اختلال یادگیری چیست و چگونه درمان می شود؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

وجود مشکل در انجام تکالیف روزمره یکی از معضلاتی است که تقریبا هر کودکی در طول تحصیل خود با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ اما اگر یک حوزه خاص از یادگیری به طور مداوم برای کودک مشکل‌ساز باشد، ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال یادگیری باشد. آیا فرزند شما، با مدرسه مشکل دارد و از خواندن با صدای بلند، نوشتن یک متن یا پرداختن به ریاضیات می‌ترسد؟ همه این‌ها می‌تواند نشانه‌هایی از ناتوانی یادگیری باشد. برای درک بهتر این مشکل، با ما همراه باشید تا به طور کامل با بیماری اختلال یادگیری و و روش‌های درمان آن آشنا شوید.

اختلال یادگیری چیست؟ (تعریف اختلال یادگیری)

ناتوانی یادگیری، یک بیماری عصبی است که بر توانایی مغز برای ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات تأثیر می‌گذارد. کودک مبتلا به ناتوانی یادگیری در خواندن، نوشتن، صحبت کردن، گوش دادن، درک مفاهیم ریاضی و درک عمومی مشکل دارد. این موضوع سبب بروز مشکل در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید در افراد مبتلا به این بیماری می‌شود.

به طور کلی تعریف دقیق اختلال یادگیری به این شرح است : “ناتوانی یادگیری به معنای اختلال در یک یا چند فرآیند روانشناختی اساسی است که در درک یا استفاده از زبان، گفتار یا نوشتار دخیل بوده و ممکن است خود را در توانایی گوش دادن، صحبت کردن، خواندن، املا یا انجام محاسبات ریاضی نشان دهد.”

متن انگلیسی:
«A learning disorder is when a child has trouble learning in certain school subjects. Your child may have problems with reading, math, or writing. Skills are below what’s expected for the child’s age, grade level, and intelligence.»
ترجمه فارسی:
«زمانی یک کودک اختلال یادگیری دارد که در یادگیری برخی از درس‌های مدرسه به مشکل برمی‌خورد. فرزند شما ممکنح است با خواندن، ریاضی یا نوشتن مشکل داشته باشد. توانایی‌های کودک با اختلال یادگیری از سطح انتظار سن کودک، کلاس مدرسه و هوش مورد نظر کمتر است.»

hopkinsmedicine

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

علائم اختلال یادگیری در کودکان چیست؟

عارضه اختلال یادگیری در سنین مختلف با نشانه‌های متفاوتی همراه است. در وهله اول تشخیص بیماری به عهده والدین است؛ اما تشخیص نهایی باید توسط روانشناس انجام شود. به طور کلی می‌توان علائم اولیه این اختلال را به صورت زیر خلاصه کرد:

• فاصله توجه کوتاه و مشکل در تمرکز
• حافظه ضعیف
• مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
• هماهنگی ضعیف دست و چشم یا بدن
• مشکل در خواندن و درک مطلب
• مشکل در درک مفاهیم جدید
• مشکل در یادگیری الفبا، روزهای هفته، اعداد و غیره
• دیرتر از اکثر بچه‌ها صحبت می‌کنند
• رشد آهسته دایره واژگان
• توانایی ضعیف فرد در خواندن یا نوشتن یک متن

علاوه بر موارد ذکر شده دکتر جیمز موریسون در کتاب DSM-5 توصیفات دقیقی از نحوه تشخیص اختلال LD (learning disability) عنوان کرده است.

آفازی و دیس فازی چیست؟

دیس‌ فازی وضعیتی است که بر توانایی افراد برای تولید کلمات و درک زبان گفتاری تأثیر می‌گذارد. دیس فازی و آفازی علل و علائم یکسانی دارند. برخی منابع نشان می‌دهند که آفازی شدیدتر است و شامل از دست دادن کامل توانایی‌های گفتار و درک است. از سوی دیگر، دیس فازی تنها شامل اختلالات زبانی است. این حالت به عنوان یکی از انواع اختلالات یادگیری در نظر گرفته می‌شود. البته این الفاظ برای شرایط دیگری مثل از دست دادن قدرت گفتار در زمان سکته مغزی نیز به کار برده می‌شوند.

