدرت شناختی
- نتایج منفی بارداری مانند وزن کم نوزاد تولد
- ابتلا به انواع بیماری‌های پوستی و آلرژیک
۴.۹ (۱۲۶۳ نظر)۴.۹ (۷۰۲ نظر)۴.۴ (۷۳۷ نظر)۴.۹ (۲۷۴ نظر)۴.۸ (۲۷۹ نظر)۴.۹ (۲۴۶ نظر)نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
آلودگی هوا یک خطر آشنا برای سلامت انسان و محیط زیست است. این اتفاق به دلیل ورود انواع آلاینده‌ها به جو زمین اتفاق می‌افتد و می‌تواند نامرئی باشد یا بوی تندی را ایجاد کند. باتوجه به اینکه آلودگی برای بیماران قلبی عروقی یا افرادی که دچار مشکلات ریوی هستند خطر بیشتری دارد، حتما با مشاهده علائمی از تنگی نفس یا گرفتگی قلب به دکتر قلب و عروق، فوق تخصص ریه یا پزشک عمومی مراجعه کنید. در سایت دکترتو امکان دریافت نوبت ویزیت حضوری یا مشاوره با بهترین پزشکان برای شما فراهم شده است.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!