فشار خون در بارداری چگونه است؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

فشار خون در بارداری میزان فشاری است که خون هنگام پمپاژ توسط قلب به دیواره‌ رگ‌ها وارد می‌کند و در طول دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و نیاز بدن به خون‌رسانی بیشتر به جنین، ممکن است دچار تغییر شود. فشار خون معمولا بر حسب دو عدد (سیستول و دیاستول) اندازه‌گیری می‌شود. حفظ فشار خون در محدوده طبیعی برای سلامت مادر و جنین بسیار مهم است زیرا افزایش یا کاهش غیرطبیعی آن می‌تواند نشانه مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی یا کم‌آبی بدن باشد و نیاز به ارزیابی پزشکی دارد. اما علائم فشار خون بالا یا پایین چیست و چطور در بارداری درمان می‌شود؟ برای اطلاع دقیق این موارد، در ادامه این مطلب از دکترتو همراه ما باشید.

انواع فشار خون در بارداری چیست؟

در دوران بارداری، فشار خون مادر می‌تواند در چند وضعیت متفاوت دیده شود. فشار خون نرمال کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه است و معمولا نیاز به درمان ندارد. فشار خون پایین زیر ۹۰/۶۰ است و با سرگیجه و ضعف همراه است. فشار خون بارداری پس از هفته ۲۰ ایجاد می‌شود و بدون پروتئین در ادرار است اما نیاز به پیگیری دارد. فشار خون مزمن از قبل بارداری وجود دارد. پره‌اکلامپسی فشار بالا پس از ۲۰ هفته با پروتئینوری یا شواهد آسیب اندامی است و اکلامپسی شکل شدید آن با تشنج است که اورژانسی است.

به طور کلی انواعی از فشارخون در دوران بارداری وجود دارد که شامل موارد زیر هستند و در ادامه بیشتر درباره آن‌ها توضیح می‌دهیم:

• فشار خون طبیعی
• فشار خون پایین
• فشار خون بارداری
• فشار خون مزمن
• پره‌اکلامپسی
• اکلامپسی

نوع فشار خون	محدوده فشار خون (mmHg)	چه زمانی خطرناک می‌شود
فشار خون طبیعی	سیستولیک کمتر از ۱۲۰ و دیاستولیک کمتر از ۸۰	تقریبا هیچ‌گاه خطرناک نیست؛ این محدوده ایده‌آل و طبیعی در تمام مراحل بارداری است.
فشار خون پایین (هیپوتانسیون)	سیستولیک کمتر از ۹۰ یا دیاستولیک کمتر از ۶۰ (همراه با علائم)	وقتی با سرگیجه شدید، غش، تاری دید، کاهش حرکات جنین یا افت ناگهانی فشار همراه باشد.
فشار خون بارداری (Gestational Hypertension)	سیستولیک بیشتر یا مساوی ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر یا مساوی ۹۰ (پس از هفته ۲۰، بدون پروتئینوری)	وقتی به پره‌اکلامپسی تبدیل شود یا فشار به بیشتر یا مساوی ۱۶۰/۱۱۰ برسد؛ خطر اصلی در صورتی که کنترل نشود، پیشرفت به پره‌اکلامپسی است.
فشار خون مزمن (Chronic Hypertension)	سیستولیک بیشتر یا مساوی ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر یا مساوی ۹۰ (قبل از بارداری یا قبل از هفته ۲۰)	وقتی فشار بیشتر یا مساوی ۱۶۰/۱۱۰ شود یا با علائم آسیب اندام هدف (کلیه، کبد، مغز) همراه شود.
پره‌اکلامپسی	سیستولیک بیشتر یا مساوی ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر یا مساوی ۹۰ (پس از هفته ۲۰) + پروتئینوری یا علائم شدید	فشار بیشتر یا مساوی ۱۶۰/۱۱۰ (پره‌اکلامپسی شدید) یا همراه با علائم شدید (سردرد مقاوم، اختلال بینایی، درد اپی‌گاستر یا ناحیه مرکزی بالای شکم، افزایش آنزیم‌های کبدی، ادم ریوی، کاهش حرکات جنین)؛ وضعیت اورژانسی و نیاز به ختم فوری بارداری دارد.
اکلامپسی	سیستولیک بیشتر یا مساوی ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر یا مساوی ۹۰ (معمولا پس از هفته ۲۰) + تشنج بدون علت شناخته‌شده دیگر	همیشه خطرناک و وضعیت اورژانسی است؛ با خطر مرگ مادر و جنین همراه است و نیاز به زایمان فوری، کنترل تشنج و مراقبت‌های فوری پزشکی دارد؛ معمولا به دلیل ادامه پره‌اکلامپسی درمان‌نشده است.