آیا اختلال یادگیری تنها در کودکان است یا در بزرگسالان هم دیده می شود؟

آنچه که معمولا از تعریف این بیماری برداشت می‌شود، این است که این اختلال تنها در کودکان وجود دارد. اما باید عنوان کنیم که امکان دارد اختلال یادگیری در بزرگسالان نیز وجود داشته باشد. برای مثال، یک بزرگسال ممکن است ناتوانی جدی در خواندن داشته باشد، در حالی که دیگری در خواندن خوب عمل می‌کند، اما قادر به انتقال افکار به صورت نوشتاری نیست یا در ریاضیات مشکل دارد. برخی از افراد مبتلا به اختلال LD در کنترل خود، درک مناسب موقعیت‌های اجتماعی و کنار آمدن با افراد دیگر مشکل خواهند داشت.

آیا کودک شما دیرآموز است؟ در یادگیری ریاضی مشکل دارد؟

برای تشخیص اختلال یادگیری مشاوره بگیرید.

دکتر روانشناس آنلاینمتخصص روانشناسی

علت بروز اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول و سایر سنین

اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول یا سال‌های اول زندگی علت شناخته شده‌ای ندارد اما عوامل موثر بسیاری دارد. اختلال LD می‌تواند در اثر عوامل متعددی در کودکان و بزرگسالان بروز پیدا کند. این عوامل عبارتند از:

• سابقه خانوادگی و ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات یادگیری، خطر ابتلای کودک به این بیماری را افزایش می‌دهد.
• خطرات دوران بارداری و نوزادی: از عوامل تاثیر گذار در اختلال یادگیری می‌توان به رشد ضعیف جنین در رحم، قرار گرفتن نوزاد در معرض الکل یا مواد مخدر قبل از تولد، زایمان زودرس و وزن بسیار کم کودک هنگام تولد اشاره کرد.
• آسیب روانی: آسیب روانی یا سوء استفاده در اوایل کودکی ممکن است بر رشد مغز تأثیر بگذارد و خطر اختلالات LD را افزایش دهد.
• ضربه جسمی: آسیب‌های سر یا عفونت‌های سیستم عصبی امکان دارد در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشد.
• قرار گرفتن در معرض آلودگی زیست محیطی: قرار گرفتن در معرض سطوح بالایی از سموم، مانند سرب، با افزایش خطر اختلالات یادگیری مرتبط است.

عوامل روانی مانند آسیب‌های روانی در سال‌های اول کودکی، عوامل محیطی مانند آلودگی‌های زیست محیطی و وراثت در ناتوانی یادگیری نقش دارند.

از کجا بفهمیم کودک دچار اختلال یادگیری است؟ (تست تشخیص)

تنها با دانستن این که اختلال یادگیری چیست و شناخت علائم و نشانه‌های آن، نمی‌توان این مشکل را در کودکان یا بزرگسالان تشخیص داد. تشخیص اصلی باید توسط روانشناس یا روانپزشک انجام شود. یک اختلال LD خاص از طریق بررسی بالینی تاریخچه رشدی، پزشکی، آموزشی و خانوادگی فرد، گزارش‌های نمرات آزمون و مشاهدات معلم و پاسخ به مداخلات تحصیلی تشخیص داده می‌شود. همه این عوامل در زمان تشخیص باید به خوبی مورد بررسی قرار گیرند تا بتوان نظر نهایی را عنوان کرد.

چگونه بفهمیم فرزندمان دچار اختلال یادگیری است؟

اختلالات یادگیری با انجام تست آی کیو (IQ) و یک تست استاندارد شده (خواندن، نوشتن، حساب) قابل تشخیص است. اکثر کودکانی که دارای ناتوانی یادگیری هستند، هوش طبیعی یا بالاتر از حد طبیعی دارند، اما این پتانسیل را به طور کامل در آزمون‌های پیشرفت نشان نمی‌دهند. تست اختلال یادگیری بزرگسالان هم همین روش است.

