فهرست مطالب
تحریک پذیری به افزایش حساسیت یا تمایل به آزرده شدن، ناامیدی یا واکنش نشان‌دادن سریع بعد از هر اتفاقی اشاره دارد. افراد تحریک‌پذیر ممکن است در پاسخ به محرک‌های خاص، واکنش‌های عاطفی و ناراحتی یا احساس بی‌قراری شدیدی داشته باشند. این اختلال می‌توانند پاسخ طبیعی انسان در موقعیت‌های خاص باشد. اما در مواردی، مسائل دیگری مانند استرس، اضطراب، افسردگی یا برخی بیماری‌های پزشکی هم باعث بروز آن می‌شوند.
بهترین روش مقابله با این واکنش عصبی، مدیریت آن است. مشاوره با دکتر روانشناس یا متخصص روانپزشکی می‌تواند در شناسایی علل ریشه‌ای و ارائه راهکارهای مقابله‌ای موثر باشد. برای دریافت مشاوره آنلاین یا نوبت حضوری پزشک، می‌توانید از سایت دکترتو اقدام کنید. در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکترتو همراه ما باشید تا به بررسی علائم و روش درمان خلق تحریک‌پذیر بپردازیم.
تحریک پذیری چیست؟
خلق تحریک پذیر به انگلیسی Irritable mood، به عنوان یک حالت عاطفی انسان، به معنی کاهش آستانه تحمل یا مدیریت محرک‌ها و موقعیت هایی است که معمولا جزئی یا قابل کنترل تلقی می‌شوند. در واقع، فرد تحریک‌پذیر، نمی‌تواند طوری که در زمان آرامش به اتفاقات اطراف خود پاسخ می‌دهد، عمل کند. به همین دلیل دچار پرخاشگری یا گریه ناگهانی می‌شود. محققان علت اصلی تحریک پذیری بالا را استرس، اضطراب یا قرار گرفتن در شرایط بحرانی و بیماری جسمی می‌دانند.
علائم همراه با تحریک پذیری چیست؟
برخی موارد احساسات تحریک پذیری فرد ممکن است همراه با برخی از علائم دیگر باشد. برای مثال این علائم ممکن است شاکل تعریق، تپش قلب، تنفس سریع، گیجی یا عصبانیت باشد. اگر اختلالات هورمونی باعث تحریک‌پذیری فرد شود علائمی از جمله تب، سردرد، گرگرفتگی، دوره‌های قاعدگی نامنظم، کاهش میل جنسی، ریزش مو نیز ممکن است در کنار آن وجود داشته باشد.
تحریک پذیری روده
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال شایع است که انتهای معده و روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم روده عصبی شامل گرفتگی، درد شکم، نفخ، گاز و اسهال یا یبوست یا هر دو است. برای درمان تحریک پذیری روده، می‌توان از نوشیدن مایعات فراوان و خوردن غذاهای پرفیبر کمک گرفت.
مشاوره روانشناسی
با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران
تحریک پذیری در دوران قاعدگی
علائم سندروم پیش از قاعدگی و تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی (نوسانات سطح استروژن و پروژسترون) بر خلق و خوی زنان تأثیر می‌گذارد و احساسات منفی مانند عصبانیت و تحریک پذیری را افزایش می‌دهد.
علت تحریک پذیری یا بی قراری در مردان و زنان چیست؟
تحریک پذیری یا بی قراری در مردان و زنان می‌تواند ناشی از عوامل روانشناختی تا فیزیولوژیکی باشد، . برخی از علل رایج عبارتند از:
| عوامل تاثیرگذار بر تحریک‌پذیری | توضیحات |
|---|---|
| استرس | سطوح بالای استرس ناشی از کار، روابط عاطفی، مسائل مالی، یا سایر رویدادهای زندگی |
| تغییرات هورمونی | نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی |
| شرایط سلامت روان | مانند علائم اضطراب شدید، افسردگی و اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) |
| کمبود خواب | ریتم طبیعی بدن را مختل کرده و بر تنظیم هیجان تأثیر می‌گذارد |
| داروها یا مصرف مواد | از جمله برخی داروهای ضد افسردگی یا محرک‌ها و سو مصرف مواد، مانند مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر |
| درد یا بیماری مزمن | ایجاد فشارهای جسمی و روحی |
علت تحریک پذیری زیاد چیست؟ (علل روانی و جسمی)
برخی از علل روانی تحریک پذیری شامل این موارد می‌شوند:
- اختلالات دوقطبی
- اسکیزوفرنی
- اوتیسم
- قند خون پایین
- عفونت و سوت کشیدن گوش
- دندان درد
- دیابت
- آنفولانزا
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- پرکاری تیروئید
- دیابت
همچنین فرد ممکن است تحریک پذیری را به عنوان عوارض جانبی داروها تجربه کند. سایر علل بالقوه آن می‌توانند مصرف مواد، اعتیاد به الکل، محرومیت از نیکوتین یا کافئین باشد.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت healthdirect
It’s common to feel irritable from time to time, but if you feel unusually irritable or irritable all the» time or on edge, it is important that you talk to your doctor as it could be a symptom of a mental health condition, like depression, anxiety or bipolar disorder, or a physical condition.»