فشار خون بالا در بارداری

فشار خون بالا در بارداری زمانی است که فشار سیستولیک بیشتر یا مساوی ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر یا مساوی ۹۰ mmHg باشد. ممکن است از قبل بارداری وجود داشته‌باشد یا بعد از هفته ۲۰ شروع شود. فشار خون بالا خطراتی مانند پره‌اکلامپسی، زایمان زودرس و رشد ناکافی جنین دارد و نیازمند کنترل منظم، رژیم مناسب و گاهی مصرف دارو تحت نظر پزشک است.

فشار خون نرمال در بارداری

محدوده نرمال فشار خون در دوران بارداری معمولا کمتر از ۱۲۰ روی ۸۰ میلی‌متر جیوه است. با این حال، کمی کاهش در سه‌ماهه اول و دوم طبیعی محسوب می‌شود. در صورتی که فشار خون نرمال دارید، کافی است رژیم سالم، آرامش، فعالیت سبک و معاینات منظم بارداری ادامه یابد تا از تغییرات ناگهانی جلوگیری شود.

فشار خون پایین در بارداری

فشار خون پایین زمانی است که سیستولیک کمتر از ۹۰ یا دیاستولیک کمتر از ۶۰ باشد. معمولا در سه‌ماهه اول بیشتر دیده می‌شود و ناشی از گشادشدن رگ‌ها و تغییرات هورمونی است. علائم فشار خون پایین معمولا شامل سرگیجه، ضعف و غش است. با نوشیدن آب کافی، خوردن وعده‌های کوچک و پرهیز از بلندشدن ناگهانی قابل کنترل است.

فشار خون از نوع بارداری

فشار خون بارداری به شکل خاص، زمانی است که فشار سیستولیک بیشتر یا مساوی ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر یا مساوی ۹۰ میلی‌متر جیوه باشد. این اتفاق معمولا پس از هفته ۲۰ بارداری ظاهر می‌شود، بدون پروتئین در ادرار و معمولا گذرا است اما نیاز به کنترل منظم دارد.

فشار خون مزمن در حاملگی

مادرانی که در دوران بارداری فشار خون مزمن دارند،‌ خانم‌هایی هستند که قبل از بارداری هم فشار خون بالا داشته‌اند و یا فشار آنها قبل از ۲۰ هفتگی بالا رفته‌است. این افراد باید تحت نظر باشند تا در هفته‌های بالاتر به مسمومیت حاملگی دچار نشوند.‌ فشار خون بالا می‌تواند مشکلاتی مانند تاخیر رشد، مشکلات کلیوی و قلبی و عروقی ایجاد کند.

درمان و کنترل فشار خون مزمن به شدت آن بستگی دارد و پزشک متخصص تشخیص می‌دهد که مصرف دارو برای مادر ضرورت دارد یا باید از روش‌های دیگر برای کنترل آن استفاده کرد.

اکلامپسی و پره اکلامپسی و فشار خون بالا در باردرای

پره اکلامپسی نوع خطرناک فشار خون بالا پس از هفته ۲۰ بارداری است و با فشار خون بالا و پروتئین در ادرار یا علائم آسیب اندام‌ها دیده می‌شود. این مشکل می‌تواند برای مادر و جنین تهدیدکننده باشد و نیازمند ارزیابی فوری، آزمایش، مانیتورینگ و در موارد شدید بستری شدن یا ختم بارداری است.

اکلامپسی، شکل شدید پره‌اکلامپسی است که با تشنج یا کما همراه است. این وضعیت یک اورژانس پزشکی خطرناک برای مادر و جنین است و نیاز به مراقبت فوری بیمارستانی دارد.

روش اندازه گیری فشار خون بارداری

اندازه‌گیری دقیق فشار خون در بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین بسیار مهم است. این کار هم در مطب و بیمارستان و هم در خانه قابل انجام است اما رعایت نکات مهم باعث می‌شود اعداد واقعی ثبت شوند و از تشخیص اشتباه فشار خون بالا یا پایین جلوگیری شود.