اگر فکر می‌کنید فرزندتان علائم اختلال یادگیری را دارید، بهتر است برای بررسی بیشتر به روانشناس مراجعه کنید. کاردرمانی برای اختلال یادگیری بسیار کمک کننده است.

درمان اختلال یادگیری؛ آیا اختلال یادگیری در کودکان قابل درمان است؟

رایج‌ترین روش درمان ناتوانی یادگیری، آموزش ویژه است. پیش از شروع کار مربیان آموزش دیده، یک ارزیابی آموزشی تشخیصی برای ارزیابی پتانسیل تحصیلی و فکری و سطح عملکرد تحصیلی کودک انجام می‌دهند. امکان دارد متخصصانی مانند کاردرمانگر، گفتار درمانگر و زبان درمانگر نیز درگیر باشند. علاوه بر این برخی از داروها با افزایش توجه و تمرکز در کمک به یادگیری کودک موثراند.

این بیماری هیچ درمان قطعی ندارد، اما مداخله زودهنگام می‌تواند اثرات آن را کاهش دهد. افراد مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند راه‌هایی برای مقابله با ناتوانی‌های خود را امتحان کنند. روانشناس کودک و نوجوان در دکترتو می‌تواند با ایجاد نقاط قوت کودک و یافتن راه‌هایی برای جبران ضعف‌ها، به یادگیری مهارت‌های او کمک کند. این مداخلات بسته به ماهیت و میزان ناتوانی متفاوت است.

کمک به درمان اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی

خوشبختانه راهکارهایی برای کمک به درمان این بیماری در کودکان وجود دارد. کافیست تا با آن آشنا باشید و سپس نکات لازم در آموزش به این کودکان را فرا بگیرید.

• از تکنیک تکه تکه کردن استفاده کنید: معلمان می‌توانند با تقسیم کردن درس‌ها به تکه‌های کوچک به دانش آموزان در فرآیند یادگیری کمک کنند.
• سازماندهی اطلاعات به صورت بصری: بسیاری از دانش آموزان با ناتوانی یادگیری، اطلاعات را به صورت دیداری پردازش می‌کنند. معلمان و والدین می توانند از این مهارت‌ها برای درک دروس استفاده کنند.
• شخصی سازی درس و آموزش آنلاین: معلمان باید آموزش فردی و آنلاین را برای این کودکان در دستور کار قرار دهند.

درمان اختلال یادگیری در بزرگسالان

متاسفانه درمان قطعی برای اختلال یادگیری در بزرگسالان وجود ندارد. استراتژی‌های معمولی که ممکن است به بزرگسالان مبتلا به LD کمک کند، شامل مواردی مانند:

• خواندن با صدای بلند
• گوش دادن به متون صوتی
• کدگذاری رنگی
• استفاده از سازمان‌دهنده‌های گرافیکی مثل نمودارها و غیره.

با این وجود مراجعه به متخصص مغز و اعصاب در دکترتو برای تعیین منشأ این بیماری می‌تواند روند درمان را سرعت بخشد.

داروی درمان اختلال یادگیری چیست؟

تحقیقات نشان داده است که برخی از داروهای ضد روان‌پریشی، بنزودیازپین‌ها و داروهای ضد افسردگی می‌توانند در درمان اختلال یادگیری موثر باشند. نکته قابل توجه این است که این داروها برای همه بیماران مناسب نیستند و امکان دارد عوارضی را برای آنها در پیش داشته باشد. برخی از بیماران با مشکلات یادگیری شدید در زمان مصرف این داروها میزان بالایی از رفتارهای چالش برانگیز مانند اعمال پرخاشگرانه یا آسیب رساندن به خود را نشان می‌دهند. در این مواقع روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب تشخیص می‌دهد که چه نوع دارویی باید برای فرد مبتلا به این بیماری تجویز شود.