ترجمه فارسی:
«گاهی اوقات افراد احساس تحریک‌پذیری می‌کنند، اما اگر همیشه یا به طور غیرمعمول رخ دهد، باید با پزشک خود صحبت کنید زیرا می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی یا بیماری جسمانی باشد.»
علت تحریک پذیری نوزادان و کودکان
خلق تحریک‌پذیر در کودکان ممکن است ناشی از درد، ناراحتی، خستگی، بیماری عصبی، یا تغییر وضعیت متابولیک غدد درون‌ریز باشد. البته گریه در نوزادان و کودکان خردسال یک عمل غیرارادی است که به دلیل اهداف فیزیولوژیکی و محافظتی بدن رخ می‌دهد.
بدون دلیل و ناگهانی دچار پرخاشگری میشی؟
برای دریافت راهکار درمانی، از دکتر مشاوره بگیر.
چگونه بیماری تحریک پذیری را تشخیص دهیم؟
تحریک‌پذیری به خودی خود یک اختلال نیست بلکه نشانه‌ای از یک مشکل اساسی است. تشخیص این عارضه معمولا از طریق یک ارزیابی جامع توسط روانشناس یا روانپزشک انجام می‌شود. روش تشخیص شامل خود گزارش‌دهی، مشاهده و ارزیابی‌های پزشکی است:
- ارزیابی اولیه: متخصص با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، فراوانی و مدت آنها و هر عامل مرتبط مانند استرس یا اختلالات خواب، ارزیابی اولیه را انجام می‌دهد. همچنین ممکن است در مورد سابقه پزشکی شما، از جمله هر گونه بیماری یا داروهایی که می‌تواند باعث تحریک‌پذیری شود، پرس و جو کنند.
- ارزیابی سلامت روان: پزشک شما ممکن است از پرسشنامه یا مصاحبه‌های استاندارد شده برای ارزیابی سلامت روان شما استفاده کند. این ارزیابی شامل سوالات مرتبط با نشانه افسردگی، اضطراب یا نحوه مدیریت خشم است.
- معاینه فیزیکی: در برخی موارد، معاینه فیزیکی برای رد هرگونه بیماری زمینه‌ای یا ارزیابی علائم خاصی که به تحریک‌پذیری کمک میکند، ضروری است.
- آزمایش‌های آزمایشگاهی: بسته به ارزیابی از مراجع، آزمایش خون یا سایر تست‌های آزمایشگاهی را برای بررسی عدم تعادل هورمونی یا هر عامل مرتبط دیگری درخواست می‌کنند.
- ارزیابی و مشاهده مشارکتی: متخصص ممکن است از اعضای خانواده، دوستان یا مراقبان شما درخواست کند تا در مورد رفتار و الگوهای خلقی شما اطلاعات بیشتری بدهند.
درمان تحریک پذیری یا بی قراری چیست؟
پزشک براساس علت تحریک پذیری درمان اختصاصی پیشنهاد میکند. بهترین روش برای درمان، درمان علت زمینه‌ای است. اگر تشخیص پزشک مشکلات مربوط به روان مانند اختلال شخصیت دو قطبی باشد بیمار را به متخصص ارجاع می‌دهند. دارو و همچنین درمان با مشاوره و صحبت کردن اغلب با درمان اختلالات خلقی مانند افسردگی، ترکیب می‌شوند.
