کبد در سکوت کار میکند، اما وقتی دچار التهاب شود، نشانههایش میتوانند زندگی را زیر و رو کنند. هپاتیت طیف گستردهای از بیماریها را شامل میشود؛ از عفونتهای ویروسی گرفته تا آسیبهای ناشی از دارو یا الکل. هر نوع، راه انتقال، شدت و درمان خاص دارد. برخی از آنها مانند هپاتیت A گذرا هستند و خودبهخود درمان میشوند، در حالیکه برخی از انواع هپاتیت دیگر مثل B و C میتوانند مزمن شده و خطر سیروز یا سرطان کبد را افزایش دهند. درک تفاوت این گونهها نهتنها برای درمان، بلکه برای پیشگیری و آگاهی عمومی ضروری است. در این مطلب از دکترتو، با انواع هپاتیت و ویژگیهای هر یک آشنا میشوید.
انواع هپاتیت چیست؟
بیماری هپاتیت یعنی التهاب کبد که میتواند ناشی از عوامل مختلفی مانند ویروسها، اختلالات خودایمنی یا مصرف طولانیمدت داروها باشد. انواع بیماری هپاتیت معمولاًبر اساس عامل ایجادکننده و رفتار بالینی طبقهبندی میشوند. رایجترین انواع آن شامل هپاتیت A، B، C، D، E و G هستند. همچنین هپاتیتهای غیر ویروسی مثل خودایمنی، دارویی، الکلی، سمی و متابولیک نیز شناخته شدهاند.
از نظر سیر، هپاتیت میتواند حاد باشد که در کمتر از ۶ ماه برطرف شود یا مزمن شود و بیش از ۶ ماه طول بینجامد. این دستهبندیها به پزشکان کمک میکنند تا روشهای تشخیصی و درمانی مناسب را برای هر نوع انتخاب کنند. همچنین برخی انواع هپاتیت بسته به سن، جنسیت و شرایط جسمانی فرد، نمودهای متفاوتی دارند که بررسی آنها اهمیت ویژهای دارد.
| نوع هپاتیت | عامل ایجادکننده / علت اصلی | نحوه انتقال یا ویژگیها | نکات مهم |
|---|---|---|---|
| هپاتیت A | ویروس؛ آب و غذای آلوده | دهانی-مدفوعی، تماس با فرد آلوده | شایع در مناطق با بهداشت ضعیف؛ معمولا حاد و خودبهخود بهبود مییابد؛ واکسن دارد. |
| هپاتیت B | ویروس؛ تماس با خون آلوده | خون، روابط جنسی محافظتنشده، از مادر به نوزاد | ممکن است مزمن شود؛ واکسن دارد؛ درمان دارویی طولانیمدت لازم |
| هپاتیت C | ویروس؛ تماس با خون آلوده | خون، سرنگ مشترک، کمتر انتقال جنسی | اغلب بدون علامت است؛ واکسن ندارد؛ درمان خوراکی جدید موثر |
| هپاتیت D | ویروس؛ فقط همراه هپاتیت B | خون، روابط جنسی محافظتنشده | شدیدتر و پیچیدهتر؛ درمان دشوار؛ پیشگیری با واکسن هپاتیت B |
| هپاتیت E | ویروس؛ آب و غذای آلوده | دهانی-مدفوعی | حاد و خودبهخود بهبود؛ خطرناک در بارداری؛ شایع در کشورهای در حال توسعه |
| هپاتیت G | ویروس HGV؛ عمدتا از طریق خون | خون | نقش آسیب کبدی نامشخص؛ اغلب بدون علامت؛ درمان خاص ندارد |
| هپاتیت خودایمنی | اختلال سیستم ایمنی؛ حمله به سلولهای کبد | غیرواگیر | نیاز به درمان سرکوبکننده ایمنی؛ بیشتر در زنان؛ ممکن است به سیروز و نارسایی کبد منجر شود. |
| هپاتیت غیر فعال | ویروس هپاتیت B در بدن، بدون فعالیت ویروسی قابل توجه | ناقل بدون علامت | ممکن است سالها پایدار باشد؛ نیاز به پایش منظم و مراقبت؛ خطر فعال شدن مجدد وجود دارد. |
۱. هپاتیت A
هپاتیت a نوعی هپاتیت ویروسی است که از طریق آب یا غذای آلوده به افراد منتقل میشود و در مناطق با بهداشت پایین شیوع دارد. این بیماری معمولاً بهصورت حاد و موقت بروز کرده و خودبهخود بهبود مییابد. علائم شامل تب، خستگی، تهوع، زردی و درد شکم است که ۲ تا ۶ هفته پس از آلودگی ظاهر میشوند. در کودکان ممکن است بدون علامت باشد، اما در بزرگسالان شدیدتر است. واکسن هپاتیت A و رعایت بهداشت فردی از روشهای پیشگیری مهم این بیماری هستند.