پرورش مهارت های اجتماعی و عاطفی و تمرین های اختلال یادگیری (آموزش به کودکان اختلال یادگیری)

برای یک کودک مبتلا به اختلال LD لحظات ناامیدکننده بسیاری وجود دارد. آنها می‌دانند که بدون ناتوانی‌ در یادگیری، برخی از موقعیت‌های چالش ‌برانگیز که مرتباً با آن‌ها مواجه هستند، وجود نداشتند. در این لحظات، داشتن ثبات عاطفی و مهارت‌های مقابله‌ای مناسب برای کمک به آنها برای گذر از این احساسات بسیار مهم است. پرورش مهارت‌های عاطفی و اجتماعی به افراد این توانایی را می‌دهد که مشکلاتی که با آن مواجه می‌شوند را حل کنند و به اهداف خود ادامه دهند. این کار جز با کمک گرفتن از یک روانشناس میسر نخواهد بود.

درمان اختلال یادگیری با طب سنتی امکان پذیر است؟

درمان اختلالات یادگیری در کودکان و بزرگسالان قطعی نیست اما روش‌های کمکی برای بهبود زندگی همیشه در دسترس است. اگر درمان‌های طب سنتی از طریق آموزش به کودکان اختلال یادگیری باشد و نه مصرف داروهای گیاهی، می‌توان امید داشت که روش‌های طب سنتی هم می‌توانند موثر باشند. پیش از هر گونه درمان حتما با روانپزشک یا روانشناس مشورت کنید.

آیا دانش آموز شما اختلال یادگیری دارد؟ همین حالا از بهترین دکتر مشاوره بگیرید!

دکتر درمان اختلالات یادگیری

معرفی انواع اختلال یادگیری در مبتلایان

در قسمت اختلال یادگیری چیست، به طور کلی در مورد همه انواع این اختلالات صحبت کردیم. در این بخش سعی داریم تا به طور جزئی‌تر در مورد انواع اختلال LD صحبت کنیم.

۱. اختلال یادگیری خواندن یا نارساخوانی (اختلال دیسلکسیا)

اختلال در خواندن که با نارساخوانی (دیسلکسیا) نیز شناخته می‌شود، از مهم‌ترین انواع اختلال یادگیری خاص است. مشکلات اساسی خواندن زمانی رخ می‌دهد که درک رابطه بین صداها، حروف و کلمات مشکل باشد. اما علائم دیسلکسیا چیست؛ علائم مشکل در خواندن شامل مواردی مانند تشخیص حروف و کلمات، درک کلمات و ایده‌ها، سرعت خواندن و روان‌خوانی و مهارت‌های عمومی واژگان است. اکثر افراد مبتلا به LD (حدود ۸۵%) دارای ناتوانی خواندن یا نارساخوانی هستند.

۲. دیسکالکولی (Dyscalculia)

اصطلاحی است که به طیف وسیعی از مشکلات ریاضی از جمله ضعف در درک معنای اعداد و دشواری در به کارگیری اصول ریاضی برای حل مسائل اشاره دارد. اختلال ریاضی در کودکان معمولا دیر تشخیص داده می‌شود.

۳. دیسگرافی (Dysgraphia) – اختلال یادگیری نوشتن

اختلال در نوشتن یا دیسگرافی نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی‌ نوشتن تأثیر می‌گذارد. این اختلال می‌تواند خود را به صورت مشکلات املایی، دست خط ضعیف و مشکل در قرار دادن افکار روی کاغذ نشان دهد.

۴. دیسپراکسی (dyspraxia)

اختلال حرکتی از دیگر انواع اختلالات یادگیری است که به مشکلات حرکتی و هماهنگی اشاره دارد. علائمی که نشان می‌دهد کودک شما ناتوانی در هماهنگی حرکتی دارد شامل مشکلاتی در توانایی‌های فیزیکی است که نیاز به هماهنگی دست و چشم دارد. مانند: بستن دکمه‌های پیراهن.

۵. مشکلات شنوایی و دیداری

چشم‌ها و گوش‌ها ابزار اصلی رساندن اطلاعات به مغز هستند. اگر چشم‌ها یا گوش‌ها به درستی کار نکنند، امکان دارد یادگیری آسیب ببیند.