اگر تحریک پذیری بیمار به علت محرومیت از الکل، کافئین، نیکوتین یا سایر مواد باشد، پزشک ممکن است ترکیبی از درمان با صحبت کردن و دارو را پیشنهاد دهد. این دو همراه با هم می‌تواند تمایل بیمار را کنترل کنند. اگر علت بیماری اختلالات هورمونی باشد، پزشک ممکن است درمان جایگزینی هورمون را پیشنهاد کند.
این درمان برای همه مناسب نیست و هیچ‌وقت نباید مکمل‌های هورمونی را بدون تجویز پزشک مصرف کرد. انتخاب درمان مناسب را به متخصص واگذار کنید. اگر علت عفونت باشد پزشک می‌تواند با تجویز آنتی بیوتیک به رفع آن کمک کند. پزشک ممکن است تغییر سبک زندگی را برای کمک به کنترل خلق بیمار پیشنهاد کند. برای مثال ممکن است بیمار را برای تنظیم رژیم غذایی، ورزش منظم، عادات خواب و روش‌های مدیریت استرس، تشویق کند.
روش های مقابله و پیشگیری از تحریک پذیری چه هستند؟
مقابله با تحریک پذیری و جلوگیری از آن شامل ترکیبی از روش‌های مراقبت از خود، تغییر سبک زندگی و حمایت از اطرافیان در مواقع ضروری است. چند رویکرد موثر شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت استرس: تکنیک‌های کاهش استرس مانند تمرین‌های تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا یا مشغول شدن به سرگرمی‌هایی که باعث آرامش می‌شوند
- استراحت و خواب کافی: خواب باکیفیت با حفظ یک برنامه خواب ثابت، ایجاد آرامش قبل از خواب و تهیه یک محیط خواب راحت
- انتخاب سبک زندگی سالم: رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم کنید و جلوگیری از مصرف بیش از حد الکل یا کافئین
- مدیریت زمان: اولویت‌بندی وظایف و برنامه‌ریزی برای اهداف واقع بینانه
- حمایت اجتماعی: ارتباط با دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایت کننده
بهترین روش درمان خلق تحریک‌پذیر برای تو چیه؟
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
اغلب افراد گاه به گاه احساس تحریک پذیری دارند و طبیعی است که بعد از استراحت ناکافی، فرد تحریک پذیر باشد. اما اگر فردی به‌طور مداوم تحریک‌پذیری را تجربه میکند، لازم است برای بررسی علل زمینه‌ای به دکتر روانشناس خوب یا متخصص روانپزشک مراجعه کند. در سایت دکترتو، علاوه بر دریافت نوبت ویزیت حضوری از بهترین پزشکان سراسر کشور، می‌توانید از سیستم مشاوره روانشناسی تلفنی و مشاوره آنلاین روانپزشک نیز استفاده کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!
سلام آیا کسی با شنیدن هر موضوعی دچار استرس نا راحتی یا ترس میشه تحریک پذیره؟؟
سلام کسی که نسبت به هر موضوعی استرس میگیره یا ناراحت میشه تحریک پذیره؟؟
من ۱۸ سالمه من هر روز این کار رو تجربه میکنم حتی روز دو بار و بیشتر روز یکبار
موقعی که پیریود شدم ۱۱ سالم بود اما از سن ۱۱ یا ۱۲ به این طرف این مشکل رو دارم چی کار باید بکنم ؟؟؟
سلام دوست عزیز
اگه خلق تحریک پذیر داری و نوسانات خلقی رو تجربه می کنی بهتره با متخصص روانپزشکی از این لینک نوبت گرفته و مشورت کنی.
دکتر روانپزشک
تحریک پذیری شدید ، در مرد هفتادساله که سالهاست تریاک مصرف میکند ، چه درمانی دارد ؟
سلام همراه گرامی
این موضوع می تونه علت های مختلفی داشته باشه به همین دلیل لازمه توسط متخصص روانپزشک معاینه و ویزیت بشن تا درمان لازم براشون شروع بشه:
لیست متخصصین روانپزشک
برای تحریک پذیری تست استانداری وجود دارد ؟
سلام همراه گرامی
بله برای تشخیص تحریک پذیری، تست‌های روانشناختی وجود دارد.