عفونت معده چیست؟ علائم، علل و راه های درمان

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

اگر خودتان یا فرزندتان دچار عفونت معده شده‌اید، باید به علائم میکروب معده توجه داشته و مراقبت‌های لازم را برای درمان آن انجام دهید. اما چگونه می‌توان عفونت معده و روده را درمان کرد؟ آیا این نوع عفونت علائم دیگری جز اسهال و استفراغ دارد؟ روش درمان خانگی و رژیم غذایی مناسب برای کاهش علائم عفونت معده چیست؟ در ادامه تمامی این موارد را به طور کامل برای شما شرح می‌دهیم.

اگر برای درمان میکروب معده به دنبال متخصص گوارش هستید، می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصصان وجود دارد. در مشاوره آنلاین می‌توانید سؤالات و نگرانی‌های خود را مطرح کرده و اقدامات توصیه شده را انجام دهید.

عفونت معده چیست؟

عفونت معده یکی از انواع بیماری های دستگاه گوارش است که اغلب اوقات با اسهال و استفراغ همراه است. به این بیماری آنفولانزای معده هم گفته می‌شود. این علائم معمولاً به دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شوند. به این وضعیت در اصطلاح گاستروانتریت می‌گویند. این نوع میکروب معده ویروسی یا باکتریایی با اسهال آبکی، گرفتگی شکم و استفراغ همراه است.

شایع‌ترین دلیل ایجاد عفونت میکروبی معده تماس با فرد آلوده یا خوردن غذا و آب آلوده است. میکروب معده برای نوزادان، افراد مسن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف خطرناک بوده و حتی ممکن است کشنده باشد. در اغلب موارد ویروس‌ها باعث عفونت دستگاه گوارشی می‌شوند. اما باکتری‌ها هم می‌توانند دستگاه گوارش را آلوده کنند.  

علایم عفونت معده چیست؟

اگرچه به عفونت میکروبی معده آنفولانزای معده هم گفته می‌شود، اما گاستروانتریت همان آنفولانزا نیست. آنفولانزا بر سیستم تنفسی (بینی، گلو و ریه‌ها) تأثیر می‌گذارد رد حالی‌که گاستروانتریت به معده و روده حمله می‌کند و باعث ایجاد عفونت معده و روده می‌شود.

بسته به علت ایجاد بیماری، علائم عفونت معده و روده ممکن است ظرف ۱ تا ۳ روز پس از عفونت ظاهر شوند.

علائم عفونت معده و روده عبارت‌اند از:

• اسهال آبکی و بدون خون (اسهال خونی معمولاً نشانه عفونت متفاوت و شدیدی است).
• گرفتگی و درد شکم
• تهوع، استفراغ و یا هر دو
• گاه‌به‌گاه دردهای عضلانی یا سردرد
• تب با درجه پایین.

بسته به علت ایجاد بیماری، علائم عفونت معده و روده ممکن است ظرف ۱ تا ۳ روز پس از عفونت ظاهر شوند. این علائم می‌توانند شدید یا خفیف باشند. در بیشتر موارد علائم یک تا دو روز طول می‌کشد. اما گاهی ممکن است تا ۱۰ روز ادامه یابد. علائم عفونت ویروسی و باکتریایی معده بسیار شبیه به هم هستند. به همین دلیل تشخیص آن‌ها از هم مشکل است.

دچار استفراغ و اسهال شدید شدی؟

با متخصص گوارش مشورت کن.

دکتر گوارش آنلایندکتر گوارش و کبد

چگونه بفهمیم معده عفونت دارد و چه کار کنیم؟

اگر بزرگسال بوده و دچار یکی از مشکلات زیر شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• بیش از دو روز است که استفراغ می‌کنید.
• در استفراغ شما خون دیده می‌شود.
• کم آبی بدن: علائم کم‌آبی شامل تشنگی زیاد، خشکی دهان، ادرار زردرنگ و غلیظ یا بدون ادرار، ضعف شدید و سرگیجه یا سبکی سر است.
• مدفوع خونی: از طریق روده خون دفع می‌کنید.
• تب بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد دارید.

