فهرست مطالب
مراقبتهای بعد از عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده سرعت بهبودی، کاهش عوارض و بازگشت سریع به زندگی روزمره است. این جراحی که به دلایل مختلفی از جمله فیبروم، آندومتریوز، خونریزیهای غیرطبیعی، سرطان یا پرولاپس رحم انجام میشود، میتواند بهصورت باز، لاپاراسکوپی یا واژینال باشد و هر روش، مراقبتهای خاصی را طلب میکند. مطالعات نشان میدهند رعایت دقیق دستورات پس از عمل میتواند خطر عفونت، خونریزی و ترومبوز وریدی را بهطور چشمگیری کاهش دهد و دوره نقاهت را کوتاهتر کند. این مقاله با هدف ارائه راهنمای جامع و عملی از مراقبتهای اولیه تا بلندمدت پس از هیسترکتومی تدوین شده است؛ از مدیریت درد و تغذیه مناسب گرفته تا زمان مجاز فعالیتهای بدنی، رابطه جنسی و علائم هشداردهندهای که نیاز به مراجعه فوری دارند. دکترتو در این مسیر همراه شماست.
چه مراقبت هایی بعد از عمل برداشتن رحم لازم است؟
دوره بهبودی پس از عمل برداشتن رحم چندوجهی است؛ یعنی شما باید هم به بدن خود رسیدگی کنید و هم به ذهنتان. در هفتههای اول، استراحت کافی، کنترل درد و حفظ آرامش بیشترین اهمیت را دارند. نوع مراقبتها بسته به روش جراحی (شکمی، واژینال یا لاپاروسکوپی) متفاوت است، اما اصول کلی مشترکاند.
در چند روز نخست ممکن است احساس ضعف، نفخ یا خوابآلودگی داشته باشید؛ این طبیعی است و بهمرور برطرف میشود. در همین زمان، تحرک سبک مانند پیادهروی کوتاه کمک میکند از لخته شدن خون در پاها جلوگیری شود. اگر عمل از نوع شکمی بوده است، بهتر است هنگام سرفه یا عطسه، با یک بالش نرم روی شکم فشار ملایم وارد کنید تا درد کمتری حس کنید.
از سوی دیگر، سلامت روانی نیز اهمیت زیادی دارد. تغییرات هورمونی و فیزیکی ممکن است باعث اضطراب، نوسانات خلقی یا احساس غم شوند. صحبت کردن با اطرافیان یا مشاور روانشناس میتواند به عبور بهتر از این مرحله کمک کند.
| فعالیتها و مراقبتهای لازم بعد از عمل | فعالیتها و رفتارهای خطرناک بعد از عمل |
|---|---|
| استراحت کافی همراه با تحرک سبک | استراحت مطلق و بدون تحرک |
| پیادهروی کوتاه برای بهبود جریان خون و جلوگیری از لخته | بیتحرکی که خطر لخته خون را افزایش میدهد. |
| فشار ملایم با بالش روی شکم هنگام سرفه یا عطسه (در جراحی شکمی) | وارد کردن فشار زیاد به عضلات شکم |
| صحبت با اطرافیان یا مشاور برای مدیریت اضطراب و نوسانات خلقی | نادیده گرفتن تغییرات خلقی و اضطراب |
| استراحت نسبی همراه با حرکتهای سبک | بازگشت زودهنگام به فعالیتهای سنگین |
| خودداری از بلند کردن اجسام بیش از ۴–۵ کیلوگرم | بلند کردن وسایل سنگین که میتواند بخیهها را باز کند. |
| استفاده از جورابهای فشاری و حرکت دادن ساقها | بیتوجهی به پیشگیری از لخته خون |
| مراقبت از زخم: تمیز و خشک نگه داشتن محل برش | قرار گرفتن طولانیمدت در آب مثل وان و استخر |
| اجتناب از فعالیت شدید و کشش زیاد بدن تا ۴–۶ هفته | انجام فعالیتهای شدید یا ورزشی در هفتههای اول |
| نظارت بر خونریزی و علائم عفونت | نادیده گرفتن خونریزی زیاد، تب، بوی بد یا درد شدید |
| مصرف منظم داروهای مسکن طبق دستور پزشک | قطع ناگهانی داروها یا تحمل درد بدون بررسی |
| استفاده از پد یا کیسه گرم برای کاهش درد | استفاده از روشهایی که موجب تحریک زخم شود. |
| اجتناب از تامپون، دوش واژینال و رابطه جنسی تا تأیید پزشک | استفاده از تامپون یا برقراری رابطه جنسی پیش از ترمیم |
| پوشیدن لباسهای راحت، گشاد و نخی | پوشیدن لباسهای تنگ که به ناحیه برش فشار وارد میکند. |
| تغذیه مناسب: فیبر، پروتئین و مایعات کافی | رژیم نامناسب که یبوست یا ضعف ایجاد کند. |
بعد از عمل برداشتن رحم چند روز باید استراحت کرد؟
مدت استراحت بعد از عمل، به شرایط عمومی بدن و نوع جراحی بستگی دارد. بهطور میانگین، برای جراحیهای شکمی حدود ۶ تا ۸ هفته زمان نیاز است تا بتوانید به فعالیتهای معمول برگردید. در روشهای کمتهاجمیتر مثل جراحی واژینال یا لاپاروسکوپی، این زمان ممکن است کوتاهتر باشد.