۲. هپاتیت B
هپاتیت ب یکی از شایعترین انواع هپاتیت ویروسی است که از طریق تماس با خون آلوده، روابط جنسی محافظتنشده، سرنگ مشترک و انتقال از مادر به نوزاد منتقل میشود. علائم آن شامل تب، خستگی، درد شکم، تهوع و زردی است، اما ممکن است بدون علامت باشد. هپاتیت B میتواند مزمن شود و در بخشی از بیماران نیاز به درمان ضدویروسی طولانیمدت برای کاهش ریسک سیروز و سرطان کبد دارد؛ اما در بسیاری از مبتلایان، تنها پایش منظم و تصمیمگیری فردمحور طبق نتایج آزمایشها و نظر فوقتخصص لازم است. واکسن هپاتیت B یکی از مؤثرترین روشهای پیشگیری از این بیماری است.
متن انگلیسی:
who
There are 5 main hepatitis viruses, referred to as types A, B, C, D and E. These 5 types are of greatest concern because of the burden of illness and death they cause and the potential for outbreaks and epidemic spread.
ترجمه متن:
پنج نوع اصلی ویروس هپاتیت وجود دارد که به آنها انواع A، B، C، D و E گفته میشود. این پنج نوع به دلیل بار بالای بیماری و مرگ و میر ناشی از آنها و همچنین پتانسیل شیوع و گسترش اپیدمی از بیشترین اهمیت برخوردار هستند.
رابطه جنسی محافظت نشده داشتی و نگران هپاتیت شدی؟
برای ارزیابی نوبت بگیر.
۳. هپاتیت C
هپاتیت C یکی از انواع ویروسی است که از طریق تماس مستقیم با خون آلوده منتقل میشود و بیشترین شیوع آن در میان مصرفکنندگان مواد مخدر تزریقی دیده میشود. برخلاف هپاتیت A و B، هنوز واکسن مؤثری برای پیشگیری از هپاتیت C تولید نشده است. این بیماری معمولاً بدون علامت است و ممکن است تا سالها در بدن فرد باقی بماند بدون اینکه نشانهای جدی ایجاد کند. خستگی، درد عضلات و مشکلات گوارشی از جمله علائم غیر اختصاصی آن هستند که اغلب نادیده گرفته میشوند. با وجود اینکه هپاتیت C یکی از علل اصلی پیوند کبد در جهان است، اما درمانهای جدید خوراکی توانستهاند آن را در اکثر موارد کاملاً درمانپذیر کنند.
متن انگلیسی:
webmd
Many people with this type don’t have symptoms. About 80% of those with the disease get a long-term infection.
ترجمه متن:
بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت سی هیچ علامتی ندارند. حدود ۸۰٪ از مبتلایان دچار عفونت طولانیمدت میشوند.