اندازه‌گیری فشار خون بارداری در بیمارستان یا مطب پزشک:

• از کاف فشارسنج جیوه‌ای یا دیجیتال استاندارد استفاده می‌شود
• مادر باید ۵ دقیقه قبل استراحت کند و بنشیند، پاها روی زمین و بازو در سطح قلب باشد
• بازو بدون لباس باشد، کاف مناسب اندازه بازو بسته شود
• فشار خون معمولا ۲ بار با فاصله ۱ تا ۲ دقیقه اندازه‌گیری می‌شود و میانگین ثبت می‌شود

اندازه‌گیری فشار خون بارداری در خانه:

• از فشارسنج دیجیتال بازویی معتبر استفاده شود.
• شرایط مشابه مطب رعایت شود: نشستن، استراحت قبل از اندازه‌گیری، بازو در سطح قلب
• فشار خون بهتر است هر بار در همان ساعت روز و قبل از غذا یا دارو گرفته شود
• نتایج را یادداشت کنید که برای بررسی توسط پزشک مفید است

بهترین زمان گرفتن فشار خون در بارداری کی است؟

زمان گرفتن فشار خون در بارداری اهمیت زیادی دارد زیرا فشار خون می‌تواند در طول روز نوسان داشته‌باشد. ثبت فشار خون در زمان‌های مشخص باعث تشخیص بهتر افزایش یا کاهش فشار و پیشگیری از عوارض می‌شود. زمان‌های پیشنهادی شامل موارد زیر هستند:

• در هر ویزیت بارداری توسط پزشک
• در خانه: صبح و عصر، قبل از غذا یا دارو
• فوری در صورت مشاهده علائم هشدار: سردرد شدید، تاری دید، تورم دست و صورت

فشار خون باید در دو نوبت با فاصله حداقل ۴ ساعت اندازه‌گیری شود تا تشخیص قطعی شود. در فشارخون شدید تایید باید طی ۱۵ دقیقه‌ تکرار شود و درمان فوری لازم است.

علائم فشار خون بالا در بارداری چیست؟

فشار خون بالا در بارداری می‌تواند بدون علامت باشد اما گاهی علائم خاصی ایجاد می‌کند که ناشی از افزایش فشار بر قلب، کلیه‌ها و عروق بدن مادر است. برخی علائم مختص بارداری نیز با تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون ایجاد می‌شوند و باید جدی گرفته شوند. به طور کلی، بعضی از علائم فشار بالا در بارداری شامل موارد زیر است:

• سردرد شدید و مداوم
• تاری دید یا حساسیت به نور
• تورم دست، پا و صورت
• حالت تهوع یا استفراغ
• کاهش ادرار یا ادرار تیره

درباره فشار خون بالا در بارداری و جنسیت جنین هم باید گفت تحقیقات علمی نشان داده‌اند که ارتباط مستقیم و قطعی بین جنسیت جنین و فشار خون بالا در بارداری وجود ندارد؛ فشار خون بیشتر به وضعیت جسمانی مادر، سابقه پزشکی و عوامل هورمونی وابسته است.

فشار خون در ماه های آخر بارداری

در سه‌ماهه سوم، فشار خون مادر تمایل به افزایش جزئی دارد و برخی زنان ممکن است علائم بالا بودن فشار خون در بارداری را تجربه کنن که نیاز به بررسی دقیق دارد تا از بروز پره‌اکلامپسی یا عوارض جنین جلوگیری شود.

علائم هشدار دهنده فشار خون در بارداری چیست؟

علائم هشداردهنده فشار خون در بارداری نشان‌دهنده مشکلات جدی مانند پره‌اکلامپسی هستند و باید فورا به پزشک مراجعه شود. این علائم معمولا با فشار بالا همراه هستند و می‌توانند سلامت مادر و جنین را تهدید کنند:

• سردرد شدید و مقاوم به دارو
• تاری دید، دوبینی یا حساسیت به نور
• تورم سریع و غیرطبیعی صورت و دست‌ها
• درد شدید بالای شکم یا زیر دنده راست
• تهوع و استفراغ شدید
• کاهش یا تغییر در میزان ادرار
• افزایش ناگهانی وزن

فشار خونت در بارداری بالاست و نمی‌دونی چیکار کنی؟
همین حالا برای بررسی تخصصی نوبت بگیر.