بسیاری از کودکان دارای اختلال یادگیری در خوانش مشکل دارند، برخی از آنها در درک مفاهیم ریاضی و اعداد، برخی در نوشتن مشکل دارند. تعدادی از این کودکان هم دارای اختلالات حرکتی و هماهنگی و حتی مشکلات دیداری و شنوایی هستند.

اختلال یادگیری غیرکلامی چه فرقی با نوع کلامی دارد؟

از میان تمامی انواع اختلالاتی که در بالاتر به آنها پرداختیم، برخی از آنها کلامی و برخی دیگر غیر کلامی بودند. NVLD یا Nonverbal learning disorder یک اختلال عصبی رشدی است که بر توانایی فرد برای یادگیری از اطلاعات غیرکلامی تأثیر می‌گذارد.

اختلال یادگیری غیرکلامی شامل درک ایده‌ها، الگوها، مفاهیم و روابط و به‌کارگیری آنها در موقعیت‌های جدید است. کودکان مبتلا به اختلال nvld دارای واژگان قوی، خواندن و مهارت‌های زبانی هستند و در اکثر مواقع توسط پزشکان تشخیص داده نمی‌شوند. این کودکان در استدلال فضایی، مهارت‌های حرکتی و مهارت‌های اجتماعی اختلال دارند، ولی به علت مهارت کلامی خوب خود، ذهن اطرافیان را به سمت اختلالات یادگیری نمی‌برند.

عوارض اختلال یادگیری و عوارض عدم درمان آن

اگر ناتوانی یادگیری به موقع یا به درستی تشخیص داده نشود و به طور موثر درمان نشود، می‌تواند مشکلات دیگری را به همراه داشته باشد. این مشکلات بر روان کودک تاثیر می‌گذارند و نشانه‌هایی از غم و اندوه و ناامیدی را در او به وجود می‌آورند. عدم شناخت مشکل می‌تواند باعث سوء تفاهم، افزایش استرس، یا سرزنش دیگران شود. مطالعات نشان می‌دهد ۳۰ تا ۵۰ درصد از کودکانی که والدین کودکان مبتلا به این اختلال به دنبال درمان عاطفی کودک هستند.

آیا اختلال یادگیری ارثی است؟

بخش قابل توجهی از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری دارای سوابق ارثی یا ژنتیکی هستند. در تعریف اختلال یادگیری چیست اشاره کردیم که ژنتیک از عوامل تاثیرگذار در ابتلای کودکان به اختلال LD است. علل ژنتیکی ناتوانی یادگیری بسیار گسترده هستند و شامل ناهنجاری‌های کروموزومی، انواع تعداد کپی، تک ژن، میتوکندری و غیره است. با این وجود عوامل دیگر از قبیل مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری، ضربه‌های فیزیکی، رشد ضعیف رحم، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس یا طولانی مدت می‌تواند احتمال ابتلا را در کودکان تقویت کند.

اختلال یادگیری در کودکان اوتیسم بروز می کند؟

اختلال یادگیری و اوتیسم با هم فرق دارند. معمولا کودکان اوتیسمی در برقراری ارتباطات اجتماعی مشکل و محدودیت دارند. این در حالی است که بیماری اوتیسم در کودکان به مجموعه‌ای از اختلالات گفته می‌شود که شامل اختلال در تعاملات اجتماعی، رشد کلامی و مهارت‌های ارتباطی همراه با رفتارهای سخت و تکرارشونده است و علائم بسیار گسترده‌ای دارد. ممکن است که در برخی موارد علائم انواع اختلال یادگیری، شباهت‌هایی با اوتیسم دیده شود. اما اختلال یادگیری در کودکان اوتیسم با اختلال یادگیری (learning disability) با هم فرق دارند.