۴. هپاتیت D
هپاتیت d تنها در افرادی که همزمان به هپاتیت B مبتلا هستند، بروز میکند و وضعیت آنها را وخیمتر میکند. این نوع هپاتیت احتمال پیشرفت به سیروز یا نارسایی کبد را افزایش میدهد. راههای انتقال آن مشابه هپاتیت B است، شامل تماس با خون آلوده و روابط جنسی محافظتنشده. درمان هپاتیت D دشوارتر از دیگر انواع ویروسی است و پاسخ به داروهای رایج محدود است. پیشگیری از هپاتیت B با واکسن، بهترین روش برای جلوگیری از هپاتیت D نیز بهشمار میرود.
چرا باید راه های پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت را بشناسیم؟
۵. هپاتیت E
هپاتیت E بیشتر در کشورهای با بهداشت ضعیف و آب و غذای آلوده دیده میشود و مشابه هپاتیت A از طریق مسیر دهانی-مدفوعی منتقل میشود. این بیماری معمولاً بهصورت حاد بروز کرده و خودبهخود بهبود مییابد. علائم آن شامل تهوع، استفراغ، زردی و تب است. در زنان باردار، بهویژه در سهماهه سوم، هپاتیت E میتواند خطرناک باشد و احتمال مرگ مادر یا زایمان زودرس را افزایش دهد. پیشگیری از این بیماری با رعایت بهداشت آب و غذا و آگاهی در سفر به مناطق پرخطر انجام میشود.
نگرانی هپاتیت به جنینت منتقل بشه؟ همین حالا مشاوره بگیر.
۶. هپاتیت G
هپاتیت G توسط ویروس HGV ایجاد میشود و عمدتاً از طریق خون منتقل میشود. ارتباط دقیق این ویروس با آسیبهای کبدی هنوز مشخص نیست و بسیاری از مبتلایان هیچ علائمی ندارند. هپاتیت G (ویروس GBV-C) اغلب همراه با عفونتهای دیگر مانند هپاتیت B یا C یافت میشود، اما بر اساس شواهد موجود، نقش آن در ایجاد یا کاهش آسیب کبدی ناشی از این ویروسها اثبات نشده و اهمیت اثرگذاری آن در بیماریهای کبدی هنوز نامشخص است. معمولا راه های درمان هپاتیت برای این نوع ویروس توصیه نشده و بهدلیل نامشخص بودن نقش آن در بیماری کبدی، تمرکز مراقبت بیشتر بر یافتن و درمان دیگر علل آسیب کبدی است
۷. هپاتیت خود ایمنی
هپاتیت اتوایمیون التهاب کبدی ناشی از حمله سیستم ایمنی به سلولهای کبد است و علت آن هنوز مشخص نیست. علائم شامل خستگی، درد عضلانی و زردی است، اما در برخی موارد بدون علامت بروز میکند. درمان با داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی انجام میشود و تشخیص بهموقع برای جلوگیری از سیروز و نارسایی کبدی ضروری است.
۸. هپاتیت غیر فعال
هپاتیت غیر فعال حالتی است که ویروس هپاتیت B در بدن وجود دارد اما فعالیت بیماریزایی ندارد و فرد بدون علائم خاص، ناقل ویروس محسوب میشود. این وضعیت ممکن است سالها پایدار بماند اما احتمال فعال شدن مجدد آن در برخی شرایط وجود دارد. پایش مداوم با آزمایشهای دورهای و بررسی آنزیمهای کبدی ضروری است تا در صورت لزوم درمان آغاز شود. رعایت نکات بهداشتی و پیشگیری از انتقال ویروس به دیگران همچنان اهمیت دارد.
۹. هپاتیت دارویی و سمی
علت بیماری هپاتیت دارویی و سمی، التهاب و آسیب کبد بر اثر مصرف طولانی مدت برخی داروها، مکملهای گیاهی نامطمئن یا قرارگیری در معرض مواد شیمیایی شغلی است. استامینوفن در دوز بالا، ایزونیازید، برخی آنتیبیوتیکها، داروهای ضدتشنج و فرآوردههای کاهنده وزن از عوامل شایعاند و تماس با حلالها و آفتکشها هم خطر را بالا میبرد. الگوی آزمایشهای کبدی و زمانبندی بروز علائم نسبت به شروع دارو، در کنار رد سایر علل، به تشخیص کمک میکند و گاهی تصویربرداری یا بیوپسی تجویز میشود.