متخصص زنان زایمان خوب

علائم فشارخون پایین در بارداری چیست؟

فشار خون پایین در بارداری معمولا ناشی از تغییرات هورمونی و گشاد شدن رگ‌ها است و می‌تواند باعث کاهش جریان خون به مغز و اندام‌ها شود. بیشتر موارد خفیف و طبیعی هستند، اما علائم شدید نیازمند مراقبت است. علائم شایع کاهش فشار خون بارداری عبارت است از:

• سرگیجه یا سبکی سر
• ضعف و خستگی غیرمعمول
• غش یا احساس نزدیک به غش
• تهوع یا بی‌اشتهایی
• تاری دید یا تاری مختصر

درباره فشار خون پایین در بارداری و جنسیت جنین هم مطالعات علمی تاکنون ارتباط مستقیمی بین فشار خون پایین در بارداری و جنسیت جنین پیدا نکرده‌اند. این وضعیت بیشتر به تغییرات هورمونی و فیزیولوژیک مادر وابسته است.

فشار خون در اوایل بارداری

در سه‌ماهه اول، فشار خون معمولا کمی کاهش می‌یابد زیرا رگ‌ها گشاد می‌شوند و هورمون پروژسترون باعث شل شدن دیواره رگ‌ها می‌شود. این کاهش طبیعی فشار خون بارداری معمولا بدون علامت است اما اگر فشار خیلی پایین باشد یا علائم سرگیجه و ضعف شدید ایجاد شود، باید به پزشک مراجعه کنید.

علت فشار خون بالا در بارداری چیست؟

فشار خون بالا در بارداری معمولا به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون، اختلال در عملکرد رگ‌ها و عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. برخی از زنان ممکن است قبل از بارداری فشار خون بالایی داشته‌باشند یا بعد از هفته ۲۰ بارداری دچار فشار خون بارداری شوند. این وضعیت می‌تواند به پره‌اکلامپسی و اکلامپسی منجر شود.

بعضی از علل فشار خون بالا در بارداری شامل موارد زیر است:

• تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون
• اختلال در عملکرد رگ‌ها و مقاومت عروقی
• سابقه خانوادگی فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی
• بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری کلیوی
• چاقی و افزایش وزن زیاد در بارداری
• فشار خون مزمن قبل از بارداری

علت فشار خون پایین در بارداری چیست؟

فشار خون پایین در بارداری معمولا به دلیل گشاد شدن رگ‌ها تحت تاثیر هورمون پروژسترون، افزایش جریان خون جفت و کاهش مقاومت عروقی ایجاد می‌شود. این کاهش معمولا در سه‌ماهه اول و دوم بارداری طبیعی است اما اگر شدید باشد می‌تواند علائم سرگیجه، ضعف و کاهش جریان خون به اندام‌ها را ایجاد کند.

بعضی از علل فشار خون پایین در بارداری عبارت است از:

• تغییرات هورمونی و گشاد شدن رگ‌ها
• افزایش حجم خون جفت و گردش خون
• کم‌آبی بدن یا استفراغ شدید
• رژیم غذایی ناکافی و کمبود نمک
• وضعیت بدنی نامناسب هنگام نشستن یا ایستادن

درمان اورژانسی فشار خون بالا در بارداری چیست؟

زمانی که مادر با فشار خون بالا یا فشار خون بارداری بعد از هفته ۲۰ مراجعه می‌کند، اقدامات فوری برای جلوگیری از پره‌اکلامپسی و آسیب به جنین ضروری است. پزشک معمولا بستری و مانیتورینگ مداوم انجام می‌دهد و فشار خون را با داروهای ایمن سریع‌اثر کنترل می‌کند. اقدامات اورژانسی برای درمان فشار خون بالا در بارداری شامل موارد زیر است:

• بستری فوری و مانیتورینگ علائم حیاتی
• تجویز داروهای سریع‌اثر
• کنترل مایع و ادرار مادر
• آماده‌سازی برای زایمان در صورت وخامت اوضاع
• بررسی جنین و اکسیژن‌رسانی

برای درمان فشار خون بالا یا پایین، همین الان نوبت دکترتو رزرو کن.

دکتر فشار خون

درمان فشار خون بارداری در طب سنتی

در طب سنتی، برای کاهش فشار خون بارداری از گیاهان و روش‌های آرام‌بخش استفاده می‌شود:

• ماساژ و تکنیک‌های ریلکسیشن و تنفس عمیق
• تمرینات آرام‌بخش سبک مانند یوگا و مدیتیشن

این روش‌ها صرفا مکمل درمان پزشکی هستند و جایگزین دارو و مراقبت پزشکی نمی‌شوند.

