مراقبت های بعد از شیمی درمانی چیست؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

آیا به دنبال مراقبت های بعد از شیمی درمانی هستید؟ شیمی درمانی روش متداول درمان سرطان است که سلول‌های سرطانی را نابود می‌کند. سلول‌های سرطانی در بدن فرد مبتلا به سرطان رشد می‌کنند و یکی از راه‌های جلوگیری از رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی همین شیمی درمانی است.

برای اینکه شیمی درمانی اثرگذارتر شود باید مراقبت های بعد از شیمی درمانی را جدی بگیرید. به خصوص که این روش عوارض کوتاه مدت و بلند مدت زیادی برای بیمار به‌دنبال دارد. به‌همین دلیل باید تمام نکات مراقبتی بعد از شیمی درمانی رعایت شوند. در ادامه با ما باشید تا با مراقبت های بعد از شیمی درمانی بیشتر آشنا شوید.

اگر برای درمان سرطان شیمی درمانی را شروع کرده‌اید، برای آشنایی با نکات مراقبتی بعد از آن با متخصص انکولوژی مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشکان وجود دارد.

مراقبت های بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی چگونه است؟ احتمالا قبل از شروع درمان این اولین سوال شخص خواهد بود. شیمی درمانی (chemotherapy) یکی از روش‌های مهم و متداول در درمان انواع سرطان است که به‌خاطر داروهای اثرگذار روی بیماری سرطان و جلوگیری از پیشرفت بیماری، به آن شیمی درمانی می‌گویند.

وقتی به سرطان مبتلا می‌شویم، سلول‌های بدن با سرعت چندبرابری تکثیر می‌شوند و بدن نمی‌تواند جلوی تقسیم سلولی بی‌رویه را بگیرد. در چنین مواردی بهترین راه تجویز شیمی درمانی است تا تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها متوقف یا کم شود. برای اینکه شیمی درمانی تاثیر بیشتری داشته باشد، مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی اهمیت بالایی دارند.

عوارض شیمی درمانی	نکات مراقبتی بعد از آن
کاهش سیستم ایمنی بدن	مصرف داروهای محافظتی رژیم غذایی مغذی واکسن آنفولانزا
درد بعد از شیمی درمانی	یوگا مدیتیشن فیزیوتراپی ماساژ درمانی داروهای مسکن
ریزش مو	استفاده از کلاه سردکننده پرهیز از اتوی مو و رنگ مو
اختلالات شنوایی	داروهای استروئیدی
حالت تهوع	داروهای ضدتهوع و استفراغ درمان خانگی تهوع

۱. تقویت سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی روش موثری برای کوچک کردن و توقف رشد تومورهای سرطانی است. اما یکی از نقاط ضعف این روش کاهش سیستم ایمنی بدن است که بیمار را نسبت به عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. برای تقویت سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی درمانی می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:

• مصرف داروهای محافظتی
• رژیم غذایی مغذی
• واکسن آنفولانزا: این واکسن انواع مختلفی دارد. باید برای اطلاع از تفاوت واکسن آنفولانزا هلندی و فرانسوی با پزشک مشورت کنید.
• رعایت بهداشت فردی
• محدودیت ارتباط با افراد بیمار
• مراجعه به پزشک در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت مثل تب
• مراقبت در ارتباط با حیوانات و پرهیز از تماس با ضایعات حیوان

۲. تغذیه مناسب پس شیمی درمانی – بعد از شیمی درمانی چی بخوریم؟

تغذیه نقش مهمی در مراقبت های بعد از شیمی درمانی دارد. با تغذیه می‌توان عوارض و تغییرات ناشی از شیمی درمانی را به حداقل رساند. حتما درباره این سوال که «بعد از شیمی درمانی چه بخوریم؟» با پزشک معالج صحبت کنید تا با تغذیه سیستم ایمنی بدن را تقویت کنید و بتوانید نتیجه بهتری از شیمی درمانی بگیرید.

بیمارانی که دوره شیمی درمانی انجام می‌دهند باید میوه و سبزیجات خام بیشتری مصرف کنند و بهتر است تا حد امکان از غذاهای آماده، فست فودها و گوشت چرخ‌کرده رستورانی پرهیز کنند. انگور، طالبی، کشمش و انجیر از میوه‌های ضروری برای تغذیه مناسب پس از شیمی درمانی هستند که باید در رژیم غذایی بیمار سرطانی گنجانده شوند.