دررابطه‌با عفونت معده کودکان و نوزادان باید با احتیاط بیشتری به علائم دقت کرد. اگر فرزند شما دچار یکی از علائم زیر است، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• تب بالای ۳۸/۹ درجه سانتی‌گراد
• به نظر می‌رسد بی‌حال یا بسیار تحریک‌پذیر است.
• احساس ناراحتی یا درد شدید دارد.
• دچار اسهال خونی می‌شود.
• دچار کم‌آبی است. علائم کم‌آبی بدن نوزادان و کودکان باید با شرایط طبیعی آن‌ها مقایسه شود. اگر میزان نوشیدن آب و دفع ادرار شبیه به قبل نبود، باید به پزشک مراجعه کنید.

اگر نوزاد شما دچار یکی از علائم زیر بود، باید تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد:

• استفراغی که بیش از چند ساعت طول می‌کشد.
• حدود ۶ ساعت است که پوشک او مرطوب نشده است.
• دارای مدفوع خونی یا اسهال شدید است.
• دهان نوزاد خشک است یا هنگام گریه اشک ندارد.
• به طور غیرمعمول خواب‌آلود یا بی‌پاسخ است.

علت ایجاد عفونت معده چیست؟

علت عفونت شدید معده و روده در بیشتر موارد خوردن غذا یا آب آلوده است. اگر وسایل، حوله یا غذای خود را با فرد آلوده به اشتراک بگذارید، احتمالاً دچار عفونت میکروبی معده و روده می‌شوید. همانطور که گفتیم عامل عفونت معده و روده عموماً یک ویروس است. ویروس‌هایی که می‌توانند باعث عفونت معده و روده شوند، عبارت‌اند از:

• نوروویروس‌ها: هم کودکان و هم بزرگسالان تحت تأثیر نوروویروس‌ها قرار می‌گیرند. شایع‌ترین علت عفونت‌های ناشی از غذا در سراسر جهان نوروویروس‌ها هستند. این عفونت قابل سرایت بوده و می‌تواند خانواده‌ها و جوامع را درگیر کند. این ویروس بیشتر در میان افراد در فضای محدود گسترش پیدا می‌کند. این ویروس از غذا یا آب آلوده منتقل می‌شود. اما احتمال انتقال فردبه‌فرد هم وجود دارد.
• روتاویروس‌ها: شایع‌ترین علت عفونت معده کودکان در سراسر جهان این ویروس است. معمولاً وقتی کودکان انگشت خود یا سایر اشیاء آلوده به روتاویروس را در دهان خود قرار می‌دهند، به میکروب معده مبتلا می‌شوند. این عفونت در نوزادان و کودکان خردسال شدیدتر است. بزرگسالان آلوده به روتاویروس عموماً بدون علامت هستند، اما همچنان می‌توانند آن را به کسی انتقال دهند. در برخی از کشورها مانند ایالات متحده آمریکا واکسن ضد گاستروانتریت ویروسی موجود است که در پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثر است.

عامل اصلی عفونت میکروبی معده ویروس‌ها هستند.

در برخی کشورها خوردن صدف‌های خام و نپخته رواج دارد. این صدف‌ها یکی از عوامل ایجاد عفونت میکروبی معده هستند. آب آشامیدنی آلوده هم باعث اسهال ویروسی می‌شود. در بسیاری از موارد میکروب از طریق مدفوع-دهانی منتقل می‌شود. یعنی فرد مبتلا به ویروس پس از استفاده از توالت دست‌های خود را نمی‌شوید.