در طول این مدت، استراحت مطلق توصیه نمیشود، بلکه استراحت نسبی به همراه حرکتهای سبک بهترین روش است. بدن شما برای ترمیم به انرژی و جریان خون فعال نیاز دارد.
۱. اجتناب از برداشتن وسایل سنگین
۴ تا ۶ هفته پس از جراحی از بلند کردن اجسام سنگین (بیش از ۴ یا ۵ کیلوگرم) خودداری کنید. فشار زیاد میتواند بخیههای داخلی را باز کند یا باعث خونریزی شود. در کارهای روزمره از دیگران کمک بگیرید و هیچ فشاری به عضلات شکم وارد نکنید.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت nhs
Do not lift any heavy objects during your recovery period.
ترجمه فارسی:
در طول دوره نقاهت خود هیچ اجسام سنگینی را بلند نکنید.
مراقبتهای بعد از عمل رحم رو نمیدونی؟
از متخصص راهنمایی بگیر.
۲. پیاده روی سبک
پیادهروی کوتاه از روز دوم بعد از عمل، یکی از بهترین کارهایی است که میتوانید انجام دهید. این فعالیت ساده جریان خون را بهبود میدهد، از یبوست جلوگیری میکند و روحیه شما را بهتر میسازد. فقط کافی است به آرامی شروع کنید و هر روز کمی بیشتر راه بروید. حتما نکات زیر را رعایت کنید:
- تحرک و راهرفتن تا حد امکان (برای جلوگیری از لخته خون)
- استفاده از جورابهای فشاری و کمپرسر ساق پا برای کاهش خطر لخته خون
- حرکت دادن ساقها، تمرینات تنفس عمیق برای پیشگیری از تجمع مایعات یا مشکلات ریوی
۳. زمان مناسب برای بازگشت به کار
بازگشت به کار به نوع شغل شما بستگی دارد. اگر شغلتان سبک و پشتمیزنشینی است، اغلب پس از ۶ تا ۸ هفته میتوانید کار را از سر بگیرید. اما اگر شغل شما نیازمند تحرک یا بلند کردن وسایل است، ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشید. پزشکتان بر اساس وضعیت ترمیم بافتها، زمان دقیق بازگشت را مشخص میکند.
مراقبت از زخم
محل برش جراحی ناحیهای حساس است که نیاز به مراقبت ویژه دارد. رعایت نکات زیر به جلوگیری از عفونت و تسریع ترمیم کمک میکند:
- تمیز و خشک نگه داشتن زخم؛ دوش گرفتن در اکثر موارد مجاز است (مگر اینکه دکترتان منع کرده باشد) اما از طولانی قرار گرفتن در آب (مثل خوابیدن در وان و رفتن به استخر) خودداری کنید تا وقتی زخم کاملا ترمیم شود.
- اجتناب از فعالیت شدید، بلندکردن اجسام سنگین، سرفه شدید یا کشش زیاد بدن برای حداقل ۴-۶ هفته
- نظارت بر خونریزی واژینال
- نظارت بر علائم عفونت؛ تب، بوی بد، درد شدید یا تورم در محل برش نشانه عفونت هستند.