لیست غذاهای سالم پس از شیمی درمانی که باید در رژیم غذایی داشته باشید، عبارتند از:

• مصرف غذاهای کم چرب
• غذاهای خنک و سردتر که بوی کمتری دارند و حالت تهوع بیمار را کمتر می‌کنند.
• مصرف روزانه وعده‌های غذایی و میان وعده
• دریافت پروتئین و کالری کافی
• مصرف پنیر، ماست یونانی، شیربرنج، فرنی، سوپ و سیب زمینی پخته
• تخم مرغ، مرغ، گوشت قرمز کم چرب و ماهی
• کره بادام زمینی
• حبوبات، آجیل و لوبیا
• دسر، پنکیک، وافل، شیرینی، مربا و عسل
• مصرف مایعات زیاد
• انجام فعالیت ورزشی برای افزایش اشتها
• مصرف نوشیدنی‌های پرکالری مثل شیک و اسموتی

مراقبت‌های بعد شیمی درمانی رو نمی‌دونی؟

همین حالا از متخصص مشاوره بگیر.

مشاوره آنلاین دکتر متخصص خون و سرطانمتخصص انکولوژی

متن انگلیسی:
Nutrition plays a role in about 30% of cancer cases
ترجمه متن:
اهمیت نقش تغذیه در درمان سرطان ۳۰% است.

chemocare

میوه های مفید برای شیمی درمانی

میوه و سبزیجات خام نقش مهمی در تغذیه و مراقبت های بعد از شیمی درمانی دارند. رژیم غذایی مغذی سرشار از میوه می‌تواند مواد معدنی، آنتی اکسیدان و ویتامین‌های مورد نیاز بدن را تامین کند و عوارض ناشی از این روش درمانی را به حداقل می‌رساند. میوه های مفید برای شیمی درمانی که باید در رژیم غذایی بیمار باشند عبارتند از:

• طالبی
• زغال اخته
• پرتقال
• بلوبری
• انار
• انواع توت‌ها
• توت فرنگی
• گلابی
• گیلاس
• سیب
• موز
• لیمو 

معجون مقوی برای شیمی درمانی

ترکیب میوه‌های سرشار از آنتی اکسیدان می‌تواند معجون مقوی برای شیمی درمانی باشد مانند شیک توت‌ فرنگی، سیب، موز و بلوبری. این معجون به‌خاطر فیبر بالای سیب و موز مشکلات گوارشی ناشی از شیمی درمانی را برطرف می‌کند، سرشار از آنتی اکسیدان است و به‌خاطر توت فرنگی مشکلات بلع در این بیماران را کاهش می‌دهد. ترکیب این میوه‌ها با چغندر هم معجون قوی برای شیمی درمانی است که حاوی مقدار زیادی ویتامین گروه ب، ث، اسید فولیک و مواد معدنی است.

۳. کاهش درد شیمی درمانی

یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی درد است که با بی‌حسی، گزگز یا سوزش در دست و پاها همراه می‌شود. پزشک برای کاهش درد شیمی درمانی روش‌های مختلفی تجویز می‌کند از مسکن گرفته تا فعالیت‌های روزانه و درمان‌های دیگر. درمان‌های مکمل برای کاهش درد شیمی درمانی عبارتند از:

• نفس عمیق
• فیزیوتراپی
• مدیتیشن برای پاکسازی ذهن
• ماساژ درمانی
• ورزش یوگا
• طب سوزنی و طب فشاری
• هیپنوتیزم

مسکن قوی برای درد بعد از شیمی درمانی

ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن از مسکن‌هایی هستند که پزشک برای درد بعد از شیمی درمانی تجویز می‌کند.

۴. مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای ریزش مو

ریزش مو در شیمی درمانی یکی از عارضه‌های جدی متاثر از داروهای شیمی درمانی است. در پروسه درمان و حمله به سلول‌های سرطانی، سلول‌های سالم و ریشه موها هم آسیب می‌بینند از موهای سر و ابروها گرفته تا موهای زیربغل، مژه‌ها و حتی نواحی شرمگاهی. نوع و دوز داروها تاثیر متفاوتی روی ریزش موها دارند.

تا به امروز هیچ درمان و دارویی بدون عارضه ریزش مو بعد شیمی درمانی عرضه نشده است، اما با رعایت برخی دستورالعمل‌ها و مراقبت های بعد از شیمی درمانی می‌توان روند ریزش را کنترل کرد.