عامل ایجاد عفونت میکروبی معده از طریق باکتری

هرچند در بیشتر مواقع میکروب معده به دلیل وجود ویروس‌ها ایجاد می‌شود، اما گاهی ممکن است، باکتری‌ها هم این عفونت را ایجاد کنند. نام باکتری ایجادکننده عفونت معده سالمونلا، ای کولی و باکتری کامپیلوباکتر است. سالمونلا و کامپیلوباکتر شایع‌ترین علت ایجاد عفونت میکروبی معده هستند و معمولاً توسط طیور، تخم‌مرغ یا آب مرغ نپخته پخش می‌شوند. سالمونلا همچنین می‌تواند از طریق خزندگان، حیوانات خانگی یا طیور زنده هم منتقل شود.

باکتری دیگری به نام شیگلا هم وجود دارد که اغلب در مراکز مراقبت روزانه منتقل می‌شوند. این بیماری معمولاً فردبه‌فرد سرایت کرده و منابع رایج عفونت غذای آلوده و آب آشامیدنی است.

چه کسانی بیشتر در خطر عفونت میکروبی معده و روده قرار دارند؟

عفونت معده و روده در سراسر جهان ایجاد می‌شود و تمامی افراد با سنین مختلف و از نژادهای گوناگون را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند، از جمله:

• کودکان: کودکان به‌ویژه در مراکز مراقبت از کودکان و مدارس ابتدایی در برابر میکروب معده آسیب‌پذیر هستند. زیرا سیستم ایمنی بدن کودک هنوز بالغ نشده است.
• افراد مسن: عملکرد سیستم ایمنی بزرگسالان در سنین بالا خود را تا حدودی ضعیف می‌شود. افراد مسن در خانه‌های سالمندان بیشتر در معرض عفونت هستند، زیرا این افراد سیستم ایمنی ضعیفی داشته و به خاطر زندگی در فضای مشترک در تماس نزدیک با افراد آلوده قرار دارند.
• دانشجویان و افراد ساکن خوابگاه: هرجایی که گروهی از افراد کنار هم جمع شوند، می‌تواند محیطی برای انتقال عفونت معده و روده باشد.
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف: برخی افراد به دلایل مختلفی مثل شیمی‌درمانی یا بیماری‌های دیگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته و مقاومت آن‌ها در برابر عفونت پایین است.

عفونت معده و روده در سراسر جهان ایجاد می‌شود و تمامی افراد با سنین مختلف و از نژادهای گوناگون را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

عوارض عفونت معده و روده چیست؟

مهم‌ترین عارضه ایجاد میکروب روده کم‌آبی بدن است. با وجود این بیماری آب، املاح ضروری و مواد معدنی بدن کاهش می‌یابند. اگر شخص بیمار به‌اندازه کافی مایعات مصرف کند، مایعاتی که در اثر اسهال و استفراغ ازدست‌رفته است، جبران می‌شود. در این صورت کم‌آبی بدن مشکلی ایجاد نمی‌کند.

نوزادان، افراد مسن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف در صورت ازدست‌دادن مایعات، شدیداً دچار کم‌آبی می‌شوند. در این حالت جبران مایعات ازدست‌رفته سخت است. در برخی از این افراد ممکن است، مایعات به‌صورت داخل وریدی جایگزین شوند.

چگونه از ابتلا به میکروب معده جلوگیری کنیم؟

در هر بیماری بهترین راه، جلوگیری از ابتلا به آن است. برای اینکه دچار عفونت روده و معده نشوید، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:

• فرزند خود را واکسینه کنید. در مورد واکسن ضد گاستروانتریت ناشی از روتاویروس از پزشک خود سؤال کنید. معمولاً این واکسن در اولین سال زندگی کودک تزریق می‌شود و در پیشگیری از علائم شدید این بیماری مؤثر است.
• دستان خود را کامل بشویید. مطمئن شوید، فرزندانتان هم دست‌های خود را خوب می‌شویند. به‌خصوص بعد از استفاده از توالت شستن دست‌ها به طور صحیح ضروری است. بهتر است از آب گرم و صابون استفاده کرده و به مدت ۲۰ ثانیه دست‌ها را به هم بمالید.
• از وسایل شخصی جداگانه در محیط خانه استفاده کنید. از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند حوله یا خوردن غذا و آب آشامیدنی به‌صورت مشترک خودداری کنید.
• فاصله خود را حفظ کنید. اگر در اطرافیان شخصی دچار عفونت میکروبی معده است، از تماس نزدیک با او خودداری کنید.