چرا باید راه های انتقال بیماری هپاتیت را بدانیم؟
۱۰. هپاتیت الکلی
هپاتیت الکلی نتیجه مصرف مزمن الکل است و بر یک طیف از کبد چرب الکلی تا التهاب شدید، فیبروز و نهایتاً سیروز پیش میرود. بیماران ممکن است با بیاشتهایی، کاهش وزن، درد زیر دنده راست، تب خفیف، زردی و در موارد شدید با اختلالات انعقادی و آسیت مراجعه کنند. در آزمایشها معمولاً افزایش آنزیمهای کبدی با الگوی غالب AST نسبت به ALT مشاهده میشود.
برای درمان هپاتیت الکلی قطع کامل الکل، اصلاح سوءتغذیه با پروتئین کافی، ویتامینها بهویژه تیامین و در موارد انتخابی استفاده از درمان دارویی و مدیریت عوارض تجویز میشود. حمایت روانپزشکی و برنامههای ترک، شانس بهبود پایدار را بالا میبرد. پیشگیری با پرهیز از مصرف پرخطر، غربالگری الگوی مصرف و مداخله زودهنگام امکانپذیر است.
۱۱. هپاتیت متابولیک و مرتبط با کبد چرب
بیماری کبد چرب غیرالکلی و نوع التهابی آن یعنی استئاتوهپاتیت غیرالکلی، بهویژه در افراد با اضافهوزن، دیابت یا سندرم متابولیک به التهاب مزمن کبد منجر میشود. همچنین بیماریهای ارثی مانند هموکروماتوز و ویلسون میتوانند التهاب و آسیب کبدی ایجاد کنند. اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن و درمان بیماری زمینهای ستون درمان است.
هپاتیت در زنان
زنان ممکن است علائم هپاتیت را بهطور متفاوتی تجربه کنند، که تحت تأثیر عوامل هورمونی، بارداری و ژنتیک قرار دارد. در دوران بارداری، برخی انواع هپاتیت خطر بیشتری برای مادر و جنین دارند. انتقال عمودی ویروس از مادر به نوزاد نیز در هپاتیتهای B و C ممکن است. به همین دلیل، غربالگری هپاتیت در سهماهه اول بارداری، برنامه واکسیناسیون مناسب و تجویز ایمنـبارداری داروها اهمیت زیادی دارد. درمان باید با توجه به وضعیت هورمونی و امکان بارداری تنظیم شود و آموزش واکسیناسیون و پیگیری درمان میتواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند.