۱. کنترل درد و مصرف دارو
وجود درد پس از عمل طبیعی است. داروهای مسکن تجویز شده را طبق دستور پزشک مصرف کنید و نگران استفاده از آنها در چند روز نخست نباشید. اگر درد شدید یا ناگهانی شد، یا همراه تب بود، فورا به پزشکتان مراجعه کنید.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت acog
Use a heating pad on your abdomen, like you would for your period. This is another safe and effective way to relieve pain.
ترجمه فارسی:
برای تسکین طبیعیتر درد نیز میتوانید از پد یا کیسه گرم روی شکم استفاده کنید؛ درست مانند دوران قاعدگی. این روش کاملا ایمن و مؤثر است.
۲. کنترل خونریزی و مدیریت عفونت
مقداری ترشح یا خونریزی واژینال تا چند هفته طبیعی است. اما اگر خونریزی به حدی بود که پد بهداشتیتان در کمتر از یک ساعت خیس میشود، یا لختههای بزرگ مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. همچنین در صورت مشاهده تب، بوی بد ترشحات، درد زیاد یا ترشحات غیرطبیعی، احتمال عفونت وجود دارد و نیاز به بررسی فوری دارد.
۳. مراقبت از زخم ناحیه تناسلی (در صورت برش از واژن)
در جراحی واژینال، محل بخیهها درون واژن است. این ناحیه باید تمیز و خشک نگه داشته شود. تا زمان تأیید پزشک از تامپون، دوش واژینال یا رابطه جنسی خودداری کنید. از صابونها و ژلهای عطری نیز استفاده نکنید تا تحریک یا عفونت رخ ندهد. در صورت ایجاد علائم مشکوک برای درمان عفونت واژن اقدام کنید.
۴. استفاده از لباس راحت و گشاد
لباسهای تنگ میتوانند روی ناحیه برش فشار ایجاد کنند و باعث سوزش یا التهاب شوند. لباسهای گشاد، نخی و قابل تنفس، بهترین گزینه برای دوران نقاهت است.
تغذیه مناسب بعد از عمل برداشتن رحم
تغذیه سالم نقشی کلیدی در بازسازی بدن دارد. بدن شما بعد از جراحی برای ترمیم به پروتئین، ویتامینها و فیبر نیاز دارد. مصرف پروتئین بالا برای ترمیم بافت: بدن در دوره بعد از عمل به آمینواسیدها نیاز دارد تا کلاژن بسازد و بافتها بازسازی شوند. پیشنهاد شده روزانه حدود ۲.۵ تا ۳ وعده پروتئین داشته باشید. نمونههایی از یک وعده پروتئین کمچرب حین مراقبتهای بعد از عمل برداشتن رحم عبارتاند از:
- ۶۵ گرم گوشت قرمز پخته کمچرب (مانند گوشت گاو، گوسفند، گوساله یا بره)
- ۱۰۰ گرم ماهی پخته یا یک قوطی کوچک ماهی کنسروی (مانند تن یا سالمون)
- ۸۰ گرم مرغ یا بوقلمون بدون پوست
- ۲ عدد تخممرغ
- ۱ فنجان حبوبات (مانند لوبیا، عدس یا نخود)
- ۱۷۰ گرم توفو (پنیر سویا)
- یک وعده لبنیات کمچرب مانند: ¾ فنجان ماست، ½ فنجان پنیر ریکوتا یا ۱ فنجان شیر
- مکملهای پروتئینی شامل پودر وی ، پروتئین حبوبات یا پروتئین تخممرغ (آلبومین) که میتوان آنها را در اسموتیهای غنی از پروتئین مخلوط کرد.
بعد از عمل برداشتن رحم، بهویژه اگر داروهای آنتیبیوتیک مصرف کرده باشید، ممکن است تعادل باکتریهای مفید روده (میکروبیوم) مختل شود. برای بازسازی این تعادل، مصرف مواد غذایی زیر توصیه میشود:
- غذاهای پریبیوتیک مانند مارچوبه، پیاز، سیر، جو دوسر، ترهفرنگی و موز
- غذاهای پروبیوتیک مانند ماست طبیعی، کفیر، سبزیجات تخمیری (مثل کلمترش)
- نوشیدن آب کافی و پرهیز از غذاهای سنگین یا خیلی چرب
- آغاز تدریجی رژیم غذایی معمول با غذاهای ساده و قابلهضم تا دستگاه گوارش به حالت طبیعی برگردد.