در هنگام سفر هم به نکات بهداشتی دقت کنید. فقط از آب درون بطری استفاده کنید. سعی کنید، تکه‌های یخ نخرید. زیرا ممکن است از آب آلوده تهیه شده باشد. در رستوران‌های بین‌راهی غذای خام، سبزیجات و سالاد سفارش ندهید و از خوردن گوشت و ماهی نپخته خودداری کنید.

تشخیص و آزمایش عفونت معده

متخصص گوارش بر اساس علائم، معاینه فیزیکی این بیماری را تشخیص می‌دهد. وجود موارد مشابه (ابتلای همزمان چند نفر با علائم مشابه در یک محیط) هم به تشخیص این بیماری کمک می‌کند. میکروب‌هایی مانند روتاویروس و نوروویروس از طریق آزمایش میکروب معده مانند آزمایش مدفوع قابل تشخیص هستند. اما برای تشخیص ویروس‌های دیگر آزمایشی وجود ندارد. در برخی موارد متخصص برای عفونت باکتریایی یا انگلی آزمایش مدفوع را توصیه می‌کند.

تزریق واکسن ضد گاستروانتریت در سال اول زندگی از بروز علائم شدید این بیماری جلوگیری می‌کند.

درمان عفونت معده چیست؟

برای درمان میکروب معده هیچ روش درمانی خاصی وجود ندارد. قرص عفونت معده و روده در واقع همان داروهای آنتی‌بیوتیک است. به‌هیچ‌وجه آنتی‌بیوتیک بدون تجویز پزشک نباید مصرف شود. معمولاً در عفونت‌های شدید از این نوع داروها در دوزهای پایین استفاده می‌شود. زیرا استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک می‌تواند گونه‌های باکتری مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک را ایجاد کنند.

درمان‌های عفونت معده بیشتر به‌منظور حفظ آب بدن و جلوگیری از عوارض است. بدن در این شرایط به مواد معدنی زیادی مانند سدیم و پتاسیم نیاز دارد. در صورت کم‌آبی شدید، شخص احتمالاً بستری شده و مایعات و نمک به‌صورت داخل وریدی تزریق می‌شوند.

برای تشخیص و درمان عفونت معده باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. برای پیداکردن بهترین متخصص گوارش در شهر خود به وب‌سایت دکترتو مراجعه کنید.

دنبال سریع‌ترین راه درمان عفونت معده هستی؟ کلیک کن!

دکتر عفونت معده

۱. درمان خانگی باکتری معده چیست؟

برای اینکه در این مدت بتوانید از کم‌آبی بدن و دیگر علائم جلوگیری کنید، بهتر است موارد زیر را امتحان کنید:

• به معده خود کمی استراحت دهید. برای چند ساعت از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید.
• هر روز مقدار زیادی مایعات به‌صورت مکرر بنوشید. مصرف نوشیدنی‌های شفاف، آب گوشت و غذاهای آبکی مناسب است و این روش به درمان زخم معده هم کمک می‌کند.
• به‌تدریج شروع به خوردن غذاهای نرم و زودهضم کنید. برنج کته، مرغ یا موز گزینه‌های خوبی هستند. در صورت بازگشت حالت تهوع خوردن این غذاها را متوقف کنید. می‌توانید رژیم غذایی برای عفونت معده را از پزشک دریافت کنید.
• از خوردن برخی غذاها خودداری کنید. مواد غذایی مانند محصولات لبنی، کافئین، الکل، غذاهای چرب و غذاهای دارای چاشنی زیاد حالت تهوع را شدیدتر می‌کنند.
• استراحت کافی داشته باشید. بیماری و کم‌آبی بدن را خسته و ضعیف می‌کند پس خوب استراحت کنید.
• در مصرف دارو احتیاط کنید. داروهایی مانند ایبوپروفن معده را بیشتر ناراحت می‌کنند. با توصیه پزشک در مواقع ضروری از استامینوفن استفاده کنید. برخی داروها به‌ویژه در کودکان می‌توانند باعث مسمومیت کبدی شوند.