• استفاده از کلاه یخی حاوی مایعی سرد حین شیمی درمانی باعث کاهش جریان خون به اسکالپ شده و اثر داروها روی مو را کم می‌کند.
• ماینوکسیدیل یکی از داروهای موثر برای تقویت رشد موها است که احتمالا سرعت رشد موها بعد از شیمی درمانی را بیشتر می‌کند.
• مراقبت از موها و پرهیز از رنگ، دکلره، سشوار و اتوی مو
• کوتاه کردن موها

۵. مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای اختلالات شنوایی

یکی از عوارض جانبی احتمالی شیمی درمانی اختلالات شنوایی هستند که معمولا علت کم شنوایی گوش داروهای مصرفی از نوع پلاتینی هستند. معمولا مشکلات شنوایی به‌خاطر شیمی درمانی دایمی هستند و درمان یا بهبودی وجود ندارد. مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای اختلالات شنوایی اهمیت زیادی دارند و با تشخیص زودهنگام می‌توان عوارض و اختلال شنوایی را به حداقل رساند. مصرف داروهای استروئیدی در برخی بیماران می‌تواند کارساز باشد.

در صورت مشاهده علائمی مثل وزوز کردن گوش‌ها و کاهش شنوایی پزشک را در جریان قرار دهید تا بسته به نوع بیماری و درمان، روش مراقبتی مناسب را برایتان تجویز کند. اگر اختلال شنوایی کم و قابل کنترل باشد استفاده از سمعک گزینه خوبی است. در موارد حادتر که شنوایی آسیب بیشتری دیده باشد، کاشت حلزون راهکار بعدی خواهد بود. البته تمام این راهکارها منوط به تشخیص به‌موقع هستند.

۶. مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای حالت تهوع

حالت تهوع معمولا بعد از شیمی درمانی دیده می‌شود که سه نوع دارد:

• حالت تهوع حاد که از هفته ۴ تا ۶ شیمی درمانی به‌فاصله ۱ تا ۲ ساعت بعد از درمان دیده می‌شود.
• حالت تهوع تاخیری که ۲۴ ساعت پس از شیمی درمانی با دوز بالای سیس پلاتین رخ می‌دهد؛ شدیدترین حالت آن در روزهای ۲ و ۳ دیده می‌شود. با مصرف داروی ضدتهوع می‌توان از این نوع جلوگیری کرد.
• حالت تهوع اضطرابی نوعی حالت تهوع است که به‌خاطر ناراحتی ناشی از شیمی درمانی قبل از پروسه درمان رخ می‌دهد.

در روند مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای حالت تهوع پزشک داروهای زیر را تجویز می‌کند:

• دارو‌های ضد تهوع و استفراغ
• گیرنده ۵HT3 ضد دارو
• دارو‌های ضد گیرنده NK1
• دارو‌های ضد چند گیرنده مانند اولانزاپین
• اندانسترون (آنزید، زوفر، زوفران)، گرانیسترون (امتریل، گرانکسا، گرانیترون، کیتریل، سترون)، دولاسترون (آنزمت)، پالونوسترون (آلوکسی، پالودین، پالونکس)
• دگزامتازون (دکورت، کوردکسا)

مصرف غذاهای سرد و بدون بو، رژیم غذایی مایع و ملایم، آب‌ نبات‌های ترش و نعنایی و گوش کردن به موسیقی آرام هم می‌توانند حالت تهوع بعد از شیمی درمانی را کاهش دهند.

درمان خانگی حالت تهوع بعد از شیمی درمانی

روش‌های خانگی مختلفی برای درمان حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی وجود دارند که یکی از پرکاربردترین‌شان زنجبیل است. مصرف ۰.۵ تا ۱.۵ گرم ریشه زنجبیل خشک شده یا دمنوش زنجبیل، حالت تهوع بعد از شیمی درمانی را کاهش می‌دهد. پرهیز از مصرف غذاهای بودار و گرم هم می‌تواند راهگشا باشد. مصرف مایعات زیاد، افزایش تعداد وعده‌های غذایی، و مصرف چای نعنا از ترفندهای درمان خانگی حالت تهوع بعد از شیمی درمانی هستند.

حالت تهوع بعد از شیمی درمانی کلافه‌ت کرده؟ با متخصص مشورت کن.