درمان هپاتیت در زنان باید با شرایط هر فرد سازگار باشد؛ یعنی وضعیت باروری، برنامه بارداری، روشهای پیشگیری از بارداری و امکان شیردهی در تصمیمهای درمانی لحاظ شود. واکسن هپاتیت B برای تمام دختران و زنان در معرض خطر توصیه میشود و در مادران HBsAg مثبت، تزریق ایمنوگلوبولین و واکسن به نوزاد در ساعات نخست تولد از انتقال جلوگیری میکند. علاوه بر این، توجه به نشانههایی مثل طولانی شدن خستگی، تیره شدن ادرار، روشن شدن مدفوع، درد راستبالای شکم و نامنظمی قاعدگی باید جدی گرفته شود و با ارزیابی آزمایشگاهی و تصویربرداری پیگیری گردد. زنان باید به نکات زیر توجه کنند:
- غربالگری پیش از بارداری و در اولین ویزیت بارداری برای هپاتیت B و C
- واکسیناسیون هپاتیت B و بررسی تیتر آنتیبادی پس از تکمیل دوره
- انتخاب داروهای ایمن در بارداری و شیردهی با نظر پزشک
- پیشگیری از انتقال عمودی با اقدامات زمان تولد برای نوزاد
- پایش دورهای آنزیمهای کبدی، ویروسسنجی و مشاوره تغذیه و سبک زندگی
هپاتیت در مردان
در مردان، برخی انواع هپاتیت مانند B و C بیشتر به سمت مزمن شدن میروند و خطر پیشرفت به سیروز را افزایش میدهند. رفتارهای پرخطر مثل مصرف الکل، تزریق مواد، تتو و پیرسینگ غیربهداشتی یا روابط جنسی محافظتنشده ریسک انتقال را افزایش میدهند. علائم ممکن است شامل کاهش میل جنسی، خستگی و مشکلات کبدی باشد. علاوه بر علائم عمومی مانند خستگی، تهوع و زردی، برخی مردان کاهش میل جنسی، مشکلات نعوظ یا ریزش مو را بهصورت همزمان با اختلالات کبدی گزارش میکنند که معمولاً با التهاب طولانیمدت و تغییرات هورمونی مرتبط است.
پیگیری درمانی منظم و آموزش درباره پیشگیری از عوارض جدی اهمیت زیادی دارد. واکسیناسیون هپاتیت B، ارزیابی منظم آنزیمهای کبدی و فیبروز، درمان ضدویروسی طبق راهنماها و ترک کامل الکل، شالوده مدیریت موفق را میسازند. بهویژه در افرادی که سابقه تتو یا مصرف تزریقی دارند، انجام تستهای دورهای و مشاوره کاهش آسیب ضروری است. برنامه ورزشی منظم، کاهش وزن اضافی و تغذیه کبددوست به کنار درمان دارویی، روند ترمیم کبد را تقویت میکند.
هپاتیت کودکان
هپاتیت در کودکان معمولاً علائم خفیفی ایجاد کرده ولی با این حال امکان ناقل ویروس بودن وجود دارد. واکسیناسیون علیه هپاتیت B در بدو تولد برای پیشگیری از انتقال بیماری ضروری است. علائم شامل کاهش اشتها، خستگی و تغییر رنگ پوست است. درمان به نوع هپاتیت و شدت علائم بستگی دارد و حمایت روانی و آموزشی برای خانوادهها نقش مهمی در کنترل بیماری دارد.
۴.۷ (۱۹۵۳ نظر)۴.۶ (۱۴۸۵ نظر)۴.۹ (۸۷۵ نظر)۴.۲ (۱۰۰۱ نظر)۴.۶ (۹۰۴ نظر)۴.۹ (۸۱۲ نظر)نتیجه گیری
شناخت انواع هپاتیت به تشخیص سریعتر و انتخاب روش درمانی مؤثرتر کمک میکند. از هپاتیت A گرفته تا اشکال مزمنتر مانند B و C یا اشکال خاص مانند خودایمنی، هر کدام ویژگیها و چالشهای خاص خود را دارند. بررسی دقیق علائم، انجام آزمایشهای تشخیصی و مشاوره پزشکی، در مدیریت مؤثر بیماری نقش حیاتی دارد. پنج نوع ویروسی اصلی A تا E بیشترین بار بیماری را دارند، اما انواع غیر ویروسی مانند خودایمنی، دارویی و الکلی نیز اهمیت بالایی دارند. تمایز میان نوع حاد و مزمن، تعیینکننده مسیر درمان و پیشآگهی است. پیشرفتهای پزشکی در درمان ضدویروسی، واکسیناسیون و آگاهی عمومی، امیدواری برای کنترل و درمان این بیماری را بیشتر کرده است. تشخیص زودهنگام، پرهیز از رفتارهای پرخطر و مراقبت از سلامت کبد، کلید پیشگیری از عوارض جبرانناپذیر هپاتیت و حفظ سلامت درازمدت بدن بهشمار میروند.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!