درمان فشار خون پایین در بارداری چیست؟

اگر مادر با فشار خون پایین به پزشک مراجعه کند، پزشک معمولا اقدامات زیر را انجام می‌دهد تا علائم کاهش فشار کنترل شوند و جریان خون به جنین حفظ شود. اقدامات لازم برای درمان فشار خون پایین در بارداری عبارت است از:

• هیدراته نگه داشتن مادر و مصرف مایعات کافی
• اصلاح وضعیت بدن و جلوگیری از ایستادن طولانی
• درمان علل زمینه‌ای مانند کم‌آبی یا استفراغ شدید
• مانیتورینگ مادر و جنین

درمان خانگی فشار خون پایین در بارداری

فشار خون پایین در اوایل بارداری معمولا طبیعی است اما می‌تواند باعث سرگیجه، ضعف و خستگی شود. در خانه می‌توان با چند اقدام ساده علائم را کنترل کرد. نوشیدن آب کافی و مایعات حاوی الکترولیت از کم‌آبی جلوگیری می‌کند. پرهیز از ایستادن طولانی و بلند شدن آرام از حالت نشسته یا خوابیده، افت ناگهانی فشار را کاهش می‌دهد. بالا نگه داشتن پاها هم به جریان خون بهتر کمک می‌کند.

برای فشار خون پایین در بارداری چی بخوریم؟

تغذیه مناسب نقش مهمی در کاهش علائم فشار خون پایین در بارداری دارد. مصرف مایعات فراوان، آب نارگیل و محلول‌های الکترولیت‌دار به حفظ حجم خون کمک می‌کند. غذاهای نمک‌دار به میزان متعادل مانند زیتون، پنیر کم‌چرب و آجیل شور می‌توانند مفید باشند (افزایش سدیم ممکن است فشار را بالا ببرد و باید با نظر پزشک باشد؛ مصرف زیاد نمک خطرناک است). وعده‌های کوچک و حاوی کربوهیدرات پیچیده و پروتئین مانند نان سبوس‌دار، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات و مرغ انرژی پایدار تامین می‌کنند.

پزشکان پیشنهادی

۴.۹ (۲۷۰۳ نظر)

دکتر محمود هادی زاده

فلوشیپ اینترونشنال کاردیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۹ (۸۲۹ نظر)

دکتر سمیه ستوده

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

۴.۹ (۷۱۴ نظر)

دکتر بهاره شاه پروری

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

۴.۷ (۶۷۶ نظر)

دکتر بهاره اسدزاده

تخصص قلب و عروق

نوبت بگیرید

۴.۸ (۶۲۴ نظر)

دکتر مژگان زمانی

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

۴.۹ (۵۵۰ نظر)

دکتر محمود اسلامی

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

عوارض فشار خون در بارداری چیست؟

فشار خون غیرطبیعی در بارداری، چه بالا و چه پایین، می‌تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند. فشار خون بالا بعد از هفته ۲۰ بارداری ممکن است به پره‌اکلامپسی، اکلامپسی، آسیب کلیه و کبد، سکته، زایمان زودرس و جدایی جفت منجر شود و رشد جنین را محدود کند. فشار خون پایین می‌تواند باعث سرگیجه، ضعف، کاهش جریان خون جفت و اکسیژن‌رسانی به جنین، افزایش خطر سقوط مادر و خستگی شدید شود. فشار خون مزمن نیز ریسک عوارض قلبی و کلیوی طولانی‌مدت را افزایش می‌دهد، بنابراین بررسی دقیق و درمان مناسب ضروری است.

عوارض فشار خون بالا در بارداری:

• پره‌اکلامپسی و اکلامپسی
• آسیب کلیوی و کبدی
• سکته مغزی یا خونریزی مغزی
• زایمان زودرس
• محدودیت رشد جنین
• جدایی زودرس جفت

عوارض فشار خون پایین در بارداری:

• سرگیجه و غش
• کاهش جریان خون به جنین
• افزایش خطر سقوط یا آسیب فیزیکی مادر
• خستگی و ضعف شدید

نتیجه گیری

فشار خون در بارداری می‌تواند طبیعی یا نرمال، بالا یا پایین باشد و هر وضعیت ریسک خاص خود را دارد. فشار خون بالا بعد از هفته ۲۰ ممکن است به پره‌اکلامپسی و عوارض مادر و جنین منجر شود، فشار خون پایین می‌تواند باعث سرگیجه و کاهش جریان خون جفت شود. بررسی منظم، رژیم غذایی مناسب و کنترل سبک زندگی ضروری است. در صورت مشاهده علائم هشدار، فورا به پزشک مراجعه کنید تا درمان سریع و ایمن انجام شود.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!