دکتر تومور بدخیم

۷. فعالیت ورزشی بعد از شیمی درمانی

فعالیت‌های ورزشی بعد از شیمی درمانی یکی از مهم‌ترین آیتم‌های مراقبت های بعد از شیمی درمانی هستند که سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده، و بدن را از نظر فیزیکی و ذهنی آرام می‌کند. داشتن یک برنامه تمرینی مناسب در پروسه درمان فواید زیادی برای بدن بیمار دارد:

• کم کردن عوارض فیزیکی مثل خستگی، تهوع، پوکی استخوان و آسیب عصبی
• کاهش افسردگی و اضطراب
• بهبود خواب
• پیشگیری از تحلیل استخوان‌ها
• افزایش اثربخشی درمان
• کاهش احتمال بروز سرطان‌های دیگر
• کیفیت زندگی بهتر
• جلوگیری از بیماری‌های مزمن مثل دیابت و بیماری قلبی

متن انگلیسی:
Regular exercise increases your sense of well-being after cancer treatment and can make your recovery faster
ترجمه متن:
ورزش منظم احساس سلامت بعد از درمان سرطان را افزایش می‌دهد و ریکاوری را سرعت می‌بخشد.

mayoclinic

۸. مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای اطرافیان

داروهای شیمی درمانی نه فقط برای گیرنده داروها بلکه برای اطرافیان بیمار هم می‌توانند خطرناک باشند به‌همین خاطر مراقبت های پس از شیمی درمانی برای اطرافیان به اندازه خود بیمار مهم هستند. اقدامات زیادی می‌توانید انجام دهید تا عوارض این پروسه برای اطرافیان هم به حداقل برسد.

اطرافیان و حیوانات خانگی که با بیمار سرطانی زندگی می‌کنند تا چند روز بعد شیمی درمانی در معرض داروها و مواد زائد داروهای شیمیایی قرار دارند. مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای اطرافیان عبارتند از:

• استفاده از توالت متفاوت (در صورت مشترک بودن توالت حتما چند بار با دستکش شسته شود.)
• شستشوی دست‌ها با آب گرم و مایع دستشویی و خشک کردن دست‌ها
• شستشوی چندباره توالت در صورت استفراغ
• شستشوی ناحیه‌ای که با مایعات بدن بیمار تماس داشته باشد.
• شستشوی لباس و ملحفه‌ای که مایعات بدن روی آن‌ها ریخته با ماشین لباسشویی
• پوشک، لباس زیر یا نوار بهداشتی بیمار شیمی درمانی را داخل دو کیسه پلاستیکی انداخته و دور بیندازید.

۹. مسافرت بعد از شیمی درمانی

سیستم ایمنی بدن بیماری که شیمی درمانی می‌شود به‌شدت ضعیف خواهد شد و احتمال عفونت بسیار بالا می‌رود. به خاطر ریسک بالای ابتلا به عفونت، پزشکان معمولا هرگونه سفر در طول پروسه شیمی درمانی را منع می‌کنند. خطر لخته شدن خون، عفونت، کاهش انرژی و ضعف، و محدودیت‌های پروازی از مشکلات رایج مسافرت حین شیمی درمانی هستند.

عوارض شیمی درمانی از جلسه چندم شروع میشود؟

عوارض شیمی درمانی معمولا در همان چند ساعت اولیه بعد از درمان شروع می‌شوند. برخی هم یک هفته بعد دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوند (استفراغ تاخیری).

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

شیمی درمانی یکی از روش‌های متداول درمان بیماری سرطان است که از داروهای قوی برای توقف رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها باعث کاهش سیستم ایمنی بدن و تضعیف آن می‌شوند به‌همین دلیل مراقبت های بعد از شیمی درمانی اهمیت زیادی دارد تا عوارض جانبی به حداقل برسد. رعایت رژیم غذایی مناسب سرشار از میوه، ورزش و فعالیت جسمانی روش‌های مناسبی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و مراقبت های پس از شیمی درمانی هستند.

بیمارانی که در پروسه شیمی درمانی قرار دارند باید برنامه مشخصی برای مراقبت های شیمی درمانی درنظر بگیرند. احتمال عفونت و زخم دهانی در این بیماران بیشتر است و توصیه می‌شود که از محلول آب و جوش شیرین به عنوان شوینده دهان استفاده کنند. مسواک نرم و خمیردندان حاوی فلوراید هم می‌تواند احتمال عفونت دهانی بعد از شیمی درمانی را کاهش دهد. شستشوی مکرر دست، پرهیز از حضور در مکان‌های غیربهداشتی و شلوغ، و پرهیز از مصرف غذاهای مانده از دیگر راهکارهای مراقبتی بعد شیمی درمانی هستند.

در صورت بروز علائم گوارشی، اختلال شنوایی یا حالت تهوع شدید بعد از شیمی درمانی بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید تا عوارض را به حداقل برسانید. می‌توانید از مشاوره آنلاین دکترتو برای مراقبت های بعد از شیمی درمانی کمک بگیرید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین دکتر انکولوژی در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین دکتر متخصص انکولوژی وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!