آیا کودکان دچار اختلال یادگیری کم هوش هستند؟

این که کودکان مبتلا به اختلال یادگیری از نظر هوشی نسبت به سایرین در سطح پایین‌تری قرار دارند، به هیچ عنوان درست نیست. اکثر این کودکان دارای هوش بالا یا متوسط هستند. آنها تنها در برخی از مهارت‌ها دچار مشکل‌اند. به عنوان مثال، یک کودک ممکن است در آزمون هوشی کامل، ۱۱۲ امتیاز بگیرد، اما نمره ریاضی او ۹ باشد.

در بسیاری از موارد اختلال یادگیری ارثی و ژنتیکی است، اما مشکلات بارداری و زایمان هم می‌تواند روی آن تاثیر بگذارد. این کودمان الزاما کم هوش نیستند و حتی می‌توانند باهوش باشند.

انواع اختلال یادگیری	علائم	درمان
نارسا خوانی	حافظه ضعیف	بنزودیازپین‌ها
دیسکالکولی (Dyscalculia)	هماهنگی ضعیف دست و چشم یا بدن	کاردرمانی
دیسگرافی (Dysgraphia)	مشکل در تمرکز	گفتاردرمانی
دیسپراکسی (dyspraxia)	مشکل در درک مفاهیم جدید	درمان روانشناختی
مشکلات شنوایی و دیداری	مشکل در یادگیری الفبا، روزهای هفته، اعداد و غیره	آموزش ویژه

فرق اختلال یادگیری با کودکان استثنایی چیست؟

بسیاری از افرادی که درک درستی از مفاهیم ناتوانی ذهنی و ناتوانی یادگیری ندارند، ممکن است به اشتباه این دو را به جای هم به کار ببرند. اگر به خوبی مفهوم اختلال یادگیری را متوجه شده باشید، می‌دانید که این دو شبیه هم نیستند. ناتوانی یا عقب ماندگی ذهنی به معنای IQ پایین‌تر از حد متوسط ​​و فقدان مهارت‌های مورد نیاز برای زندگی روزمره است. اما اختلال LD به ضعف در برخی از مهارت‌های تحصیلی اشاره دارد. خواندن، نوشتن و ریاضی موارد اصلی هستند.

تفاوت اختلال یادگیری با بیش فعالی (ADHD) چیست؟

اختلال LD، کسب مهارت‌های خاص مانند خواندن یا درک ریاضی را دشوار می‌کند. در مقابل، ADHD بر مهارت‌های کلی شخص و عملکردهای اجرایی مانند توانایی تمرکز، توانایی کنترل احساسات و توانایی کنترل رفتار تکانشی تأثیر می‌گذارد. LD و ADHD در بسیاری از مواقع با هم اشتباه گرفته می‌شوند. برای درک بهتر تفاوت این دو مفهوم، کودکی را تصور کنید که سعی می‌کند یک موضوع ریاضی را بفهمد یا مفاهیمی را که در یک پاراگراف نوشته شده به هم متصل کند. این کودک احتمالا از اختلال یادگیری رنج می‌برد. اما کودک بیش فعال میل به یادگیری دارد، اما به سرعت ناامید می‌شود. به دلیل حواس پرتی به راحتی آن را دور می‌زند و به قدری بی‌قراری می‌کند که نمی‌تواند تمرکز کند.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

پس از این که دریافتید اختلال یادگیری چیست و چه نشانه‌هایی دارد، می‌توانید برای تشخیص قطعی با یک متخصص صحبت کنید. ناتوانی‌های یادگیری و چالش‌های تحصیلی همراه با آن، سبب بروز عزت نفس پایین، گوشه‌گیری و مشکلات رفتاری در کودک می‌شود. شما می‌توانید با ایجاد یک سیستم حمایتی قوی برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری و کمک به آنها در یادگیری بیان خواسته‌های خود با این موارد مقابله کنید.

شما می‌توانید از طریق دکترتو با بهترین دکتر روانشناس، دکتر روانپزشک و کاردرمانگر برای شروع درمان اختلال LD در تماس باشید، از آنها نوبت بگیرید یا از مشاوره آنلاین با دکتر روانشناس آنلاین و دکتر روانپزشک کودک آنلاین بهره‌مند شوید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!