۱. مصرف مایعات فراوان
نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز به جلوگیری از یبوست و حفظ عملکرد کلیهها کمک میکند. چای گیاهی بدون کافئین یا آبمیوههای طبیعی رقیق نیز گزینههای خوبی هستند.
۲. مصرف غذاهای ضدنفخ و ضدیبوست
یبوست یکی از مشکلات شایع بعد از هیسترکتومی است (بهدلیل کاهش تحرک، داروهای مسکن، تورم داخلی). برای مقابله با آن غذاهایی که مدفوع را نرم میکنند (مثل میوههای خشکشده، سبزیجات، غلات کامل) توصیه شدهاند. همچنین برای کاهش گاز، محدود کردن غذاهای تولیدکننده گاز مثل کلم بروکلی، لوبیا، پیاز، نوشیدنیهای گازدار.
مصرف ماست پروبیوتیک نیز میتواند به عملکرد روده کمک کند. از غذاهای سنگین، پرچرب و فرآوریشده دوری کنید تا نفخ و احساس سنگینی کاهش یابد.
مراقبت از سلامت روان پس از عمل
هیسترکتومی فقط بر بدن تاثیر نمیگذارد، بلکه بر ذهن و احساسات شما نیز اثرگذار است. احساس غم، اضطراب یا حتی کاهش اعتمادبهنفس پس از عمل طبیعی است. با این حال، این دوره گذرا است.
به خودتان فرصت دهید تا با شرایط سازگار شوید. با اطرافیان صحبت کنید، در گروههای حمایتی عضو شوید و اگر احساس کردید حال روحیتان بهتر نمیشود، از مشاور سلامت روان کمک بگیرید. فراموش نکنید که مراقبت از روان، بخشی از روند درمان است، نه نشانه ضعف.
رابطه جنسی پس از برداشتن رحم
رابطه جنسی بعد از هیسترکتومی باید با احتیاط و در زمان مناسب از سر گرفته شود. پزشکان توصیه میکنند تا زمانی که زخمهای داخلی بهبود نیافته و ترشحات واژینال متوقف نشدهاند «معمولاً ۴ تا ۶ هفته» از رابطه جنسی پرهیز کنید.
پس از آن، زمانی که احساس راحتی و آرامش دارید، میتوانید بهصورت تدریجی رابطه را از سر بگیرید. در صورت خشکی واژن (بهویژه اگر تخمدانها نیز برداشته شدهاند)، استفاده از روانکنندههای واژینال یا درمان هورمونی موضعی با نظر پزشک کمککننده است. بسیاری از زنان در هفتههای اول کاهش میل جنسی را تجربه میکنند، اما پس از بهبودی کامل، میل جنسی معمولا به حالت طبیعی بازمیگردد.
نمیدونی بعد از برداشتن رحم چه محدودیتهایی داری؟ از متخصص بپرس.
پیگیری های پزشکی پس از عمل
حتی اگر احساس بهبودی دارید، مراجعه منظم به پزشک ضروری است. اغلب اوقات اولین ویزیت ۴ تا ۶ هفته بعد از جراحی تعیین میشود تا ترمیم زخم، علائم احتمالی عفونت یا خونریزی و عملکرد روده و مثانه بررسی شوند.
در این جلسات، هر علامت غیرعادی مانند ترشح، تب، درد جدید یا خونریزی را با پزشک در میان بگذارید. پیگیری منظم، مهمترین گام برای پیشگیری از عوارض دیررس است.
۴.۱ (۲۲۵۷ نظر)۴.۸ (۱۸۵۲ نظر)۴.۱ (۱۸۱۸ نظر)۴.۱ (۱۲۳۳ نظر)۴.۸ (۹۸۵ نظر)۴.۶ (۱۰۳۰ نظر)نتیجه گیری
دوره نقاهت پس از عمل برداشتن رحم، مرحلهای حساس اما کاملا قابلکنترل است. اگر توصیههای پزشک را رعایت کنید، تغذیه سالم داشته باشید، تحرک سبک را ادامه دهید و به سلامت روان خود اهمیت دهید، بدنتان با قدرت و آرامش به حالت طبیعی بازمیگردد. به خاطر داشته باشید که هر زن تجربه متفاوتی از بهبودی دارد، اما نقطه مشترک همه، نیاز به صبر و رعایت مراقبتهای بعد از عمل برداشتن رحم دارد. متخصص زنان میتواند در این باره راهنمایی دقیقی به شما ارائه دهد.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!