۲. درمان خانگی عفونت معده در کودکان

مهم‌ترین کار در عفونت معده اطفال جایگزینی مایعات و نمک ازدست‌رفته است. داشتن برنامه رژیم غذایی برای عفونت معده ضروری است. موارد زیر می‌توانند در این شرایط کمک‌کننده باشند.

• به کودک کمک کنید تا آب بدنش دوباره تأمین شود. محلول آب‌رسان دهانی در داروخانه‌ها موجود بوده و بدون نسخه فروخته می‌شود. اگر در مورد نحوه استفاده از آنها سؤالی دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. برای کودکان آب‌میوه بهتر از آب ساده است. زیرا در این شرایط آب در بدن کودک به‌خوبی جذب نمی‌شود. البته از دادن آب سیب به کودکتان خودداری کنید. زیرا آب سیب اسهال را بدتر می‌کند.
• کودک را به‌آرامی به رژیم عادی برگردانید. به‌تدریج غذاهای ملایم و زودهضم مانند برنج، موز و سیب‌زمینی را به برنامه غذایی اضافه کنید.
• غذاهایی مانند محصولات لبنی، غذاهای شیرین مانند بستنی، نوشابه و آب‌نبات مضر بوده و اسهال را بدتر می‌کنند.
• از دادن داروهای ضد اسهال به فرزند خود بدون تجویز پزشک خودداری کنید.

اگر نوزاد شما دچار میکروب معده شده است، بعد از استفراغ یا یک دوره اسهال به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به نوزاد استراحت داده و سپس مقدار کمی شیر به او بدهید.

۳. درمان عفونت معده با عسل

آزمایش‌هایی بر روی کودکان مبتلا به عفونت میکروبی معده برای بررسی تأثیر رژیم‌های غذایی مختلف انجام شده است. در یکی از تحقیقات محلول‌های همراه عسل برای درمان به‌کاررفته و تأثیر آن بررسی شد. عسل مدت‌زمان اسهال در کودکان مبتلا به عفونت معده و روده را کاهش داد. به‌خصوص در عفونت‌های باکتریایی عسل بسیار مؤثر است. زیرا عسل خواص ضدباکتریایی دارد. به‌طورکلی رژیم غذایی برای عفونت معده مهم بوده و باید برنامه درستی را از پزشک دریافت کرد.

۴. داروهای گیاهی برای درمان عفونت معده

یکی از گیاهان مؤثر در درمان عفونت معده و روده زنجبیل است. زیرا به‌عنوان یک عامل ضدویروسی و ضدباکتریایی عمل می‌کند. برای استفاده از آن می‌توانید زنجبیل، عسل و آب را با هم مخلوط کنید.

چای نعناع هم در درمان این بیماری مؤثر است. نعناع معده را آرام کرده و علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ را کاهش می‌دهد. راه‌حل سوم ترکیب لیمو و آب گرم است. لیمو درمانی عالی برای پاک‌سازی ناخالصی‌های معده و روده است.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اگر علائم شما برای بیش از ۲ روز ادامه داشته باشد، باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. متخصص گوارش در مورد علائم بیماری و شدت آنها از شما سؤال کرده و نوع میکروب معده را تشخیص می‌دهد. همچنین در مورد علائم مشابه در دیگر افراد خانواده سؤال کرده تا از احتمال انتقال آن میان اعضای خانواده مطمئن شود.

برای پیداکردن و رزرو نوبت پزشک گوارش جهت درمان عفونت معده و روده می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین یا تلفنی با دکتر گوارش آنلاین هم وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!